Het onvindbare boek
iigt in Redu
gewoon in de winkel
Ai
Diepgaand
onderzoek
ZATERDAG 20 APRIL 1985
SffittHD
7ATERDAG 20 APRIt
O,
rP 1 januari is een
stuurgroep gestart met een
diepgaand onderzoek naar de
veiligheid van onze
overwegen. Deskundigen van
alle betrokken instanties
moeten de minister van
verkeer voor januari 1987
rapporteren hoe het veiliger
kan. Binnenkort maakt de
stuurgroep het resultaat van
de startperiode bekend in een
tussen-rapportage. Vorig jaar
vielen bij 107 ongelukken op
overwegen 44 doden en 32
gewonden. Sinds 1980
kwamen er op overwegen 268
mensen om het leven. Een
gesprek met de chef van de
sectie overwegen bij de NS, A.
van Niekerk, over de vraag:
hoe veilig zijn overwegen?
I Oorzaken
Bravour
Kritisch
Opvallen
Miljoenen
Camera
Rijen
Stem
Voetganger
Bezichtigen
Druk
Gesloten
VILLAGE DU LIVRE
to lleen al ui\
kwamen er tiul
handtekening en\
die vonden dj
Chessman niet m|
gedood in de gasl
gevangenis van
in Californie.'Mc
voerde sterren ui\
aan die zich inzc
leven van Chi
redden. Er laait
golf van anti-Ai
op. Maar op 2
vijfentwintig jt
viel het doek ovc
dat de wereld jt
zijn ban had
Nog niet zo lang geleden trokken del
jongeren door gebrek aan werk weg «1
Redu, een gehucht van goed 400 inwom
in de Ardennen. Nauwelijks een jatöI
geleden kwam de ommekeer, toen enki
dorpelingen een manifestatie rond i
boek organiseerden. Duizenden bezoehl
kwamen erop af. Van lieverlee vestigèi
zich in de toen nog vervallen pandenI
steeds meer boekhandelaren. SommigC
sloten er een zaak in de grote stad rooi
anderen gaven er hun eigenlijke beroej
voor op. Het dorp telt nu twintig
boekhandels, een boekbinderij en eei
bedrijf, dat volgens de oude methodt
papier vervaardigt.
Op 1 mei 1960,
geleden, schotel
Russen een Amer\
spionagevlieg tuig,
2 gebouwd door Lc
neer boven Swerd
De piloot, Francii
Powers, werd gev
genomen. Het
incident werd doo'
Chroesj tsjof aange
om de Amerika
president Dwi
Eisenhower als hy
Dagelijks 40.000 overtredingen op de
Nederlandse overwegen
j Door Harry Lindelauf
1| „Het is niet zozeer het aantal
botsingen waar we mee zitten,
H relatief gezien is een jaarlijks
H gemiddelde van 115 ontstel-
lend weinig. Maar, de ernst
van de botsingen, die is
enorm. Elke twee botsingen
|I hebben gemiddeld één dode
H tot gevolg en één gewonde".
Als verantwoordelijk man voor de
2000 overwegen in de reizigerslijnen
van de NS formuleert A.J.A van Nie
kerk voorzichtig als hij menselijk
j leed noodgedwongen vertaalt in kille
j gemiddelden. In Nederland ligt 2852
kilometer spoor met 1935 overwegen
j in reizigerslijnen en 438 overwegen in
goederenlijnen. Het verschil zit 'm
j onder andere in de snelheid: op de
j hoofdlijnen haalt de Intercity de 160
j km/per uur, op de kleine goederenlij-
j nen is het maximum 60 km/per uur.
I De meeste ongelukken gebeuren op
de overwegen beveiligd met bel en
knipperlicht (Aki in NS-jargon).
j Daarvan zijn er 850: in 1984 botste het
daar 73 keer met als gevolg 30 doden
j en 24 gewonden. De bekende Ahob-
j overweg, met halve bomen dus, is -
j uiteraard- veiliger. Op 768 Ahob's ge-
j beurden 27 botsingen met 13 doden en
7 gewonden.
De cijfers produceert Van Niekerk
zonder mankeren. Als de vraag naar
oorzaken op tafel ligt wordt het stil in
zijn Utrechtse bureau: „Dat is ontzet-
tend moeilijk. Er zijn al veel pogingen
gewaagd maar er is geen lijn uit te
halen. Wat we wel weten is dat in
acht procent van de gevallen verblin-
ding een rol kan hebben gespeeld. En
bij overwegen met knipperlichten
komt het zogenaamde tweede-trein
ongeluk voor". Waarmee wordt be
doeld dat de wachtende weggebrui
ker na het passeren van de trein het
doven van de knipperlichtenniet niet
afwacht, optrekt en dan door een
tweede trein uit de tegenovergestelde
richting wordt gegrepen.
Ook bij de Stichting Wetenschap
pelijk Onderzoek Verkeersveiligheid
(SWOV) kan men geen spijkerharde
uitspraken doen over oorzaken. „Er
zijn weinig factoren te ontdekken
waarvan je zegt, daar zit 'm nou in",
bekent een SWOV-woordvoerder.
De cijfers maken volgens Van Nie
kerk wel duidelijk dat nonchalance
en bravour zorgen voor nogal wat
jeugdige slachtoffers. „De jongeren
van 16 jaar die net een brommer heb
ben springen er ontzettend uit. Dat is
voor ons heel duidelijk bravour, van
'dat halen we nog wel eventjes"'. Een
waanidee dat tussen 1970 en 1980 aan
59 jongens van 16 jaar het leven kost
te.
Ook de fietsende schooljeugd pro
beert nog te vaak de trein te kloppen.
Hier zijn het de 12-jarigen die het
slechte voorbeeld geven. Wie deze lijn
doortrekt komt ook bij de onervaren
motorrijders en automobilisten uit.
In het kader van het 'Nationaal
plan verkeersveiligheid' ging op 1 ja
nuari de stuurgroep 'veiligheid over
wegen' aan de slag. Van de partij zijn
meerdere afdelingen van het ministe
rie van verkeer, de al eerder genoem
de SWOV, provincies, gemeenten en
uiteraard de NS. Opdracht: rappor
teer voor 1987 aan de minister van
verkeer hoe overwegen nog veiliger
kunnen.
Het wordt een diepgravend onder
zoek aldus Van Niekerk waarbij de
huidige overweg-beveiliging en de
bijbehorende aankleding van de
straat kritisch worden bekeken. „De
héle beveiliging staat in de stuur
groep ter discussie, onder het motto is
die nog wel adequaat", legt Van Nie
kerk uit.
Nieuw is de studie die de spoor
wegmensen zijn begonnen naar de
kosten die de botsingen met zich mee
brengen. „De SWOV heeft berekend
dat één dode in het verkeer de samen
leving gemiddeld een miljoen gulden
kost. Als je zo'n bedrag gaat kapitali
seren, dan betekent dat je nogal wat
kunt investeren". NS-man Van Nie
kerk wil straks met een dergelijke
kostenberekening, waarin letterlijk
alle verliesposten tussen blikschade
en gemiste werkdagen zijn opgeno
men, in Den Haag aankloppen om
meer geld voor overwegbeveiliging:
„Als dat cijfer voor ons op tafel ligt
dan hopen wij dat er toch misschien
wat meer mogelijk is". Want uitein
delij k beslist de minister van verkeer
wat er per overweg dient te gebeuren.
Van Niekerk laat daar meteen een
relaas op volgen over de actie die de
NS nu al onderneemt. Kennelijk om
de indruk te vermijden dat men in
Utrecht met de handen in de schoot
gaat zitten wachten op het stuur
groep-rapport. „We zijn nu bezig om
de overweg beter te laten opvallen.
Dat betekent dat we alle houten
schrikhekken vervangen door alumi
nium exemplaren met refecterende
folie. Alle gele waarschuwingslichten
zijn voorzien van zwarte achter
grondplaten. Het programma voor dit
jaar vermeldt verder het aanbrengen
van meer en betere reflectoren op
spoorwegbomen. En bij de oudere
Ahobs worden aan de linkerkant van
de weg extra waarschuwingslichten
geplaatst".
De spoorwegman wijst er op dat
het beeld van de beveiliging uniform,
moet zijn. „Dat is het meest duidelijk
voor de weggebruiker. Als er iets ver
andert, moeten we dat dus overal
doen. Dat kost een hoop geld". Jaar
lijks besteedt de NS aan overweg-be
veiliging ettelijke miljoenen. Daar zit
dan geen rooie cent bij voor nieuwe
overwegen. Want die komen er niet.
Van Niekerk: „Wij staan geen enkele
nieuwe overweg toe. In de nieuwe lij
nen (Flevo- en Schiphollijn) zit geen
enkele overweg. Met ons valt hooguit
te praten als er tegelijkertijd andere
overwegen kunnen worden opgehe
ven. Ja, noem het maar inruilen".
Een stramme opstelling waar geen
millimeter beweging in is te krijgen:
„We moeten dat hard spelen, is er
eenmaal een precedent, dan is het hek
van de dam". De gemeenten die uit
breiden krijgen van de NS dan ook de
oekaze om de nieuwe wijken zo in te
delen dat er geen nieuwe overwegen
nodig zijn.
In een poging om het gedrag van de
weggebruiker op de overweg enigs
zins op te krikken, grepen de NS en
kele jaren geleden naar de rood licht-
camera. Vier camera's rouleren over
tien overwegen in het land en foto
graferen waaghalzen die een NS-va-
riatie op Russisch roulette spelen. Op
basis van de ervaringen is bij de
spoorwegen berekend dat op de 2000
overwegen dagelijks 40.000 overtre
dingen worden gemaakt. Per jaar
rijdt 15 miljoen keer een weggebrui
ker door overweg-rood, maakte NS-
directeur ir. D. C. Hasselman vorig
jaar bekend bij de start van een vei
ligheidsactie rond overwegen in
Overijssel. „Het betekent dat er 15
miljoen keer op een overweg de lote
rij om één minuut of eeuwigheid
wordt gespeeld. Mechanisch handelen
en geen tijd, het zijn de doodsvijan
den in het verkeer in het algemeen en
bij een overweg in het bijzonder".
De camera dwingt de haastige
chauffeur in het gareel, stelt NS-
voorlichter P. van der Linden: „Je
ziet dat op die overwegen het aantal
overtredingen daalt. Het werkt pre
ventief". Vandaar dat het aantal ca-
merapunten wordt uitgebreid. Nog
dit jaar krijgt de overweg Ooster-
houtsebaan in Rijen de Brabantse
primeur. De Bredase verkeersschout
J. Koppert meldt desgevraagd het
toekomstige tarief: 110 gulden. Gelijk
aan de 'normale' roodlicht-overtreder
op de weg. Is dat bedrag voor de over-
weg-glipper wel genoeg? „Er zou best
iets voor te zeggen zijn dat je onder
scheid maakt in tarief bij Ahob-door-
rijders. Zo'n overtreding is van een
heel andere orde dan iemand die een
rood verkeerslicht meepikt", rede
neert mr. Koppert.
Een blik over de grens leert dat in
West-Duitsland het aantal ongeluk
ken in verhouding nagenoeg gelijk is.
De Duitsers experimenteren moJ
teel met een betere overweg-b^j
ging. Zo is de bekende bel vervat
door een electronische stem die m
dat er een trein nadert. Maar]
eenvoudiger methoden worde: I
proefd. Van Niekerk: „Ze plaats
Ahob-boom in ruststand iets uj(|
lood, naar de weg toe. Dat scj
meer de aandacht te trekken tt|
alle andere lijnen in het verJ
steeds recht zijn". Van Niekerk!
digt aan dat de Nederlandse
groep dit soort ideeën ook gaat t,
ken: "Wij gaan dat in de stuur»]
systematisch aanpakken".
De huidige beveiliging vanj
overwegen is geen natte vingert
Toen de NS de door mensen beu j
overweg met hele bomen gingej
schaffen (te duur) kwam de Akjf
beeld. De halve boom moet voo.
men dat weggebruikers door dei]
matisch dalende bomen worden
sloten op de overweg. In 1936 k
de eerste Aki, in 1952 gevolgd do«|
Ahob. Er is ook uitgebreid bëkw
hoe lang vantevoren de ovj
dicht moet.
„Je moet dat zo kort mogelijk!
den, anders ga je ongedisciplnJ
gedrag uitlokken", weet Van Niekl
Maar zegt hij, vanwege de veilij
zijn de NS bij het vaststellen vaifl
tijden toch uitgegaan van de t
zaamste weggebruiker, de voetj
ger.
Vijf seconden nadat de knijJ
lichten gaan branden (via een o
op de rails) komen de bomen in lil
conden beneden. Kort daarna, el
exacte tijd is afhankelijk vand
snelheid, dendert de trein voorbij I
Valt een overweg op door het J
tal ongelukken, dan komen sp
ten van de rijksverkeersinspeclil
actie. „Die overwegen gaan wj
bezichtigen om te bekijken of rr
regelen wenselijk zijn. Staan er.]
ten, dan hoeft dat niet meteen de J
leg van een Ahob zijn, dat kanixl
plaatsing van een extra licht belt)
nen".
Wat de spoorwegen ook aanbel
liging uitgeven, één trieste cateT
ongelukken zal nooit kunnen wo:l
uitgebannen: de zelfdodingenJ
aantal loopt zo sterk op dat hetdi]
van het aantal ongelukken
doet. De NS willen geen cijfers gel
maar bekend is dat jaarlijks circel
mensen vrijwillig de spoorbaan]
zoeken om een eind te maken aan|
leven.
De zelfdodingen, ongelukken I
net-niet-incidenten leggen een z «1
last op de schouders van het trein;!
soneel. Vorig jaar is een lande.]
regeling afgekondigd voor de o
van conducteuren en machinisten|
bij een ongeluk betrokken r
pyschische druk is voor een g
te verklaren uit de machteloc
van de machinist. De trein zit v
de rails en bij 120 duurt het tol]
meter voordat de zaak stilstaat.
„In het verkeer kunnen tweenj
sen reageren", zegt Van Nitii
„Daar zijn ook allerlei maatr
afgekondigd, zoals de helm- si
gordelplicht die duidelijk effect!
teren. Maar een machinist kan j
doen en dat is ook de psychische:]
waaraan die mensen blootstaan!
dan, de klap bij een botsing mei
trein is zo hard dat helm of gomr
niet redden." Voorlichter Vanl
Linden: „Als een machinist weïl
de 65 haalt dan is dat nieuws voo:|
personeelsblad. Het is een slopcn(|
roep".
Door Joyce Ernest
Redu moet op enkele kilome
ters afstand liggen, ergens
waar meneer Michelin de N 48
een groen lijntje voor het om
ringende natuurschoon heeft
gegeven. Voorlopig bevelen
talloze borden dringend de
grotten van Han aan.
In Halma wijst een pijlvormig
plakkaat op een lantaarnpaal voor
het eerst op het bestaan van het ge
hucht. Boven de definitieve afslag
hangt een spandoek 'Village du livre
et de l'Espace'. Nauwelijks een jaar
geleden had bijna niemand, op de 450
bewoners na, ooit van Redu gehoord.
Nu stromen de toeristen - in een
paasweekend 15.000 bezoekers - toe
als ware het een pelgrimsoord. Het
onderwerp van verering is echter niet
een heilige, maar het boek.
De kleine 20 boekhandels, die er ge
vestigd zijn, doen vooral in tweede
hands boeken. Sommige zijn zeer ge
specialiseerd. Zo legt de Librairie de
BRUXELLES 185 km
Vt V NAMUR 75 km
DMARCHE
V lW«o
H N35
pROCHEFORT
\N48
GIVET 36 km CjHAN
BEAURAING
WELLIN^X
[n48
_^OST HUBERT
REDUX.
JDLIBIN
N48
QLIBRAMONT
NEUFCHATEAU
t>
ARLON 75 km
LUXEMBOURG 91 km
BOUILLON
f 35 km
1'Astronomie zich uitsluitend toe op
werken, die de sterrenkunde betref
fen. Als enige in Europa, wordt be
weerd. Andere zaken hebben zich ge
richt op historie, kunst, muziek, foto
grafie, natuur, gastronomie of het
kinderboek.
„Hier maak je kans tegen het on
vindbare boek aan te lopen", luidt
hun gezamenlijke motto.
Op deze vroege morgen doen de
merendeels gesloten luiken nog niet
vermoeden, dat Redu in wat dan ook
afwijkt van de omringende dorpen.
Kippen scharrelen onder een waslijn,
waaraan een groene jurk tussen hel
der ondergoed wappert. Vlakbij de
kerk manoeuvreert een boer een kar
geurende mest door een poort.
De kruidenier opent als eerste zijn
nering. Naast de schappen met een
grote verscheidenheid aan dranken
heeft hij een stapeltje kinderboeken
gelegd. Ouders bekeren in dit dorp
soms tot de gedachte, dat hun kroost
beter af is met lectuur dan een lollie.
Schuin aan de overkant loopt een
dame het huis met 'Les six librairies'
binnen en hangt het bordje 'ouvert'
aan de houten draaitrap. Boven, in
een tot boekhandel vertimmerde ka
mer, stelt haar man orde op zaken. De
winkel is eigendom van hun zoon,
Yves Deprins. Een paar maanden ge
leden was hij nog leraar, afgestu
deerd in verschillende vakken. Ze
hebben goed nagedacht voor ze de
stap waagden, maar het blijft een
gok, vinden ze.
Le Bateau Ivre - genoemd naar een
gedicht van Rimbaud - is een van de
vestigingen van het eerste uur. Deni-
se Lambert en haar man hebben er
behalve een kunstboekhandel, een
café-theater en een expositieruimte.
In het café wordt het oog meteen ge
trokken naar de tussen spiegelpane-
len geplaatste vleugel. Maar de verte
genwoordigster van ideële uitgeverij
Daisy Bul verlegt de aandacht al snel
naar de collectie boeken en platen, die
ze uit La Louvière heeft meegebracht
- „Ziet u, allemaal zeer verzorgd en in
genummerde oplagen". Topor, Pat
Andrea en Jacqueline de Jong in het
fonds, veel avant-garde.
De gang van Le Bateau Ivre wordt
gevuld met een levensgrote litho van
Christine Nicaise. Eigenlijk hoort hij
permanent aan de gevel, maar een
losse naad in het perspex erom heen
noopt tot heen en weer gesleep al
naar gelang de stand van de wolken.
De smaakvolle inrichting - Lam
bert is binnenhuisarchitect - wordt
blijkbaar op prijs gesteld. Beroemd
heden uit het Franse en Nederlandse
tele visie wereldje komen in de ka
mers, die er verhuurd worden, graag
bij van hun beslommeringen, ver
meldt Denise niet zonder trots.
De Lamberts behoren tot het
groepje, dat in één weekend besloot.
Redu tot internationaal centrum van
het boek te bombarderen. Maar Noël
Anselot wordt overal in het dorp ge
roemd als de eigenlijke oprichter. Hij
woonde al een tijd in het dorp, waar
van hij de leegloop en het verval met
lede ogen aanzag. Monsieur Anselot
besloot er nieuw leven in te blazen.
Het Engelse plaatsje Hay-on-Wye,
waar het boek al jaren welig tiert en
waarmee Redu vorig jaar jumeleer-
de, bracht hem op een idee.
uWÈ®QüfUT
Met deze folder lokt men lezers
naar Redu.
Door zijn wat teruggetrokken be
staan bleef Anselot enige tijd met zijn
plannen rondlopen. Tot hij een groep
jongeren ontmoette. Vroeger ver
kocht Anselot in Brussel boeken per
catalogus. Nu heeft hij in een voor
malige stal te Redu een boekhandel
met historie als specialiteit. Zelf
schrijft hij ook geschiedkundige wer
ken. De secretaresse, die de boeken
zorgvuldig naar soort en land rang
schikt, wijst naar de complete Bulle
tin Municipal, waarvan er nog twee
in België zijn. De kostbaarste werken
uit de Anselot-collectie kan ze niet la
ten zien, die bewaart monsieur achter
slot en grendel. Ze zouden wel graag
over het betere Nederlandstalige
werk willen beschikken. De hobby
boekjes en 'Sex en de vrijgezel' doen
inderdaad wat misplaatst aan tussen
het 16e en 17e eeuwse Frans.
Boekhandelaar Lautreamont toont
meteen 'Rooms Hollands Recht' uit
1652, op fluweel uitgestald in een vi
trine. Kostbaar uitgevoerde boeken
met goudsneden, schutbladen en gra
vures lijken zo zijn specialiteit. Zijn
handel is ondergebracht in het
schoolgebouw, waar nog één juf
frouw met haar klas onderdak vindt.
„De capaciteit aan zaken is nog niet
bereikt. We willen nog graag een uit
sluitend Nederlandstalige zaak erbij.
Een Vlaming is daar nu mee bezig",
zegt Régine. Sinds een jaar bemant ze
ten behoeve van de voorlichting en
publiciteit een rommelig hok in het
voormalige gemeentehuis.
Waarom willen de boekhandelaren
in dit Waalse dorp zo graag Neder
landse boeken? „Omdat Redu het oog
heeft op wereldcultuur. Het wil de
boekenhoofdstad van Europa zijn",
zegt Régine. „En vanwege de '4
ten natuurlijk. Daar moeten «ij
van leven en dan bestaat enp
taalstrijd".
Boven de dozen folders 'Reffi|
lage du livre, la vache qui lit'
aan de muur een reeks portrettf
de vroegere burgemeesters. Réfi
niet van plan die weg te hal^l
sfeer van vroeger moet blijve'l
boekhandelaren zijn ook niej
neon en schreeuwreclames gel
Ze hebben de huizen juist in
stijl hersteld. Het moet geen pre"l
worden. Onze kracht is juist
cialisatie".
Wat het dorp nog mist, zijn
beroepen om het boek heen, vi»
zoals drukkerijen. Er zijn al
boekbinderij en een bedrijf,
gens de oude methode papier 1
vaardigt. I
Een bibliotheek heeft Redu I
Eens in de veertien dagen rijdt'l
bliotheekbus voor. De dorpeW I
zen er niet meer of minder dan i j
„Hoewel...", zegt Régine. „Ze
wel gemakkelijk een boek alsca'|
Er is niets anders".
Chessman tussen zijn adt
zijn laatste foto's.
DoorB
Over een pe
ve eeuw zi jr
de Staten on
duizend m
steld. Ze von
elektrische
voor het v
gaskamer
nieuwste
moordwapei
fuus.
De meeste Ai
ven moesten pi
waren zwart er
vergeten. Maai
zijn historische
als de van atoon
de Julius en Et
lévën lieten op
de Sing Sing-ge
New York. Sacc
wereldberoemd
man, die man
IJS
Door Be
Het was een
i was nog vol
Het presi<
Dwight Eise
einde. Hij ha
se politiek g
1 laten als de
Dulles, die 1
uit Oost Eur
i rollen. Zijn
was Richard
toen reeds de
j Dick' had ver
i de rug van d<
geworden Ik
I wilde inneme
Als Eisenhow
verscheen begon
geeuwen. De gr<
tijd werd veroo:
Kennedy, die ziel
feet van de vern
1 in het voorjaar
I Hubert Horatio
