Russen: nog langere vluchten in de ruimte Discriminatie zigeuners Spanje steeds ernstiger Eindsp Gevecht voor gezondheid van geest en lichaam Biografie schetst schokkend beeld Van Amerikaanse kardinaal Speüman VAN D SCHA Al SOVJET-RUIMTEVAARTGENEESKUNDIGE OLEG GAZENKO: EEUWEN VAN VOOROORDEEL TEGEN 'GITANOS' ZATERDAG 29 DECEMBER 1984 EXTRA kleintje intje Door Piet Smolders TERWIJL Amerika's space shuttle de ene korte com merciële vlucht na de ande re maakt, bereiden de Rus sen zich voor op nog langere vluchten in de ruimte. Dat blijkt uit een gesprek dat ik dezer dagen voerde met prol. Oleg Gazenko, de be langrijkste Sovjet-autoriteit op het gebied van de ruimte- vaartgeneeskunde. Al 237 dagen, woonden en werkten drie Russische ruimtevaar ders gewichtloos in een soort kosmische stacaravan van amper 100 kuub leefruimte. Hoe houdt een mens het uit? Zijn er blijvend nadelige ge volgen na zo'n trip? Als iemand op zo'n vraag antwoord kan geven, dan zou het prof. Gazenko moe ten zijn. Hij is lid van de Academie van Wetenschap pen van de Sovjet-Unie. Maar wat belangrijker is: vanaf de legendarische vlucht van het hondje Laika in Spoetnik-2 (in 1957!) is hij verantwoordelij k voor het welbevinden van dier en vervolgens mens in de ruim te. Hij heeft autoriteit, maar loopt daar niet mee te koop. Hij is bescheiden, uiterst voorkomend en een aange naam gesprekspartner. Een man die ik steeds weer op zoek als ik in Moskou ben. Ons jongste gesprek vond plaats kort nadat het kos monautentrio Kizim, Solov- jov en Atkov op aarde was teruggekeerd uit het ruim testation Saljoet-7. Even op een rijtje zetten wat een mens zoal bedreigt tijdens een langdurig ge wichtloos verblijf in de ruimte. Allereerst duizelig heid, overmatig zweten, overgeven. Dat overkomt zeker de helft van de ruim tevaarders gedurende de eerste dagen van de vlucht. Kortom: verschijnselen van bewegingsziekte, veroor zaakt door het feit dat het evenwichtsorgaan in de war raakt als de vertrouwde zwaartekracht plotseling wegvalt. DE RUSSEN maken langere ruimtevluchten omdat die minder lanceringen kosten en om ervaring op te doen voor een vlucht naar Mars die heen en terug minstens twee jaar duurt. Om lichamelijk en geestelijk redelijk fit te blijven trainen ze elke dag 2,5 uur op een hometrainer en een loopband (waar ze met veren tegen aangedrukt worden) en dra gen ze een groot deel van de tijd een pak met ingebouwde veren, dat Pinguin is gedoopt. Tegen het einde van de vlucht trekken ze ook regelmatig een broek aan die rond het middel en de enkels afluit. Uit die broek wordt wat lucht weggepompt, waardoor de aderen in de benen uitzetten waardoor de aderen in de benen uitzetten en er meer bloed in stroomt, iets waar op aarde de zwaartekracht voor zorgt. Elke week kunnen de ruimtevaarders via de televisie praten met familie en vrienden. Om de paar maanden krijgen ze een duo of trio op bezoek voor de duur van een week. De kosmonauten brengen post en cadeautjes mee en nemen ook weer brieven mee terug naar de aarde. Prof. Oleg Gazenko (rechts) in Moskou in gesprek met Piet Smolders. Sluipender Die problemen verdwij - nen na enkele dagen. Maar wat er vervolgens gebeurt gaat veel sluipender: de lan ge termijn effecten. Bijvoor beeld: het afnemen van de spiermassa (de gewichtloos heid stelt te weinig eisen aan ons lichaam). Tegelijkertijd: afnemend bloedvolume en afnemend aantal rode bloedlichaampjes (op aarde zorgen kleppen in onze ade ren ervoor dat het bloed te gen de zwaartekracht in naar ons hoofd wordt ge stuwd. In de ruimte blijft die stuwing wel, maar de tegen kracht is weg. Gevolg een opgezwollen hoofd en teveel bloed in de borstkas. Het lichaam reageert daarop door minder bloed- vloeistof aan te maken, meer vocht af te voeren en minder vocht te vragen). Vanwege de geringe belasting gaat ook de hartspier achteruit. Het skelet is zijn ondersteu nende functie grotendeels kwijt en verliest kalk aan het bloed. De beenderen worden minder stevig. Kortom: het lichaam past zich uitstekend aan aan de nul-zwaartekracht, maar wordt daardoor ongeschikt om nog op aarde te functio neren. Alleen een rigoreus trainingsprogramma kan het ergste voorkomen. Geen wonder dat niet iedereen even enthousiast is over langdurig verblijf van men sen in gewichtloosheid. V erkenning De geluiden uit de Sovjet- Unie lijken niettemin posi tiever dan die uit de VS. Hoe komt dat? Gazenko: „In het Ameri kaanse programma bestaat geen project dat gericht is op het langdurig verblijf van de mens in de ruimte, ten minste niet voor de eerstko mende tijd. Hun aandacht is vooral gericht op transport systemen die meermalen Op 2 oktober j.l. keerden drie kosmonauten terug van de langste ruimtereis: 237 dagen. Van links naar rechts: Leonid Kizim, Wladimir Solovjov en Oleg Atkov. - fototass bruikbaar zijn. In de ko mende jaren zal er hooguit per keer dertig dagen wor den gevlogen. Dat is de grens voor de space shuttle. Nu: dertig dagen betekent geen bedreiging voor de mens en is evenmin tragisch in verband met kalkverlies. Maar ons programma is ge richt op het verkennen van het optimaal inzetten van mensen in de ruimte. Dat komt omdat wij aan ruimte stations werken, die een zeer effectieve oplossing bieden voor deze drie doelstellin gen: het onderzoek van de ruimte zelf (ver boven de storende luchtlagen), het on- dezoek van de aarde en haar reserves en het onderzoek van de mens. Voor deze drie categoriën van onderzoek zijn langdurig werkende ruimtestations ideaal. Maar als u mij nu vraagt: kan een mens het zonder problemen een jaar volhouden in ge wichtloosheid, dat weet ik het definitieve antwoord niet. Wij verlengen de ver blijfsduur heel geleidelijk en stap voor stap komen we bij de mogelijke grens. Wat het verlies van kalk en fosfor uit de beenderen betreft: dat probleem onder zoeken wij samen met onze Amerikaanse collega's van de universiteit van Califor- nië. Wij onderzoeken de kos monauten natuurlijk voor en na de vlucht in verband met kalkverlies. De cijfers die we tot nu toe vaststelden zijn niet alarmerend. Niette min willen we methoden ontwikkelen om vooral tij dens nog langere ruimte- vluchten in de toekomst die verliezen zo klein mogelijk te maken. Want kalk heeft een grote betekenis, niet al leen voor het skelet maar ook voor allerlei processen in het lichaam. We doen in dit verband proeven met dieren. Die zien er veelbelo vend uit, maar zijn niet zon der meer overdraagbaar op de mens. Maar we weten al wel dat je ondermeer door het gebruik van vitamine D het kalkgehalte in het skelet kunt opvoeren." Terugkeer Het is bekend dat kosmo nauten na een terugkeer van - foto RIA smolders een langdurig verblijf in de ruimte nogal wat problemen hebben. Ze kunnen moeilijk hun evenwicht bewaren, hebben problemen met lo pen, slapen, ja zelfs met eten. Na verloop van enkele weken verdwijnen die symptomen. Kun je zeggen: hoe langer het verblijf in de ruimte, hoe langer ook die periode van heraanpassing? Gazenko: „Nee, dat ver band is niet zo direct. Heel veel hangt af van de vraag of de kosmonauten in het ruimtestation al onze advie zen nauwkeurig hebben op gevolgd en hoe de afdaling naar de aarde en de periode direct na de terugkeer ver liepen." Heeft zelfs de terugkeer in de atmosfeer invloed? Gazenko: „Ja, ook die is belangrijk. De kosmonauten ondervinden dan grote krachten op hun lichaam, afhankelijk van de steilheid waarmee de capsule tegen de luchtlagen opbotst. Ver loopt dat geleidelijk, dan komt dat de aanpassing op aarde ten goede. Als de kos monauten na hun landing in een sneeuwstorm terechtko men en de volgende ochtend pas kunnen worden bevrijd, is dat weer allerminst bev orderlijk voor hun heraan- passing." Kun je zeggen dat er niets op tegen is om nog langere ruimtevluchten te maken? Gazenko: „Nadelige ge volgen op langere termijn hebben wij tot nu toe niet gevonden. Maar het is dui delijk dat we uiterst behoed zaam verder moeten gaan." Van onze correspondent, Paul van der Voort BARCELONA-De discriminatie van zigeuners neemt de laatste jaren in Spanje alarmerende vormen aan. De vertegenwoordigende organisaties van de ongeveer 500.000 Spaanse zigeuners ofwel 'gitanos' zijn dan ook ernstig ongerust. Enkele schokkende gebeurtenissen geven hen geen ongelijk. Begin dit jaar bestormden ruim duizend woedende buurtbewoners in het Zuidspaanse dorpje Torredonjimeno de houten barak van de zigeunerfamilie Los Ramplines. Wanhopig probeerde de plaatselijke burgemeester - Miguel Anguita - de dolle horde tot bedaren te brengen. Zijn pogingen waren tevergeefs. Een blik benzine en een lucifer veranderden de kurkdroge hut in een vlammende hel. In de 'woning' lagen vijf zigeuners te slapen. Drie kinderen van vier, zes en zeven jaar raakten ernstig gewond. Twee vrouwen van 60 en 24 jaar zweefden dagenlang op de rand van de dood. De woeste lynchpartij van de dorpsbewoners was een wraakactie tegen een zigeuner die ervan werd verdacht een man te hebben gedood bij een ruzie om een sigaret. Deze gruwelijke aanval is slechts een van de voorbeelden van de keiharde discriminatie waar de Spaanse zigeuners de laatste jaren bloot aan staan. Nog onlangs kwam het racisme opnieuw tot uitbarsting. Ditmaal in de noordelijk gelegen stad Zaragoza. Honderden buurtbewoners vochten dagenlang met stenen en kettingen tegen leden van de oproerpolitie die hen met traangasgranaten beschoot. De oorzaak van alle geweld was een plan van de gemeente om in de wijk Actur 36 voor- gefabriceerde woningen neer te zetten voor zigeunerfamilies die hun hele leven lang in smerige krotten hadden gewoond. Pamfletten De wijk kwam in opstand en werd binnen de kortste keren overspoeld door pamfletten met de tekst zoals 'De enige goede zigeuner is een dode zigeuner'. Pas na wekenlange onderhandelingen werd er door de gemeente en de buurtbewoners een voorlopig akkoord bereikt over het 'probleem'de buurtbewoners gaven uiteindelijk toestemming dat de komende vijftien maanden de beloofde woningen in hun wijk mogen worden neergezet. Maar de bereikte 'wapenstilstand' lijkt in Spanje slechts van korte duur. Want ook andere steden kampen met hetzelfde probleem. In de Zuidspaanse stad Sevilla is het gemeentebestuur al maandenlang tevergeefs op zoek naar een plaats om fatsoenlijke woningen te bouwen voor een groep van 32 zigeunerfamilies. Tot nu toe is ook hier ieder voorstel gestuit op hevig protest van bewoners in de buurt. De 'nette' burgers blokkeerden uit protest de autoweg Sevilla-Cadiz en een gemeentelijke graafmachine werd vakkundig gesaboteerd. Ook in de sinasappelstad Valencia borrelt het racisme op. Anonieme vlugschriften jutten de buurtbewoners op om zich te verzetten tegen de bouwplannen van 40 woningen voor gitanos in de wijk Nazareth. De discriminatie van Spaanse zigeuners kwam ook in voorgaande jaren al regelmatig voor. Zo probeerden in november 1983 2000 mensen in de Madrilleense buitenwijk San Cristobal de los Angeles een 30-jarige zigeunervrouw te lynchen, die van een afstand getuige was van een diefstal die door twee andere zigeuners werd begaan. Zes maanden eerder leverden honderden buurtbewoners in een andere wijk van Madrid - Vicalvaco - in een complete veldslag met een groep gitanos die van stelen werd verdacht. Er werden opnieuw vlugschriften verspreid die opriepen tot het vormen van commando's om de barakken in brand te steken 'met de zigeuners erin'. Oorzaken De oorzaken van de felle discriminatie moeten al in het verre verleden worden gezocht, aldus Manuel Martin, de voorzitter van de nationale zigeunersassociatie. „Situaties zoals deze komen niet zomaar uit de lucht vallen", aldus Martin, „de wortels moeten gezocht worden in de vijf eeuwen onafgebroken discriminatie tegen de zigeuners". Een korte blik op de geschiedenis geeft hem inderdaad gelijk. De gitanos kwamen Spanje voor het eerst binnen in het jaar 1425. Nog geen 85 jaar later vaardigden de heersers van het Middenspaanse gewest Aragon de eerste decreten uit voor de verdrijving van het nomadenvolk. Ze werden volgens de officiële bevelen bedreigd met 'geseling, het afsnijden van de oren of levenslange slavernij Uitroeiing Korte tijd later verbood Philip II de zigeuners om hun traditionele veehandel te beoefenen. Zo dwong hij hen tot de akkerbouw. In 1633 werden ze per wet met de doodstraf bedreigd als ze geen afstand deden van 'hun typische kleding, hun eigen taalgebruik en zelfs van de naam gitano'. Philip V stopte hen in 1717 in een soort van reservaten en Fernando VI beval 42 jaar later 'de totale uitroeiing van het zigeunerras'. Zijn bevel werd korte tijd later weer ingetrokken, maar voor honderden vrouwen en kinderen was het toen al te laat. Tijdens de Franco dictatuur werden de zigeuners onophoudelijk opgejaagd door de guardia civil, die hen dwong tot een zwervend bestaan. Op dit moment worden de zigeuners in Spanje op wettelijk niveau niet meer gediscrimineerd. De praktijk van alledag is echter heel anders, want „een mentaliteitsverandering van de Spaanse samenleving bereikt men nooit per decreetwet", aldus de socialistische 'zigeuner'- Kamerlid Juan de Dios Ramirez. Het gebrek aan direct contact tussen beide bevolkingsgroepen is volgens sociologen een van de belangrij kste oorzaken van het voortlevende racisme. De intolerantie wordt vergroot door de Spaanse economische crisis met 2,5 miljoen werklozen; de zigeuners worden vaak aangewezen als de zondebok. De onbekendheid met de gewoonten en gebruiken van het nomadenvolk werkt het voortbestaan in de hand van allerlei stereotypen zoals 'oplichters, dieven en nietsnutten'. De zigeunerorganisaties geven een deel van de schuld aan de pers die in haar nieuwsberichten vaak onderstreept dat de dader van een overtreding of misdrijf een zigeuner is. Overdreven De politiestatistieken tonen echter aan dat de slechte faam van de zigeuners schromelijk overdreven is. Zo behoren slechts dertig van de 2000 namen van personen die in de politiebureaus in een zigeunerrijke Madrilleense volksbuurt wegens diefstallen staan geregistreerd, toe aan 'gitanos'. De vooroordelen blijven echter hardnekkig bestaan en daarmee lij kt het einde van de discriminatie nog lang niet in zicht. De gevolgen hiervan zijn catastrofaal voor het Spaanse nomadenvolk. De officiële statistieken geven een huiveringwekkend beeld. Zo is de gemiddelde levensverwachting van een Spaanse zigeuner nauwelijks 43 jaar. Slechts tien procent bereikt de leeftijd van 45 en nog geen drie procent haalt de 65. Een op de tien zigeunerkinderen sterft voor het vijfde jaar als gevolg van ziekte. De helft van alle 500.000 Spaanse zigeuners 'leeft' in smerige barakken; 34 procent heeft geen stromend water; 50 procent heeft geen aparte wc en 14 procent beschikt niet over elektrisch licht. Meer dan de helft van de arbeidsgeschikte zigeunerbevolking heeft totaal geen werk en negentig procent van alle gezinnen geniet een inkomen van nog geen zeshonderd gulden in de maand. 32 procent heeft hartkwalen, 45 procent ademhalingsproblemen en 70 procent reumatiek. Weinig toekomst Het grootste drama is dat de nabije toekomst er niet veel beter uitziet, omdat het heersende analfabetisme de Spaanse zigeuners rechtstreeks 'de goot' indrijft. Bijna vier op de vijf zigeuners heeft geen enkele vorm van onderwijs gehad. Zeven procent heeft alleen lagere school en nauwelijks een procent een opleiding op middelbaar niveau. De kloof tussen de wereld van de gitanos en het huidige Spaanse onderwijssysteem is voor de zigeunerkinderen meestal veel te groot. En als ze al besluiten te gaan studeren, dan worden de kleintjes opnieuw zwaar gediscrimineerd. Een schokkend voorbeeld deed zich onlangs voor op een bekende school in Madrid. De vereniging van schoolouders dreigde om alle leerlingen thuis te houden als de schooldirectie de inschrijving van zigeunerkinderen toe zou staan. En zolang de discriminatie al aan de basis begint, is het einde van de wantoestanden nog lang niet in zicht. NEW YORK (RNS) - Machtshonger, wraak- en hebzucht: dat beeld schildert John E. Cooney van wijlen kardinaal Francis Spellman, die van 1939 tot 1967 Rooms-Katholiek aartsbisschop van New York was. Cooney, oud-redacteur van het gezaghebbende dagblad The Wall Street Journal, is auteur van 'The American Pope: Life and Times of John Cardinal Spellman', dat onlangs is verschijnt. 'Bij de voorbereidingen van deze biografie kon ik niemand vinden die iets goeds over 'de Amerikaan se paus' te zeggen had. Iedereen had een hekel aan die man,' aldus Cooney te genover het Amerikaanse persbureau Religious News Service. Cooney, zelf rooms-ka- tholiek, had wel de be schikking over het dag boek van Spellman, dat hem in handen was ge speeld door een priester die sympathiek tegenover zijn project stond. Anti-communist Spellman was bekend - volgens Cooney berucht - om zijn rabiaat anti-com- munisme, hetgeen in de ja ren '50 leidde tot samen werking met senator Jo seph McCarthy. Verder was kardinaal Spellman een gewillig bondgenoot van de CIA, aldus Cooney. Hij zou een belangrijke rol hebben gespeeld in de door de CIA georganiseerde omverwerping van de de mocratisch gekozen rege ring van Guatemala in 1954. De geruchten over de homoseksualiteit van kar dinaal Spellman worden in slechts één alinea behan deld. 'Twee priesters heb ben mij verteld dat ze met de kardinaal de liefde heb ben bedreven,' aldus Coon ey. Beide bronnen, die niet met name genoemd wilden worden, waren bereid dit tegenover de uitgever (Ti mes Books) te bevestigen. Met het oog op de harde houding van Spellman te genover seksuele vrijheden spreekt Cooney in dit ver band van 'hypocrisie en een dubbele moraal'. Geld Spellman had zo'n macht in de kerk omdat hij de controle over het geld had. Door zijn financiële scherpzinnigheid wist hij zijn aartsbisdom goed te organiseren. Ook nu is het verhaal van de kerk vaak nog het verhaal van het geld, zegt Cooney. Hij trekt nog een verge lijking tussen het heden en de tijd van Spellman. 'We gaan in de rooms-katholie- ke kerk in Amerika weer dezelfde kant op. Minder aandacht voor sociale za ken, meer voor de mystie ke aspecten van het geloof.' Cooney noemt de recente bisschopsbenoemingen in New York (mgr. John O'Connor) en Boston (mgr. Bernard Law) onderdeel van deze strategie. Van onze sj OSLO - Hilbert van der D de drielandenwedstrijd in Noorse rivaal Rolf Falk-I baan van Valle Hovin het Emiel Hopman belooft int( Jalo OSLO - Het mal raar klinken, ma in Noorwegen Zweden zijn schaats-fanaten j loers op Nederlan< Raar, omdat bi. voorbeeld Zweden i Tomas Gustafso een Olympisch kan pioen heeft op de vi; kilometer. Vreemd ook, omd; Noorwegen in Ro Falk-Larsen door de js ren heen een tikkelt; meer standvastij schaatstopper bezit da Hilbert van der Duii die dit seizoen lout< door het ontbreken va een plaats op de vadei landse arbeidsmarl voor hem de Noren (h keerde overigens tere naar het oude, vei trouwde merk) wei onderbond. Toch moet er begrip woi den opgebracht voor de oi rust, die de schaatsliefhel bers in Noorwegen en Zwi den beheerst. Met argu ogen wordt door hen geki ken naar de sterkte in breedte van het Holland: ploegje, dat vaak op ui schieters van een eenlit (Van der Duim) drijft, ma; wel als totaal kracht ui straalt. Met achter Van di Duim een Frits Schalij Hein Vergeer als 'vlakk all-rounders en met in slag van die twee wei stayers als Robert Vundi rink en Emiel Hopman dol bert de kurk van het Nede landse schaatsen toch hoe op de internationale golve Hoe beperkt die ook - gezii het brede scala van ande echt wereldwijd populai sporten - in hun bereik zij En voor sprinters als j£ Ykema en Geert Kuiper bi staat bewondering. De wij: vingers richten zich wat h schaatsen betreft naar Ni derland, omdat - om het maar weer eens te noemen dat kleine vlekje aan Noordzee als enige de hanc schoen heeft opgenomen a het gaat om de aanpak Door Léon Krijnen ZUNDERT - Raymond Ceule- mans heeft gisteren in Zun- dert op de openingsdag van het mini-pentathlon de eerste stap gezet op weg naar de pro longatie van de titel, die hij vorig jaar met zoveel over macht voor zich opeiste. De uitslagen zijn als volgt; achtereenvol gens aantal beurten, aantal caramboles, hoogste serie en partijgemiddelde: Arnouts-Vierat 8-2 Libre Vierat1- 0- 0- 0 Arnouts1-200-200-200 47/1 Vierat8-100- 41- 12.50 Arnouts8- 51- 34- 6.37 Bandstoten Vierat7- 46- 21- 6.57 Arnouts7- 50- 16- 7.14 71/2 Vierat8- 76- 25- 9.50 Arnouts8-100- 43- 12.50 Driebanden Vierat21- 18- 3- 0.857 Arnouts21- 20- 5- 0.952 Van der Smissen-Dielis 5-5 Libre V. d. Smissen2-200-198-100 Dielis2-200-163-100 47/1 V. d. Smissen8- 62- 36- 7.75 Dielis8-100- 50- 12.50 Bandstoten V. d. Smissen3- 50- 31- 16.61 Ple''S3- 31- 31- 10.33 71/2 V d. Smissen6-100- 48- 16.66 £»1B6- 69- 27- 11.50 Driebanden V d Smissen14- 14- 5- 1.000 SieHs14- 20- 4- 1.428 Dielis-Vierat 9-1 Libre Dielis1-200-200-200 Y*?fat1-192-192-192 47/1 Dielis2-100- 96- 50.00

Krantenbank Zeeland

de Stem | 1984 | | pagina 6