BOEKEN
Kleine uilgevers onmisbaar op de boekenmarkt
Het Belgisch bier
verschraalt niet meer
Dick Francis
blijft in vorm
Hoe actueel zijn de salon-problemen van Edith Wharton?
[t invullen
\ngaangifte?
Kibbelarij over Jotie 't Hooft
Hoor de krant.
Paus
Ontluisterend
Debuut
Johnson
'HET HUIS VAN VREUGDE' UIT 1905 UITGEGEVEN
Jacht
Vrijgestelden
ra a am \r iiAjn
iiiiNPtHPAU 7 MAART 1985
T1
elastingdienst. Bedoeld om u
I het invullen van uw oangifie-
Ook als u informatiemateriaal
60 maart, op werkdagen
excl afleveringskosten en
antt-corrosiebehandeling.
Door Henk Egbers
OOK IN de boekenwereld rukt de kleinschalig
heid verder op. Eenmans/vrouwsbedrijfjes, twee
verdieners en actiegroepjes zijn tegenwoordig niet
alleen meer in staat om te stencillen of te drukken,
maar blijken ook uit binnen- en buitenland goede
manuscripten op de kop te tikken.
Nu media weer brood zien
in boeken, komen de groten
als Elsevier, Spectrum, Ar
beiderspers, Querido, De Bij
met aanhangende midden
standers weer redelijk aan
bod - ook al wil zedemeester
Brinkman ze doodzwijgen.
Maar voor boeken, die
meestal niet zo voor de hand
liggen, is het heel goed bij 'de
kleintjes' te kijken. Ze kun
nen ook meestal niet zó uit
pakken als de boekbinken. In
de boekhandel zijn ze lang
niet altijd te vinden.
Presenteren de kleine uit
geverijen zich aan het pu
bliek op hun beurs in Am
sterdams Paradiso, ook op de
informatiebeurs voor de pers
in de RAI (Vers voor de pers)
tref je ze. Daar stonden ze
weer: lange rijen uitgevers,
die niet meer konden betalen
dan één tafeltje van een vier
kante meter, tegenover de
luxe panelen van hun rijke
broers. Sommige kleintjes
sloten associaties, terwijl de
ze eentafelbedrijfjes in de
beurs op één hoop 'geveegd'
waren. Daarmee overstem
den ze bijna hun grote
broers.
„Doordat ik alles zelf doe,
van het najagen van manus
cripten tot het verkopen en
pakjes maken van boeken
heb ik het altijd druk", zegt
Magda Heeffeer met haar
éénvrouwsbedrijf in Bergen
op Zoom als ze zich veront
schuldigt voor te weinig con
tact. In haar standje tref je
Manuel van Loggem, wiens
'De lijnen van de tijd' - on
langs als oorspronkelijk in
het Duits geschreven roman
uitgekomen - bij haar ver
schijnt. Jack Feenstra vraagt
er aandacht voor zijn succes
rijke 'Moffenkoppen' en drs.
Louis van de Laar moet on
derweg zijn om zijn mooie
vertalingen van Horatius en
Vergilius luister bij te zetten.
Ton van Reen is er weer,
maar niet als uitgever. Hij is
en blijft nu schrijver, terwijl
zijn vrouw de uitgeverij Cor-
rie Zelen weer opneemt. Van
Ton verschijnt binnenkort
een nieuwe roman bij Man-
teau, maar bij de Bredase
kleine uitgever De Geus
kwam dezer dagen een her
druk uit van de novelle 'De
Zondvloed', waarvan eerder
slechts 300 exemplaren bi
bliofiel verschenen. Verder
valt bij De Geus op het door
Martin Cornelissen ontwor
pen nieuwe gezicht van te
komen boeken: 'Kind van de
wind' van de Japanse Tsus
hima - Vrouwenliteratuur
prijs '78 - en een ander vrou-
wenconflictboek van de
Noorse Brekke: 'Geen weg
terug'. Ook de herdruk van
Poppes Bananenoorlog (Gua
temala) wordt door velen te
gemoet gezien.
De paus, die naar Neder
land komt, is ook voor ver
schillende uitgevers aan
trekkelijk geworden. Zo
geeft Unistad in Breda een
door Johannes Paulus ge
schreven toneelstuk over het
huwelijk uit: 'De juweliers-
winkel'. Een zogeheten
priester van het uitschot, Jo
seph Wrenski schreef 'De
armen zijn de kerk', dat
Unistad brengt met o.a. ook
nog met een écht homeopa
thische handleiding door dr.
Frederik Schroyens: 'Luis
teren naar je zelf'.
'Antroposofie ter discus
sie' is een bij de actuele kri
tiek aansluitende titel,
waarmee de (antroposofi
sche) uitgeverij Vrij Gees
tesleven reageert. Maar ook
met een boek over Hitier en
de opkomst van het natio
naal socialisme door Chris-
toph Lindenberg: 'De tech
niek van het kwaad'. Het
Kalevalajaar 1985 inspireert
veel uitgevers. De complete
metrische vertaling van het
grote Finse epos wordt ge
bracht met de titel 'Kaleva-
la'. En 'Fenomena' heet het
boek dat uitkomt bij de ge
lijknamige tentoonstelling
naast Rotterdams Euromast
vanaf mei a.s.
Uitgeverij De Horstink is
er ook snel bij 'Teksten uit
de r.k. kerk' gaat alle toe
spraken, die de paus hier in
mei houdt, met foto's bunde
len. Maar Herman Verbeek
v
stelt tegelijk vragen aan de
betekenis van het pausschap
in zijn huidige vorm in 'Paus
of Petrus'. 'Godsdienst en
incest' is een actuele titel op
een boek door Ineke Jonker
en Annie Imbens. Mischa de
Vreede schreef 'De afspraak'
over ontwikkelingen rond
een contactadvertentie.
Veel leed ook in het Gooi.
Karen van den Winkel, ooit
van TROS-radio, werpt 'een
ontluisterende blik achter de
schermen' in 'De Gooise ma
tras' en uitgeverij Batteljee
Terpstra maakt er een
boek van. Hetzelfde deed Leo
van Rooyen in 'Privé'. Beleef
het mee'. Deze uitgever van
het omstreden pauselijke
stripalbum zorgt ook nog
voor 'Dochters van dertien'
door Heieen Crul (die de
100.000 ex haalde met 'Wij
willen kinderen'); geheel
herzien en aangevuld.
Dan maar een 'Acteurs- en
Kleinkunstenaarslexicon'
geschreven door Piet Hein
Honig. Het bevat 3200 namen
van personen die de laatste
100 jaar hebben gewerkt als
uitvoerend artist. Dit naslag
werk bevat 1900 foto's en
wordt uitgegeven in het Lim
burgse Thorn door EF EF.
Vredestoespraken van bis
schop Ernst uit Breda wor
den smen met een interview
met deze voorzitter van Pax
Christi door Rex Brico ge
bundeld onder de titel 'Spre
ken over vrede' door boek-
makerij Luyten. 'Over Tine
Halkes' heet het boek dat
door Siet Delhaas e.a. ge
schreven wordt over de uit
Breda stammende feministi
sche theologe.
Simon Jelsma (ooit met
Piet Wesseling in 'Dit is le
ven') was in de Filippijnen en
schreef 'Geloven in Vrijheid'
op de 7000 eilanden die 'in
verkeerde wateren' liggen.
'Saérad Dance' krijgt steeds
meer interesse. Danseres
Friedel Kloke, beeldend kun
stenaar Fop Smit en auteur
Hein Stufkens maakten voor
Luyten een boek met ge
noemde titel.
'God weet hier niets van'
zegt Daan Cartens uit Breda
in de titel van zijn komende
roman-debuut bij uitgeverij
BZZTöH; over een te laat ge
boren generatie! Het leven
van Fassbinder verschijnt
onder de titel 'Slapen kan ik
als ik dood ben' en Harry
Baer schreef het. Verhalen
uit Holocaust door Ida Flink,
'Een klein ogenblik', volgt op
de boeken van Anstadt en
David, terwijl van de op Mal-
lorca wonende Nederlandse
auteur de roman 'De
Sneeuwvrouw wacht' ver
schijnt.
'La France aux Pays-Bas',
zo heet de bundel die uitge
geven wordt bij de culturele
manifestatie in '85 en '86, die
de banden tussen beide lan
den met instemming van
Brinkman - je weet maar
nooit - moet versterken. Deze
bevat artikelen bij de ten
toonstellingen die daarmee
gepaard gaan: over Descar
tes, de Hugenoten, Verlaine,
mei-revolte 1968, Le Corbu-
sier, Franse cinema en het
anarchisme.
Uitgeverij Kwadraat te
kent hiervoor. Binnen het
zelfde kader valt het boek,
uitgegeven door Reflex, bij
de tentoonstelling op dit mo
ment over Grapus in De
Beyerd te Breda. Koos van
Weringh en Jacqueline Wes-
selius schreven 'Grapus'.
Tussen haakjes: dr. Wim
Beeren e.a. maken voor Re
flex het boek 'Beeldmerk
Rhoon '85' bij de grote beel
dententoonstelling die ko
mende zomer wordt gehou
den bij het kasteel van
Rhoon.
'Johnson Moordenaar'...
wat was dat ook weer? Nü de
titel van een boek met een te
rugblik op deze woelige pe
riode in de Nederlandse poli
tieke actiebeweging, ge
schreven door Peter van
Eekert e.a. en uit te geven
door Jan Mets. Die geeft (als
één van de velen) ook een
'boekje uit over Desmond Tu
tu: 'Geen vrede voor apart
heid'. De Japanse manage
menttechnieken, die momen
teel hier zo geprezen worden,
worden door 'de Japanse
Günther Walraff' onderuit
gehaald in het boek 'Japan
aan de lopende band'. Wie
Japan liever litrair benadert,
moet het fraai uitgegeven
boek van de belangrijke Ja
panse auteur Kafu Nagai le
zen: 'De rivier Sumida', uit
gegeven door Coppens
Frenks.
Bij de feministische uitge
verij Sara vallen op het
'Handboek vrouw en beleid'
door Elske ter Veld en Lidwi
de Groot. Hoe blijf je als
vrouw overeind in beleids
functies? Audre Lorde, in één
adem te noemen met Adrien-
ne Rich als feministische
theoreticus, beschrijft in 'Za-
mi, een nieuwe spelling van
mijn naam' de strijd van een
zwarte lesbische vrouw. Es
says van Alice Walker in 'De
tuinen van onze moeders' en
van Ellen Kuzwayo, die als
maatschappelijk werkster in
Suweto nog op 63-jarige leef
tijd in de bak werd gegooid,
door het witte regiem: 'Noem
mij vrouw'; een getuigende
autobiografie.
De Franse filosoof Michel
Foucault krijgt veel belang
stelling. Uitgeverij De Woel
rat met een door Leo Dul-
laert samengesteld boek met
'Interviews met Michel Fou
cault over macht, vriend
schap en seksualiteit'. En bij
Sun verschijnen van de hand
van Foucault: 'De zorg voor
zichzelf' (deel 3 in de reeks
over de geschiedenis van de
seksualiteit) en 'De geboorte
van de kliniek' (een archeolo
gie van de medische blik). Bij
Sun ook 'Romantische liefde'
- een droombeeld vereeu
wigd -, een boek bij een ge
lijknamige expositie die ook
in De Beyerd in Breda te zien
zal zijn.
Opvallend is dat bij de
kleinere uitgeverijen bijna
geen boeken verschijnen
over de oorlog. Waarschijn
lijk is oorlogsliteratuur tè
duur voor hen. Aan de oorlog
wordt in de komende tijd,
met zo'n 130 uitgaven bij de
groteren goed verdiend.
Door Willem Reijn
Wilfried Patroons had
bij het schrijven van het
boek 'Alles over Bel
gisch Bier' een drieledi
ge bedoeling:
het publiek overtuigen dat
bier een hoogwaardig pro-
dukt is,
door een historische schets
de bierliefhebber dichter bij
de drank brengen waar hij
van houdt, en
het vastleggen van een
tijdsbeeld dat verloren dreigt
te gaan in de snelle evolutie
van deze tijd.
Bij de derde, volledig her
ziene'druk die dezer dagen is
verschenen, mag opnieuw
worden geconstateerd dat
Patroons geheel geslaagd is
in zijn opzet. Ruim tweehon
derd rijk geïllustreerde pagi
na's bieden de liefhebber van
Belgisch bier een schitterend
overzicht van de honderden
soorten bieren, die in België
worden gebrouwen. „Bier is
een volksdrank, een drank
voor de massa, terwijl wij de
drank van de intellectueel
zou zijn", schrijft Patroons
over de heersende opvatting.
Maar Patroons weet met zijn
werk de bier cultuur zo te
schetsen, dat de indruk
wordt weggenomen als zou
bier een kwantitatief in
plaats van een kwalitatief
produkt zijn.
Om zijn werk zo betrouw
baar mogelijk te maken, liet
Patroons zich bijstaan door
Gustaaf Dufour, die de tech
nische aspecten in de gaten
hield, en 'de grootste bierfilo-
soof van Vlaanderen' Louis
Verhaegen. Patroons
schroomt er niet voor met de
historie van het bier tot 6.000
jaar voor Christus terug te
keren. Toch zitten we al snel
in de Middeleeuwen, voordat
de biernijverheid echt tot
bloei komt, hetgeen ook in
die tijd al de fiscus niet ont
gaat: om wapens te kunnen
kopen, heffen de bestuurde-
ren belastingen op bier. De
heersers lusten zelf ook wel
een slokje: Keizer Karei
maakt omwegen om bepaal
de biersoorten te proeven.
Sint-Arnoldus wordt de
beschermheilige van de
brouwers. 'Door de weldaden
van hemel en aarde, door de
zegen van St. Arnoldus en
het werk van de mensen is
dit brouwsel tot leven geko
men: bier', staat te lezen op
het Brussels brouwershuis,
gelegen aan de historische
Grote Markt van de Belgi
sche Hoofdstad.
Deze eeuw is het met het
Belgisch bier niet voor de
wind gegaan. Tijdens de eer
ste wereldoorlog wordt een
dodelijke steek aan de lokale
brouwerijtjes uitgedeeld: zij
kunnen geen grondstoffen
krijgen en de meesten dur
ven na de oorlog niet op
nieuw een onderneming aan.
Tussen de twee oorlogen doet
zich een belangrijke ontwik
keling voor. De eerste teke
nen van de verandering van
ambachtelijk naar indus
trieel bier kondigt zich aan
met de opkomst van Stella.
In 1926 start deze brouwe
rij met een uitgekiende
marktbewerking. Publiciteit,
de zorg voor het tappen van
een koele pils bij de café's en
goed onderhoud van tapin
stallaties doen Stella snel
groeien. De moderne opvat
ting van marketing mag ook
blijken uit de plaatsen, waar
Stella haar bier verkocht:
dicht bij stations, zodat de
vermoeide reiziger op een
koel pintje kon worden ge
serveerd.
De historie vormt één on
derdeel van het boek. Er is
een hoofdstuk gewijd aan
bier en kunst, maar de groot
ste gedeelte aandacht gaat
uit naar de soorten bier, hun
gisting en achtergrond. De
brouwerijen en hun produk-
ten worden per provincie be
handeld. Opmerkelijk: Bra
bant is de grootste bierpro
ducent. Eenderde van de
brouwerijen is daar geves
tigd en ruim de helft van het
bier wordt er gebrouwen.
In 1976 telt België nog 775
brouwerijen, in 1979 zijn het
er 125 en in 1983 100. De laat
ste vijf jaar zijn het vooral de
middelgrote en grote brou
werijen die fuseren, merkt
Patroons op. De kleine brou
werijen weten het hoofd wel
boven water te houden als
gevolg van de nostalgie naar
regionale en oudere biermer
ken. Het Belgisch bier ver
schaalt dus niet meer. Een
gelukkige ontwikkeling.
'Alles over Belgisch Bier'
door Wilfried Patroons, Der
de, geheel herziene druk.
Verschenen bij Standaard
Uitgeverij Antwerpen
Weesp.
Door Wim Koek
IN DE reeks
Crime de la
Crime van de
Arbeiderspers
is weer een
vertaling van
een thriller
van Dick
Francis ver
schenen.
Het is de uit
1969 daterende
roman 'Enquiry',
in het Neder
lands: 'Onder
zoek'. Dick Fran
cis behoeft bij de
liefhebber van de
moderne Britse
thriller geen in-
troduktie. Hij
heeft al zo'n 25 ti
tels op zijn naam
staan en daarvan zijn er zo'n tien in het Nederlands vertaald.
Francis' verhalen spelen in de paardenwereld, of liever in
kringen van jockey's, trainers, eigenaars van kostbare paarden,
wedstrijdautoriteiten, bookmakers etc., kortom een wereld
waarin grote sommen geld omgaan en waar ook wel wat te
knoeien valt voor verdorven figuren.
Je hoeft absoluut niet van paarden of paardensport te houden
om de boeken van Francis te genieten. Begin maar in elk wille
keurig boek en na enkele alinea's zit je gevangen in het sfeertje
dat Francis met eenvoudige zinnen weet op te roepen.
Ook zijn plots zijn eenvoudig. De kracht van Francis ligt in de
manier waarop hij spanning doseert en opbouwt. Zijn figuren
zijn meestal van een alledaagse gewoonheid en het valt de lezer
niet moeilijk zich met hen - goed of kwaad - op de een of andere
manier te vereenzelvigen.
Opvallend is dat Dick Francis (die - tot hij een ongeluk kreeg
- zelf een suksesvol jockey was) op één uitzondering na (Sid
Halley, de figuur waarop de tv-serie is gebaseerd die destijds
ook in Nederland is uitgezonden) voor elk boek een nieuwe
hoofdpersoon/speurder bedenkt. Wat zich wel steeds herhaalt is
dat de 'held' een handicap heeft. Hij is invalide, gewond, heeft
een invalide vrouw, is failliet of wordt van een misdrijf ver
dacht. In 'Onderzoek' gaat het om een geschorste jockey, ten on
rechte naar het blijkt, die op zoek is naar eerherstel. Het is een
vrij korte roman zodat ook de late lezer zich er geen buil aan
kan vallen wegens gebrek aan slaap. Want het is wéér geen boek
om tussentijds even weg te leggen.
Dick Francis: 'Onderzoek'. Uitg. De Arbeiderspers Amsterdam.
Dick Francis
- FOTO ARBEIDERSPERS
Jotie 't Hooft; Een witboek.
Uitg. Exa/De Geus, ƒ24,50
Een bijgewerkte en aangevul
de uitgave van het eerder in
1981 verschenen boek, dat door
Luk de Vos werd verzorgd.
Het 'interessante' van deze
uitgave is het voor het eerst
opgenomen gekibbel tussen De
Vos en Jotie's schoonvader/
uitgever Julien Weverbergh
(Manteau). In zijn inleiding
stelt De Vos wat teleurgesteld
vast, dat in de laaste vijf jaar
nauwelijks sprake is van
nieuwe inzichten omtrent het
fenomeen Jotie, het aan drugs
ten onder gegaan jonge lite
raire talent. Hij spreekt over
'een uitputting' van het onder
werp.
Weverbergh wijst op de le
gendevorming en de wilde
verhalen rond Jotie. Hij pro
beert echter duidelijk te ma
ken, dat De Vos slechts de be
schikking heeft gehad over
een deel van de nalatenschap
en dat bijvoorbeeld de uitge
geven 'Verzamelde Gedichten'
slechts 258 van de aanwezige
530 bevat.
De Vos voegt onder dit arti
kel 'De doos van Pandorra' een
pissig voetnootje toe waarin
vermeld wordt, dat dit verhaal
in 1982 door het Nieuw Vlaams
Tijdschrijft geweigerd is; gaat
vervolgens tegen 'de Manteau-
baas' te keer om tenslotte een
rubriek samen te stellen met
als kop 'Enkele zinnige bijdra
gen over Jotie 't Hooft. Daar
bij vermeldt hij zichzelf wel
en Weverbergh niet. Klein
geestige kibbelarij...
Wat blijft er dan nog over?
Teksten van Jotie 't Hooft zelf,
waaronder niet eerder gepu
bliceerde. Verder een aantal
zinnige essays over zijn werk
zoals van Hugo Brems over
het romantische patroon in
zijn oeuvre; van Hedwig Spel-
liers over het retrograde ek-
speriment. De bundel als ge
heel biedt een interessante do
cumentatie van een diepge
worteld fenomeen. Een Wit
boek met wat zwarte randen.
H.E.
Door Dirk Vellenga
EDITH WHARTON leefde van 1862
tot 1937. Ze behoorde tot de oude aristo
cratie van New Vork. Op haar veertig
ste verscheen haar eerste boek. Haar
roman 'Het huis van vreugde' (The
House of Mirth) uit 1905 is door De
Prom uitgegeven, met een inleiding
door Marilyn French.
Na haar dood is Edith Wharton hele
maal uit het zicht verdwenen. Ten on
rechte, roept Marilyn French, die haar
«en van de grootsten aller tijden
noemt. French krijgt in 40 pagina's de
ruimte om te bewijzen dat Wharton
een problematiek aanroert die van alle
tijden is: de strijd van de vrouw voor
emotionele en sexuele vrijheid. Daar
om ook zou Wharton uiterst actueel
zijn en nieuwe aandacht verdienen nu
boeken door vrouwen geschreven zo
succesvol zijn. Haar werk zou door
mannelijke critici systematisch gene
geerd zijn.
Voor je met Marilyn French mee-
juicht zul je toch 'Het huis van vreug
de' gelezen moeten hebben. Het boek
beschrijft hpt tragische leven van Lily
Bart, een jonge vrouw die haar eigen
weg moet kiezen als haar vermogende
ouders zijn gestorven. Er zijn twee mo
gelijkheden: ze kan gaan trouwen met
een rijkaard óf alleen gaan wonen in
een klein apartement, zonder huishou
delijk personeel.
Vóór alles is Lily Bart op zoek naar
schoonheid en beschaving: „Haar hele
wezen bloeide op in een sfeer van luxe,
dat was de achtergrond die ze nodig
had". Geld is niet haai; eerste verlan
gen, want 'ze voelde grote affiniteit
met alle subtielere uitingen van rijk
dom'. De ambities van haar mileu zijn
haar te bot. Ze verveelt zich en trou
wen met een rijke man zou die verve
ling alleen maar vergroten.
Het is voor Lily Bart onmogelijk de
keuze van haar leven te maken. Ze
maakt plichtmatig jacht op de vermo
gende Percy Gryce, maar kan zich niet
voorstellen dat ze haar leven aan hem
zou opofferen. Veel dichter staat ze bij
Lawrence Selden, maar die heeft geen
geld en is dus per defintie kansloos.
Edith Wharton beschrijft haar Lily
als de bloem van een beschaving, maar
ook als slachtoffer van die beschaving.
Haar milieu verstikt haar, maar het is
haar onmogelijk zich resoluut uit die
wurggreep los te maken. Ze verspilt
haar talenten op een angstaanjagende
manier. Lily wordt in haar voortdu
rende strijd steeds eenzamer en ze
daalt geleidelijk op de maatschapelijke
•ladder. Ze glijdt deerniswekkend naar
dè dood, maar doet dat wel zuiver en
zonder leugens: ze heeft zich nooit ge
compromitteerd en ze heeft de gevol
gen van haar paradoxale leven volle
dig geaccepteerd.
'Het huis van vreugde' is een nood-
lots-roman. Stijf en traag bewegen de
mensen om elkaar heen, binnen de
strakke regels van de society van rond
1900. Converseren, avonden organise
ren, kennissen ontmoeten en huizen
opnieuw inrichten, dat is waar deze
mensen zich mee bezig houden. Ook Li
ly Bart doet dat, hoewel ze zich veel
liever zou laten leiden door spontane
gevoelens en impulsen.
Edith Wharton heeft duidelijk uit
eigen ervaringen geschreven. Ze be
hoorde tot de oude society van New
York, maar voelde haar milieu en haar
huwelijk als een vreselijke belemme
ring. Ze ontwikkelde zich tot schrijf
ster, maar het was niet de gewoonte
dat een vrouw als zij zich bezig hield
met werken, ook al had het dan met
kunst te maken. Ze moest vechten voor
haar onafhankelijkheid, verhuisde
naar Parijs en was daar zeer actief als
schrijfster en in het maatschappelijke
leven.
Nu terug naar de inleiding van Ma
rilyn French, de schrijfster die zelf op
dit moment met 'Ruimte voor vrouwen'
midden in de belangstelling staat. Gaat
het Wharton inderdaad in de eerste
plaats om de strijd voor onafhankelijk
heid van de vrouw? Een vrouw kon in
haar samenleving hoogstens een stuk
versiering zijn, dat is waar. Maar het
ligt gecompliceerder. De gevangen
schap in haar milieu is óók een gevolg
van het feit dat er in New York een
nieuwe klasse van rijken was opgeko
men, die van de Vanderbilts en de As-
tors. Edith Wharton vond die 'nouveau
riche' maar grof, frivool en ongevoelig.
Als Lily Bart met haar afkomst zou
breken, zou ze terecht komen in die
nieuwe, vrije wereld en ook daarin zou
ze zich niet thuis voelen.
Door de verlamming van haar mi
lieu in details te beschrijven en man
nen af te schilderen als onvolmaakte
wezens die hun vrouwen teleurstellen,
wijst Wharton in precies de andere
richting, zo is de redenering van
French. Die conclusie gaat iets te ver.
Wharton neemt nergens duidelijk af
stand van haar omgeving en het heer
sende rollenpatroon.
Edith Wharton was geen Emma
Goldman, ze was geen strijdster. Mari
lyn French geeft dat ook toe. Ze had
geen belangstelling voor succesvolle
vrouwen uit haar tijd. Sommigen heb
ben een vleugje anti-semitisme en ra
cisme in haar werk bespeurd. Ze bleef
geloven in de bevoorrechting van de
rijken, de klasse der vrijgestelden. Ze
haatte het socialisme.
Kortom: Edith Wharton was een
product van haar tijd. Het is uitermate
interessant een stuk geschiedenis van
uit vrouwelijk oogpunt te zien. Dat is
een braakliggend terrein, het succes
van de huidige golf vrouwen-litera
tuur zegt wat dat betreft genoeg. Maar
het is niet juist te stellen dat ze ver bo
ven haar tijd en haar klasse is uitgeste
gen. Zonder de waarde van dit boeien
de boek te betwisten moet dat gecon
cludeerd worden.
Er is een anekdote die aardig illu
streert waarom het na de dood van
Edith Wharton snel gedaan was met de
aandacht voor haar persoon. Die anek
dote staat niet in de inleiding van Ma
rilyn French, maar wel in Scott Fitzge-
rald-biografieën. Scott Fitzgerald had
grote bewondering voor Wharton en in
1925 zocht hij haar op in de buurt van
Parijs. De ontmoeting was een afknap
per. Edith Wharton was stijf en uiterst
formeel. Het gesprek was zo saai dat
Scott Fitzgerald het op een zuipen zette
op de van hem zo bekeijde wijze. Geen
wonder dat de generatie die na hem
kwam, zich helemaal niet aangesprken
voelde door de salon-drama's van
Edith Wharton.
Edith Wharton: 'Het huis van vreugde',
uitg. De Prom, prijs 32,50
