BOEKEIH
Romantische boeken opnieuw opgeklopt
Moeder en moord
'Een vos'
Lawrence
maal in Ze
VEELOMVATTEND BOEK VAN MILAN KUNDERA
Een coquette vrouw
Prul over zaak-Treholt
Herdenkings-
bundel
Gerbrandy
OVER
uuhe
boeken
GESPROKEN
GELUK IS NIET M(
E§3
DONDERDAG 18 APRIL 1985
Kitsch
Satire
Document
Verjaardags
concert bij
Porgy Bess
Bar
in V\
uske en Wiske: Amori
i
[Ppie Happie en Studi
De eerste repetitie is
meteen het leven zelf
Door Hans Rooseboom
De titel van het nieuw
ste boek van de Tsjechi
sche schrijver Milan
Kundera, De ondraaglij
ke lichtheid van het be
staan, klinkt nogal duis
ter en diepgravend.
Toch is het 'verhaaltje'
van het boek snel ver
teld.
Het Praagse echtpaar To-
mas en Tereza, chirurg en fo
tografe, besluit na de Russi
sche inval in Tsjechoslowa-
kije in 1968 in ballingschap te
gaan. Zij vestigen zich in het
Zwitserse Zurich. Tomas'
maitresse Sabine vestigt zich
op bereikbare afstand in Ge-
nève, waar zij een verhou
ding begint met de kamerge
leerde Franz.
Na enige tijd keert Tereza,
door heimwee verteerd, naar
Praag terug. Na rijp beraad
besluit Tomas tot hereniging
met zijn vrouw, wel wetend
dat hem in zijn vaderland
een sombere toekomst wacht.
Inderdaad wordt Tomas,
in zijn hoogtijdagen top-chi-
rurg, in Praag door de gehei
me politie geconfronteerd
met zijn verleden als sympa
thisant van het Dubcek-re-
giem, en uit zijn riante zie-
kenhuisbaan gestoten. Hij
komt aan de kost als glazen
wasser.
Ook Tereza mag haar be
roep niet meer uitoefenen. Als
fotografe had zij in 1968 de
Russische inval 'gecovered':
zij komt in een obscure kroeg
terecht als barjuffrouw.
Uiteindelijk besluiten To
mas en Tereza te kiezen voor
het leven op het land. Daar,
temidden van varkens en ap
pelbomen, in een zorgzame
plattelandsgemeenschap,
blijkt nog een kalm, bijna
idyllisch, bestaan mogelijk te
zijn, ver van de grimmige
Tsjechische politieke reali
teit. Helaas duurt hun geluk
om een heel andere reden
niet lang: zij komen bij een
verkeersongeval om het le
ven.
Tomas' vriendin Sabine
verlaat haar Geneefse min
naar Franz, en belandt via
een tussenstop in New York
in Californië, waar zij, even
eens ver van de Tsjechische
realiteit, een naam als kun
stenares weet op te bouwen.
De geleerde Franz tenslot
te, een linkse intellectueel,
begeeft zich met een hoofd
vol idealisme naar het ge
tergde Cambodja teneinde de
strijdende bevolking ter
plaatse bij te staan. Helaas
wordt hij door nietsontzoend
straatgeboefte op datzelfde
hoofd geslagen, ten gevolge
waarvan deze rijke wester
ling overlijdt.
Belangrijker dan dit 'ver
haal' is de wijze waarop Mi
lan Kundera (hij woont sinds
1973 in Frankrijk) het vertelt,
en de sfeer van menselijke
vergeefsheid die hij feilloos
weet te scheppen.
Menselijk onvermogen,
fundamenteel onbegrip voor
elkaar, tragische onbereik
baarheid van gelieven, poli
tieke ontwikkelingen die in
een leven ingrijpen, kortom
de hele hopeloosheid van het
bestaan, dat weet Kundera
allemaal in dit boek te van
gen.
Tussen de boven vermelde
verhaalontwikkelingen door
vlecht Kundera zijn 'essays':
hij illustreert met de levens
van zijn vier hoofdpersonen
datgene wat hij eigenlijk te
zeggen heeft.
Een prominente plaats in
het boek neemt het begrip
'kitsch' in: volgens Kundera
valt bijna alles daaronder:
kitsch is een kamerscherm
om de dood te verbergen: „De
bron van alle kitsch is de ca
tegorische instemming met
het bestaan".
De hele communistische
cultuur is bijvoorbeeld
kitsch: reden waarom de
kunstenares Sabine het com
munisme afwijst, uit estheti
sche overwegingen. Maar ook
de 'kapitalistische' politiek
valt eronder: een Ameri
kaanse Senator op verkie
zingspad, die een klein meisje
kust, is ook kitsch.
Prachtig is Kundera's ana
lyse van de Westeuropese
linkse kitsch van de 'Grote
Mars', die hij illustreert aan
de intellectueel Franz, met
zijn revolutionaire nostalgie:
„De betovering van de
Grote Mars waardoor Franz
werd geraakt, is de politieke
kitsch die linkse mensen van
alle tijden en richtingen sa
menbindt. De Grote Mars,
dat is die schitterende weg
voorwaarts, de weg naar
broederschap, gelijkheid,
rechtvaardigheid Dic
tatuur van het proletariaat
of democratie? Dat is hele
maal niet belangrijk. Wat
linkse mensen links maakt is
niet de ene of de andere theo
rie, maar hun vermogen wel
ke theorie dan ook te integre
ren in de kitsch van de zoge
naamde Grote Mars voor
waarts".
Een schitterende satire op
deze Grote Mars, één der
hoogtepunten van dit boek, is
de mars die 470 Franse en
Amerikaanse intellectuelen
en kunstenaars houden naar
de Thais-Cambodjaanse
grens, om de Vietnamese be
zetters van Cambodja op te
roepen tot een staakt-het-
vuren. De onderlinge publici-
teitsrivaliteit van de deelne
mers (onder wie zich een ac
trice bevindt in wie men Ta-
ne Fonda meent te herken
nen) én de volstrekte bela
chelijkheid en futiliteit van
de hele onderneming zijn
kostelijk beschreven, maar
houden tegelijkertijd een
Milan Kundera
moordende kritiek in op het
misplaatste superioriteitge-
voel van westerse linkse in
tellectuelen.
Kundera's fundamentele
kijk op het menselijk leven,
los van alle politieke en so
ciale omstandigheden, zijn
'existentiële' kijk dus, staat
eigenlijk helemaal in het be
gin van het boek, wanneer
hoofdpersoon Tomas, uit het
raam kijkend, worstelt met
de onzekerheid hoe hij een
belangrijke beslissing in zijn
leven moet nemen:
„Hij bedacht dat het in fei
te volkomen natuurlijk was
dat hij niet wist wat hij wil
de: een mens kan nooit weten
wat hij wil, omdat hij maar
één leven heeft dat hij niet
aan zijn voorgaande levens
kan toetsen, noch in zijn vol
gende leven kan herstellen.
„Er bestaat geen mogelijk
heid om na te gaan wencc be
slissing beter is, want er is
geen vergelijking. Wij maken
alles zo maar voor het eerst
- FOTOAGATHON
en onvoorbereid mee, net als
een acteur die voor de vuist
een stuk speelt. Maar wat
kan het leven waard zijn als E
de eerste repetitie voor het E
leven meteen het leven zelf E
is? Het leven lijkt daarom al-
tijd op een schets
„Einmal ist keinmal, her-
haalt Tomas het Duitse ge-
zegde. Wat maar eenmaal
gebeurt, hoeft net zo goed E
niet te gebeuren. Als we E
maar één leven mogen leven, E
hoeven we net zo goed hele- E
maal niet te leven". E
Eén leven slechts, zonder E
mogelijkheid het later te ver- E
beteren, dat is te weinig, dat E
kan eigenlijk geen waarde E
hebben, dat is te licht. Zo is, E
denk ik, de titel te verklaren: E
De ondraaglijke lichtheid E
van het bestaan. E
Milan Kundera: De ondraag- E
Hike lichtheid van het be-
staan. Vertaald door Jana E
Beranova. Uiig. Agathon,
Weesp. Prijs 34,50.
Door Henk Egbers
Er is weer een merkwaardige
belangstelling voor de Ro
mantiek in de literatuur.
Waarmee zou dat te maken
hebben? Een troostende ge
dachte is misschien, dat deze
belangstelling slechts gedeeld
wordt door een beperkte cate
gorie mensen. Als in de beel
dende kunst kunnen momen
teel gelukkig tien stijlen naast
elkaar bestaan. En dat is an
ders dan in 'de' Romantiek.
Uitgeverij Kwadraat ziet er
kennelijk brood in om zogehe
ten Literaire Kwadranten uit
te geven, die geënt zijn op de
Romantiek. Aan de orde zijn
hier de schrijvers: Mörike, Ja
mes en Diderot.
Romantici lijden veelal aan
hun tijd en aan zichzelf. Het
dramatische wordt echter ma
niëristisch en grotesk tot uit
drukking gebracht via een
stortvloed aan woorden. Dide
rot schatte zelfs de taalmagie
hoger dan de inhoud van de
tekst. De Duitse Romantiek
heeft ook de toon, het klank-,
ritme- en volume-element
vaak hoger geschat dan de in
houd. Hoewel over de Roman
tiek veel meer te zeggen is dan
dit, is het toch van belang dit
te weten wanneer men aan de
ze fraai uitgegeven en (condi
tioneel) interessante boekjes
begint.
„Het is mijn simpele over
tuiging, dat wanneer Don Gio
vanni niet de hele wereld gek
maakt, onze lieve Heer zijn
muziekdoos dichtklapt", laat
dominee Mörike iemand zeg
gen in zijn 'Mozart op reis
naar Praag'. Woorden die ze
ker in dit Amadeus-tijdvak
waarheid blijken te bevatten.
In 1824 bezocht Mörike zelf de
ze opera van Mozart, bedoeld
als afleidingsmanoeuvre voor
zijn 20-jarige geest, gevangen
Romantiek in Venetië.
in liefde voor het meisje Pere-
grina (Maria Meyer uit Zwit
serland). Peregrina voedt met
'de dood in de kelk der zonden'
de hartstochten van de ro
mantische theologiepstudent.
Verboden! Hij werd dominee
in Cleversulzbach, maar liet
zich op 39-jarige leeftijd pen
sioneren; trouwde toen hij 47
jaar was en werd leraar. Op
51-jarige leeftijd schreef hij
deze novelle over Mozart; een
allegorisch gestileerde dag uit
het leven van de door hem
vereerde kunstenaar.
Op reis naar Praag raakt
Mozart, via een merkwaardig
incident verzeild op een verlo
vingsfeest op een slot. Daar
onderhoudt hij het gezelschap
door iets te vertellen over Don
Giovanni, dat op stapel staat.
Eugenie, die zich verlooft,
raakt ervan overtuigd, dat
- FOTO ARCHIEF DE STEM
Mozart zichzelf verteerd door
zijn creatieve drift. Zijn
vrouw Constanze is intussen
ook nogal aan het woord en
vertelt andere dames hoe so
ciaal voelend haar man is. Het
verhaal van Mörike is één op
geklopte scène, passend bij de
Romantiek, maar leuk van
sfeer en tekenend voor het his
torisch tijdbestek waarin het
speelde. Eigenlijk een soort
van sociaal-historisch docu
ment.
Henry James, de Ameri
kaanse Engelsman, was een
precieuze romantische con
structivist; vriend van Toer-
genjev en schrijver van ro
mans uit de wereld der welge-
stelden. Chris van der Heijden,
die bij alle drie deeltjes een in
structieve toelichting schreef,
merkt op dat het met name de
beschrijvingen van James
zijn, 'die de anecdote tot een li
terair kleinood maken'. Je
moet inderdaad de rust om te
proeven kunnen opbrengen
wil je zijn 'Brieven van een
dode dichter' met plezier kun
nen lezen.
Het gegeven blijkt geba
seerd op een anecdote over de
kunstcriticus en Shelley-aan-
bidder uit Boston, kapitein
Silsbee. Miss Bordereau en
nicht miss Tita leven in een
vorstelijk huis in Venetië. De
oude Bordereau is vroeger het
liefje geweest van de fictieve
Amerikaanse dichter Jeffrey
Aspern (geïnspireerd op Shel
ley). Zij blijkt te beschikken
over brieven en een portret
van Aspern. De verteller in
deze novelle is een romanti
sche aanbidder van deze dich
ter en heeft er (bijna) alles
voor over die documenten te
bemachtigen.
Hij dringt zich binnen in het
huis. De oude dame krijgt hem
door én pest. Ze sterft. De 'jon
gedame' wil hem helpen op
conditie van 'mij erbij'. Zijn
aarzeling komt hem duur te
staan, want de documenten
worden vernietigd. Geen op
zienbarend verhaal, maar de
precieuze karakteristieken
van personen en milieu een
romantisch boekje met - zoals
dat hoort - moralistisch on
dertoontje.
Verguisd
Denis Diderot, vriend van
Rousseau is omstreden. Ver
guisd door de een en de be
langrijkste schrijver van de
eeuw genoemd door de ander.
Hij was zeer veelzijdig en een
goed causeur, hetgeen onder
meer blijkt uit 'De neef van
Rameau', dat het eerst bekend
werd door een vertaling door
Goethe. Zijn theatrale pathe
tiek past in de Romantiek. Hij
is voortdurend op zoek naar de
onvindbare waarheid. Over
originele handschriften van
dit boek bestaan nogal wat
verwarring, waarover Chris
van der Heijden informeert.
Letterkundigen streden over
de basis van dit boek.
De neef van de bekende
componist Rameau houdt een
samenspraak met zichzelf. Hij
voelt zich de miskende, mis
lukte, onaangepaste en waar
deloze 'held', overschaduwd
door zijn beroemde familielid.
In de dialoog kan hij heel wat
venijn kwijt! Als hij zegt dat
het Stabat Mater van Pergole-
si verbrand moet worden, dan
besef je niet alleen hoe tijdge
bonden oordelen zijn, maar
ook dat vetes zaken nogal
inkleuren. Hoe relatief zijn
oordelen. Waaraan zijn ze ge
koppeld? In deze dialoog ko
men onder meer aan de orde
thema's als genie en moraal,
opvoeding, filosofie en estheti
ca. Dat alles gebed in niet en
kel intrigerende redeneringen,
maar nog meer in intriges.
„We vreten elkaar op als wol
ven", heet het.
Dit boek van Diderot is een
(on)menselijk document van
een tijd die romantisch heet,
maar desondanks een beeld
geeft hoe men in de kunst-we
tenschappelijke wereld elkaar
de hals afsnijdt.
Eduard Mörike: Mozart op
reis naar Praag (vertaling:
Wilfried Oranje). Uitg. Kwa
draat, prijs 15,-
Henry James: Brieven van
een dode dichter (vertaling: C.
Buddingh). Uitg. Kwadraat,
prijs 15,-
Denis Diderot: De neef van
Rameau (vertaling: N. Lijsen).
Uitg. Kwadraat - 15,-
Door Joseph Delahaye
In het kader van een reeks
herdenkingen van de hon
derdste geboortedag van prof.
mr. Pieter Sjoerds Gerbrandy
is bij uitgeverij Wever B.V. te
Franeker een herdenkings
bundel (prijs 19,50) versche
nen over leven en werken van
de Nederlandse minister-pre
sident en minister van Alge
mene Oorlogvoering in de ja
ren 1940 -1945.
Deze uitgave onder auspi
ciën van het Historisch Comité
Christen-Democratie bevat
een negental opstellen van ge
zaghebbende auteurs over
prof. Gerbrandy voor, tijdens
en na de Tweede Wereldoor
log.
De persoonlijke herinnerin
gen van de twee oud-premiers,
die aan de bundel hebben
meegewerkt, Zijlstra en Drees,
zijn beneden de maat. Daaren
tegen zijn de bijdragen van dr.
Abma over Gerbrandy's Frie
se jaren, van prof. dr. Albeda
over Gerbrandy's bijdrage tot
het christelijk-soeiale denken
en van dr. De Bruijn over Ger
brandy als Kamerlid mede
door de aangevoerde docu
mentatie zeer waardevol.
Prof. mr. Donner haalt tref
fende herinneringen op aan
Gerbrandy als hoogleraar aan
de Vrije Universiteit van Am
sterdam. Dr. Puchinger be
schouwt in zijn bekende ver
zorgde stijl het premierschap
van Gerbrandy in de oorlogs
jaren, terwijl de oud-journa
list en diplomaat dr. Piet Kas
teel daaraan zijn persoonlijke
herinneringen toevoegt over
de onverschrokkenheid van de
Nederlandse premier.
De boeken die omstreeks de
eeuwwisseling zijn uitgege
ven, zien er tamelijk onop
vallend uit. Een strakke, de
gelijke linnen band dat wel,
maar voor het overige zon
der de opsmuk van de jaren
dertig. Vandaar dat ik 'Een
coquette vrouw' van Carry
van Bruggen eerst over het
hoofd zie. De gouden stem-
pelband is al een beetje ver
kleurd. Bij nadere bestude
ring zie ik ook dat de ont
werper voor die band onop
vallend de distel als motief
heeft gekozen. Heel symbo
lisch voor een boek over een
vrouw die zich door haar ste
kelig verweer een plaats on
der de zon verovert.
Het is een tweede druk, er
wordt geen jaartal van uit
gave vermeld, maar uit de
aantekening van de vorige
eigenaar blijkt dat het boek
is verkregen op sinterklaas
avond 1916. Aangezien „Een
coquette vrouw" in 1915 voor
het eerst werd uitgegeven,
mag dus worden aangeno
men dat binnen een jaar tijd
al een tweede druk van deze
opvallende roman is ver
schenen. Het boek is uitgege
ven bij P.N. van Kampen in
Amsterdam. Aangezien Car
ry van Bruggen tot de ro
manschrijvers uit die tijd be
hoort die nog altijd worden
uitgegeven en gelezen, had ik
mij dus tevreden kunnen
voelen met een nieuwe uit
gave in de serie Amstel Poc
kets
Carry van Bruggen (1881-
1932) had met de verschij
ning van Heieen en De Ver
latene toch al naam gemaakt
in de literaire wereld. 'Een
coquette vrouw' verscheen
een jaar nadat zij 'Het Jood
je' (1914) had voltooid en de
roman Heieen verscheen al
in 1913. Zij had dus in drie
jaar tijd drie romans ge
schreven. Zij trouwt in 1904
met de journalist Kees van
Bruggen, reist er mee naar
Indië en verblijft daar tot
1907. In 1914, een jaar voordat
'Een coquette vrouw' ver
schijnt, scheidt zij van Kees
van Bruggen, maar zij blijft
wel tot aan haar dood onder
zijn familienaam publiceren.
In het laatst van haar leven
lijdt zij aan zware geestelijke
depressies en in 1932 maakt
zij een eind aan haar leven.
'Een coquette vrouw' was
een wel heel ander soort
boek dan 'Het Joodje'. Haar
joods-zijn speelt in deze ro
man helemaal geen rol. Een
andere aansluiting is er ove
rigens wel. In 'Het Joodje' zet
Carry van Bruggen zich fel
af tegen de discriminatie van
de joodse mens in de samen
leving, in 'Een coquette
vrouw' staat de hoofdfiguur
aan een zelfde soort misken
ning bloot.
Het verhaal in Carry van
Bruggens 'Een coquette
vrouw' concentreert zich op
het huwelijk van Ina en Eg-
bert. Ina die een gevoelige,
naar erkenning en liefde
hunkerende vrouw is, krijgt
in dat huwelijk en in de
maatschappij die haar om
ringt geen kans om een eigen
leven op te bouwen. „De eni
ge echte levensglorie voor
een vrouw bestaat uit lief
de," schreef Carry van Brug
gen naar aanleiding van dit
boek.
Dat Carry van Bruggen
zich door het mislukken van
haar huwelijk heeft laten in
spireren is wel duidelijk,
maar een autobiografisch
verhaal wordt het door ken
ners van haar werk zeker
niet genoemd. Critici hebben
er op gewezen dat de man
van Ina volstrekt niet verge
lijkbaar is met haar echtge
noot Kees van Bruggen.
De kritiek op dit boek was
niet algemeen lovend, soms
zelfs vernietigend. Herman
Robbers vond het boek kla
gerig, Gerard van Eckeren
spreekt over een al te na
drukkelijk pleidooi voor Ina
en Carel Scharten noemt het
huilerig en overdreven. „En
zulk een vrouw noemt men
coquet," smaalde Carel
Scharten hangend aan een
druiventros.
'Een coquette vrouw' heeft
in ieder geval de tijd door
staan. De romans van Schar
ten worden niet of nauwe
lijks meer gelezen. Wat mis
schien een beetje gedateerd
en irritant klinkt is het bele
rende toonjje van en waarin
de lezer gemakkelijk de
schrijfster zelf herkent. De
onderwijzeres in haar is nog
niet dood. Voor het overige is
het een indrukwekkende ro
man, die zich nog heel ge
makkelijk laat lezen. Ik ben
dus blij met deze tweede
druk van 'Een coquette
vrouw'. Zeventig jaar gele
den was het een sinterklaas
geschenk en nu voor acht en
een halve gulden is het mijn
eigendom. Een coquet prijsje.
Roy Heath: De Moordenaar.
Uitg. Novib/Wereldvenster,
prijs 20,-
Deze roman speelt in Brits
Guyana; aan de Wilde Kust
met zijn vele Guyana's. Het
werd in 1966 onafhankelijk en
in 1970 republiek. Een land dus
dat, ook in literair opzicht,
moet werken aan een eigen
identitet. Roy Heath, geboren
in Georgetown, verdween al
op 24-jarige leeftijd naar En
geland. Afgezien van de cou
leur locale en zijdelingse ver
banden met een koloniaal tijd
perk is deze zogeheten psycho
logische thriller niet direct
wat je noemt 'een derde-we
reldroman'. Het gaat veeleer
om een psychologisch proces,
i.e. een jongen die zijn leven
lang een zeer dominante moe
der in zijn psyche meetorst.
Een wereldwijd probleem, dat
'zelfs' in Nederland psychia
ters e.d. een goed belegde bo
terham bezorgt. In Guyana
moet de hoofdpersoon Galton
het zélf proberen te klaren. Hij
gaat goed de mist in. De titel
van het boek duidt dit al.
Galton durft voor niemand
echte genegenheid te koeste
ren. „De voortdurende verne
deringen die hij van zijn moe-
ihei
der te verduren had en ft
feit, dat hij altijd in alles t
mindere van zijn vader en zij
broer was, bezorgde Galt»
niet alleen een hekel
iedere vorm van wedijvfj
maar versterkten ook zijn ne
ging zich over te geven aj,
fantasieën waarin hij ft
voorwerp van ieders veraft
ting was". Hij ontloopt zichzei
en anderen. Als hij toch r»E
Gemma trouwt wordt dit j
taal, omdat hij via haar aft
kent met zijn moeder.
Heath beschrijft op een
subtiele manier hoe Galton;
relatie met zijn omgeving(o.;
met zijn getrouwde broer i
het oerwoud waarin hij werl
te) zichzelf in zijn (on)gevi
lens vastwerkt. De titel vj
het boek, The Murderer,
eigenlij k niet zo gelukkig.
verschijning in 1978 kreeg
er de Guardian Fiction Prij
voor. Nog een wat anecdoï.
sche randopmerking: als
don in Georgetown over ft
Vlissingen Road dwaalt kun»
bedenken hoe veraf dichtbij
en je afvragen wat de kolonia
le tijd geïmporteerd heeft
relatie met de onderling
menselijke verhoudingen vu
de oorspronkelijke bewoners
Hl
week is in Zeeland
weemaal toneel van grote
rtasse te zien. Marlous Fl-
dtsma, Lucas Vandervorst
,n Geert de Jong brengen
rtijdag to de Middelburgse
L-houwburg en zaterdag in
kpt Zuidlandtheater in Ter
leuzen de voorstelling 'Een
Vos'.
Het toneelstuk is een be
werking van een novelle van
rte beroemde Engelse schrij
verD. H. Lawrence. Uit
gangspunt voor de schrijver
was 'het vreselijke misver
stand van het geluk'. De no
velle is bewerkt door Sam
Bogaerts. Hij heeft ook de
regie in handen. Volgend
theaterjaar wordt hij de ar
tistiek leider van Toneel
groep Globe.
In het toneelstuk borduurt
Bogaert verder op het thema
van Lawrence. Het centrale
thema in het stuk is nu 'het
onvermogen om gelukkig te
zijn of te worden. De vergis
sing dat het mogelijk zou
zijn om anderen geluk te
schenken'.
Arne Treholt (links) en twee Russische KGB-agenten.
- FOTO ARCHIEF DE rf
Door Hans Rooseboom
DE ARRESTATIE van de
Noorse KGB-spion Arne Tre
holt op 20 januari 1984 kwam
zeker voor de Oslose journa
listen Thorleif Andreassen en
Gunnar Moe als een complete
verrassing.
Een onaangename verras
sing. Want sinds een jaar wa
ren zij in hun (conservatieve)
krant 'Aftenbladet' bezig met
een reeks artikelen over de
KGB-activiteiten in Noorwe
gen.
De bedoeling van het jour
nalistieke duo was om die ar
tikelen tot een doorwrocht
boek te bundelen, waaruit dan
duidelij k moest worden dat de
Sovjet-Unie geen middel
schuwt om zich in het gehele
Noorse leven binnen te drin
gen.
De arrestatie van zo'n be
langrijke spion als de hoge
ambtenaar Treholt noopte de
auteurs (en de uitgever) echter
tot gezwinde spoed. De actua
liteit riep. Binnen drie weken
hadden zij hun geplande boek
'omgewerkt' tot een boek over
de 'zaak-Treholt', een zaak
waarover toen nog niemand
het fijne wist.
Het inhaken op de actuali
teit leidde in dit geval tot een
commerciëel (schijnbaar) aan
trekkelijk, maar journalistiek
ondermaats produkt. Het boek
verscheen, opgehangen dus
aan die toen nog volstrekt
duistere Treholt-zaak, ge
volgd door de reeds eerder in
de krant gepubliceerde artike
len die echter nog lang niet tot
een publikabele eenheid wa
ren herschreven. Alles bij el
kaar resulteerde hun werk in
een journalistiek prul, een
slecht in elkaar zittend brod
delwerk.
Is dit alles vanuit (Noorse)
uitgeversbelangen nog wel in
voelbaar, volstrekt onbegrij
pelijk is het initiatief van de
Nederlandse uitgeverij In den
Toren om, een vol jaar later,
ditzelfde prul in een (slechte)
Nederlandse vertaling uit te
brengen. En dan nog voorzien
van de belachelijke ondertitel
„Handboek voor wie op zijn
land wil passen".
Het boek gaat nog steeds uit
van de stand van zaken in de
affaire-Treholt d.d. februari
1984, terwijl juist dezer weken
onthullingen te verwachten
zijn in het proces dat tegen de
ze voormalige hoge ambtenaar
van het Noorse ministerie van
Buitenlandse Zaken wordt ge
voerd.
De auteurs moesten noodge
dwongen hun toevlucht nemen
tot ontwijkende formulerin
gen als: „Er is geen gebrek aan
motieven om te veronderstel
len dat...", „het vooruitzicht
IMPERPAG 18 APRIL 1985
Het'
haal' si
jaar 191!
van de 1
Twee v
behoefti
op een l
den gei
vos die
rooft. Z
in staat
Dan
front te
bij hen
goede
snel vo
vlees op
hem ooi
te dode
een om:
wen. Zi
als de v
een con
soldaat
een van
Middi
20.00
18.50C,
neuzen,
toegang
ƒ12,50.
Het Terneuzense jazzcafé
Porgy Bess bestaat 28
jaar. Ter gelegenheid hier
van vindt er vrijdag 19 april
een speciaal verjaardags
concert plaats met de John
White's Big Band.
De muzikanten van de
Band komen uit geheel
Zeeuwsch-Vlaanderen en
speelt muziek van onder an
dere Glenn Miller en Duke
Ellington. Leider van de
groep is de Terneuzense mu
ziekleraar Johan de Witte.
Aanv
gang
In zaal
dorpe
april he
sie bek<
Bas' op
Sas var
Westdo
een gr
liedjes 1
Het
Toegan
de be;
stichtin
jaarder
m
op geld heeft misschien ooi
meegewogen (bij Treholt)'
„waarschijnlijk de hoogsl
KGB-chef in Noorwegen'
„naar wordt aangenomen
KGB-chef in Noorwegen", el-
cetra (cursiveringen H.R.
Voorzover het Treholts acti
viteiten betreft staat er in dil
boekje dus niets tastbaars,t
rest van het boek vertoont ooi
duidelijk sporen van niet-#
tooide speurarbeid. De auteuis
pogen te bewijzen dat iedere
Rus die zich waar ook in
buitenland bevindt „iets" W
de KGB te maken heeft,
alleen alle diplomatieke verte
genwoordigers, maar ook
zakenlieden, sportlieden, kus
stenaars (bijvoorbeeld symfc
nie-orkesten op reis), werkne
mers van het reisbureau 1»
toerist en van de luchtvaar!
maatschappij Aeroflot:
staan zij op de loonlijst van4
KGB en proberen zij in 1*!
buitenland agenten te wervel
via de beproefde methi1
geld, drank en vrouwen.
Ook de complete Russiscli
oorlogs-, handels- en visserij
vloot is niets anders dan ec
dekmantel van spionage-act
viteiten. Met andere woord®
geen enkele Sovjet-activiteS
waar dan ook, is te vertros
wen.
Veel hiervan zal ongetwij
feld waar zijn, maar
auteurs verzuimen om
maar één enkele maal (al
het maar om het beeld cC
beetje te nuanceren en te
pieteren) te vermelden dat c
„andere kant" zich natuurlij
aan
activiteiten
Ook al is het vrede, de spion»
ge-oorlog woedt aan (m|#
stens) twee kanten in alle 1*
vigheid.
In dit boekje lijkt het
dat alleen aangetoond iW
worden hoe agressief de Rus
sen hün geheime oorlog
ren. Bovendien bevat dit ff
schrift een aantal niet zonet
insinuaties ten aanzien v)
Westeuropese sociaal-den"
craten. Immers: Arne TreW
was een vooraanstaand
van de Noorse socialistis®
partij, hij was persoonlijk"
vriend met de Griekse pre®"
Papandreou, etc. SocialiS"®£
zijn niet te vertrouwen, pel
tiële agenten van Mosk<
schijnen de beide auteurs
willen „bewijzen". Maar I]
het werd hierboven al g®
zij zijn beiden als journ<
werkzaam bij de belangrijk
conservatieve krant van No0,
wegen.
Thorleif Andreassen en 0"®
nar Moe: 'Spionnen', h1
boek voor wie op zijn land
passen'. Uitg. In den Tol
Prijs 25,-.
BRUGGE
Stadsschouwburg, vrijdag 19 april aar
womamshow door Martine Bijl.
- Marionettentheater, vrijdag 19 apri)
Madame Butterfly. i
- Sirkeltheater, vrijdag 19 april aanva
stuk Het gezin van Paemel van C. Buys<
- Theater de Kelk, zaterdag 20 april aa
tricia Beyssens zingt Brecht.
- Marionettentheater, zaterdag 20 april
Barbiere di Siviglia.
- Stadsschouwburg, zondag 21 april
Jeugdopera Valeriaan op muziek van L
ANTWERPEN
Stadsschouwburg, kleine zaal, vanaf 1!
uur, Romantische Komedie van B.Slad
gie van Guido Maeremans. Speeldager
dag, vrijdag en zatedag om 20.00 uur en
- Fakkeltheater, zaal Meir, vanaf vrije
20.30 uur, toneelstuk Een steek van de i
simone. Speeldagen, donderdag, vrijdag
- Fakkeltheater, zaal Hoogstraat, 18, H
20.30 uur, Het kontrakt van Dario Fo.
-Singel, rode zaal, vrijdag 19 april aam
cimbelrecital door Jos van Immerseel.
Engelse Kerk aan Gretrystraat, vrije
20.30 uur, concert door het Antwerps
leiding van G. Verwilt met medewerkii
Miyazawa en contrabassist M. Mai
Haydn, Dittersdorf en anderen.
-Teater Het Appeltje, vanaf 20 april a:
toneelstuk Oudroze van H. Henckel ii
'endde1 Ie hebben het eerste febouw dl m
jemnM.rz
lere Kant zien naiuui». -v
precies dezelfde slink XjjMfihop beloofde teden opnieuw te ld ten
/iteiten schuldig maaï jbouwbl1... Ue kunnen
feestvieren 'J.