BOEKEN
Speels verhaal
over vrouw als
natuurkracht
Met Fritjof Capra naar
een nieuwe samenleving
Tom Sawyer en Huckleberry
Finn zijn springlevend
KiWBBJikFN
rekent
ing
iorm
qNDERDAG 28 MAART 1985
laren
HILVERSUM 3
'HILVERSUM 4
HILVERSUM 5
Twee maal John Updike
„Slauerhoff leeft nog
steeds, juist bij de
jeugd van vandaag",
galmt Gabriël Smit in
1961. De dichter-
auteur Jan Jacob
Slauerhoff (1898-1936)
wordt nog altijd gre
tig gelezen. Ik denk
niet dat het alleen de
jeugd is die terug
grijpt naar de romans
en naar de gedichten
van Slauerhoff, maar
dat doet niets af aan
de opmerkelijke be
langstelling die
Slauerhoff ook bij de
jeugd van vandaag
nog oproept.
Opstellen over proza gebundeld
|je zo langzamerhand
laten schrijven"
Iweninge, tekstschrijver
T1
T2
|ng hier niet mee ak-
ord. Hij hield vast aan
oorspronkelijke zin. Als
lie zou worden geschrapt,
pu hij al zijn interview-
lagmenten uit de serie te-
ugtrekken.
Ken laatste poging tot
Iverleg met De Jong lever-
Ie een concept-tekst op
waarin ook ander voorma-
jge leidende figuren uit de
aroepwereld kritisch
frorden besproken. De
IVRO ging ook met deze
tkst niet akkoord.
'laak
J De makers van de serie,
neke Hilhorst, Koos
jlroen en Hetty Eybers
fjllen de zes uur durende
cumentaire, na een ne-
atieve uitkomst van het
esprek met de AVRO-di-
pctie, in het archief zien
brdwijnen. De serie, waar
Imiddels tonnen in gein-
esteerd zijn, is eigendom
bn de AVRO en kan dus
let, zonder toestemming
an de directie, aan een
Jidere omroep verkocht
Porden.
1 Het gedrag van AVRO-
brichter Vogt in de oorlog
brgde eerder al voor ru-
Aoer in Hilversum. In de-
fmber 1984 kwamen de
nkse fracties van de Hil-
prsumse gemeenteraad in
pt geweer tegen plannen
pn B en W om een stand-
eld van de in 1973 over
men Vogt op te richten,
lok het voormalig verzet
beerde toen tegen de op-
Ichting omdat Vogt in de
prlog een pro-Duitse hou-
Ing zou hebben aangeno-
len.
1-30 Nws. 11.33 Kijk op kunst. 11.58
purspiein 5. 12.00 035-284555.
perheidsvoorl.: 12.16 Uitzending
or de landbouw. NOS: 12.26 Me-
voor land- en tuinb. 12.30 Nws.
tO: 12.36 AVRO's radiojourn.
100 Nws. 13.10 AVRO's sportpa-
Irama. 13.30 Nws. 13.33 Hersen-
Imnastiek. 14.00 In de wandel
ingen (14.30 Nws). 15.00 De burge
feester is jarig (15.30 Nws). VOO:
100 Nieuwsradio (16.30, 17.30 Nws
118.00 Nws). 19.00 Veronica sport.
DS: 20.00 Nws. 20.03 Op de rand
In het recht. 22.30 Nws. NCRV:
135 Hier en Nu. 20.45 Leerspiegel.
lOO Waken en dromen
ier heel uur nws. TROS: 7.03 De
vermoutshow. 9.03 De Hugo van
ïlderenshow. 11.03 De polderpop-
rade. 12.03 50 Pop of een envelop.
03 TROS top 50 show. NOS: 18.04
avondspits. TROS: 19.02 De Ne-
rlandstalige top tien. 20.02 Ferry
aat's soulshow. 22.02-24.00 De el-
e en cd-show.
^RA: 07.00 Opmaat (8.00 Nws).
>0 De strijkkwartetten van Schu-
rt (5). 9.40 Pierre Boulez 60 jaar.
oderne muz. 11.10 Radio Kame-
rk. 12.00 Operette: Berliner Luft.
3RO: 13.00 De beweging. Met om:
00 Nws. 13.02 Muziekaktualitei-
14.30 De wandelende tak: Te-
muziek uit Koerdistan. 16.00
>t Portret: Bertus van Lier. 18.00
vs. 18.02 De tafel van IV. 19.30 De
itste beweging. Met om: 19.30
ïziek van nu. 20.30 Jazz live.
)S: 22.00 Muziek uit Middeleeu-
en Renaissance. 22.30 Ak-
ord. Vandaag: Croydon School's
isic Center for Wind Orchestra.
00 Musica Nova.
)S: 9.03 NOS-sportief. 9.25 Wa-
standen. RVU: 9.30 Alleen op 5.
1.: Alleen en sexualiteit. KRO:
30 KRO scheepspraat. 10.10 Ge
en met hart en handen (herh.).
40 Pluim van de maand. 10.55
stt.moet je horen: De Rode
ïoentjes. 11.07 Bidden, gewoon
?n (10). 11.20 Switch on-26
•rh.). VARA: 17.30 Radioweek-
d op donderdag. Met: Bericht
het Koninkrijk (herh.). 17.55
>1 en wee (herh.) PP: 18.20 Uit-
iding van de WD, VARA: 18.30
chtruim. NOS: 19.00 Nws. voor
itenlanders (19.00 Turks. 19.10
rbers. 19.20 Marokkaans-Ara-
ch. 19.30 Spaans). Teleac: 19.40
rkse vrouwen projekt (22), herh-
10 Engels in het basisonderwijs
20.40 Cadcam (16). 21.10 Follow
II (54), herh.
Jan Jacob Slauerhoff.
Door Dirk Vellenga
Sinds de boeken van de
productieve Amerikaanse
schrijver John Updike in
Nederland door Villa in
Weesp worden uitgegeven,
en dus niet meer door
Meulenhoff, zit er weer
schot in de vertalingen en
heeft de Updike-liefhebber
hier het gevoel dat hij een
beetje bij blijft. In korte
tijd verschenen bij Villa
Rabbit is rijk' en 'De witte
wijven van Eastwick'.
Vooral het tweede boek
is een verrassing. Het is
bekend dat Updike hoofd
personen creëert die totaal
van elkaar verschillen,
compleet met een bijpas
send en tot in details uitge
werkt universum. Het lijkt
haast ondenkbaar dat
Rabbit', de Marples en
Bech door dezelfde auteur
zijn ontworpen en toch is
het zo. In 'De witte wijven
van Eastwick' gaat John
Updike nog een stapje ver
der, hij beschrijft de we
reld via de ogen van drie
vrouwen.
Het verhaal speelt zich
af in het kustplaatsje East
wick in de staat Rhode Is
land. Het is een soort Pey
ton Place, met exentrieke
dorpelingen, een kerk in
het midden en een krant
met anderhalve redacteur.
Drie vrouwen, Alexandra,
Jane en Sukie ontmoeten
elkaar regelmatig en vor
men een merkwaardig
verbond. Ze zijn alledrie
gescheiden en lokken ver
schillende mannen in hun
bed. Bovendien beschikken
ze over bovennatuurlijke
gaven.
De drie dames laten on
weer losbarsten, verande
ren tennisballen in eieren
en plagen vrouwen die las
tig zijn. Bij de thee worden
betoveringen bedacht, die
steeds ingrijpender gevol
gen blijken te hebben. Do
minee Ed Parsley, die
vreemd ging met één van
Je drie 'heksen', neemt
plots de benen met een
hippie-meisje. De eindre
dacteur van 'The Eastwick
Word', Clyde Gabriel, ver
moordt zijn twistzieke
vrouw en hangt zich daar
na op. Ondertussen is een
New Yorker, een zekere
Darryl Van Home, in
tastwick komen wonen, in
oen kast van een huis aan
fle oceaan. Het drietal
Werpt zich op hem en in de
riante badkamer van de
man zinken ze met z'n vie-
ren Weg in heerlijke or
giën.
j.tij deze speelse roman
updikes commentaar op
feminisme? Woorden
's emancipatie, discrimi-
atie en chauvinisme ko
en in het boek niet voor.
e witte wijven van East-
is in ieder geval een
«rouwenboek. Woorden
zi? ^I^tie W®1 gebruikt,
Jn 'moederkracht' en
mysterie en vrou-
lit e'd', de drie specia-
i n van de Alexandra,
Jane en Sukie.
mannen in Eastwick
'ti stakkers, die hun
ontlopen en troost
,,en dij de heksen. Als
lent vrouwen hma ta
re ff' bundelen, vormen
rp„ tjzersterk verbond.
Van hem zegt dan ook:
loer ut.n ziJn waardeloze
tien, maar uiteinde-
John Updike.
FOTO VILLA
lijk worden we ze de baas,
omdat we meer kunnen
verduren. Een vrouw kan
meer leed doorstaan dan
welke man dan ook".
John Updike mengt zich
niet in discussies rond de
positie van de vrouw in on
ze maatschappij. Hij
plaatst zijn verhaal aan
het eind van de jaren zes
tig, toen occultisme en
mystiek echt in waren en
beschrijft de vrouwen als
machtige wezens, die veel
dichter bij de natuur
krachten leven dan man
nen, ja, eigenlijk zelf na
tuurkrachten zijn.
Een lofzang op de vrouw
als natuurverschijnsel? Of
juist een kat in de richting
van feministen die de na
tuur ontkennen? Het aar
dige is dat John Updike
aan zijn boek een verras
send slot geeft. Omdat je
de plot van een thriller niet
verraadt zal ik daar verder
over zwijgen. Hij maakt in
ieder geval duidelijk dat de
(boven)natuurlijke krach
ten van de drie vrouwen
slim worden gebruikt
dooreen man. Een
man die geen vermogens
heeft zelf te creëren, maar
wel het talent heeft de
energie van anderen te
mobiliseren.
Updike blijft ongrijp
baar, grinnikend achter
zijn schrijfmachine. Hij is
speels en plagerig, het ver
haal lijkt losjes, maar de
greep van de schrijver ver
slapt nooit. Alleen John
Updike kan een Peyton
Place-story zo boeiend en
verrassend op papier ze-
ten.
Updike is een schrijver
die werkt met vaste lijnen
en structuren. Dat bewijst
hij ook in deel drie van de
Rabbit-trilogie, 'Rabbit is
rijk'. Deel één, 'Rabbit,
run' speelde in de benau
wende Eisenhower-tijd,
deel twee, 'Rabbit redux' in
de tumultueuze jaren zes
tig. Nu is de hoofdpersoon,
Harry Angstrom (alias
Rabbit) de baas geworden
van de Toyota-garage van
zijn schoonfamilie. De ner
veuze Harry heeft het ge
maakt, hij lijkt zowaar ge
lukkig.
Het is een boek over de
beroemde 'mid-life crisis'.
Harry wordt geconfron
teerd met de koppigheid
van zijn volwassen zoon
Nelson, die moet trouwen,
en aan de andere kant met
verschillende sterfgevallen
om hem heen. Er duikt een
meisje op dat zijn dochter
zou kunnen zijn. Met 'Rab
bit is rijk' heeft John Up
dike opnieuw een stuk mo
derne geschiedenis in
kaart gebracht.
John Updike: 'De witte
wijven van Eastwick'.
Uitg. Villa, prijs 32,50
John Updike: 'Rabbit is
rijk'. Uitg. Villa.
- FOTO ARCHIEF DE STEM
Door Gerard van Herpen
Misschien is het wel correc
ter om vast te stellen dat jon
geren van alle tijden veel van
zichzelf in Slauerhoff herken
nen in zijn grilligheid, zijn
hunkering naar vrijheid, naar
avontuur, naar een waarach
tig leefpatroon en in 'zijn ver
zet tegen de alledaagsheid van
het menselijk bestaan'. De
mensen in zijn romans hebben
het contact met hun eigen lo-
katie verloren en proberen
hun betrekkelijke geluk uit in
een samenleving, die zich on
derwerpt aan wat het noodlot
de mensen te genieten en te
lijden overlaat.
Max Schuchart noemde hem
'de rotspartij in het keurig on
derhouden tuintje van de Ne
derlandse letterkunde'.
Uit de heruitgaven van zijn
proza en poëzie, maar ook uit
een rijk aantal publikaties
over persoon en werk van
Slauerhoff blijkt dat deze lite
raire varensgezel in de jaren
tachtig nog volop in de be
langstelling staat. Actueel be
wijs van die aandacht is de
verschijning van een nieuwe
bloemlezing uit opstellen, die
Critici blijven bezig
met 'souvereine
vent' Slauerhoff
in de loop der jaren over het
proza van Slauerhoff zijn ge
schreven. Dirk Kroon, dezelf
de die Slauerhoff in 1981 te
kende in 'Vraaggesprekken en
herinneringen' en die in 1982
publikaties over diens poëzie
bundelde, heeft nu bij
BZZT6H een groot aantal op
stellen verzameld onder de
titel 'Maar toen het lag ont
dekt, leek het verraad'. Een
poëtische titel voor een pro
zaïsch boek, dat met Noten en
Aanvullingen, Bronvermel
ding en registers samengesteld
lijkt te zijn voor de literaire
pluizers van Nederland en na
tuurlijk ook voor de echte
Slauerhoff-freaks.
Centrum
Uit de keuze van de publi
katies over Slauerhoff blijkt al
wel hoe de literatuurkritiek
na vijftig jaar nog altijd niet is
uitgestudeerd op het merk
waardige verschijnsel dat
Slauerhoff heet. Dat is te meer
verwonderlijk, omdat Slauer
hoff niet meer dan vijf grote
prozawerken heeft geschre
ven.
Dirk Kroon vertelt in zijn
inleiding dat mensen die het
vroegere werk over Slauerhoff
willen bestuderen, steeds va
ker op de koffie komen, omdat
die opstellen vaak niet be
waard zijn gebleven. Met eni
ge afgunst constateert Dirk
Kroon het belang van een Ar
chief en Museum zoals de Vla
mingen daar in Antwerpen
over beschikken. Hij heeft
voor zijn nuttige verzamel
werk veel steun ondervonden
van Kees Lekkerkerker, de
man die wel eens 'de posthume
secretaris van Slauerhoff'
wordt genoemd.
Dirk Kroon schrijft in zijn
inleiding dat hij zich bij de sa
menstelling van deze dikke
bloemlezing ook heeft bekom
merd om de behoefte aan ver
dieping bij de niet-professio-
nele belangstellenden. Het
klinkt misschien tamelijk
eigenwijs tegenover een man,
die. zo gewetensvol naar
Slauerhoff op zoek is geweest,
maar toch had hij er juist ter-
wille van die 'doorsnee-lezer'
goed aangedaan als hij een
duidelijker beeld had gescha
pen van de verschillen tussen
spontane en secundaire kritie
ken. Het verschil tussen 'he
dendaagse' kritiek en die van
tijdgenoten van Slauerhoff
had in deze bloemlezing wel
iets systematischer in beeld
gebracht mogen zijn. Het on
derscheid naar 'invalshoek' is,
hoewel ook van belang, aan
zienlijk minder interessant
dan die door de tijd bepaalde
benadering.
Onderscheid
Wat mij wel mateloos ergert
is dat de samensteller het ken
nelijk beneden zijn literaire
stand heeft gevonden om in dit
boek een korte biografie met
vermelding van tijdstippen en
werken van Slauerhoff op te
nemen. Aan alles is gedacht in
dit boek: de bronvermelding
geeft exact aan uit welke tijd
schriften of kranten de opstel
len zijn geplukt en in welk
jaar de artikelen zijn geschre
ven. Dan had een korte ver
melding van leven en werk er
ook nog wel bij gekund.
Daar waar de tijdsfactor in
de beoordeling van het werk
van Slauerhoff een zo belang
rijk historisch gegeven is, mag
het verwonderlijk wonden ge
noemd dat boven de afzonder
lijke hoofdstukken niet de
jaartallen van publikatie zijn
genoemd. De lezer zou dan on
middellijk hebben kunnen
zien wie tijdgenoot van
Slauerhoff is geweest en wie
niet.
Meer aanmerkingen zou ik
al lezend niet kunnen en ook
niet willen maken, want de
verzameling literaire opstellen
geeft een heel veelzijdig beeld
van de kritiek op het „onne-
derlandse fenomeen Slauer
hoff".
Waarschuwing
Het eerste wat opvalt in die
kritieken is dat Slauerhoff
weliswaar bedenkingen op
roept van ethische aard of dat
hem soms, zoals door Ter
Braak en Jan Campert, ver
weten wordt onverzorgd met
de taal om te gaan, maar voor-
en tegenstanders zijn het vu
rig met elkaar eens over de
uitzonderlijkheid van het
schrijftalent van Slauerhoff
en over de verrassende kracht
van zijn proza. Dirk Kroon
heeft gelukkig ook werk opge
nomen van figuren die de lezer
voor Slauerhoff willen waar
schuwen. 'Het Verboden Rijk'
bijvoorbeeld werd door Jan N.
in De Maasbode (r.k.) van 1
april 1933 (de datum vergoedt
weer veel) 'een meeslepend
boek' genoemd, maar toch
vond hij, naar de normen van
die tijd, dat het boek niet in
handen van jonge amateurs
diende te komen.
Door de overname van bij
dragen van Albert Helman
valt een tamelijk grote ver
wantschap (in vervreemding)
op tussen Helman en Slauer
hoff. Dat is een opvallend ver
schijnsel in de vooroorlogse
Nederlandse lettertuin.
Een anonymus die in 1930
een artikel voor het Nieuws
blad voor het Noorden schreef,
waarschuwde de auteur voor
diens gebrek aan stijl, maar
hij gaf toe dat Slauerhoff on
mogelijk een onbeduidend
schrijver kon worden ge
noemd.
Vent
De beste karakteristiek van
Slauerhoff's prozawerk las ik
bij Anton van Duinkerken in
diens bespreking van 'Het
Verboden Rijk' in het toenma
lige r.k. dagblad 'De Tijd' van
21 mei 1930. Van Duinkerken
spreekt zijn bewondering uit
voor Slauerhoff, onderkent
diens 'superieure lusteloos
heid', maar stelt zonder enige
aarzeling vast dat aan dit boek
van Slauerhoff 'alles vent is'.
„De vorm, die nergens even-,
wicht vindt, gehoorzaamt zeer
dienstvaardig aan de wille
keur van de souvereine vent",
schrijft Van Duinkerken. Ik
vind dat de meest treffende
karakteristiek die ik in dit
boek heb gevonden. Het is ook
een typering die er blijk van
geeft de mens achter de schrij
ver goed te hebben gade gesla
gen.
Er is ook na de oorlog onein
dig veel over Slauerhoff als
dichter en als romancier ge
schreven. Dat in dit boek bij
dragen voorkomen van Lek
kerkerker, C.J. Kelk en van
Max Schuchart ligt voor de
hand, dat het indrukwekkende
krante-artikel van Kees Ver
heul (NRC 6-2-1976) 'Het ac
cent van de waarachtigheid'
eveneens in deze bloemlezing
voorkomt, geeft al wel aan dat
Dirk Kroon met gevoel voor
smaak te werk is gegaan.
Dirk Kroon: 'Maar toen het
lag ontdekt, leek het verraad',
Opstellen over het proza van
J. Slauerhoff. Uitgeverij
BZZTöH, 's-Gravenhage. Prijs
ƒ.65,-
Door Wim van Leest
DE samenleving staat op een
keerpunt. Dat is tenminste
de strekking van het boek
'Het keerpunt' van de Ame
rikaan Fritjof Capra en Ca-
pra is er de man niet naar
loze beweringen te doen.
Zijn boekwerk is een uiterst
nauwgezet gedocumenteerd
en gefundeerd relaas van
vorderingen van de huidige
wetenschap, de tekortko
mingen ervan, de raakvlak
ken met mystieke opvattin
gen en de schets van een
nieuw westers maatschap
pijbeeld.
'Het keerpunt' is een
moeilijk boek. Moeilijk om
dat Capra je bijvoorbeeld
kennis laat maken met de
'geheimen' van de quantum-
mechanica, de leer van de
elementaire deeltjes, en de
werking daarvan gaat vaak
je normale bevattingsver
mogen te boven. Toch is dat
begrijpen van die quantum-
mechanica een vereiste,
want aan de hand van de
ontdekkingen op dat gebied
zet Capra zijn betoog op om
te komen tot een nieuwe,
ecologische samenleving.
Volgens Capra komen de
nieuwe inzichten van ge
noemde quantummechanica
aardig in de buurt van de
opvattingen, die in verschil
lende mystieke tradities le
ven. Er blijkt op een bepaald
moment geen verschil te be
staan tussen de samenhang
van subatomaire deeltjes en
de samenhang der dingen,
zoals die in een duizenden
jaren oud boek als de Chine
se 'I Tjing' wordt verkon
digd.
Dat de quantummechani
ca zo ver is kunnen komen
met zijn onderzoek heeft
volgens Capra alles te ma
ken met het los laten van de
benadering van de natuur
kunde volgens de richtlijnen
van Descartes en Newton.
De door die figuren gepo
neerde stellingen, dat het
heelal een machine is, die
met de precisie van een uur
werk zijn gang gaat, en dat
er een volstrekte scheiding
is tussen lichaam en geest, is
door die nieuwe inzichten
volstrekt achterhaald. Op
een bepaald moment gebeu
ren er in het atomaire ni
veau zaken, die niet vanuit
dat uurwerk-principe te
verklaren zijn. In de leer
van de elementaire deeltjes
is men erachter gekomen,
dat op het allerkleinste ni
veau vormen van bewust
zijn meespelen, die niet van
uit de traditionele natuur
kunde uitgelegd kunnen
worden. De quantumfysici
komen tegenwoordig steeds
vaker tot uitspraken, die
meer te maken hebben met
filosofie dan met natuur
kunde.
Daarnaast stelt Capra dat
300 jaar denken volgens
Newton en Descartes tot
heeft gevolg gehad dat de
mens doordrongen is ge
raakt van een bepaalde ma
nier van redeneren. Dat is
steeds redeneren naar on
derdelen van het geheel en
niet redenerend met het ge
heel als uitgangspunt. New
ton en Descartes hebben een
analytisch denken tot gevolg
gehad, waar de quantum-
theorie nu op een synthese is
uitgekomen.
Dat analytische denken
heeft de mens volgens Capra
behoorlijk aangetast. Capra
neemt achtereenvolgens
biologie, medische weten
schap, psychologie en econo
mie onder de loep en stelt
dat deze takken van de we
tenschap met volstrekt ach
terhaalde begrippen werken
en daardoor keer op keer te
beperkt blijken om de zich
thans aandienende werke
lijkheid te kunnen bevatten.
Capra komt in het tweede
deel van zijn boek met een
pleidooi voor een zogenaam
de holistische benadering
van het leven. Capra legt uit
dat er tussen alles een onlos
makelijke samenhang be
staat en dat, wil je een pro
bleem oplossen, je ook moet
kijken waar mee dat pro
bleem zo al raakvlakken
heeft. In geval van ziekte
bijvoorbeeld moet je niet al
leen naar het lichamelijke
aspect van die ziekte kijken,
maar ook naar de geestelijke
consequenties of oorzaken
ervan. Met alleen een pro
bleem oplossen kom je er
volgens Capra niet; je moet
ook de oorzaken en de uit
werking ervan naar andere
gebieden aanpakken.
'Het keerpunt' is een
warm pleidooi voor een eco
logische benadering van het
leven op aarde. Capra be
schouwt de aarde als een le
vend geheel, dat met respect
benaderd dient te worden.
Hij is dan ook een fel tegen
stander van zaken als kern
energie, de zich tot een in
dustrie ontwikkelende me
dische wetenschap en groot
schalige industrie en hij is
een pleitbezorger van decen
tralisatie, van integratie van
alternatieve en traditionele
geneeswijzen in de medische
wetenschap, op de leest van
Jung geschoeide psychologie
en van zonne-energie. Een
zeer belanrijke rol is volgens
Capra weggelegd voor het
feminisme. De feministische
beweging ziet hij als de gro
te drijvende kracht van de
toekomst.
'Het keerpunt' laat op de
lezer een de overweldigende
indruk achter. Capra's boek
is op sommige momenten
niets minder dan een open
baring en zijn warme plei
dooi voor een anders opge
zette maatschappij bevat
volop waardevolle aankno
pingspunten. Wie zoekt naar
argumenten om de huidige
westerse samenleving te
veroordelen, zal in 'Het
keerpunt' massa's aanwij -
zingen vinden waarom het
hier niet klopt en hoe het
anders kan. Óf Capra's op
lossing de juiste is, is niet
eens zo belangrijk. Zijn boek
is een aanzet tot een andere
manier van denken en een
uitdaging om op weten
schappelijke manier de wes
terse waarden bezien en zo
nodig herzien.
Fritjov Capra: 'Het keerpunt'.
Uitgeverij Contact, prijs
:.49,50.
Door Marij ke Lukacs
Als je 11-jarige buurjongen
je ongevraagd meedeelt dat
hij op het moment zowat het
allerbeste boek aan het lezen
is dat hij tot nu toe ooit gele
zen heeft, dan vraag je na
tuurlijk welk boek dat is.
„Tom Sojjer", zegt-ie. Dat is
een uitstekende uitspraak
voor het boek 'Tom Sawyer"
van de Amerikaanse schrij
ver Mark Twain. Hij heeft
het uit de bibliotheek en laat
het zien: een dikke pil van
bijna 240 bladzijden, uitge
geven door Lannoo-Tielt in
1976, met illustraties van de
Tsjech Janusz Grabianski.
Het ziet eruit zoals een jon
gensboek eruit moet zien:
dik, veel gelezen, lekker gro
te letters en veel plaatjes.
„Waarom vind je 't zo
goed?" vraag ik. „Ömdat-ie
zoveel beleeft!" luidt het
antwoord, ,,'t Spannendst
vind ik als-ie piraat is, dan
is-ie weggelopen thuis en
gaat zwemmen op 'n eiland
en dan komt er storm!".
„Heb je 't al uit?" „Nee, nog
30 bladzijden. Goeie boeken
lees ik langzaam, daar ben
ik zuinig op.
Een 11-jarige jongen uit
1985, die 'n boek dat meer
dan 100 jaar oud is zowat het
spannendst vindt dat hij ooit
heeft gelezen. Hoe kan dat?
Ik haal het uit de jeugdbi
bliotheek, samen met 'De
avonturen van Huckeleber-
ry Finn', het andere be
roemd geworden boek van
Mark Twain, dat hij precies
100 jaar geleden schreef.
Huckeleberry Finn... Ik her
inner me opeens wat Wim
Hofman, schrijver van min
stens drie bekroonde kin
derboeken, tijdens een inter
view tegen me zei: „Huck
Finn! Toen ik dat boek gele
zen had wou ik ook met een
vlot weg, de Westerschelde
op! Hij doet dingen die 'n
Nederlandse jongen nooit
doet. Hij zakt met 'n vlot de
Mississippi af, ontmoet 'n
weggelopen negerslaaf. Er
komen in dat boek opsom
mingen voor van wat-ie al
lemaal in z'n zak had,
prachtig vond ik dat!".
Twee getuigenissen die er
niet om liegen. Jammer dat
ik die boeken vroeger zelf
niet gelezen heb. Ze waren
wel te krijgen in de bieb,
maar werden vrijwel alleen
door jongens gelezen. Meis
jes vochten om 'Rossy dat
krantenkind' van An Rut
gers van der Loeff. Nu, der
tig jaar later, sla ik Tom Sa
wyer open en lees een troos
tend voorwoord van de
schrijver zelf: „Ofschoon
mijn boek voornamelijk be
doeld is voor jongens en
meisjes, hoop ik dat het ook
gelezen zal worden door
mannen en vrouwen, want
het is ook mijn bedoeling
volwassenen er op aangena
me wijze aan te herinneren
hoe zij zelf eens waren, hoe
zij voelden en dachten en
praatten en met wat voor
dwaze ondernemingen zij
zich soms bezighielden".
Ik begin te lezen, aan één
stuk door, tot ik het uit heb.
Eerst Tom Sawyer, dan
Huckleberry Finn. Mijn
buurjongen en Wim Hofman
hadden gelijk! Mark Twain
heeft 100 jaar geleden boe
ken geschreven, die nooit
verouderen en die nooit zul
len vervelen. In Tom Sa
wyer beschrijft hij een 12-
jarige jongen, die opgroeit
bij zijn tante in een dorp in
Missouri. Braaf is hij niet;
Met zijn vriend Huckleberry
beleeft hij bloedstollende
avonturen: ze worden piraat
op een eiland, maken een
middernachtelijke moord
mee op een kerkhof en vin
den enorme schatten in een
grot. Tussen de bedrijven
door heeft Tom wél begrip
voor de zorgen van tante
Polly en hij offert zich edel
moedig op voor een vrien
dinnetje.
In 'De avonturen van
Huckleberry Finn' vlucht
Huck voor zijn dronken va
der. Op een eiland ontmoet
hij een weggelope negers
laaf, Jim. Samen zakken ze
op een vlot de Mississippi af,
op zoek naar een staat waar
Jim vrij zal zijn. De avontu
ren van Tom, Huck en Jim
zijn op zichzelf al spannend
genoeg om de boeken in één
ruk uit te lezen. De kogels
vliegen Huck om de oren en
de dooien vallen bij bosjes.
Maar er is méér dat deze
boeken zo goed maakt. Ik
heb er 'n poosje over moeten
nadenken wat dat nu precies
is. Nu weet ik het. Net als al
le écht goede kinderboeken
schrijvers neemt Mark
Twain kinderen serieus. Dat
doet Astrid Lindgren, dat
doet Annie M.G. Schmidt en
dat doet Theo Thijssen ais
hij Kees de jongen schrijft
(waar ik af en toe aan moet
denken bij het lezen van
Mark Twain). Deze schrij
vers zijn hun eigen kinder
jaren niet vergeten. Ze zijn
niet vergeten dat kinderen
dikwijls een haarscherp be
sef hebben van wat goed is
Tom, Huck en Jim uit 'Huckleberry Finn', getekend
door Guida Joseph.
en wat niet - dat gaat soms
lijnrecht in tegen de heer
sende moraal. En dat ze ook
veel meer kunnen dan vol
wassenen wel eens aanne
men (zegt Astrid Lindgren).
Dat is het! Daarom zijn Tom
Sawyer en Huckleberry
Finn zo springlevend!
En dan blijft natuurlijk
het feit dat je je na het lezen
van die boeken een enorme
sufferd voelt. Omdat je niet
onmiddellijk vit je stoel
springt om 400 kilometer
stroomopwaarts te varen
met een vlot, terwijl de ko
gels je om de oren vliegen.
Mark Twain: 'De avontu
ren van Tom Sawyer' en 'De
avonturen van Huckleberry
Finn' - Uitgeverij Het Spec
trum. In de serie 'Beroemde
avonturen' (bewerkt) ƒ9,90.
In de serie 'Prisma klassiek
(volledige vertaling) ƒ14,90
en ƒ19,90. Leeftijd: aUe, van
af 11 jaar.
