ank DUl Weekend: Gehuwde priesters laten zich eindelijk horen De historie van het 'polderbestuur' geëxposeerd Henk Boselie: Zorg voor patiënt raakt op de achtergrond Di Vragen na de succes film 'Amadeus vl Alle radio en tv-programma's van hel weekend op de achterpagina wgstelling? INTEREST 'E tot Amerikaan genaturaliseerde Tsjech Milos Forman had een jaar geleden niet kunnen vermoeden, dat zijn vooral op de fantasie I berustende verfilming van het leven van Wolfgang Amadeus Mozart tot een ware Mozart- |rage zou leiden. Voordat de film twee Globe Awards en acht IOscars won, draaide hij al bijna een halfjaar in de grote steden van ons land en al weken in Breda en Tilburg. Sinds Sonja iBarend de aandacht vestigde op ]de 'nieuwe Mozart-verering' en \ie Oscar-uitreiking plaatsvond, is een nieuwe hausse van Ibelangstelling ontstaan voor de film en filmmuziek. Maar wie was Mozart eigenlijk écht RMIJN 2 JAAR e termijnen Excentriek Weloverwogen m yftTERPAG 13 APRIL 1985. ,T1M UB hoe was Mozart ïrca. 13.000 n dochteronder- idex International, Ie Divisie Levens- en keten van Ier verschillende n, zoals: Edah, t, Basismarkt en ep Torro onder- >or haar grote filialen reid food en rtiment in zowel •als bedienings- i sollicitatiebrief aan aaldijk N.O. 82, >nd, t.a.v. de heer rmeld in de linker- i de envelop ons ner AB-1550. 32 91776766 I. 09 32 37766901 Door Marjan Mes BIJNA driehonderd jaar na zijn dood is de mysterieuze componist van adembene mende meesterwerken plotse ling het onderwerp van mas sale dweepzucht. Meeslepende filmbeelden, die Forman ge raffineerd koppelde aan ont roerende muziekfragmenten, hebben een groot publiek warm doen lopen voor iets wat er altijd al was, maar dat kennelijk zonder de begelei dende romantiek nooit tot de verbeelding sprak. Opeens is er van de kant van ver stokte tegenstanders van klassieke muziek een grote behoefte aan de 25e Symfonie, het Requiem en andere fragmenten, die in de film klinken. De muziek was altijd al even schitte rend, maar werd kennelijk door velen niet als zodanig herkend. Daar was een toch vooral op een legende berus tend verhaal voor nodig en dat be wijst maar weer eens welk een macht een beeldverhaal heeft, dat de fanta sie boven de werkelijkheid stelt. Over het werkelijke leven van Mo zart is feitelijk weinig bekend. In brieven heeft hij zich altijd beperkt tot oppervlakkige zaken. Zelfs de brief, die hij aan vader Leopold schrijft over de dood van zijn moeder in Parijs (waar zij kwam te overlij den tijdens een tournee van haar zoon) is formeel, beleefd en zonder werkelijke emoties prijs te geven. Met zijn moeder had hij een eigen aardig soort gevoel voor humor ge meen, dat zich uitte in grapjes over darmfuncties. De enige brief, die hij haar schreef, was een soort gedicht: „De week is nu al meer dan ronden wij hebben uitgescheten heel veel stront „En het concert hou ik tot voor Parijs heet/ Daar kalk ik het neer bij de eerste scheet". Ook aan zijn geliefde nichtje Das Basle, met wie hij waarschijnlijk een verhouding heeft gehad, en aan zijn vrouw Konstanze schreef hij tijdens tournees brieven met een vaak zwel gende beschrijving van faecale func ties. De brieven aan zijn strenge va der zijn echter overeenkomstig de ze den van zijn tijd vormelijk en mono toon. Over zijn artistieke inspiraties heeft hij zich nauwelijks serieus uit gelaten en zo hebben alle biografen zich het hoofd gebroken over de vraag hoe zo'n banaal man tot zulke superieure muziek in staat was ge weest. Dat is altijd het grootste raad sel gebleven en zal het ook altijd wel blijven. Tijdens de Romantiek werd hij het voorwerp van verering en werden zijn platvloerse eigenaardigheden weggemoffeld, want het kon toch niet bestaan, dat zo'n goddelijke compo nist plezier had in grapjes over schij- ten en in 'omgang van twijfelachtige aard'. Pas in de eerste helft van deze eeuw, mede door de komst van de psychologie, raakte men ervan door drongen, dat 'goddelijke muziek' niet per se afkomstig behoeft te zijn van een hoogstaand man. Integendeel, zo'n kunstenaar zou zijn overgevoe ligheid juist weieens achter excen triek en platvloers gedrag hebben kunnen verbergen. Scenarioschrijver Peter Shaffer en regisseur Milos Forman hebben hun Mozart afgeschilderd als een soort punkfiguur van het Rococo-tijdperk, een vrolijke lachebak, die maling heeft aan de conventie en het gezag. Daar zit waarschijnlijk veel waars in, want in tegenstelling tot zijn vader ontwikkelde Mozart een afkeer van onderdanigheid. Hij liet zich mees muilend uit over de vorsten en arro gante gravinnen, die voor veel te wei nig geld en met hooghartige verach ting composities bij hem bestelden. Van de springerige Mozart van Tom Hulce kun je je moeilijk voor stellen, dat hij ook nog de ernst bezat om zijn meesterwerken te compone ren. Maar inderdaad komt hij uit ge tuigenissen van tijdgenoten ook zo over. Zijn schoonzus Sophie vertelde in de biografie van Nissen, de tweede echtgenoot van Konstanze Mozart, dat Wolfgang altijd in een goed hu meur was. Hij was altijd in beweging met handen en voeten, speelde altijd met iets, bijvoorbeeld met zijn horlo geketting. Tafels, stoelen en kussens gebruikte hij als een denkbeeldig kla vier. Wel voegt zij eraan toe, dat hij al tijd nadenkend was, waarbij hij iemand scherp in de ogen blikte en op alles weloverwogen antwoordde, hoe wel het leek of hij daarbij tegelijker tijd aan iets heel anders dacht. Elke keer was hij voor nieuwe dingen en thousiast, zoals paardrijden, scher men of biljarten. Zelfs onder het bil jarten schijnt hij veel te hebben ge componeerd. Maar hij zal beslist geen 626 werken, waaronder honderden meesterwerken, al schertsend en gie chelend hebben neergeschreven. Het hoofdthema van de film is de afgunst van hofcomponist Salieri (Oscar-winnaar F. Murray Abraham) jegens de zoveel begaafdere Mozart. In tegenstelling tot Mozart had Salie ri een goed betaalde baan als kapel meester aan het Weense hof en hoef de zich niet af te beulen om in leven te blijven. Hij stond bekend als een serieus, beminnelijke en absoluut vergevingsgezind iemand. De waan zinnige jaloezie, die hij in de film aan de dag legt, is ontsproten aan de fan tasie van de scenarioschrijver. De rivaliteit tussen beiden berust hoogstwaarschijnlijk op een legende en is door de literatuur uitgebuit. Hetzelfde is het geval met de legende over het feit, dat Salieri op zijn sterf bed in 1825 de moord op Mozart be kend zou hebben. Echte bewijzen be staan er niet voor en weduwe Con— stanze heeft zich ook nooit in die rich ting uitgelaten. Wel vertelde zij later, dat Wolfgang gedurende zijn laatste weken meermalen de verdenking uit- Tom Hulce als de springerige Mo zart in de film 'Amadeus'. - FOTO'S ARCHIEF DE STEM Twee voorstellingen van Mozart. Hoe hij er pre cies uitzag is niet meer te achterhalen. r'ti", nez, rjsrj Een 'promotie-prent' van de familie Mozart-op-tournee. Wonderkind Wolfgang Amadeus (8 jaar) zit de clavecimbel. Vader Leopold zorgde voor de reclame. Toen de familie in Den Haag optrad, plaatste hij in de Haagse Courant van 27 september 1765 de volgende advertentie: „Met permissie zal de heer Mozart, Muziekmeester van de Prins Bisschop van Saltzburg, de eer hebben op Maendag den 30 September 1765 in de Zael van den Ouden Doelen in 's Hage een Groot Concert te geeven, in het- welke zijn Zoon, oud maer 8 jaeren en 8 maenden, beneevens zijn Dog ter, oud 14 jaren, Concerten op het Clavecimbael executeeren. Alle de ouverturen zullen zijn van de Compositie van dien jonge Componist die nooyt zijn Weerga gevonden hebbende, de Goedkeuring van de Hooven van Weenen, Versailles en Londen heeft weggedragen". sprak, dat hij vergiftigd werd met Acqua Tofana; een langzaam wer kend arseenhoudend gif. Eerder ge tuigt het van een ziekelijke inbeel ding en psychische gestoordheid, die zich in de laatste maanden van zijn leven voordeden. Artsen hebben later verondersteld, dat Mozart met kwik behandeld werd vanwege een geslachtsziekte en dat een van de ziektes waaraan hij leed mogelijke kwikvergiftiging was. Mozarts meest recente biograaf, Wolfgang Hildesheimer, zoekt zijn vroegtijdige dood op 35-jarige leeftijd (in 1791) mede in de zwaarbelaste, slo pende jeugdjaren van Wolfgang Amadeus. Als jong kind werd hij im mers door vader Leopold als wonder kind door heel Europa gesleept om daar zijn kunsten op het klavier te to nen. Het waren reizen vol ontberin gen, die ongetwijfeld Mozarts ge zondheid al vroeg hebben onder-, mijnd. Het spannende slot van de film met de sinistere Salieri die de stervende Mozart helpt bij de voltooiing van zijn 'Requiem' in de hoop, dat hij het als zijn eigen werk zal kunnen pre senteren bij diens begrafenis, berust eveneens op fantasie. Een van Moz arts leerlingen, Süssmayer, heeft in 1826 verklaard, dat zijn doodzieke le raar hem had gevraagd om het 'Re quiem' te voltooien. Geheimzinnige brieffragmenten lijken erop te dui den, dat Konstanze tijdens haar ge zondheidskuur in Baden een verhou ding had met Süssmayer en dat zij eerst aan een andere leerling had ge vraagd om het 'Requiem' te voltooien, 'omdat ze boos was op Süssmayer'. Deze weigerde echter. De geheimzin nige opdrachtgever van het 'Re quiem' was graaf Walsegg-Stuppach, die het werk als een eigen composi- tiee had willen uitgeven, wat hij ook deed. Dus niet Salieri. Aan Mozarts sterfbed heeft hij evenmin gezeten, maar wel schijnt hij de laatste eer aan de in een massagraf begraven Mozart te hebben bewezen. Nooit zullen we weten hoe Mozart precies was, noch hoe hij er uitzag. Portretten van het genie zijn er maar weinig en volgens ooggetuigen was hij 'onaanzienlijk van uiterlijk'. 'Het hoofd was te groot voor het lichaam, de neus was onevenredig fors'. Een krant sprak in zijn tijd van de 'enorm beneusde Mozart'. Bovendien had hij een eigenaardige misvorming van een oorschelp, die onder het haar ver borgen werd gehouden. Tijdens zijn laatste levensjaren werd hij pokdalig en pafferig. Wie zal het weten? Voor velen zal Mozart voorgoed in de her innering blijven in de wipneuzige, bepruikte gedaante van Tom Hulce in de film 'Amadeus'.

Krantenbank Zeeland

de Stem | 1985 | | pagina 17