Bestem
Ineke Otto
R,
0%
RTING
„We kweken nu de
WA O-ers van morgen
MMEN TOEN
AASSHOP
AASSHOP
D
■RACKETS
Bruine huid,
dat lijkt
sportief...
UNTHH!
IMSTER KAAS
BEWEGINGS-FYSIOLOOG JAN VOS:
a
IJSDAG 26 MAART 1985
ltf/ft
ingen
JITEND EERSTE
NALITEIT"
IE BEURS
SSCHAAF
iRATIS
'LEIN 3a-OOSTBURG
|L. 01170-3369
eF
ij het begin van
het
tennisseizoen
op alle
normaal blad
'TWEE PATAT mèt graag'. Wel lekker. Nou,
dan ook nog maar een frikandelletje speciaal
en om het geheel af te maken tot slot een kro-
ketje.
NARIGHEID
VIA ONDERWIJS
ENQUÊTE
GEVAARLIJK
GYMNASTIEK
NAAR BENEDEN
POLITIEK
OPGEBLAZEN
INVLOED
Levensstijl
Thuis-solarium
Nadelen
122
121
Voeding en be
yet te
Aerobic. Nog steeds in, dus eigen
lijk: Trimmen Nu. Maar de échte ra
ge is voorbij. De korte koorts waarin
het huppelen móest en de kleding
industrie er het meest fit van werd,
is weer gezakt. U bent gewaar
schuwd: binnenkort bedenkt
iemand een trimwonder dat al het
vorige overbodig maakt.
{scheiden
B8Mn«Pf
11 trommelremmen.
'eel bagage, want de
td geschikt voor het
schakelen door het
snel en gemakkelijk
de comfortabele zit
De Hutchinson ban-
En let op de prijs:
gezondheid nou hele-
TEL 01150-19083
jankoop van een
een
j de voorraad strekt)
len buitenlandse kaas
fjne vleeswaren
gebrande noten
alades en patés
wijnen
or
A of Axelsestr 76
Terneuzen
01150-30984
Uiteraard overgoten met di
verse sausjes. Ongezond? Ja,
want van patat mèt en aan
verwante artikelen word je
toch dik? En dik is ongezond,
of niet dan? Trouwens, zout,
wit brood, snoep, nee, ook dat
mag eigenlijk niet. Dat
kweekt allemaal teveel pond
jes. Vandaar.
Maar wat is nou gezonde
voeding. Wanneer doe je het
goed, wanneer ga je gruwelijk
de fout in? Dokter Wassenaar
en Ans Nijenhuis, verbonden
aan de Gezondheidsdienst
Stadsgewest Breda, proberen
daar antwoord op te geven.
„De meeste mensen staan
pas stil bij gezondheid als ze
zelf ziek zijn of als er iets ge
beurt met bekenden. Dat is
jammer, want veel narigheid
op het gebied van gezondheid
kan voorkomen worden als we
gezonder gaan leven. Het besef
dat iedereen daarin een eigen
verantwoordelijkheid heeft,
dringt meer en meer door."
De inleiding van het hoofd
stukje Gezondheids Voorlich
ting en Opvoeding (GVO) in
het informatiebulletin van de
Jeugdgezondheidszorg. Ge
zonder gaan leven. De laatste
jaren wordt daar heel wat
aandacht aan besteed. Wat op
valt is de 'strijd' tegen het dik-
zijn. Talloze advertenties
schreeuwen het je toe: 'Blijf
slank. Neem iedere dag drie
van deze tabletten en je mag
weer gezien worden'.
Dokter Wassenaar gaat
daar echter niet in mee. „In
derdaad", formuleert hij be
dachtzaam, „wordt dik-zijn
vaak gekoppeld aan ongezond.
Maar ik denk dat het pas on
gezond wordt, als degene die
dik is daar onder gebukt gaat.
Als ze het zelf als naar erva
ren. Gefrusteerd raken door
het dik zijn. Of bijvoorbeeld
regelmatig door de enkels
gaan. Of door het dik zijn niet
aan bepaalde sporten kunnen
meedoen. Dan kun je die men
sen gaan helpen".
Uiteraard komt dan de voe
ding om de hoek kijken.
,,Maarf', zegt dokter Wasse
naar, „het bewegen komt op de
eerste plaats. Dan de voeding.
Bewegen is erg belangrijk.
Iedere dag. Dik-zijn is niet al
leen maar teveel eten. Er kan
ook een stuk erfelijkheid bij
zitten. Of de stofwisseling, die
bij iedereen anders is, is er de
oorzaak van dat jeontzettend
moet uitkijken wat je eet. Dan
heb je aanleg voor dik worden.
Ja, het slankheidsideaal speelt
heel sterk. Kijk maar in de
modetijdschriften. Allemaal
slanke dennen. Alleen de
ouderen mogen wat gezetter
zijn. Daar wil ik geen uitspra
ken over doen. Maar het gaat
vooral om het begrijpen dat
mensen verschillend zijn. Die
verschillen zijn er gewoon."
Dokter Wassenaar keert
dan even terug naar het prille
begin. Van 0 tot 4 jaar. „Bin
nen de jeugdgezondheidszorg
heb je voor die categorie de
kruisverenigingen, de consul-
DOKTER Wassenaar en Ans Nijenhuis voor de winkel met allerlei artikelen die door de GGD aan scholen wordt uitgeleend.
„De kinderen hebben dan iets concreets in handen, dat werkt gemakkelijker". - foto hans chabot.
tatiebureau's. Vanaf vier jaar
komen ze bij de GGD terecht.
De periodieke gezondheidson
derzoeken. Jeugdartsen en
verpleegkundigen doen dat.
Tijdens die onderzoeken krijg
je heel veel vragen over voe
ding. Het kind wil bepaalde
groenten niet eten, wil hele
maal niet eten. Nou, zo'n on
derzoek duurt een kwartier.
Veel te kort om overal op in te
kunnen gaan. Daarom hebben
we gezegd, kunnen we dat niet
via het onderwijs gaan doen?
De Gezondheidsvoorlichting
en -opvoeding opnemen in de
schoolpakketten."
Ans Nijenhuis komt dan in
beeld. Zij gaat de basisscholen
af om te helpen het GVO in te
passen. „Zelf geef ik geen les",
legt ze uit, „als scholen be
langstelling hebben, ga ik
daar naar toe. En dan bekij
ken we hoe deze zaken het best
ingepast kunnen worden. Het
GVO wordt voor het komend
schooljaar overigens verplicht
gesteld. Het wordt een ver
plicht vak tussen aanhalings
tekens. Daar bedoel ik mee dat
het niet gezien moet worden
als een apart vak. Veel onder
wijskrachten zien het als een
zware belasting omdat het om
een nieuw vak zou gaan. Maar
je kunt het bijvoorbeeld on
derbrengen in wereldoriënta
tie".
Wassenaar: „Vanuit de
GGD hebben we een aantal
uitgangen. De ouders en kin
deren, de school, artikelen
voor de schoolkrant, voorlich
tingsfolders en we hebben een
jaarthema. Voor '84 was dat
'Over je mond gesproken'.
Daar hoort voeding dus ook
bij. We bieden de scholen iets
breeds aan. De ouders vullen
bijvoorbeeld een enquête in.
Wat er de afgelopen 24 uur
door de kinderen gegeten en
gedronken is. We hebben dia
series. Dat begint nu aardig te
lopen. We bieden de school
kranten artikelen aan. Zoals
bijvoorbeeld sport en voeding.
We hebben eens laten onder
zoeken of dat toch wel gelezen
wordt. We waren een beetje
bang, dachten dat het slecht of
helemaal niet gelezen zou
worden. Maar dat is ons heel
erg meegevallen."
Maar wat is nu goed of
slecht. Dokter Wassenaar
blijft voorzichtig formuleren
en maakt duidelijk dat eenie
der zijn eigen normen en
waarden heeft. „Dat is belang
rijk", meent hij, „mijn mening
hoeft niet voor anderen te zijn.
Wij volgen een hoofdlijn. Voe
ding en bewegen moet samen
gaan, dat is heel belangrijk.
En eet met mate. Zorg voor
een goede afwisseling. Het is
vaak niet zo gemakkelijk. De
tandarts zegt: geen snoep eten.
De hartstichting zegt: geen
vet. En zo kun je doorgaan.
Probeer per dag minimaal
drie keer te eten. Dat is trou
wens meer dan het eten. Een
stuk gezelligheid. Het samen
zijn. Dat hoort er ook allemaal
bij. Het overslaan van het ont
bijt komt bijvoorbeeld vaak
voor. Wat krijg je dan, je voelt
je op een gegeven moment
misselijk. Het is net als het
gaan rijden met een auto zon
der er benzine in te gooien.
Dat dik zijn. Dat wordt dus
veelal gezien als ongezond.
Krijg je sneller hartinfarcten,
wordt er gezegd. Maar dat is
altijd een complex van facto
ren. Spanningen, teveel roken,
stress. Nogmaals, er zijn dikke
mensen die zich erg prettig
voelen. En waarom ook niet."
Met mate. Het keert telkens
terug. „Ja", zegt Ans Nijen
huis, „er wordt door de kinde
ren meer gesnoept, er wordt
meer frites gegeten. Maar dat
komt omdat die kinderen nu
meer geld beschikbaar heb
ben. Ze hebben het zelf in de
hand. In de pauze snel wat
snoep kopen. Maar, de voe
dingsgewoonten worden be
paald door de ouders. Als er
vaak frites gehaald wordt,
wordt dat door de kinderen
overgenomen. Daarom moet er
ook voorlichting aan de ouders
gegeven worden".
„Veel snoepen", vult dokter
Wassenaar aan, „is niet goed.
Dat zal duidelijk zijn. Dat
komt dan in plaats van. Je
krijgt te weinig voedings
waarden binnen. Bovendien,
dat zal de jeugdtandzorg voor
op zetten, je krijgt nog gaatjes
in je kiezen ook. Dus weer, met
mate. En bewegen. Dat is een
noodzaak. En regelmaat. Niet
dat ontbijt overslaan om toch
maar slank te worden en
daarom ook nog eens allerlei
pilletjes slikken. Die pilletjes
zijn niet ongevaarlijk. Het zijn
opwekkende middelen, onder
drukken het hongergevoel. En
dat kan leiden tot oververma-
gering met alle gevolgen van
dien. Het is beter om iedere
ochtend wat te eten. Een, an
derhalve boterham. Je zult
zien dat je vermagert door op
een verantwoorde manier te
eten".
DE PASSIVITEIT van een
natie. We trimmen ons suf.
We fietsen, joggen en sprin
gen jolig op de disco-maat.
Op het eerste gezicht blijft
Nederland lenig. Maar we
nemen de lift voor twee
hoog, rijden in de auto en
maken hooguit eens een
sprongetje om hondepoep te
ontwijken. Onze fitness
oefening bestaat uit collec
tief gewichtheffen aan de
bar. En duurtraining doen
we alleen met de ogen: op
zondagavond bij Studio
Sport. Nederland wordt
stijf. Landgenoten, foei wat
suffend zit gij daar!
Er was een tijd, dat we be
roepshalve krom stonden op
de akker en dat we met pure
lichaamskracht het dage
lijks brood verdienden. In
die tijd was recreatieve li
chaamsbeweging voorbe
houden aan de eerste stand,
de adel. Ze maten zich met
elkaar op brute lichaams
kracht tijdens riddertoer-
nooien. Van het Olympisch
ideaal uit het oude Athene
hadden ze nog nooit ge
hoord.
De ontspannende sport
voor de massa in georgani
seerde vorm kwam pas weer
terug met het socialisme.
Tijdens de jeugdkampen
van de Arbeiders Jeugd
Centrale (AJC) danste de
SDAP-jongeren rond de
Meiboom. Lenigheid werd
een proletarische deugd. Het
merendeel van het Neder
landse volk bleef echter de
hersengymnastiek preferen,
daartoe geïnspireerd door
weinig soepele religieuze
principes.
De periode van deugd
zaamheid eindigde in de ja
ren '50. Gymnastiek-onder-
wijs verscheen op de les
roosters. Een enkeling met
'zware' ouders bleef op de
bank zitten terwijl klasge
noten luidruchtig het slag
balspel beoefenden. Toch
bleef het gymnastiek-onder-
wijs altijd bijzaak.
Sinds het eind van de ja
ren '70 is de ontwikkeling
zelfs teruggedraaid. Het
middelbaar onderwijs heeft
in veel gevallen de helft van
de gymuren ingeleverd on
der dwang van Den Haag.
Datzelfde geldt voor de vak
leerkrachten Gymnastiek in
het lager onderwijs. Ze wa
ren nog maar net aangesteld
of ze konden weer vertrek
ken. Voor Deetman en de
zijnen lijken de gym-uur1jes
franje. Nederland wordt
weer stijf.
Kan een stramme natie
toch lenig zijn met het ver
stand? „Nee", zegt dr. Jan
Vos, docent inspannings-fy-
siologie aan de Katholieke
Universiteit van Nijmegen.
Hij is somber. „Je schrikt er
van als je ziet hoe ver we
van de natuur zijn afge
raakt. Als je ziet hoe het ni
veau van leerlingen van
vooral het lager beroepson
derwijs steil naar beneden
gaat. Ze doen niks meer, ja
een keer naar de disco en
voor de rest thuis bij de vi
deo. Zelf bewegen is er niet
meer bij. Ze hebben geen
weerstand meer, laten zich
zo uit het veld slaan. In zwa
re beroepen zoals in de bouw
ligt de leeftijdsgrens nu
rond de vijftig. Wat gaat dat
straks worden?
Maar ja, als ik dat hardop
zeg krijg ik het verwijt: Je
bent politiek bezig, maar het
is politiek. De politiek beslist
over het bewegingsonder
wijs. Ze schrappen het onder
het mom van bezuiniging,
maar ze realiseren zich niet
dat ze zo de WAO-ers voor
morgen kweken".
Nederland is nog steeds
niet echt sportminnend, in
ieder geval niet zoals de ons
omringende landen. Sport,
ook recreatieve sport, is voor
veel Nederlanders luxe.
Maar volgens dr. Jan Vos
zitten er achter de bereid
heid om bij de eerste econo
mische tegenspoed op bewe
gingsonderwijs te bezuini
gen ook andere redenen.
„Religie", zegt hij. „Kijk wat
er op de Veluwe gebeurt, 's
Zondags zijn de sportvelden
en de zwembaden gesloten.
Een minderheid ontzegt
daarmee een meerderheid
de mogelijkheid om eens
lekker aan de conditie te
werken. De meeste mensen
hebben daar maar twee da
gen tijd voor. Dat is het
weekeinde en de zondag. De
helft daarvan wordt hun al
afgepakt. Sport als zonde
bestaat nog steeds. Dat
werkt ook door in de poli
tiek".
Naast het teruglopen van
het collectieve sportgebeu
ren, signaleert Vos een snel
stijgende aandacht voor de
persoonlijke lichaamscul
tuur: het zoeken van een
zelfbewustzijn in opgebla
zen spieren.
„In de topsport zie je het
heel sterk, al gaat het dan
vooral om de krachttrai
ning. Tien jaar geleden had
den we er misschien dertig
die aan krachttraining de
den, nu zijn het er zeker
vierhonderd. Het 'ik' krijgt
voorrang. Het is een heel
sterk egocentrisch gerichte
aktiviteit, die direct met het
functioneren in het dage
lijks leven samenhangt. Ik
zie het hier bij studenten.
Iets samen doen zien ze niet
meer zitten. De tijd van de-
montraties is voorbij.
'Waarom zouden we, het
heeft toch geen nut' hoor je
dan. Denk om je eigen hach
je, want haal je het niet, dan
val je af. Dat is het denken
en dat is een logisch gevolg
van het huidige politiek be
leid".
Voetbal op video of voet
bal op het veld. Lenig met de
leden en lenig met het den
ken. Heeft het één invloed op
het ander?
Vos: „Het speelt zeker een
rol. Wetenschappelijk is het
moeilijk aan te tonen, maar
je ziet het gebeuren in het
dagelijks leven. In de sport
leren de mensen verliezen,
leren een manier van om
gaan met elkaar en ze leren
incasseren en pikken wat
van mekaar. Dat is belang
rijk voor het gewone sociale
gebeuren. Maar je ziet het
verminderen, te beginnen
bij de jongeren. Het is een
beleid, maar het gaat zich
wreken. Het enige wat wij
kunnen doen is meten en re
gistreren".
tRUIN ZIJN lijkt in ons
land een soort verslaving
te worden, waar grote
groepen Nederlanders
veel voor over hebben.
Ook in de sport is bruin
een belangrijke rol gaan
spelen. Als het seizoen
van de buitensporten
weer begint, gaat voor
veel vrouwen ontharen èn
bruinen hand in hand. Al
dus de bond van schoon
heidsinstituten.
Een woordvoerster van een
belangrijke fabrikant van solaria:
„Het is niet alleen bruin op va
kantie, het is ook bruin onder de
kerstboom en bruin op de ouder
avond. De mensen willen het he
le jaar door bruin zijn Met an
dere woorden, bruin wordt lang
zaam maar zeker een levensstijl.
De achtergrond ervan: het
kleurtje zou een teken zijn van vi
taliteit, succes in het leven, oog
voor de mode.
De verslavingblijkt onder an
dere uit het snel toenemende
aantal zonnebanken gedurende
de afgelopen jaren. Vele honder
den telt ons land er inmiddels:
het exacte aantal is moeilijk te
achterhalen aangezien ook
schoonheidssalons, hotels, fy
siotherapeuten, sauna's en da
meskappers er toe zijn overge
gaan een solarium, 'hemel' of
'kanonaan te schaffen.
De prijs voor een half uur 'vio
lette ploert' varieert van 20 tot
150 gulden, afhankelijk van wel
ke kunstzon aangaat. De kosten
voor de bruinende crème niet
meegerekend. Hoe lang het zon-
nekanon aan moet, is afhankelijk
van het huidtype. Met één keertje
lukt het niet. Een aantal malen
terugkomen is nodig. Waar
schijnlijk bezoeken meer vrou
wen dan mannen de zonnebank.
Naar schatting besteedt de be
zoeker gemiddeld jaarlijks 250 a
350 gulden.
Voor wie snel bruin wil worden
èn blijven, is de zonnebank of
het solarium thuis de enige op
lossing: wondermiddelen be
staan niet en het vakantiekleurtje
blijft er gemiddeld slechts vier
weken op zitten.
Toch komt het nog steeds
voor dat er veel geëxperimen
teerd wordt: een sterk aftreksel
van thee bijvoorbeeld werd en
wordt, zo valt schoonheidsspe
cialisten op in gesprekken met
klanten, nog regelmatig gebruikt.
Het looizuur in de thee is echter
zeker niet goed voor de huid.
De 'bruinpil' die een tijdje
goed werd verkocht maar waar
over griezelige verhalen de ron
de deden, is in Nederland uit de
markt. In het buitenland is ze nog
wel verkrijgbaar.
Na-zonprodukten (après so-
leils), zijn over het algemeen prij
zig en doen niet veel meer dan
de huid soepel houden. Als ze
soepel is, schilfert ze niet zo snel
af. Goedkoper is een scheutje
badolie in het bad, na het bad
even de huid masseren en niet
meteen de kleren aantrekken.
Het nadeel van jaar in jaar uit
bruin zijn, is een vroegtijdige ver
oudering van de huid. De huid
verliest zijn spanning, rimpelt
sneller. Verder zijn er veel be
richten over huidkanker en wrat
achtige huidafwijkingen, die het
directe gevolg zijn van teveel
(kunst)zon. Deskundigen twijfe
len niet langer aan deze samen
hang. Hun advies: maximaal een
paar zonne-kuren per jaar.
Overigens: zonnebank-bruin
biedt geen bescherming tegen
sterke zonnestraling. Wie bruin
is, kan toch goed rood worden.
