Salvadoraanse vluchtelingen onder dak
lUBBERi
België wi
Tien doden
bij onlusten
in Pakistan
DONDERDAG 18 APRIL 1985
pONPERPAG 18 APRIL 19
SANCTUARY-BEWEGING IN VS BIEDT SCHUILPLAATS
'OKIO (ANP) - Minister-
leeft de Japanse eerste-r
woensdag gewezen op de
uan de door Japan op^eworj
■es tegen de import van pro<
landen en uit de rest van
AIDS kan
leiden tot
gevallen van
dementie
B1OTEM
EXTRA
T47
Ondanks deskundige
hulp geen goede oogsten
in Lesotho.
- FOTO ARCHIEF DE STEM
MASERU (ANP) -
Op nationale boom-
plantdag heeft ko
ning Moshushu van
Lesotho vorige week
met een verzilverde
spade een boom ge
plant aan de rand
van de hoofdstad
Maseru.
Dat voorbeeld werd
elders in het bergachti
ge koninkrijk nage
volgd door schoolklas
sen en andere burgers,
die onder veel gezang
en gelach populieren,
eucalyptussen en den-
nebomen plantten aan
de rand van hun dorp,
zij het met een gewone
schop.
Lesotho behoort tot de 21
Afrikaanse landen die al ja
ren achtereen door droogte
zijn getroffen, maar het
kampt ook met enkele bij
zondere problemen. Door de
alarmerende erosie neemt
de hoeveelheid beschikbare
landbouwgrond steeds ver
der af. Slechts 13 procent
van de oppervlakte van Le
sotho is geschikt voor land
bouw. Lesotho, dat geheel
door Zuid-Afrika wordt om
ringd, is iets kleiner dan Ne
derland en telt 1,5 miljoen
inwoners.
De nationale boomplant-
dagen, tweemaal per jaar,
zijn bedoeld om de erosie in
te dammen. „Herbebossing
behoort tot de meer succes
volle projecten in dit land",
zegt een medewerker van de
universiteit van Lesotho.
Stukjes bos in verschillende
groeistadia getuigen van
achtereenvolgende boom-
plantdagen. Maar vooral in
het zuiden van het land, dat
Erosie
ernstige
bedreiging
voor
landbouw
Lesotho
ook het meest te lijden heeft
onder de droogte, wordt het
landschap doorsneden door
diepe kloven, die aan de
rand steeds verder afbrok
kelen.
Stortregen
Door zware stortregens
spoelt de vruchtbare teel-
taarde van de berghellingen
van Lesotho naar de aan
grenzende vlakten van
Zuid-Afrika. „Vruchtbare
aarde is een van de onbe
taalde exportprodukten van
Lesotho naar Zuid-Afrika",
zo merkt een functionaris
van de FAO, de voedsel- en
landbouworganisatie van de
Verenigde Naties, fijntjes
op.
Mais en sorghum, de be
langrijkste voedingsgewas
sen die in april en mei
geoogst moeten worden,
staan er wat beter bij dan in
de voorgaande drie jaren. In
de voorbije maanden was in
zuidelijk Afrika, met uit
zondering van Botswana,
het regenseizoen weer wat
beter. De vooruitzichten
voor deze regio zijn, volgens
FAO-rapporten, dan ook
gunstiger dan in de Sahel-
zone, waar 1985 opnieuw een
rampj aar dreigt te worden.
Volgens medewerkers van
het ministerie van Land
bouw wordt de oogst van
1985 nog lang geen normale
oogst, wijzend op de mieze
rige maïsvelden in de zuide
lijke districten. En zelfs in
normale jaren moet Lesotho
ongeveer de helft van zijn
voedsel importeren.
De regering probeert de
teelt van sorghum te bevor
deren, een graangewas dat
beter bestand is tegen de
droogte dan maïs. Sorghum
wordt nu vooral gebruikt
voor het brouwen van bier,
terwijl maïs het belangrijk
ste basisvoedsel is.
Maar voedingsgewoonten
zijn moeilijk te veranderen.
De FAO heeft een project op
stapel staan om voor de
broodproduktie sorghum-
meel te mengen met tarwe
bloem en zodoende de af
hankelijkheid van graanim-
porten te verminderen.
Structureel
Lesotho kampt echter ook
met structurele problemen,
die opgelost zouden kunnen
worden door een reeks goede
regenbuien. „Ook vorst, een
ongebruikelijk probleem in
Afrika, heeft een deel van de
oogst aangetast", aldus een
functionaris van het minis
terie van Landbouw. Het
kan in dit hooggelegen land
behoorlijk koud worden, en
een kleurige wollen deken
behoort dan ook tot de vaste
uitrusting van vrijwel
iedere inwoner, zowel van
de stadbewoner als van de
bergboeren die te paard door
het hoogland trekken.
In Lesotho is brandstof
niet alleen nodig om te ko
ken, maar ook om de huizen
te verwarmen. Gezien de
schaarste aan hout is men
aangewezen op geïmpor
teerde petroleum, steenkool
en houtskool. Mogelijk biedt
de moderne technologie hier
uitkomst. In Maseru is een
wijk met gesubsidieerde
woningbouw uitgerust met
zonnepanelen. En zelfs in
sommige afgelegen dorpen
zijn de rieten daken van de
typische ronde hutten voor
zien van een zonnepaneel.
Overbeweiding is wellicht
de belangrijkste oorzaak
van de erosie. De Basotho
zijn vanouds gewend hun
rijkdom te tellen in vee.
Land telt nauwelijks als
vorm van bezit, en kan ook
niet in eigendom worden
verworven. Al het land be
hoort aan de gemeenschap,
zo wil de traditie. De chief,
tegenwoordig in samenwer
king met de dorpsraad, wijst
de gebruiksrechten op land
toe aan de boeren.
Dat systeem heeft histo
risch een groot voordeel ge
had. Het probleem van blan
ke kolonisten bestaat niet in
Lesotho, want land kan niet
gekocht worden.
Rijkdom wordt gemeten
in aantallen koeien, geiten
en schapen. Vee is boven
dien van groot belang omdat
een trouwlustige jongeman
de vader van zijn toekomsti
ge bruid een bruidsprijs
moet betalen in de vorm van
koeien of schapen.
Weinig succes
„De mensen hebben de af
gelopen maanden weer veel
vee gekocht", zegt een be
zorgde landbouwvoorlich-
ter, wiens taak het is de boe
ren te overtuigen van de na
delen van een grote veesta
pel. Hij geeft grif toe dat hij
weinig succes heeft. „De re
gering heeft in 1984 een hef
fing van tien procent inge
steld op de aankoop van
koeien. Maar het helpt niet,
de boeren kopen evenveel
koeien als tevoren. Een groot
deel daarvan zal de winter
niet overleven, want er zal
gebrek aan veevoer zijn."
Bij Matsieng, ten zuidoosten
van Maseru is een van de
tien projecten voor erosiebe-
strijding in uitvoering. Hier
worden terrassen aangelegd
langs de hellingen, dijkjes
gebouwd, waterafvoergoten
gegraven en kloven gedicht.
Dit project wordt met ma
chines uitgevoerd, maar el
ders wordt ook met man
kracht gewerkt, in het kader
van 'voedsel-voor-werk'-
programma's.
Maar ook hier voert het
ministerie van Landbouw
strijd tegen de alom tegen
woordige koeien. De boeren
mogen het gras langs de
dijkjes hooien voor het vee,
maar graven is verboden.
„Maar de boeren komen toch
met hun kudden, desnoods 's
nachts, de boetes zullen bin
nenkort wel omhoog moe
ten", klaagt een medewerker
van de dienst voor erosiebe-
strijding.
Ook de trekarbeiders uit
Lesotho, die in de Zuidafri-
kaanse mijnen werken, zijn
gewend een deel van hun in
komsten om te zetten in
koeien. De kwetsbare be
groeiing is tegen groeiende
veestapels niet bestand.
Erosiebestrijding, gekop
peld aan het zoeken naar al
ternatieve bestaansmidde
len, zal voorlopig wel een
prioriteit moeten blijven
van de regering van Lesotho
en van de internationale
hulporganisaties.
Door Mare De Koninck
WASHINGTON - In de VS, waar het neo-conser-
vatisme hoogtij viert, vormen actieve progressie-
velingen nog maar een heel kleine fractie van de
samenleving. Opmerkelijk is dat die beperkte
groep nu bijna uitsluitend uit religieus geïnspi-
reerden bestaat. Alleen nog in de kerken willen
protest en actie tegen maatschappelijke omstan
digheden en regeringsbeleid nog gedijen.
Misschien de belangrijkste verzetsbeweging
van dit moment in de VS is de zogenaamde 'Sanc
tuary Movement' van zowel katholieke als pro
testantse en joodse religieuzen en leken, die
vluchtelingen uit Centraal Amerika illegaal naar
de VS halen en via een ondergronds net aan per
manente schuiladressen helpen.
Sanctuary betekent heiligdom of vrijplaats of
vluchtheuvel. De gelijknamige beweging is twee
jaar geleden opgericht door een zestal dominees
in het zuiden van de VS, die in hun werk steeds
vaker vluchtelingen ontmoetten uit met name El
Salvador. Hun afgrijselijke verhalen over moord,
martelingen en verdwijningen in dat Midden
Amerikaans land, en het harde vreemdelingenbe
leid van de Amerikaanse regering, inspireerden
de predikanten tot het opzetten van een onder
grondse hulporganisatie.
Intussen hebben zich niet minder dan 200 paro
chies c.q. gemeenten, verspreid over de gehele VS,
bij de Sanctuary-beweging aangesloten. Hun le
den zijn behulpzaam bij het heimelijk vervoeren
van vooral Salvadoranen en Guatemaltezen en
het vinden van woongelegenheid en werk. De hel
pers lopen steeds groter gevaar gearresteerd te
worden. De politie maakt gebruik van geheime
agenten, die naar kerkelijke bijeenkomsten gaan.
Illegaal
In de zuidelijke deelstaten Texas en Arizona
zijn de afgelopen maanden tientallen Sanctuary-
medewerkers aangehouden. Ze kunnen tot aan
zienlijke gevangenisstraffen worden veroordeeld
wegens overtreding van de Amerikaanse vreem
delingenwet. Die stelt dat alleen „buitenlanders
die in hun land van herkomst politieke vervolging
en geweld te duchten hebben" voor politiek asiel
in de VS in aanmerking komen. Anderen zijn ille
gaal in Amerika en worden teruggestuurd.
Tussen kerken en regering in de VS is een emo
tionele discussie uitgebroken over de realiteit van
het gevaar dat Salvadoranen in hun eigen land
lopen. De Amerikaanse Immigratie en Naturali
satie Dienst (INS) zet jaarlijks enkele duizenden
Salvadoranen op schepen en vliegtuigen, terug
richting El Salvador. Zulks omdat de betrokkenen
niet naar Amerika zouden zijn gekomen om het
geweld in hun land te ontvluchten, maar om een
welvarender leven te kunnen gaan leiden.
Staatssecretaris van Buitenlandse Zaken Al-
liott Abrams, die speciaal met mensenrechten en
humanitaire hulp is belast, zegt: „De morele
vraag is wat er gebeurt met de mensen die we te
rugsturen. Als ze inderdaad zouden worden ver-
Politieke gevangenen die gratie hebben gekregen, komen aan in de hoofdstad.
moord, dan zouden we ons beleid meteen veran
deren. Maar dat is niet zo. We hebben het de bis
schop van El Salvador twee weken geleden nog
gevraagd en die bevestigt dat zoiets niet gebeurt."
Martelingen
Het 'nee' van de regering Reagan staat tegen
over het 'ja' van talloze Salvadoranen. Hun ver
halen zij n - hoe onwaarschij nlij k bloedig ook - al
leszins overtuigend voor de Amerikaanse Sanc
tuary-helpers. In de hoofdstad Washington, waar
intussen naar schatting 60.000 illegale Middena
merikanen wonen, is zojuist na een 'ondergrond
se' reis van vier dagen een 45-jarige Salvadoraan
se vrouw gearriveerd in de United Methodist
Church, waar dominee Tom Brunkow haar voor
enkele dagen illegaal te gast zal hebben. „Mijn
man is doodgemarteld. Ik weet niet waarom. Mijn
zoon is in 1980 gearresteerd, maar is ontsnapt. Al
mijn zeven kinderen leven nu buiten El Salva
dor", zegt ze via een tolk.
In het Oscar Romero-huis in San Benito, Texas,
zegt een nog jonge vrouw, die in El Salvador lid
was van de 'Moeders van Verdwenen Mensen' dat
haar zoon was „gearresteerd door de politie of
door de doodseskaders, dat zijn dezelfde mensen.
- FOTOARCHIEF DE STEM
Ze hebben hem verkracht en gemarteld. Twee da
gen later lag hij dood op straat. Ze breken je vin
gers en geven je electrische schokken door je
hoofd en je penis. Ze hadden hem doodgeschoten."
„En hij was pas 14 jaar?", vraagt Jack Elder,
leider van het opvangcentrum.
„Ja, 14 jaar is oud in El Salvador."
Het Oscar Romero-huis is genoemd naar de
vier jaar geleden vermoorde vooruitstrevende
aartsbisschop van San Salvador. Het tehuis wordt
gefinancierd door de plaatselijke Rooms Katho
lieke kerk. Leider Jack Elder is vorige maand
door de rechtbank veroordeeld wegens hulp aan
illegale vreemdelingen, maar is nog op vrije voe
ten. Dezer dagen wordt de strafmaat bepaald.
Veel religieuzen en kerkgangers in de VS heb
ben er grote moeite mee gehad om zich in te gaan
zetten voor illegaal werk. Maar de gedreven
Sanctuary-mensen van het eerste uur hebben via
kerkdiensten, bijbeldiscussies en het concreet
'presenteren' van vluchtelingen en hun gruwel
verhalen, steeds meer traditioneel ingestelde ge
loofsgenoten omgevormd tot burgerlijk ongeh-
oorzamen.
Tijdens veel bijeenkomsten met vluchtelingen
zingen hun Amerikaanse helpers Spaanstalige
liederen mee en verklaart men zich „trots de beste
tradities van mijn geloof en mijn land trouw te
blijven." De bijbel gebiedt immers ontferming
over vreemdelingen en Amerika is in oorsprong
het land waar vluchtelingen van armoede en ge
weld een nieuw leven konden beginnen.
Andere acties
Tijdens een demonstratie onlangs in Washing
ton tegen het vluchtelingenbeleid van de rege-
ring-Reagan riep rabbi Irwin Blank uit dat thans
de deportatie van Salvadoranen een net zo grote
misdaad is als de terugverwijzing door de VS van
Joodse vluchtelingen naar het door de Nazi's be
heerste Europa was.
En bisschop Francis Murphy van Baltimore
verklaarde: „Het schandalige regeringsbeleid je
gens de Salvadoranen maakt nu ook inbreuk op
ons recht en onze plicht als kerk om humanitaire
hulp te bieden aan vluchtelingen."
De Sanctuary Movement blijkt relatief grote
aantrekkingskracht uit te oefenen op ouderen die
hun hele leven tot het Amerikaanse establish
ment hebben behoord. Veel juristen en voormali
ge hoge Defensieambtenaren sluiten zich aan
„Danzij de discussies hier in onze kerk, en mijn
persoonlijke ontmoeting met enkele vluchtelin
gen, besef ik nu dat ik altijd de verkeerde mensen
heb verdedigd", zegt ex-advocaat Tom Burt in
Los Angeles, de stad die de meeste Salvadoranen
herbergt.
In de Sanctuary-beweging ontkiemen intussen
ook andere politieke acties. Vanuit dezelfde ker
kelijke centra die Salvadoraanse vluchtelingen
schuil houden is de afgelopen weken tegen de
MX-raket actie gevoerd en zijn demonstraties te
gen de Zuid-Afrikaanse apartheidspolitiek geor
ganiseerd.
Inmiddels toont de Amerikaanse regering geen
bereidheid haar beleid jegens de illegale Midden-
Amerikanen te versoepen. In 1984 zijn 3.890 Salva
doranen naar hun land teruggestuurd. „We heb
ben een poging gedaan het lot van 482 van hen t£
achterhalen. We vonden slechts één dode, ver
moord door linkse guerrillas", aldus staatssecre
taris Abrams.
Statistieken geven aan dat sedert 1979 in
Salvadoraanse burgeroorlog zo'n 50.000 burger5
zijn omgekomen. Het overgrote deel door toedoen
van rechtse doodseskaders. In totaal moeten zid1
thans tussen 300.000 en 500.000 Salvadoranen ill®"
gaal in de VS bevinden.
Kritit
De twee regeringsleiders hieli
;an bet officiële bezoek van Lu
Iprekingen die in hoofdzaak e<
lijzonder handelsvraagstukken
jen.
Lubbers ondersteunde zijn
■toog met een aantal speci
ale Nederlandse voorbeelden,
lü zette uiteen dat Nederland
r behoorlijk in slaagt agrari-
che prod uk ten in de Verenig-
Staten af te zetten, terwijl
lat toch zelf een succesvol
erarisch land kan worden
■noemd. Verhoudingsgewijs
de Nederlandse agrarische
import naar Japan van gerin-
i omvang.
Wat de snijbloemen betreft
i3at het geleidelijk beter, zo
constateerde de Nederlandse
iremier vervolgens. Japanse
nspecteurs komen met ingang
ran het nieuwe seizoen de
iloemen in Nederland inspec
teren. Maar met betrekking
tot de bloembollenexport lo
pen de zaken niet zo voorspoe-
jig. De bollen moeten na aan
komst in Japan eerst een jaar
ATLANTA (AP) - Ten
minste 60 procent van de
AIDS-patiënten krijgt in
ernstige mate last van
storingen van de hersen
functies en het zenuw
stelsel, hetgeen kan lei
den tot geheugenverlies,
spraakgebreken en ver
mindering van het moto
risch vermogen.
Dit is dinsdag bekend
gemaakt door de Ameri
kaanse neuroloog Ri
chard Price.
Zijn onderzoek werd
gepresenteerd tijdens een
internationale conferen
tie in Atlanta over AIDS.
In een ander onderzoek
wordtgeconcludeerd dat
minstens de helft van 180
onderzochte AIDS-pa
tiënten in meer of minde
re mate dement was ge
worden.
Het AIDS-virus be
schadigt waarschijnlijk
rechtstreeks de hersenen.
In de hersenen van
AIDS-patiënten zijn ge
netische stoffen van het
virus aangetroffen.
KARACHI (AP) - In grote de
len van de Pakistaanse stad
Karachi hebben de autoritei
ten woensdag een algeheel uit
gaansverbod ingesteld, na
hvee dagen van ongeregeldhe
den waarbij minstens tien do
den en meer dan 50 gewonden
bjn gevallen.
Zwaarbewapende militai
ren en politie bewaakten af-
zettingen in het westen van de
stad waar roerige wijken wa-
ren afgegrendeld.
Kleine groepen oproerlin
gen negeerden het uitgaans
verbod en raakten slaags met
de politie, die traangas ge
bruikte en charges uitvoerde
°m hen te verspreiden.
Het dodental van de twee
dagen aanhoudende rellen
steeë woensdag tot 10, toen
uekenhuisfunctionarissen
Meldden dat een dinsdag ge
wond geraakte politieman was
jjezweken. Artsen verklaarden
dat woensdag opnieuw vijf
zwaargewonden waren opge
komen, vier van hen met
schotwonden en een met
steekwonden.
Hu,, Van onze correspondent
- De Belgische regering h
de Libier Omar Sodani (30) ultge
**dt beschouwd als de leider vai
fristen die in West-Europa al m<
Knstanders van kolonel Khadaffi
Vf® hebben gebracht
18ftd1zou °°k de man geweest zijn d
van b^el heeft gegeven tot de s<
nuit de Libische ambassade