UITBLAZEN
'Maar ik ga niet
thuis achter de
geraniums zitten'
Duisenbergs vuurtje over
herwaardering van gulden
Lagere lonen, meer winst,
maar (nog) geen werk
fnv-rapp
Op autosn
naar toerii
Principieel
Argentinië
Anita en
Vanessa
PVPn
WOENSDAG 24 APRIL 1985
ACHTERGROND
Vismarkt
Meer thuis
HERMAN BODE (60) VERLAA T
FNV MET PIJN IN HET HART:
Textiel
Evangelie
Dubbeltje
HET WACHTEN BLIJFT OP INVESTERINGEN
Winst genomen
Vertrouwen
Meer groei
Investeringen
u/nPNSPAG 24 APRIL
Koopkracht
DESTEMCOIV
WAT IS het belang
rijkste nieuws?
Dat Vanessa niet
langer met haar vriend sa
menwoont maar nog wel
met hem gaat eten?
Of dat Anita Meyer moe
der wordt?
WIM KOCK
Als u en ik nou zeggen dat
deze berichten geen van beide
belangrijk zijn, dan spreken we
alleen voor onzelf. Objectief ge
zien zijn het zeer belangrijke
berichten. Miljoenen kilo's pa
pier gaan wekelijks dik betaald
over de toonbank alleen maar
omdat het bedrukt is met dit
soort berichten.
Mensen hebben het er ook
over: „Anita Meyer krijgt een
kind, wist je dat?"
„O, ik wist niet dat ze ge
trouwd was."
„Moet dat dan om een kind
te kunnen krijgen?"
„Nou nee, maar ik dacht
dat zo'n actrice, met zo'n druk
leven er wel voor zou zorgen
géén kind te krijgen als er niet
op de een of andere manier
goed voor gezorgd zou kunnen
worden en dat kan toch eigen
lijk alleen binnen een vaste re
latie niet? Ik bedoel: Anita
Meyer lijkt me een serieuze
meid.
„Is ze ook. En ze heeft een
man. Hij heet Ton van Leeuw.
Als je ook eens wat anders las
dan Vrij Nederland en De Tijd
zou je dat weten."
„Wat is dat eigenlijk voor
iemand, die Ton van Leeuw?"
„Weet ik ook niet."
„Zou zo'n het nou leuk vin
den dat z'n vrouw elke avond
ergens in een zaaltje moet staan
zingen?"
„Ik denk het niet, maar in
het algemeen zijn de mannen
van zulke actrices niet van die
jaloerse typen. Neem bijvoor
beeld Peter Zuiver. Die vindt
het helemaal niet erg, zegt hij,
dat z'n vriendin door half man
nelijk Nederland wordt uitge
kleed. Figuurlijk dan. Met de
ogen."
„Wie is Peter Zuiver nou
weer?"
„Jeetje, weet je dat ook al
niet? Dat is de vriend van Van
essa. Nou ja vriend mis
schien moet ik wel ex zeggen,
Maar we hadden het over Ani
ta's man. Als die z'n vrouw be
ver thuis heeft kan hij in het
najaar genieten want van okto
ber tot volgend jaar februari
treedt ze niet meer op."
„Dat zal ze wel een hoop
geld kosten. Was het een onge
lukje?"
„Nee hoor. Het was heel be
wust. Ton zei van de week zelf
dat hij en Anita ontzaglijk blij
zijn met het nieuws van de ba
by. Hij zei dat ze de komst van
de baby ook bewust hadden ge
pland, dat ze allebei vonden
dat ze eraan toe waren een kind
te hebben."
„Heb jij die man dan ge
sproken?"
„Welnee gekkie. Het stond
in de krant."
„Oh Heb jij trouwens
enig idee waarom dit soort lui
altijd meent zich in het open
baar te moeten verantwoorden
voor het krijgen van een baby?
Dat soort gezeur waar je het
daarnet over had, van: bewust
gepland en we waren eraan toe
en zo?"
„Dat zal de tijd wel wezen.
Mensen verwachten tegenwoor
dig van een actrice als Anita
Meyer niet dat die misschien
wel graag een kind wil hebben.
Bezig met de carrière en zo,
snap je wel? Zo denken mensen
erover. Vandaar die uitleg,
denk ik. Die mensen zijn erg
publiek-gericht moet je weten."
lllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllli
„Wat was dat eigenüjk met
Vanessa en d'r vriend?"
„Nou, die raakten een
beetje op mekaar uitgekeken.
Dat heb je als je avond aan
avond moet optreden. Dan
groei je uit mekaar, weet je wel.
Ze woonden al zeven jaar sa
men.
„Zo, da's een hele tijd voor
iemand als Vanessa."
„Wat bedoel je: iemand als
Vanessa?"
„Nou, het lijkt me niet be
paald een serieus type wel? Ik
bedoel met dat strakke leren
pakje aan en die half blote-
nou je weet wel."
„Je kunt wel zien dat jij niks
van de amusementswereld af
weet. Die mensen spelen een
ról in het openbaar. Thuis zijn
ze zichzelf. Wie weet is Vanessa
privé wel heel ingetogen. Preuts
misschien zelfs. Ik weet het niet
hoor, ik ken ze niet, maar zo zit
het vaak in de artiestenwereld.
Stoere bink op het toneel, ge
voelig mannetje thuis. En om
gekeerd. Het is bekend dat
clowns en komieken thuis altijd
de grootste sjagrijnen zijn. Pe
ter Zuiver heeft trouwens zelf
gezegd dat zijn beslissing Van
essa's huis te verlaten niets te
maken heeft met haar carrière
als seks-symbool. Hij zegt juist
enorm trots te zijn op het grote
sukses van Vanessa.
„Maar ze zijn toch uit el
kaar?"
„Ja, volgens Vanessa was er
sprake van een zekere verkoe
ling tussen hun tweetjes, door
het vele werk weet je wel. En
dan is het beter, zegt ze, om
maar op te houden en de zaak
even rustig te gaan bekijken. Ze
leiden nu allebei een eigen le
ven en proberen tot zichzelf te
komen."
„Dat heb je ook allemaal uit
de krant?"
„Ja en dat vond ik nou zo
mooi. Ze zijn al een tijdje uit
mekaar, maar gisteren poseer
den ze samen voor een foto in
de krant, gewoon om het pu
bliek te laten zien dat je ook op
een goede positieve manier uit
elkaar kunt gaan. Vanessa zei
er nog bij dat ze mekaar nog re
gelmatig zagen en ook wel sa
men gingen eten. Dat vond ze
nu heel romantisch omdat ze al
hun spanningen thuis lieten."
„Romantisch? Gaan eten
met je ex? Raar idee van ro
mantiek zeg. Nog 'n sherry?"
„Nou ja, misschien vindt jij
het raar omdat jij wel zult den
ken dat als er twee uit elkaar
gaan er altijd derden in het spel
moeten zijn, maar dat is bij Pe
ter en Vanessa nou toevallig he
lemaal niet het geval, zeggen ze.
Dus eigenlijk zou je je kunnen
afvragen: met wie anders zou
ze moeten gaan eten als ze zich
eens wil ontspannen? Ze heeft
ook nog twee kinderen thuis
weet je."
„Goh wat weet jij veel van
die dingen. Het lijkt wel of je
zelf in die wereld ronddart."
Ja meid, leuk hé? Zo lijkt
het me zelf ook wel eens. En ja,
doe me nog maar één sherrytje
- om 't af te leren - en dan
moet ik nodig naar huis want
Jan z'n prak moet in de oven.
Anders wordt'ie kwaad en
loopt'ie nog naar Vanessa als
hij merkt dat ze vrij is."
Jouw Jan wél. Hij zou niet
weten wat'ie met'r aan moest."
Uitgave van uitgeversmaatschappij De Stem b.v.
Directie: drs. J.H.M. Brader.
Hoofdredactie: L. Leijendekker en H. Coumans.
Hoofdkantoor: Spinveld 55. Breda.
Postadres: Postbus 3229, 4800 MB Breda.
076-236911 Telex 54176.
Centrale redactie Breda:
Nieuwsdienst 076-236883.
Sportredactie 076-236884.
Rayonkantoren:
Bergen op Zoom, Zuivelstraat 26, 01640-36850
Breda, Nwe Ginnekenstraat 41076-236326.
Etten-Leur, Markt 28, 01608-21550.
Goes, Klokstraat 101100-28030.
Hulst, Steenstraat 14, 01140-13751
Oosterhout, Arendstraat 14, 01620-54957.
Roosendaal, Molenstraat 45, 01650-37150.
Terneuzen, Nieuwstraat 9, 01150-17920.
Vlissingen, Torenstraat 5. 01184-19910.
Openingstijden:
Breda en Oosterhout 8.30-17.00 uur;
overige kantoren 8.30-12.30 en 13.30-17.00 uur.
Abonnementen, bij vooruitbetaling te voldoen:
22,97 per maand; 66,30 per kwartaal of 258,- per jaar.
Bij automatische betaling geldt een korting van ƒ1,- per maand,
1,80 per kwartaal, 7,20 per jaar. Prijzen: inclusief 5% B.T.W.
Voor post-toezending geldt een toeslag.
Heeft u de krant niet ontvangen? Onze excuses.
Bel voor nabezorging tijdens kantooruren uw rayonkantoor.
Lezersservice:
Informatie over Stern-reizen en promotie 076-236911
Fotoservice 076-236573.
Advertenties (tijdens kantooruren 8.30-17 00 uur):
Rubrieksadvertenties 't Kleintje 076-236882.
Grote advertenties uitsluitend 076-236881
Geboorte- en overlijdensadvertenties 076-236442.
(Buiten kantooruren maandag t/m vrijdag van 19.00 tot 20.30 uur
en zondag van 18.30 tot 21.30 uur 076-236394/236911
Bankrelaties:
Postgiro 1114111 - ABN rek. 520538447.
NCB rek. 230301584 - Rabo rek. 101053738.
T5 PAGINA 9
EEN paar jaar geleden besloot de FNV dat
vakbondsbestuurders er met hun zestigste
mee moeten ophouden.
Eind deze maand
valt voor Herman Bode het vakbondsdoek,
dat 31 jaar geleden opging. Bode vertrekt
niet met tegenzin, maar hij had best nog
een paar jaar door willen gaan, zeker nu
het er op lijkt dat er bij voortduring aansla
gen gepleegd worden op de mede door Bode
zo zwaarbevochten sociale zekerheid.
Of Bode zal gaan rusten is nog maar de
vraag. Vandaag beslissen de verenigde zie
kenfondsen of Herman Bode de nieuwe
voorzitter wordt of de huidige secretaris
van de raad De Vries. Daarnaast is Bode
gevraagd voor het bedrijfspastoraat en als
voorzitter van de Pensioenkamer.
Door Pieter Eggen
„DIT KABINET gaat uit
van de redenering dat je
werklozen tegen de erg
ste armoede moet be
schermen. De plannen
met de sociale zekerheid
zijn niet meer dan be
zuinigingen.
Men laat de kern liggen en
die is dat mensen die niet
meer kunnen werken -om
wat voor reden dan ook - ge
lijkwaardig moeten kunnen
blijven functioneren. Daarbij
moet je van de relatie blijven
uitgaan tussen wat mensen
verdienden toen ze nog
werkten en wat ze hadden
kunnen verdienen als ze nog
werk hadden. De plannen
van het kabinet breken vol
ledig met dit systeem".
Herman Bode zit op het
puntje van zijn stoel in de le
ge vergaderzaal van het
SER-gebouw. Zijn stemge
luid dat voortdurend zweeft
op het randje van huilerige
woede galmt door de ruimte.
We spreken de vertrekkende
vice-voorzitter van de FNV
enkele uren nadat hij ook
voor het laatst de dames en
heren in de Sociaal-Econo
mische Raad de oren gewas
sen heeft met zijn rechttoe-
rechtaan benadering.
In zijn afscheidswoord had
hij het kabinet opgeroepen de
wetten in te trekken waar
mee de sociale zekerheid
vanaf komend jaar op een
nieuw spoor gezet moeten
worden. „Ik hou er niet van
om in afscheidsspeeches al
leen maar terug te kijken. Ik
had het mezelf verweten als
ik niet gezegd had hoe ik over
die plannen denk", aldus Bo
de.
„Wat ik heb willen zeggen
is: de politieke partijen, en
dat geldt ook voor de PvdA,
moeten eerst maar eens in
hun verkiezingsprogramma's
voor volgend jaar zeggen
welke kant ze uit willen met
de herziening van het sociale
stelsel. Dan zullen de kiezers
wel zeggen welke ideeën ze
het beste vinden. Over de ka
binetsplannen is nooit een
kiezer gehoord. Ik vind dat
niet in het belang van de de
mocratie. Ik vind dat vooral
het CDA maar eens moet uit
spreken of men het juist
vindt dat met de gedachte
wordt gebroken dat een uit
kering een relatie moet heb
ben met het laatst verdiende
loon, of dat je mensen vooral
moet beschermen tegen ar
moede. Principieel moet die
vraag aan de orde komen, zo
als ook de vraag waar de
grens van die armoede ligt.
We kiezen op dit moment
voor een grens op basis van
het minimumloon, maar het
NCW (christelijke werkge
vers, red.) wil ook die grens
omlaag brengen".
Wat dat betreft heeft Bode
iets meer fiducie in de PvdA.
„Het congres van de PvdA
heeft in ieder geval een ga
rantie voor de echte minima
durven geven", aldus Bode,
maar helemaal vertrouwen
doet hij het toch ook niet.
Den Uyl plaatste enkele
kanttekeningen bij het abso
lute karakter van die garan
tie. Bode: „Den Uyl heeft het
grootste gelijk van de vis
markt. Maar als hij te vaak
roept dat garanties niet altijd
kunnen, wordt ik toch arg
wanend. Dan bedoelt hij ken
nelijk dat die garanties niet
kunnen".
Vol vuur en in hoog tempo
spiegelt Bode de op stapel
staande wijzigingen aan zijn
eigen opvattingen. De kritiek
is niet mals, maar dat waren
we van Bode wel gewend. Als
er iemand in de vakbeweging
rondloopt die verstand van
de sociale zekerheid heeft en
de vinger op de zere plek kan
leggen is het Bode wel. Dan
moet het toch bijzonder ver
velend zijn om uit te moeten
stappen als de jarenlange
discussie zijn (voorlopige) af
ronding krijgt. Bode bekent:
„Het afscheid nemen gaat me
niet zo goed af. Ik heb dit
werk altijd bijzonder graag
en met grote motivatie ge
daan. Als je precies moet op
houden op het moment dat
deze klus in een beslissend
stadium komt is dat afscheid
nog wat moeilijker".
Enkele jaren geleden be
sloot de FNV-leiding dat
vakbondsbestuurders er met
hun zestigste mee moeten op
houden. Bode is het daar al
tijd mee eens geweest, zegt
hij. Eind deze maand valt ook
voor hem het vakbondsdoek,
dat 31 jaar geleden opging.
Nog pas een maand geleden
vertelde hij in een zaaltje in
Culemborg dat hij zeker niet
weg was gegaan als hij nog
Herman Bode: „Het afscheid gaat me niet makkelijk af.
Ik heb dit werk altijd bijzonder graag en met grote moti
vatie gedaan. Als je precies moet ophouden op het mo
ment dat deze klus in een beslissend stadium komt is dat
afscheid nog wat moeilijker".
- FOTO HANS KOUWENHOVEN
een paar jaar had mogen
doorgaan. Bij die gelegenheid
trad hij in het krijt tegen de
algemeen secretaris van de
ziekenfondsen (VNZ) De
Vries. Vandaag moeten de
fondsen beslissen of ze Bode,
dan wel de 'eigen' man De
Vries als voorzitter willen
hebben. Bode toen: „Als ik
niet bij de FNV weg had ge
moeten, had ik zeker niet ge
solliciteerd". Bode nu: „Ik sta
nog steeds achter de regeling
dat je er met je zestigste uit
moet. Als ik in de textiel was
gebleven was ik het waar
schijnlijk al jaren zat ge
weest. Wat dat betreft moet
je ook dankbaar zijn, dat je
zo lang dit werk hebben kun
nen doen. Natuurlijk had die
leeftijdsgrens wel wat flexi
beler mogen zijn. Ik accep
teer dat ik weg moet, maar
dat wil niet zeggen dat ik nu
thuis achter de geraniums ga
zitten. Dat in geen geval. Ik
heb mijn vrouw wel moeten
beloven in de toekomst wat
meer thuis te zijn dan tot nu
toe. Ik ben dat ook echt van
plan".
Bode zal voorlopig ook ze
ker niet uitgerangeerd zijn.
Hij is nog in de running voor
het voorzitterschap van de
VNZ en zegt verder gevraagd
te zijn voor het bedrijfspas
toraat en mogelijk als voor
zitter van de Pensioenkamer.
Dat laatste wil hij doen als
hij bij de ziekenfondsen bot
vangt. Waarom aast een
FNV-er op een post in een
traditioneel wat CDA-achti-
ge omgeving als de VNZ.
Maakt dat hem bovendien
niet op voorhand kansloos?
Bode: „Ik heb al eerder ge
zegd dat de VNZ uitstekende
ideeën heeft, maar als het er
op aankomt weigert men een
duidelijke keuze te maken
vóór de verzekerden. Niet
voor niets heeft ook staatsse
cretaris Van der Reijden bij
de behandeling in de Kamer
van de medicijnenknaak ge
zegd dat de ziekenfondsen
niet per se de echte vertegen
woordigers van de verzeker
den zijn".
hebben De Vries gesteund,
maar zullen op mij stem
men".
Wat de toekomst Bode ook
zal brengen, hij zal toch
vooral bekend blijven als een
vakbondsman van de oude
stempel. Waar tegenwoordig
de gestudeerde 'kaders', in
nauwsluitende pakken de
dienst uitmaken, daar is Bo
de toch vooral de man die de
taal van de 'werkvloer' kent
en gebruikt. Zijn leeftijd en
achtergrond spelen daarbij
natuurlijk een belangrijke
rol. Als 14-jarige ging hij de
textielfabriek in Oldenzaal
in waar zijn vader ook werk
te. Snel had Bode door dat dit
niet was wat hij wilde. Via
zelfstudie in de schaarse
vrije tijd en met bijbehoren
de wilskracht raakte hij in
het vakbondswerk verzeild.
In 1954 werd hij bestuurder
voor St-Eloy, de katholieke
metaalwerkersbond. Later,
in de jaren zestig kreeg hij
een bestuursfunctie in het
NKV, waar hij loondeskun-
dige werd. Vanaf 1979 was hij
voor de FNV de deskundige
op de terreinen van sociale
zekerheid en volksgezond
heid en na 1981 ook vice-
voorzitter.
„Ik ambieer die voorzitter-
spost vooral omdat na de so
ciale zekerheid zeker ook de
gezondheidszorg sterk onder
druk staat. De komende ja
ren worden zeer belangrijk.
De strijd moet gaan tegen
eigen risico's voor zieken
fondspatiënten en voor een
systeem van volksverzeke
ring. Op dit moment weige
ren de ziekenfondsen deze
keuze nog echt te maken. Dat
komt natuurlijk ook door al
lerlei belangen die meespelen
in die wereld".
Bode acht zichzelf niet
kansloos voor het voorzitter
schap. Zijn voordracht werd
evenwel door slechts vier zie
kenfondsen gesteund, terwijl
De Vries de kandidaat van
vijftien fondsen is. Bode ont
hult dat die verdeling slechts
op papier bestaat: „Het
wordt een dubbeltje op z'n
kant. Enkele fondsen die De
Vries steunen, zijn min of
meer overvallen. Zo van: in
de rondvraag wordt dan nog
even de kandidaatstelling
besproken. Zonder vorm van
discussie is bij een aantal
fondsen De Vries naar voren
geschoven. Ik weet nu al een
paar fondsen die om zijn. Die
Een belijdend katholiek in
de top van een 'socialistische'
vakorganisatie. Nog zeer on
langs poneerde hij in het blad
van het CDA de typisch Bo-
diaanse stelling dat de FNV
als geen andere organisatie
het woord van het Evangelie
in de praktijk brengt. „Ah, jij
bent dus een trouwe lezer
van CDA-Aktueel", grijnst
hij, en dan weer serieus: „Dat
meen ik echt. De kern van de
christelijke boodschap is het
beschermen van de zwakke
ren. De FNV doet dat zeer
nadrukkelijk. Wij worden
daarin niet overtroffen door
anderen. Ook niet door het
CNV, die zich op het chris
tendom laat voorstaan. Mijn
idee is dat je je aan de bron
van het geloof kunt voeden
en tóch met andersdenken
den tot dezelfde conclusies
kunt komen".
Het is niet verbazingwek
kend dat Bode in het ver
lengde van deze redenering
vindt dat ook het CDA schro
melijk te kort schiet. Hij
vindt het ook steeds moeilij
ker om met CDA-politici in
gesprek te blijven. „Ik heb
altijd gevonden dat je met de
mensen waarmee je het on
eens bent toch een goed per
soonlijk contact kunt hebben.
Met Steef Weijers (promi
nent CDA-Kamerlid, red.)
drink ik gerust een borreltje
en we wisselen de laatste
bakken. Dat moet blijven
kunnen; een kwestie van be
schaving. Ook met staatsse
cretaris De Graaf heb ik al
tijd goed overweg gekund;
eerst ruzie maken en dan een
stukje gaan eten. De laatste
tijd wordt het wel moeilijker
om met zo'n man nog vrien-
schappelijk om te gaan. Dit
kabinetsbeleid getuigt toch
alleen van bezuinigingsdrift.
Je groeit nu toch echt uit el
kaar. Kennelijk is het zo, dat
naarmate we nader tot de
kern van de zaak komen, ook
op het persoonlijke vlak de
contacten verloren gaan".
Door Re né de Vries
SPEELT DE president-directeur van
de Nederlandsche Bank, dr. W. Dui-
senberg, met vuur met zijn constate
ring dat een herwaardering van de
gulden op korte termijn wel eens
meer voordelen heeft dan nadelen?
Die vraag kan worden opgeworpen
bij het jaarverslag van de bank.
Zonder zich nadrukkelijk uit te spreken
voor een herwaardering van de munt somt
de president toch een aantal voordelen op,
die zowel voor producent als consument
bijzonder aantrekkelijk zijn en waaruit kan
worden afgeleid wat Duisenbergs voorkeur
is.
De president van de bank analyseert de
roep van sommige politici en van maat
schappelijke organisaties tot versnelde sti
mulering van het binnenlands verbruik
(verhoging van de consumptie) waardoor de
werkgelegenheid bevorderd wordt. Ruw
weg kan dit door lagere prijzen bij gegeven
lonen, door hogere lonen bij gegeven prijzen
en door lagere belastingen bij gegeven lo
nen én prijzen.
Voor lagere prijzen bij gegeven lonen is
namelijk de koersontwikkeling van de gul
den uitermate belangrijk. Zou de koers van
de dollar ten opzichte van de gulden sterk
gaan dalen, dan zal dat een drukkende wer
king hebben op de invoerprijzen en daar
mee op de inflatie en dus de koopkracht ten
goede komen.
Datzelfde effect kan ook worden bereikt
door een opwaardering van de guldens-
koers. Van de direct optredende ruilvoet
winst (exportprijzen stijgen sneller dan im-
portprijzen) profiteren onmiddellijk produ
centen en consumenten. Een klein nadeel
staat er echter tegenover en dat is 'enige
verslechtering van de concurrentiepositie'.
Maar per saldo resulteert een opwaarde
ring van de valuta in een herverdeling van
de uit de loonmatiging voortvloeiende voor
delen tussen exportsector en voor de bin
nenlandse markt opererende bedrijven", al
dus dr. Duisenberg.
Het opjagen van de consumptie kan ook
worden verwezenlijkt door hogere lonen.
Maar dat is een wat gevaarlijke onderne
ming. Niet onwelkom zou een verschillende
loonontwikkeling per bedrijfstak zijn en
dan ook nog van functie tot functie. Maar
naarmate de ontwikkeling van de loonkos
ten hogere loonsom per werknemer dan
wel een totale hogere som als gevolg van
arbeidsverkorting annex herbezettingzich
aan het totale bedrijfsleven meedeelt, zul
len de voordelen van de gematigde loonkos
tenontwikkeling van de afgelopen jaren
meer en meer verloren gaan. Maar dr. Dui
senberg heeft in gediffentieerde loonvor
ming weinig geloof gezien de na-oorlogse
geschiedenis ervan. Hij vergelijkt dat met
schaatsen op dun ijs. „Dat is een gevaarlijke
bezigheid, te meer als je het in een grote
groep doet".
Rest tenslotte overschakeling in een ho
gere versnelling door lastenverlichting van
de burger, kortweg verlaging van belastin
gen. Op zich is er niets tegen, maar dan
moeten de mindere inkomsten van de staat
wel weer worden gecompenseerd door be
zuiniging op de overheidsuitgaven. Maar de
ombuigingsproblematiek die zonder deze
extra last al op tafel ligt voor 1986, is zo
zwaar dat deze variant voorlopig moeten
blijven waar hij vandaan komt: de studeer
kamer. Zeker tegen de achtergrond van de
toch teleurstellende vermindering van het
financieringstekort. Met spijt stelt Duisen
berg vast, dat in 1985 voor het eerst sedert
tientallen jaren de de begroting van Onder
wijs en Wetenschappen niet meer het
grootste Hoofdstuk op de Rijksbegroting is.
„Die ereplaats is overgenomen door het
Hoofdstuk der Nationale Schuld; en over
drie jaar zullen de rentelasten alléén meer
bedragen dan de totale uitgaven voor O. en
W.".
Uit deze analyse van Duisenbergs argu
menten die pleiten voor stimulering van de
consumptie blijkt klip en klaar, dat de
voorkeur uitgaat naar een aanpassing van
de gulden. Ondanks zijn mondelinge toe
lichting met verwijzing naar een herschik
king van de valutawaarden binnen het
Europees Monetair Systeem in de komende
jaren. Maar een herwaardering van de
munt wordt niet gedicteerd door de presi
dent van de Nederlandsche Bank. Dat is een
beleidsbeslissing van het kabinet.
Duisenbergs al te lichtzinnige opmerkin
gen over revaluatie kunnen door speculan
ten op de kapitaalmarkt allerlei niet be
heersbare neveneffecten oproepen. Zeker in
samenhang met zijn constatering, dat het
Nederlandse bedrijfsleven te lang aarzelt
met investeringen. Wijs geworden door er
varingen in het verleden geeft het bedrijfs
leven er de voorkeur aan profijt te trekken
uit hogere afzetprijzen boven het vergroten
van het afzetvolume waarvoor capaciteits
uitbreiding en dus investeringen nodig zijn.
Dr. Duisenberg geeft met zijn speculatieve
opmerkingen over een mogelijke revaluatie
van de gulden voedsel aan de reeds enige
tijd circulerende geruchtenstroom. Voor
een president van de Nederlandsche Bank
is aanwakkeren van dat vuurtje onverstan
dig en zeer laakbaar.
Door Louis van de Geijn
AMSTERDAM - De groei van de lo
nen in Nederland is na de oorlog nog
nooit zo laag geweest als vorig jaar.
De loonkosten per eenheid produkt
in de verwerkende industrie daalden
met 6 procent.
Bij de concurrentie in het buitenland ste
gen deze kosten met 3 procent. „Een weinig
minder dan formidabele verbetering van de
concurrentiepositie", stelt president
dr. W.F. Duisenberg van de Nederlandsche
Bank dan ook vast.
In de voorgaande jaren was de Neder
landse loonontwikkeling ook al ver achter
gebleven bij die in het buitenland, gemid
deld zelfs met 5 procent per jaar. Wat heb
ben de Nederlandse ondernemers met die
geweldige opsteker gedaan? Hebben ze de
concurrentie verdrongen, nieuwe fabrieken
gebouwd, machines aangeschaft en perso
neel aangenomen? Helaas.
De internationale afzetmarkten groeiden
vorig jaar met 7 procent. De Nederlandse
uitvoer nam met 714 procent toe. Geen ge
weldige vergroting van het marktaandeel
dus. Voor een deel is dat te verklaren uit de
samenstelling van de toegenomen wereld
vraag. In 1983 was er bijvoorbeeld grote be
hoefte aan chemische produkten. Daar is
Nederland sterk in. Nu het economisch her
stel in de wereld wat vordert, verschuift de
vraag in de richting van industrieproduk-
ten. Daarin blijft Nederland achter.
In het verslag van De Nederlandsche
Bank wordt ook een andere verklaring ge
geven voor het uitblijven van nog grotere
exportsuccessen: de ondernemers hebben
van de lagere loonkosten gebruik gemaakt
om hun marges te vergroten. Ze verhoog
den de exportprijzen met 7 procent, weinig
minder dan de concurrentie. In plaats van
de prijs laag te houden en hun zaken uit te
breiden, hebben zij dus de winst genomen.
De gevolgen daarvan blijken o.m. uit de
verdeling van wat er in Nederland wordt
verdiend (de toegevoegde waarde), tussen
'arbeid' en 'kapitaal', de zogenaamde ar
beidsinkomensquote (a.i.q.). Enkele jaren
geleden nog kwam dit verhoudingsgetal be
denkelijk dicht bij 100, d.w.z. dat er gemid
deld helemaal geen winst meer in het be
drijfsleven zat. In 1984 daalde de a.i.q. ech
ter tot 87 (9114 in 1983).
Een ander effect is dat het eigen vermo
gen van de bedrijven de laatste jaren fors is
gestegen. Daar was het bedrijfsleven na de
grote verliezen in de afgelopen jaren ook
wel aan toe. Bij de industrie was die verbe
tering het sterkst. Het eigen vermogen liep
hier ten opzichte van de schulden sinds 1980
met 6 procent op tot 28 procent van het tota
le vermogen. Van de grote financiële over
schotten in de bedrijven (circa 10 miljard)
is ook een groot deel 'in kas' gehouden.
sche Bank zelfs al prijsopdrijving omdat de
machines op volle toeren draaien.
De Nederlandse bedrijven hebben vorig
jaar wel meer geïnvesteerd in het buiten
land. Het totaal van de Nederlandse directe
investeringen in het buitenland (dus beleg
gingen e.d. niet meegerekend) beliep vorig
jaar een bedrag van ruim 8 miljard. Dat is
haast een verdubbeling ten opzichte van
1983. Opmerkelijk genoeg waren de Ver
enigde Staten niet eens zo erg in trek. Meer
dan vijf miljard werd binnen de Europese
gemeenschap geïnvesteerd.
Hoe nu de Nederlandse ondernemers zo
ver te krijgen dat ze eindelijk weer eens in
eigen land gaan investeren? Bankpresident
Duisenberg heeft eigenlijk maar één recept,
afgezien van de lage-rente-politiek: een be
stendig overheidsbeleid dat vertrouwen
wekt bij de ondernemers.
Daarom wil Duisenberg niet horen van
lastenverlichting voor de burgers, zelfs niet
als dat gebeurt door een stukje van de aan
het bedrijfsleven toegezegde miljarden
naar de koopkracht te schuiven. Voor het
stimuleren van de binnenlandse bestedin
gen op kosten van de Staat is het volgens
Duisenberg nog veel te vroeg. Eerst moet
het financieringstekort verder terug.
Voor een koopkrachtinjectie via loons
verhogingen toont de Bankpresident zich al
even huiverig. Dat het mogelijk is alleen in
sterke bedrijfstakken hogere lonen toe te
staan, gelooft hij niet erg. Het gevolg zou
een algemene loonronde zijn waarvan hij
zegt: „Schaatsen op dun ijs is een gevaarlij
ke bezigheid, te meer als je het in een grote
re groep doet".
Hoe lang de Nederlandse vakbeweging
nog moet wachten op het beoogde effect van
haar voorbeeldige matigheid (winstherstel
leidt tot investeringen en dus werk) is
onduidelijk. Duisenberg: „Ik kan niet meer
dan hopen dat we in de eindfase zijn van
het saneren en dat we nu kunnen gaan den
ken aan uitbreiding van capaciteit".
Gevraagd naar zijn beoordeling van de
recente arbeidsovereenkomsten, waarin
immers veelal ook een stukje loonsverho
ging zit, is Duisenberg niet verontrust. De
loonsom zal er volgens zijn eerste bereke
ningen hooguit één procent door stijgen.
„Op die manier zullen we de overkant van
het ijs nog wel halen". Internationaal ge
zien kunnen de Nederlandse loonkosten in
tussen wel een stootje hebben.
Waar de pas op de plaats met de lonen
vorig jaar ook allemaal toe leidde, niet tot
een flinke opleving van de investeringen.
Die namen weliswaar toe met zo'n 5 pro
cent, maar van een uitbreiding van de ca
paciteit is nog niet of nauwelijks sprake. In
sommige sectoren verwacht de Nederland-
Over de werkgelegenheid is de president
van De Nederlandsche Bank niet zonder
meer somber. De stabilisatie van de werk
loosheidscijfers noemt hij 'bemoedigend'.
Tegelijk stelt hij vast dat er de komende ja
ren nog een zeer hoog aanbod is op de ar
beidsmarkt, voor een belangrijk deel door
een 'inhaalbeweging' van de vrouwen.
Arbeidstijdverkorting heeft in Duisen
bergs denkraam niets te maken met werk
gelegenheid. Die moet er zijns inziens ko
men door economische groei, en wel meer
dan de 2 tot 214 procent die in de ramingen
zit. Volgens hem is dat ook niet onmogelijk
'maar dat is meer hoop dan wetenschap'.
Van hoop en vertrouwen schijnt de econo
mie het te moeten hebben.
nFN HAAG (ANP) - Op weg
autosnelwegen zullen voortaan
«cheattracties als Efteling en E
gorden vermeld.
De bewegwijzering naar horec
worden versoepeld en er komt
mine voor de plaatsing van infori
Dit als de aanbevelingen van
werkgroep worden opgevolgd d
rrs van verkeer en waterstaat,
"5qprii welzijn, volksgezondhe
^economische zaken.
Uit de mededeling van het r
verkeer en waterstaat blijkt da
van dit ministerie inmiddels al
gegeven tot plaatsing van wegw
Boi
Vervolg van pagina 1
Duisenberg gaat in zijn jaar
verslag uitgebreid in op moge
lijkheden om de binnenlandse
bestedingen op te peppen. Dat
zou in theorie kunnen door eën
opwaardering van de gulden,
door de lonen te verhogen of
door de belastingen en pre
mies voor de burgers te verla-
gen.
Over de revaluatie van de
gulden zei de Bankpresident
dat die in 1986 of 1987 aan de
orde kan komen, wanneer bin
nen het Europese Monetaire
Systeem mogelijk een her
schikking van de onderlinge
waarden plaats moet vinden.
Als de gulden ten opzichte van
andere valuta's duurder
wordt, verbetert dat hier de
koopkracht. De export zou het
er iets moeilijker door krijgen.
Als er een algemene loonronde
komt, ebt het effect toch weer
weg. De vakcentrale MHP
(hoger personeel) spreekt de
suggestie van gedifferentieer
de loonsverhogingen wel aan.
Lagere belastingen en pre
mies zijn niet haalbaar als ze
door extra ombuigingen moe
ten worden gecompenseerd.
Als deze lastenverlichting
wordt geruild met de maatre
gelen die het bedrijfsleven zijn
toegezegd, is er met het oog op
het financieringstekort geen
bezwaar. Maar die kleine im
puls voor het verbruik zou met
zich brengen dat de onderne
mers hun vertrouwen in het
regeringsbeleid verliezen.
De FNV noemt het 'vreemd'
dat De Nederlandsche Bank
niet kiest voor een stimulans
van het binnenlands verbruik,
terwijl wel wordt geconsta
teerd dat de investeringen te
gen blijven vallen.
HET WOORD 'kiezersbedrog' wi
in de mond nemen, maar een ov
den RPF-Kamerlid Aad Wagenaa
hem betreft niet.
De enig juiste reactie op wat
den: vorige week Dijkman, die c
wisselde voor de PPR; deze we<
meningsverschillen met zijn frac
en bereid is de eenmansfractie vs
Gelukkig dat nu de tweemans
blijkbaar even makkelijk van parti
men een weinig verheffend schot
Terecht dat Schutte zulke stei
hij de inbreng van het overigens
naar niet zou kunnen gebruiken,
hij door een overstap naar het G
voegen.
Wel omdat Kamerleden en frai
de spelregels: eenieder wordt gel
°P dat programma zijn of haar f
dus van programma wil wisselen
vóór de verkiezingen.
Dat is het idee van Schutte, d
van Beckers (PPR).
Maar zij moet dan ook haar
waarom na zoveel zorg, besteec
PPR voor de Kamer, nu één lid
maar tot haar fractie kan toetrede
HET IS DE VRAAG in hoeverre c
fonsin de de waarheid heeft ge
onthulde dat de strijdkrachten v
voorstellen om de nog prille dem
werpen.
De mogelijkheid moet niet wo
vaag omschreven, niet nader ge
bruikt in zijn strijd tegen de ultra
'and die er van alles aan doen o
mocratie om zeep te helpen.
Het is ook niet toevallig dat Alfc
onthulde aan de vooravond van
'n Argentinië is gevoerd. Negen
'en terechtstaan wegens hun aar
buizenden tegenstanders van hui
'ot 1983.
De arrogante, in hun trots ge
weten geen enkele medewerking
Politieke proces. Dat het geen lo;
Zl9heid tijdens de eerste procesd
Wel aanwezig waren 50.000
'n het centrum van de hoofdstad
slechts genoegen te nemen met
voor de gehate miltairen. In zove
van Alfohsin om steun van zijn lai
bie steun de komende periode hé
9ezien weinig stabiele Argentinië
a'9e democratie te kunnen voerei
