Hyperventilatie: zoeken
naar de oorzaken van
een vervelende kwaal
Het nieuwe boek
van Schillebeeckx
Objectieve reclame,
is dat mogelijk?
In deze
Weekend:
Kamervoorzitter Dolman:
'Geen bemoedigend beeld'
p.c. kerkdiensten
Alle radio en
tv-programma's
van het weekend
op de achterpagina
r.k. kerkdiensten
I OOST-ZEEUWSCH-VLAANDE-
[G1NA ZEELAND 5
dag 2 februari
ENDEDAGS ADVENTISTEN
leuzen (Goede Herderkerk)- in
f. H.v. Rijn (HA).
Heiburg (Doopsgezinde kerk): 10
L J. Termate.
lingen ('t Anker): 9.15 u. ds. j
nate.
lag 3 februari
pVORMDE KERKDIENSTEN
DENBURG: 10.30 uur, ds. H.
ÉL: 10.00 uur, ds. H. van de Berg
RVLIET: 9.30 uur, de heer g
|Es.
SKENS: 9.30 uur, ds. M. van
|en.
EK: 10.00 uur, ds. W. Meeuwen
MTENISSE: 11.00 uur, de heer B
Wel.
DFDPLAAT: 11.00 uur, ds. M.
Manen.
ST: 9.30 uur, de heer B. van
[STBURG: 10.00 uur, ds. P. Feen-
ILIPPINE: 11.00 uur, ds. J. Spie-
S-RANCHEMENT: 11.00 uur, de
r W. Kruidenier.
pKRUIS: 9.00 uur, ds. H. Valk.
JIS: 9.30 uur, ds. C. Balk.
JISKIL: 9.30 uur, ds. J. Spiering
SNEUZEN: Grote Kerk: 10.00
ds. C. Hoogendoorn; Goede
l-derkerk: 9.30 uur, ds. D. Koel-
Vi; 19.00 uur: kandidaat J. de
fcyer; Opstandingskerk: 10.30
f, ds. D. Koelman.
ILtERLANDKERKJE: 10.00 UUr,
IW. Meeuse.
T-ENDIJKE: 11.00 uur, de heer D
Es.
NMSLAG: 10.00 uur, de heer L.
|gelaar.
DEFORMEERDE KERKDIEN.
EN
lel: 10 u. drs. G. Nooteboom,
Vuwkoop. 17 u. dhr. H.v.d. Laan,
fuiningen.
lek: 10 en 15 u. ds. J. Jurjens.
rneuzen (Noordstraatkerk): 10.30
Jdhr D. de Best. (Opstandings-
Irk)9 en 17 u. dhr. D. de Best.
Iomslag: 15 u. ds. M. Voet.
lardenburg: 10.45 u. ds. Q de Vrie,
(ddelburg.
leskens: 9.30 u. kand. M. Lorier,
luburg.
istburg: 9.30 u. ds. Q. de Vrie, Mid-
llburg.
Ihoondijke: 10 en 15 u. ds. J. Paksy,
DEFORMEERDE
DIJGEMAAKT)
KERKEN
xel: 10 en 15 u. ds. J. Borgdorff.
|oek: 10 en 15 u. leesdienst.
prneuzen: 10 en 15 u. ds. C. Mewe.
|aamslag: 9.30 en 15 u. ds. A. Krui-
Inga.
DISTELIJKE
EERDE KERK
GEREFOR-
'Ais voorzitter ben je voortdurend aan het organiseren
HIJ is de strenge bewaker van de orde. Heftiger dan hij kan nie
mand met de hamer op het bureau timmeren. Hij verdedigt de
Kamer - nogal eens 'een lam' genoemd - als een leeuw. Kamer
voorzitter DIck Dolman.
Bijna tweederde van de bevolking weet dat Dolman, die man
in de grote stoel, voorzitter van de Tweede Kamer Is.
Is de voorzitter daardoor gecoiffeerd
„Dat is het woord niet. De minister-president Is bekender, de
meeste ministers zijn onbekender. Dat ligt dus ongeveer in even
wicht. Ik denk dat de leiders van de drie grootste fracties ook be
kender zijn. Dat is terecht, want zij zi|n de belangrijkste politici."
Aan de vooravond van het Kamerdebat over de parlementaire
enquête naar het RSV-debacle reageert DIck Dolman op enkele
aansprekende resultaten uit het onderzoek dat het buro Into-
mart, In opdracht van De Stem, Instelde naar de kennis van en
de beeldvorming over de Tweede Kamer. De uitslag van deze
enquête vindt u op de volgende pagina.
Dolman: „Ik ben niet geschokt door de resultaten van uw on
derzoek. Ik ben wel ontevreden. Alles bijeen is het beeld, dat uit
de antwoorden naar voren komt, niet bemoedigend."
'Het is absoluut niet zo dat het een ingeslapen college is'.
laamslag: 10 en 15 u. ds. L.v.d. Meij.
.EG ER DES HEILS.
lerneuzen (gebouw Donze Vis-
T?rstr.): 10 u. heiligingssamenkomst,
7 u. verlossingssamenkomst.
MlOORD-ZUID-BEVELAND
Koes - Parochie Maria Magdalena:
■at. 19 u. zond. 8.30 en 10 u.
Kierikzee - H. Willebrord, Molenstr.
K2, zat. 9 u. zond. 11 u.
Mansweert - O. L. Vrouw Onbe
vlekte Ontvangenis, zat. 17 u. zond.
Ilu. Maria-oord, zat. 10.30 u.
Kewedorp - H. Eligius, zat. 19 u.
Kond. 10.30 u.
(tilland-Bath- H. Jozef, ofwel zat.
nm 19 u. ofwel zond. om 9.30 u. (om
Kle 14 dagen).
perseke - H. Anna: ofwel zat. 19 u.
1)fwel zond. 9.30 u. (Om de 14 dagen).
■Jvezande - O. L. Vrouw Hemel
kaart, zat. 19 u. zond. 9.30 u.
■VEST-ZEEUWSCH-VLAANDE-
REN
pardenburg - Maria Hemelvaart,
Kat. 19 u., zond. 8 en 10 u.
■Biervliet - H. Maagd Maria Onbe-
Bvlekt Ontvangen, zat. 19 u. zond., 10
fereskens - H. Barbara, zat. 17 u.
Kond. 10 u. Tot 7 aug. elke woe. om 19
lEede - H. Maria Hemelvaartzat. 19
lu. zond. 10 u.
I Groede - H. Bavo. zat 19 u. zond. 9 u.
I Hoofdplaat - H. Eligius. zat. 17 u.
Izond. 9u.
■Oostburg - H. Eligius. zat. 19 u.
(zond. 10.30 u.
Ischoondijke - H. Petrus Apostel
■zond. 9.45 u.
(siijkplaat - Maria Sterre der Zee
(zat. 17 u.
IJzendijke - H. Maria Hemelvaart
I zat. 19 u. zond. 10.30. Huize Emmaus.
Izond. 11.15 u. ffl
I Sluis - H. Johannes de Doper. zat. w
I u. zond. 8 en 10 u.
I WALCHEREN
I Middelburg - H. Petrus en Paulifc
I Lombardstr. zat. 19 u. zond. 19 u-
I Kerkcentrum De Hoeksteen, Rozen-
I burglaan, zond. 11.30 u.
I Vlissingen: Paauwenburg. Kers-
I centrum Open Hof, A. Gogelweg.
I zond. 11 en 19 u. Lieve VrouwekerK,
I Singel: zat. 19 en zond. 9.30 u.
I Souburg - Martinuskerk. zond. lü
I Domburg- Willibrorduskerk- zona.
I 8.45 u.
REN
Clinge - H. Hendrikus. zat. 19 u-
zond. 8.30 en 10 u.
Hulst - H. Willibrordus. zat. 19
zond. 9.30 en 11.30 u. -
Graauw - Maria ten Hemelopening
zat. 19 u. zond. 9 u. nfl.
St. Jansteen - H. Johannes de V
per. zat 19 u. zond. 10 u.
Boschkapelle - H. Petrus en Pauius-
zat. 17 u. en zond. 11.30 u. t
Westdorpe - O. L. Vr: Visitatie,
19 u. zond. 8 en 10 u. 1Q
Hengstdijk - H. Catharina. zat. 19
en zond. 9.00 u. fllL
Heikant - H. Theresia. zat. 1»
zond. 10 u. „flt
Kloosterzande - H. Martinus. z®
18.30 u. zond. 9 en 10.30 u. Ta.
Koewacht - H. H. Philippusen
cobus. zat. 19 u. zond. 8.30 en 10 u u
Lamswaarde - H. Cornells, zat i
zond. 10 u. 17 u.
Nieuw-Namen - H. Jozef. zat. i
zond. 10.30 u.
Ossenisse - H. Willibrordus. zat-
u. zond. 10.30 u. t
Stoppeldijk - H. Gerulphes. zat.
u. zond. 8 en 10 u. 1Ü u
Sluiskil - St. Antonius. zat. 1*
zond. 11 u.
Terhole - H. Gerardus Majella-
19 u. zond. 8 en 10 u. t t
Axel - H. Gregorius de Grote, za
u. zond. 11 u. nri
Philippine - O. L. Vr. Hemelvaar
zat. 17 u. zond. 9.30 u. >oart.
Sas van Gent - Maria Hemelvar
zat. 19 u. zond. 9 en 11 u.
Zandstraat - H. Pastoor van
Terneuzen - H. WillibrorduslTr^
teitskerk). zat. 19 u. zond.
10.30 u. Verrezen Christus:
t.m. zat. 19 u. zond. 9.30 en 11JJ.
Hoek - H. Kruiskerk, zond. 10.39
Zuiddorpe - H. Maria Hemeiva*
zat. 17 u. zond. 9.45 u.
'Wat in de krant staat,
behoort in de Kamer
aan de orde te komen'
Door Max de Bok
OPENBARE behandeling van
de kabinetsformatie, minder
moties, meer parlementaire
enquêtes, verbetering van het
contact tussen Kamer en
ambtenaren, verhoging van
kiesdrempel, personeelsuit
breiding, meer juristen in in
de Kamer, en dat alles in een
nieuw Kamergebouw. Dat is
de wensenlijst van Kamer
voorzitter Dolman ter verbe
tering van het functioneren
van 'zijn' bedrijf.
Op de veel gehoorde klacht, dat de
Tweede Kamer haar activiteiten ver
keerd richt en vooral eens zou moeten
ophouden met pogingen om mee te
regeren, formuleert Dolman een ver
rassend antwoord.
„De Kamer regeert zoveel mee als
de regering toestaat. Het staat iedere
minister vrij te zeggen: dit is mijn be
leid, ik laat me de wet niet voor
schrijven.
Er is een minister in dit kabinet -
nee, ik noem geen naam - die er een
handje van heeft om aan de Kamer te
vragen: hoe had u het willen hebben
Ik heb tegen die minister gezegd: dat
hoort u niet te vragen. Wij controle
ren u. Men kan de Kamer niet het
recht ontzeggen van alles en nog wat
te vragen. Vragen worden geboren
uit onbekendheid en uit wantrouwen.
Al geeft een minister antwoord op
vragen, hij is niet gehouden zich de
wet te laten voorschrijven. Ieder
heeft z'n eigen rol."
De Kamer trekt zoveel iverk naar
zich toe, dat ze zichzelf voortdurend in
de staart bijt. Werkweken van zestig
tot tachtig uur, dat kan toch niet goed
zijn
„Ik zeg vaak tegen nieuwe Kamer
leden: zorg dat je tijd over houdt voor
het lezen van een roman, een gedicht,
voor sport, om een reis te maken.
Word niet de slaaf van je eigen werk.
Natuurlijk, ook hier lopen workaho
lics rond. De meeste leden houden
zich met zoveel bezig, omdat het op
hen afkomt. Zo gaat dat en zo hoort
dat.
Wat in de krant staat, behoort in de
Kamer aan de orde te komen. Men
kan niet vragen dat de pers alles pu
bliceert en de Kamer zich gedistan-
cieerd opstelt, als een wetenschappe
lijk college.
Een Kamerlid is wat anders dan
een hoogleraar, die drie jaar neemt
om een boek te schrijven. Een Ka
merlid loopt van hot naar haar, tien
onderwerpen per dag, contact met
kiezers, praten met een partijgenoot
of een politiek tegenstander. Naar
aard van het werk moet een Kamer
lid een kameleon zijn."
Uit de enquête blijkt, dat meer dan
de helft van de Nederlanders zich be
slist niet vertegenwoordigd voelt in de
Tweede Kamer.
„Ik betwijfel of iedereen de vraag
op dezelfde wijze heeft opgevat. De
vraag is weliswaar zorgvuldig ge
steld, maar als ze werkelijk is opge
vat zoals ze is gesteld: in de Kamer
vertegenwoordigd, dan is het ant
woord weinig vrolijk. Als de mensen
consequent naar dit antwoord zouden
handelen, dan zouden ze niet gaan
stemmen. De opkomst bij verkiezin
gen is afgenomen, maar niet zo dra
matisch.
Ik houd het voor mogelijk dat som
migen - het is speculatief - de vraag
hebben opgevat als: voelt u zich ver
tegenwoordigd dóór de Tweede Ka
mer. Dat wil zeggen: door de Kamer-
méérderheid. Vooral ter linkerzijde
heerst het wijdverbreide gevoel: 'wat
de Kamer doet is niet terzake, de re
gering maakt het uit, de Kamer heeft
het nakijken.' Ik vind dat niet ge
rechtvaardigd."
Is het niet merkwaardig dat het
vertrouwen van de kiezers in de Twee
de Kamer door de RSV-enquête per
saldo is gedaald, maar de belangstel
ling voor de politiek er iets door is ge
stegen?
„Dat verschil begrijp ik niet. Ik zou
zeggen: iemand die meer belangstel
ling krijgt voor politiek, moet ook
meer vertrouwen krijgen in het par
lement. Het is niet aannemelijk, dat
iemand die zich walgend van de Ka
mer afwendt, niettemin zegt dat hij
zoveel belangstelling voor de politiek
heeft.
Nee, het verschil tussen beide saldi
begrijp ik niet.Öf het moet betekenen
dat men geen vertrouwen heeft in de
in de Kamerméérderheid. Dat zou een
zekere hoop wettigen dat mensen, die
vinden dat de meerderheid het niet
goed doet, massaal opkomen bij de
verkiezingen."
De belangstelling van het publiek,
en zeker van de media, voor het Ka-
merbedrijf neemt de laatste tijd toe.
Dat zal de voorzitter ook wel merken.
„Den Uyl heeft niet zo lang geleden
gesproken van een tweedeling in de
samenleving. Ik zou dat beeld willen
doortrekken. Bij een deel van de be
volking neemt de belangstelling voor,
en de kennis van de Tweede Kamer
toe, terwijl een ander deel zich af
wendt. Die twee tendenzen sluiten el
kaar niet uit. Ik krijg ook heel ver
schillende reacties.
Dat de Kamer in de media zoveel
publiciteit krijgt is nogal wiedes. Het
zou gek zijn geweest als die er niet
was, na het rapport van de parlemen
taire enquêtecommissie."
Veel mensen vinden dat de Kamer
het niet goed doet. De helft van de be
volking vindt dat de Kamer meer
moet luisteren naar belangengroepen.
„Over het algemeen valt er aan de
Kamer nog veel te verbeteren. Zowat
iedereen weet wel een punt te noe
men, waarop de Kamer het beter zou
moeten doen. Maar het is geen vast
liggend front van groenen en blau
wen die elkaar op vaste punten be
vestigen.
De zaak is volop in beweging. De
Kamer is de laatste tien jaar al ge
weldig veranderd. Het is absoluut
niet zo dat het een ingeslapen college
is, doof voor het geroep uit de maat
schappij. En voor wat die belangen
groepen betreft: in het parlement is
het ook een rollenspel. Regeringspar
tijen zullen altijd zeggen dat de rege
ring 'een krachtig beleid moet voe
ren', en de oppositie zal altijd klagen
dat de regering 'zich niets aan het
parlement gelegen laat liggen'."
De meerderheid van de Nederlan
ders vindt dat een Kamerlid voldoen
de verdient, terwijl ruim eenderde het
bruto-jaarinkomen van f95.000 voor
die baan te hoog vindt. Wat denkt de
Kamervoorzitter van de financiële be
loning?
„Die uitslag verrast me niet. Ik
vind in elk geval niet dat een Kamer
lid méér moet verdienen. Mijn per
soonlijke mening is politiek bepaald.
Ik ben vóór verkleining van inko-
menverschillen in het algemeen, dus
ook voor de ambtenaar, de vuilnis
man en de huishoudelijke dienst in de
Kamer.
Nu is het inkomen van Kamerleden
terecht gekoppeld aan dat van een
ambtenarenrang. Gebeurt er iets met
het ambtelijk salaris dan werkt dat
automatisch door in het salaris van
de Kamerleden. Daardoor is deze
zaak losgemaakt van de politieke dis
cussie. Een stuntje, waarbij wordt
voorgesteld om het inkomen van Ka
merleden te verlagen terwijl de amb
tenarensalarissen ongemoeid blijven,
beschouw ik daarom in wezen als een
antiparlementaire daad."
Bij een hoger salaris zouden mis
schien meer mensen uit het bedrijfsle
ven in de Kamer komen.
„Nogal wiedes! Dat geldt ook voor
andere professies. Daar kan ik tegen
over stellen dat toch al veel mensen
het gevoel hebben, dat de Kamer zich
vervreemdt van het volk, dat Kamer
leden zakkenvullers zijn. Gelukkig
denkt maar een minderheid zo, maar
die moet vooral niet groter worden.
Er is nu zeventien jaar niet aan het
Kamerinkomen getornd. Laat dat
maar zo blijven."
Wat vindt de Kamervoorzitter van
het oordeel als geheel, zoals dat in ons
onderzoek wordt uitgesproken?
„Van de resultaten ben ik niet ge
schrokken, tevreden ben ik echter ook
niet. Het Nederlandse volk staat in
het algemeen niet te juichen. Eigen
lijk geldt dat alleen voor de sport, en
dan nog kortstondig. Al heel lang is
het mode om te zeggen dat er van de
politiek niets deugt.
'Het Nederlandse volk staat in het algemeen niet te juichen'.
- foto's archief de stem
Het belangrijkste cijfer vind ik al
tijd nog de opkomst bij verkiezingen.
Dat gaat de laatste jaren niet goed, zij
het aanzienlijk beter dan in sommige
omringende landen. Als de opkomst-
cijfers bij ons verder zouden dalen,
zou dat een teken zijn dat er écht iets
fout is."
Volgende week gaat de Kamer met
zichzelf in discussie. Over haar be
trokkenheid bij het RSV-drama.
Dolman wil niet zeggen wat hij van
het debat verwacht. „Dat zou maar
wijsneuzerig zijn. Het gaat om de rol,
de bevoedheden, de alertheid van de
Kamer. De fracties moeten het maar
zeggen. Misschien rollen daar vragen
op opdrachten aan het Kamerpresi
dium uit. Dan heb ik een taak. Ik loop
daar niet op vooruit."
De RSV-enquête heeft zich in een
grote publieke belangstelling mogen
verheugen, zoals ook blijkt uit ons on
derzoek. Een reden om het vaker te
doen
„Niet vanwege die belangstelling
natuurlijk, hoe verheugend ook, maar
vooral om het rapport. Deze enquête
heeft een paar miljoen gekost; er is
veel extra personeel ingezet. Zoiets
moet je niet ieder jaar doen, maar
misschien om de vijf jaar. En liefst
ook wat kleinere onderzoeken. Dit
was natuurlijk een enorme klus, de
presidiumleden van de enquêtecom
missie hebben 't als een last ervaren.
Je moet voorkomen dat goede kandi
daten bij eenvolgende gelegenheid
door de omvang van het werk worden
afgeschrikt.
Volgens ons onderzoek vindt 83
van de Nederlanders dat de Tweede
Kamer na de behandeling van het
RSV-rapport maatregelen moet ne
men.
„Op zichzelf lijkt dat antwoord mij
volkomen logisch. Stel je voor, dat het
antwoord in meerderheid negatief
zou zijn geweest, dat de mensen zou
den zeggen: laat alles maar bij het
oude. Wat in de vraag precies met
maatregelen wordt bedoeld, vind ik
niet overmatig duidelijk. Het moet
natuurlijk gaan om politieke maatre
gelen."
Maatregelen tegen ministers, zegt 77
„Wat bedoelt men Alleen tegen
minister Van Aardenne of ook tegen
andere ministers Of bedoelt men
maatregelen die voor de toekomst
verhinderen, dat een minister zoveel
beleidsvrijheid krijgt als in het verle
den blijkbaar het geval is geweest
Dat komt er niet duidelijk uit."
Heeft het Van Aardenne-debat in
december volgens u schade gedaan
aan een goede behandeling van het
RSV-rapport?
„Dat is door sommigen gezegd,
maar ik vind dat niet. Het debat in
december ging alleen over de verkla
ring van Van Aardenne, waarbij hij
van het GDA voorwaardelijk groene
licht heeft gekregen. Best mogelijk
dat de afloop ervan voor een kater
achtige stemming heeft gezorgd.
Daar ben ik niet bang. Die wordt wel
weer overspoeld door een volgende
golf van ópvattingen. Ik geloof niet
dat de kansen op een behoorlijk debat
zijn weggenomen door het december-
debatje."
Kamervoorzitter Dolman is een
uiterst trouwe 'stoelzitter' Hij laat
zich zelden vervangen door een van
de ondervoorzitters. Kamervergade
ringen slaat hij alleen over als hij
buiten de Kamer iets moet doen dat
direct verband houdt met zijn functie
als voorzitter.
Krijgt hij nooit te horen: die man
zit daar maar, die werkt ook niet hard
„Ik krijg wel scheldbrieven over
opvattingen, die ik verkondig. Nooit
het verwijt dat ik geen bal zou doen.
Wèl - misschien half positief bedoeld
- brieven met: dat u dat uithoudt in
die stoel; dat u zich niet verveelt. Het
is een zeer gevarieerde baan. Niet al
leen tijdens de vergaderingen, ook
daarbuiten. Als voorzitter ben je
voortdurend aan het organiseren, 't Is
ook wel eens saai natuurlijk. Vooral
wanneer er 's avonds weinig span
ning in een debat zit en de rest van
het gebouw ook is uitgestorven. Maar
voor negentiende van de tijd is het
leuk en interessant. Zolang je lid
blijft moet je dit soort onregelmatig
werk leuk blijven vinden. Dat geldt
ook voor de andere leden van de Ka
mer. Ze maken lange werkweken ja.
Maar de vakantieperiodes zijn ook
tamelijk lang. Ik vind het wel aardig
om een aantal weken achtereen hard
te werken en dan een tijdje aanzien
lijk minder te doen. In het seizoen
werk ik van negen 's morgens tot elf
's avonds. Ik zou de etenstijd daarvan
af kunnen trekken, maar vaak werk
ik dan ook door."
Kritiek op de Kamer kunt u slechts
hebben. U reageert erop als de prinses
op de erwt.
„Is dat nou echt zo? Het is waar, ik
geef niet gemakkelijk iemand bij
voorbaat gelijk. Sommigen bedienen
zich van die taktiek. Eerst gelijk ge
ven en dan: maar.Dat is mijn stijl
niet. Als ik een betoog niet goed vind,
zeg ik dat ook, en naar ik hoop met
duidelijke argumenten. Ik hou van
discussie. En omdat ik niet over zo
veel zaken in het openbaar kan de
batteren, zoek ik compensatie in het
debat over staatsrechtelijke kwesties.
Maar reageren als de prinses op de
erwt
Op de kritische rede van Van
Schendelen zijn totnutoe twee reac
ties verschenen. Daarvan was er één
van mij. Ik heb gezegd dat ik het
grootste deel van zijn rede erg aardig
vond, maar zijn aanbevelingen voor
een beter functioneren van de Kamer
vind ik niet veel soeps. Wanneer hij
dan weer reageert en mij op een be
paalde manier bejegent, dan laat ik
het er maar bij. Nee, die beeldspraak
van de prinses op de erwt - wie zijn
dan die dertien matrassen - laat ik
voor jullie rekening."
