Y rouwenemancipatie
afgeremd door islam
Reeks incidenten wekt onrust in Indonesië
Israel 01
en waar
Schoo ple
handhave
VEEL AAN.
VRIJDAG 12 APRIL 1985
EXTRA
VRIJDAG 12 APRIL 198!
WESTERSE LAND
Simone Veil:
liberaal in
de ware zin
Door Kathleen Griffin
PARIJS - In deze tijd, waarin extreem-rechts in Frankrijk steeds meer terrein wint, is Si
mone Veil een van de weinige figuren uit de traditionele rechtervleugel die haar populari
teit heeft weten te bewaren. In de opiniepeilingen van de afgelopen tien jaar verschijnt
haar naam telkens weer boven aan de lijsten en het publiek beschouwt haar als een be
trouwbaar en politiek integer persoon.
T48
Simone Veil mag zich ge
lukkig prijzen nog in leven
te zijn. In de oorlog kwam ze
in Auschwitz terecht, waar
veel van haar familieleden
omgebracht zijn. Zij over
leefde Auschwitz echter,
ging na de oorlog rechten
studeren en klom snel om
hoog in het gerechtelijk ap
paraat om uiteindelijk te be
landen op het ministerie van
justitie.
Als minister van gezond
heid onder president Gis-
card d'Estaing kwam ze
voor het eerst in de publieke
belangstelling te staan. Het
was Simone Veil die het eer
ste Franse abortus-wetsont
werp door een vijandig par
lement moest sturen. Ze
kreeg felle kritiek te verdu
ren van rechtse en rooms-
katholieke parlementariërs,
die haar ervan beschuldig
den de demografische dood
van Frankrijk te willen ver
oorzaken. Het wetsontwerp,
onderdeel van Giscards pro
gramma voor een nieuw en
liberaal Frankrijk, leek voor
Simone Veil op een politieke
zelfmoord uit te draaien.
In feite gebeurde juist het
tegenovergestelde: het wets
ontwerp werd aangenomen.
De lange, woordelijk over
genomen debatten in Le
Monde lieten een Simone
Veil zien, die namens de
Franse vrouwen op waardi
ge wijze de scheldkannona-
des het hoofd wist te bieden.
Haar inspanningen werden
enorm gewaardeerd in een
land dat naar modernisering
hunkerde. Het versterkte
bovendien haar politieke ge
loofwaardigheid vooral on
der de vrouwelijke kiezers,
die zich nu eindelijk eens
met een politieke figuur
konden identificeren.
Terugblikkend
Terugblikkend op die pe
riode zegt ze dat het feit dat
zij een vrouw was in een
parlement, dat bijna alleen
uit mannen bestond, haar
toen zeker geholpen heeft.
Volgens haar zou alleen een
vrouw, sprekend uit naam
van de Franse vrouwen, het
voor elkaar krijgen een der
gelijke wet door dit manne
lijke bolwerk te krijgen.
In 1979 werd ze lid van het
Europees Parlement en be
gon ze aan een nieuwe fase
in haar carrière. Ze is een
toegewijd voorstandster van
de Europese Gemeenschap.
Tijdens haar tijd als succes
volle en populaire voorzitter
van het Europarlement
dwong ze veel respect af
door de diplomatieke ma
nier, waarop zij lastige par-
lements-debatten wist af te
handelen. Over de traditio
nele problemen tussen haar
eigen land en Groot-Brit-
tannië zegt ze: „Ik geloof dat
Groot-Brittannië onmisbaar
is voor de gemeenschap, wat
de problemen ook mogen
zijn. Een Europa zonder
Groot-Brittannië is gewoon
ondenkbaar."
Deze Europese kant van
haar politieke loopbaan kan
verassend genoemd worden
voor iemand die tot zo'n
chauvinistische natie be
hoort als Frankrijk is en die
Simone Veil: „Het feminisme en het gevecht voor een carrière kun je niet van elkaar zien.
zichzelf beschrijft als „libe
raal in de ouderwetse, Britse
zin van het woord", wanneer
haar gevraagd wordt om
zichzelf in een politiek spec
trum te plaatsen. Zelf vindt
ze de Fransen echter „te veel
bezig met Frankrijk zelf."
Er is ongetwijfeld een dui
delijk verband tussen haar
verleden als balling en haar
voorkeur voor een Europese
Gemeenschap, die in zoverre
een succes is dat een oorlog
tussen Frankrijk, Groot-
Brittannië en Duitsland nu
voor het eerst sinds eeuwen
ondenkbaar is geworden.
Tijdens de laatste verkie
zingen voor het Europees
Parlement kwamen de
Franse binnenlandse poli
tieke problemen duidelijk
naar voren. Simone Veil,
kandidate van de ongeluk
kig uitgevallen coalitie van
de UDF (de traditionele
gaullisten) en de RPR (de
conservatieve partij, (geleid
door de ambitieuze burge
meester van Parijs, Jaques
Chirac) moest teleurgesteld
toegeven dat de uitslag niet
zo positief was als ze had ge
hoopt. Van Simone Veil
wordt vaak gezegd dat ze
een goede persoonlijke band
met burgemeester Chirac
heeft en dat ze een goede
kans maakt op het premier
schap, mocht Chirac ooit
president worden.
Opvallend aan Simone
Veil is haar warme, mense
lijke uitstraling. Ze is een
mens van vlees en bloed,
met alle emoties en angsten
die daar bijhoren. En het is
haar recht-door-zeese en in
formele aanpak, die de
Fransen zo aanspreekt. „Het
publiek mag mij omdat ik
dezelfde taal spreek, dezelf
de vergissingen maak als
- (foto anp)
zij", is haar eigen commen
taar.
„Ik ben een van die vrou
wen die gelooft dat de je de
feministische strijd en het
gevecht voor een carrière
niet los van elkaar kan zien.
Het is onzin vrouwen wijs te
maken dat ze terug de keu
ken in moeten, meer kinde
ren moeten krijgen, of dat ze
niet hoeven te proberen ho
gerop te komen dat nemen
ze niet meer, maar de man
nen zouden dat wel prettig
vinden, niet?"
Het is bijna onvermijde
lijk dat Simone Veil vergele
ken wordt met die andere
vrauw uit de rechterhoek,
Margaret Thatcher. Maar
„la dame de fer", zoals de
Britse premier in Frankrijk
wordt genoemd, heeft niets
van de warmte en de sym
pathie die Simone Veil bij
het publiek oproept. Hoewel
deze laatste moet werken in
een meer macho-gerichte
maatschappijwaar vrou
wen nog maar net begonnen
zijn met het consolideren
van hun rechten, dwingt ze
bij iedereen respect af.
Wanneer er conflicten zijn,
dan hebben die een politieke
oorzaak en niet een persoon
lijke.
Het is voor Simone Veil
tegenwoordig niet langer
mogelijk de interne politieke
machtsstrijd in Frankrijk te
ontwijken. De opkomst van
Le Pen en zijn Nationale
Front heeft het politieke
beeld veranderd en de hier
uit voortkomende spannin
gen hebben sommige funda
mentele tegenstrijdigheden
in de positie van Simone
Veil naar voren gebracht.
Haar aandeel in het gekra
keel om een geloofwaardige
leider voor rechts-Frankrijk
te produceren, heeft haar
onafhankelij ke reputatie
enigzins aangetast. Ze heeft
geen goed woord over voor
de socialisten, zelfs niet over
brede sociale veranderingen,
die haar toch na aan het
hart moeten liggen.
Als joodse vrouw is ze
vast komen te zitten in een
rechtse hoek, die niet be
paald bekend staat vanwege
zijn sympathieke kijk op
vrouwen of joden. Tijdens
openbare, rechtse bijeen
komsten wordt ze geregeld
persoonlijk beledigd maar
ook als symbool voor vrou
wen en joden. Onlangs zei ze
hierover: „Wanneer je be
reid bent om als vrouw naar
voren te treden in een door
mannen bestuurde maat
schappij en als jood in een
door kampen gemarkeerde
maatschappij, dan vorm je
een minderheid en moet je
vechten."
Copyright De Stem/The
Guardian
Islamitische vrouwen moeten zich steeds vaker beperken tot het werk in het huishouden en
de opvoeding van de kinderen. - (fotoanp)
RABAT(DPA) - De economische crisis en de
groeiende werkloosheid in Maghreb-landen als
Marokko, Algerije en Tunesië hebben nu ook
een negatieve invloed op de,in die islamitische
landen, zwaar bevochten rechten voor vrou
wen. In Marokko en Tunesië wordt al gepro
beerd vrouwen te weren bij sollicitaties voor
vrijgekomen arbeidsplaatsen. Marokkaanse
vrouwen ontdekten onlangs dat er op de minis
teries van onderwijs en volksgezondheid inter
ne richtlijnen zijn, volgens welke zij geen
vrouwen meer dienen aan te stellen.
In Tunesië protesteerden vrouwen persoon
lijk bij president Habib Bourguiba tegen soort
gelijke discriminerende voorschriften die door
de nationale luchtvaartmaatschappij worden
gehanteerd. Ook in Algerije zien vrouwen hun
kansen op een baan door de economische crisis
verkleind. Het Algerijnse regime staat op het
standpunt dat gezinshoofden bij het invullen
van vacatures voorrang dienen te krijgen.
Maar niet alleen de crisis en de werkloosheid
hollen de maatschappelijke positie van Magh-
reb-vrouwen uit. Politiek bewuste en verwes
terde vrouwen wijzen ook op de negatieve in
vloed voor de vrouwenemancipatie die uitgaat
van de nieuwe golf van traditionele denkbeel
den die samengaat met de groeiende invloed
van het islam-fundamentalisme.
Islam
De overgrote meerderheid van de islamiti
sche mannen wil nog steeds dat de vrouw zich
beperkt tot het huishouden en de opvoeding
van de kinderen. Vrouwen op kantoor, in win
kels, in cafes of op straat, vaak volgens de
nieuwste westerse modesnufjes gekleed, zijn
voor steeds meer mannen in de Maghreb een
doorn in het oog.
Volgens de aanhangers van de orthodoxe
uitleg van de islam is vrouwenemancipatie
naar westers voorbeeld voor de islamitische
wereld niet aan te bevelen. Het gevolg daarvan
zou, evenals in het Westen, zijn de vernietiging
van de familie.
Nadia Yassine, dochter van de Marokkaanse
fundamentalisten-leider Abdessalam Yassine:
„God heeft heeft de vrouwen niet uitdrukkelijk
voorgeschreven dat zij zich in hun huizen die
nen op te sluiten. Inderdaad moeten zij het
huishouden en de opvoeding van hun kinderen
centraal in hun leven stellen. De vrouw moet
een beroep kunnen uitoefenen en aan het
maatschappelijk leven kunnen deelnemen,
maar niet ten koste van het gezin. Het Westen
heeft de vrouw tot lustobject gemaakt. Wij wil
len onze kinderen zo opvoeden dat de volgende
generatie geen generatie van werklozen en
hippies zal zijn."
De Tunesische minister van familiezaken en
vooruitgang voor vrouwen, Fatima Mzali
(vrouw van de premier), houdt er gelijkluiden
de denkbeelden op na. „Zoals in alle ontwikke
lingslanden vragen wij ons in Tunesië af of de
emancipatie van vrouwen tot de gehoopte re
sultaten heeft geleid. Of de vrouw haar fami
lieverplichtingen kan verenigen met de eisen
die haar beroep aan haar stelt. In de ontwik
kelde landen leidde de bevrijding van de vrouw
tot een bedreiging van de geborgenheid van het
gezin. Daar willen de vrouwen niet meer vol
doen aan hun verplichtingen, willen ze geen
kinderen meer krijgen, wat leidt tot een daling
van de bevolking, tot jeugdcriminaliteit en
scheidingen. Wij daarentegen willen de familie
behouden als de kiemcel van de maatschappij
In Marokko zal ook na het aanvaarden van
de in voorbereiding zijnde nieuwe familiewet
geving evenals de nieuwe familiewet in Alge
rije het islamitische recht om met vier vrouwen
tegelijk getrouwd te zijn als mogelijkheid blij
ven bestaan. In Marokko moeten jonge vrou
wen een 'voogd' hebben, in de regel de vader,
die inspraak heeft bij de keuze van de huwe
lijkspartner of haar zelfs tot trouwen kan
dwingen indien haar gedrag 'de eer van de fa
milie in gevaar brengt'.
In Algerije zijn de vrouwen wat betreft het
recht op de verzorging van de kinderen evenals
in echtscheidings- en eigendomskwesties ach
tergesteld bij de mannen.
Alleen in Tunesië is polygamie bij de wet
verboden. Daar zijn ook, in tegenstelling tot het
conservatieve Marokko, twee vrouwen die het
ambt van minister bekleden en zeven vrouwe
lijke volksvertegenwoordigers.
Door Kenneth Whiting,
Associated Press
JAKARTA!AP) - Het begon in
september vorig jaar met een
straatrel waarbij minstens 20
doden vielen. Sindsdien wordt
Indonesië geteisterd door een
reeks explosies, branden en te
lefonische bedreigingen. Het
merkwaardige is dat de inci
denten grotendeels los van el
kaar staan.
Niemand heeft de verant
woordelijkheid opgeëist en
geen enkele organisatie heeft
eisen gesteld aan het regime.
Een echt 'brein' achter de aan
slagen heeft de Indonesische
veiligheidsdienst voor zover
bekend niet kunnen ontdek
ken. De onrust heeft wel geleid
tot allerlei theorieën over een
grootscheepse samenzwering,
of juist puur toeval. 'Er zit
geen enkele samenhang in de
gebeurtenissen, maar de inci
denten zijn tegelijkertijd zo
met elkaar verweven, dat ze
worden beschouwd als onder
delen van een groot geheel', al
dus een westerse diplomaat in
Jakarta, die niet bij naam ge
noemd wil worden.
Op 12 september vorig jaar
gingen honderden mensen,
aangevuurd door islamitische
geestelijken, in de krottenwijk
Tanjong Priok ten noorden
van Jakarta de straat op. De
directe aanleiding voor de rel
was de arrestatie van vier jon
geren. Ze werden opgepakt
omdat ze een burgerwachter
in elkaar hadden geslagen en
zijn motorfiets in brand had
den gestoken. Daarmee wilde
het viertal wraak nemen voor
het feit dat de betreffende
burgerwacht een moskee was
binnengegaan om tegen het
bewind gerichte aanplakbil
jetten te verwijderen. De zaak
liep uit de hand toen de uit
meer dan 1.500 betogers be
staande menigte een legerpost
bestormde.
Pancasila
De agitatie van fundamen
talistische priesters tegen het
twintig jaar oude regime-Soe-
harto vindt in de arme wijken
rond de miljoenenstad Jakarta
een vruchtbare voedingsbo
dem. Armoede en werkloos
heid leiden in deze wijken tot
grote spanningen. Daarnaast
hebben plannen van de rege
ring om de door verwach
tingsvolle plattelanders ge
bouwde 'wilde kampongs' aan
de rand van de stad te slopen,
het imago van het regime niet
veel goed gedaan. Maar op de
achtergrond speelt een zaak
die ingrijpender is: de pogin
gen van het bewind om de of
ficiële staatsideologie, de 'pan
casila', tot een soort godsdienst
voor iedere Indonesiër te ver
heffen.
De doctrine werd in 1945 op-
f
Mariniers van het Indonesische leger halen een bom weg die overbleef na de explosie van de munitie-opslagplaats in Cito™'
- (F0T0AP)
gesteld door de stichters van
het onafhankelijke Indonesië.
In het Sanskriet staat de term
pancasila voor 'vijf principes':
het geloof in één god, recht
vaardige en beschaafde mede
menselijkheid, nationalisme,
democratie en sociale recht
vaardigheid. Deze principes
werden in de grondwet opge
nomen in het streven naar een
wereldse staat Indonesië,
waar ongeveer 90 procent van
de 160 miljoen inwoners mos
lim is.
Aanvankelijk ging alles
goed. De Indonesische moslims
zijn grotendeels aanhangers
(in ieder geval in naam) van
de soennitische variant van de
islam, die minder militant is
dan de sji'itische tak. Daar
naast verdroegen de vage
principes van de pancasila
zich uitstekend met de begin
selen van de islam.
De problemen kwamen on
geveer drie jaar geleden, toen
Suharto verklaarde dat de
pancasila formeel als basisge-
loof moest worden aanvaard
door 'alle sociaal-politieke
groeperingen'. De islamitische
priesterklasse zag deze uit
spraak als een bedreiging voor
de rol van de islam in de sa
menleving, en Suharto moest
inbinden.
Schoolboeken die gebaseerd
waren op de pancasila werden
vervangen door versies die de
gelovigen minder voor het
hoofd zouden stoten. Verder
gelastte Suharto dat voedsel-
en drankproducenten op de
etiketten moeten aangeven of
hun produkten voldoen aan de
islamitische spijswetten. Maar
de massa's waren intussen in
beweging gekomen.
Anonieme pamfletten die na
de rel in Tanjong Priok circu
leerden, spraken over een 'ji
had' een islamitische heilige
oorlog. De opperbevelhebber
van de strijdkrachten, gene
raal L.B. Murdani vertelde het
parlement op 3 oktober dat te
gen de regering gerichte acti
viteiten zorgwekkend toena
men.
bommen
De dag na zijn toespraak
kwamen twee mensen om en
raakten minstens 16 mensen
gewond toen in het centrum
van Jakarta drie tijdbommen
explodeerden. Volgens de
autoriteiten waren deze bom
aanslagen een direct uitvloei
sel van de rel in Tanjong
Priok. Bij de aanslagen wer
den een winkel en twee filia
len van de Bank Central Asia
beschadigd. De bank is eigen
dom van Liem Sioe Liong, een
Chinees die sterke banden met
Suharto heeft. De relatief wel
varende Chinese bevolkings
groep is door de eeuwen heen
het slachtoffer geworden van
uitbarstingen van spontane
volkswoede.
Na de bomaanslagen wer
den tientallen arrestaties ver
richt. Een aantal processen is
momenteel aan de gang,
waaronder een proces tegen 38
mensen die betrokken waren
bij de rel in Tanjong Priok,
één in verband met de 'ontwij
ding' van de moskee en een
rechtszaak tegen negen men
sen die ervan worden beschul
digd iets met de bomaanslagen
te maken te hebben. Daar
naast zal binnen afzienbare
tijd een proces beginnen tegen
islamitische leiders die van
opruiing worden beschuldigd.
De bomaanslagen werden
gevolgd door een schier einde
loze reeks incidenten. Op 17
oktober werd een bomaanslag
gepleegd op een bami-fabriek
in Jakarta, die eveneens
eigendom is van Liem. Er vie
len geen gewonden. Op 22 ok
tober brandde een warenhuis
in Kebayoran, een voorstad
van Jakarta, tot de grond toe
af. Anonieme telefoontjes
waarin met bomaanslagen of
brandstichting werd gedreigd
leidden tot de evacuatie van
tientallen kantoren, scholen,
bioscopen, ziekenhuizen en
ambassades.
Op 29 oktober vond een an
derhalve dag durende reeks
explosies plaats in een muni
tie-opslagplaats van de Indo
nesische mariniers in Cilan-
dak, even ten zuiden van Ja
karta. Daarbij vielen volgens
officiële opgaven 15 doden en
raakten meer dan 200 mensen
gewond. De oorzaak is offi
cieel dat oude, onbetrouwbaar
geworden munitie plotseling 's
geëxplodeerd, maar specula
ties over een eventuele aan
slag houden aan.
Op 2 november ontstond
brand in een warenhuis ffl
Jogjakarta, dat net 24 uur
der zijn deuren had geopend
Geheimzinnige branden wer
den ook gemeld vanuit Ban
dung, Surabaya, Banjarmasi»
en Balikpapan. Later in
maand onstonden branden
het Plaza-hotel in Jakarta e»
het Sarinah-complex, de'
grootste warenhuis van de In
donesische hoofdstad.
Kleinere brandjes en te"
drijfsongelukken, die nor ma"
nauwelijks de aandacht zou
den trekken, begonnen
voorpagina's van de Indone
sische kranten te domineren
De chef van de Indonesisch
veiligheidsdienst, genera^
Yoga Sugama, heeft extreem
rechtse en -linkse groeperin
gen ervan beschuldigd
trachten de bevolking in P|
niek te willen brengen) in n
hoop dat de Indonesiërs n-
vertrouwen in de regerWS
verliezen.
Medio november de#
Murdani en andere hoogg
plaatste regeringsfunction
rissen hun uiterste best omj
de media de moslims tot beo
ren te brengen. Het effect v
deze campagne was echter
perkt, de aanslagen en
branden hielden aan.
Was
over
SANTA BARBARA/MOS-
KOU(UPI-DPA-A FP) - De
Amerikaanse president Rea
gan is nog steeds bereid tot
een kennismaking met de
Sovjet-leider Michail Gor-
batsjov. Maar voor een Ame
rikaans-Russische topconfe
rentie zijn betere betrekkin
gen tussen de twee landen
een voorwaarde. Dit zei Rea-
gans veiligheidsadviseur Ro
bert McFarlane.
Reagan is bereid tot een
ontmoeting met Gorbatsjov
dit najaar maar de omstan
digheden zijn nog niet rijp
voor een topconferentie. 'Hij
is naast een kennismaking
ook voor een top op een ge
past tijdstip, als hoogtepunt
van een uitgebreide dialoog
die tastbare resultaten moet
opleveren'.
Naar zijn zeggen staat die
kennismaking tussen Reagan
en Gorbatsjov niet op de
agenda van het treffen tus
sen de Amerikaanse minister
van buitenlandse zaken,
George Shultz, en zijn Sov
jet-collega, Andrej Gromyko,
op 14 mei in Wenen. 'Shultz
gaat naar Wenen om over
oplossingen voor problemen
te praten'.
McFarlane zei dat op vier
gebieden vooruitgang moet
Van onze correspondent
JERUZALEM - „Laten we ho
pen dat de Sji'iten die tegen de
Israëlische soldaten vochten,
omdat wij in Libanon waren,
een deel van Kun motivatie
zullen verliezen en dat er min
der terroristische activiteiten
zullen zijn. Het basisbeginsel
dat wij graag zouden volgen
is: leven en laten leven. Maar
als zij onze nederzettingen
niet met rust zullen laten, zal
de hel over hen losbarsten."
Deze dreigende boodschap
voor de Zuidlibanese bevol
king, liet de Israëlische minis
ter van Defensie Jitschak Ra
bin gisteren horen, terwijl de
laatste Israëlische troepen de
stad Nabatiyeh en dertig Sji'i
tische dorpen aan het weste
lijk front in zuid-Libanon ont
ruimden.
Aan het oostelijk front, te
genover de Syrische posities
zal het Israëlische leger zich
waarschijnlijk aan het eind
van deze maand terugtrekken
uit de Bekaa-vallei en het Ba-
roukh-gebergte waar Israel
een militaire kijk- en luister
post had gevestigd. Met die
ontruiming zal de tweede fase
PARIJS(ANP) - Minister Schoo
kelingssamenwerking meent da
arme landen via multilateral
ungsinstellingen als Wereldbanl
en de regionale ontwikkeling!
wag verminderen.
Deze hulp, in de vorm van len
dieten onder gunstige voorwaa:
Matig en bevordert de politiek*
de ontvangende landen, aldus Sc
De Nederlandse minister hie
dooi gistermorgen in Parijs tij<
hjkse ministersbijeenkomst vai
terse industrielanden, verenigd
Schoo zei dat Nederland bereid
delingen te beginnen over een vt
het kapitaal van de Wereldbank
Wereldbankdochter IDA wort
dreigd door de verminderde bij
Verenigde Staten.
Behalve haar pleidooi voor
van de multilaterale hulp, her]
Nederlandse opvatting dat de di:
kelingshulp die de OESO-lande
al deze landen op minstens 0,7
hun bruto nationaal produkt
gebracht. De meeste landen zit
Percentage.
Minister Schoo benadrukte d;
kelingsianden actief en ruim bel
ten worden bij nieuwe handelsbc
Nieuwe ronde
,^e 24 westerse industrielanc
h de OESO, zijn zonder uitzc
Mening dat er een nieuwe g
°et komen om handelsbelemn
.h^nen. Het economisch hers
heeft de bescherming van e'
h industrieën niet verminderd
h verbreding van dit herstel ir
^een overeenstemming is er o
de fai 6n waaronder zo'n nieuwi
'Algemene Overeenkomst inz