DR. W. RUIM I FFRT ZATERDAG 22 DECEMBER 1984 ACHTERGROND SATERDAG 22 DECEMBEF Natriumbrand „Dit is de juiste Jasper in het mi< u: ik zit toch een niet genoeg met Is vaak afwezig verwacht wordt, wordt. Ja, en Jasj klas, zal hij het Opslagsysteem SPECIALISTEN GENUANCEERD IN RONDE TAFEL-GESPREK Torpederen Beheersbaar Stuwdam Vandaag de zevende en laatste aflevering in de serie 'De i van de zaak' de vorige afleveringen plaatsten wij op 15, 17,ij| 19, 20 en 21 december Binnenkort, in de loop van volgend voorjaar, neem; de Tweede Kamer aan de hand van concrete kabinetsvoorstellen een besluit over de toekomstig elektriciteitsvoorziening in Nederland. Formeel zijn die voornemens (met in elk geval twee| of drie nieuwe kerncentrales) nog steeds niet bekend. Toch vond De Stem de energiespecialist® van de drie grootste fracties al bereid voor een ruin twee uur durend ronde-tafel-gesprek. In deze laatste aflevering van 'De kern van de zaak prof. dr. R. Braams (VVD), dr. A. Lansink (CDA) en dr. K. Zijlstra (PvdA) over de voor- en nadelen van kernenergie, de politieke betekenis van de Brede Maatschappelijke Discussie over het Energiebeleid en de zin en onzin van alternatieve bronnen. „Mei die mystificaties moet het nou maar eens uit zijn! Zeg nou eens concreet waar het op staat!" „Als je mij laat uitspreken doe ik dat!" Ad Lansink: „Mensen als Zijlstra komen iedere kee: met mythes". zitter van de Vereniging van Gasbedrijven in Nederland, deze zomer in een weekbla dinterview heeft gedaan. Hij zei: als je kernenergie wil propageren, baseer je dan niet op de lagere kosten, want dat verhaal kan ik zó torpederen." Lansink: „Wat een onzin! Kom nou eens met feiten, en laat die flauwekul achterwe ge!" Zijlstra: „Okay. Dan zeg ik dat bij kernenergie de inves teringskosten al op ruim 5500 per kilowattuur ko men. Nog afgezien dus van de kosten van afvalberging, non-proliferatie en WA-ver- zekering, als dat al kan." Lansink: „En in het bui tenland is iedereen dus gek. Iedereen die daar nieuwe kerncentrales bouwt." Zijlstra: „En mij maar my thes verwijten! Alsof wij het enige land zijn zonder nieu we kerncentrales! In Enge land is er al sinds 1977 geen meer gebouwd!" Lansink: „Weer zo'n mys tificatie! De opzet van het ge leid is nog steeds nieuwe'te bouwen!" Zijlstra: „Ik heb met dat beleid niks te maken. Er is er al zeven jaar geen meer bij gebouwd!" Na de vrij rationele bezwa ren tegen kernenergie die we nu uitvoerig hebben bespro ken, is er nog een laatste pro bleem: dat van de maatschap pelijke acceptatie. Simpel ge zegd: wat doet u met de uit komst van de Brede Maat schappelijke Discussie, dat driekwart van de bevolking tegen kernenergie is? Zijlstra: „Dat is een factor waar wij uitdrukkelijk reke ning mee wensen te houden. De bevolking is misschien af en toe wat in het overdrevene ongerust, maar ik kan haar dat ook nauwelijks kwalijk nemen. Als je kijkt hoe ge heimzinnig er omgesprongen wordt met zaken als die na triumbrand in Kalkar, en die vastgeroeste kleppen in Borssele... Ik vind in ieder geval dat de politiek de BMD zodanig serieus moet nemen, dat we overgaan tot extra - FOTO DE STEM JOHAN VAN Gl» decentrale opwekking en eea heel andere inrichting van di energiestructuur in de vol gende eeuw." Lansink: „Ik til heel zwaar aan het probleem van di maatschappelijke acceptatie Wij hebben de plicht daar over met iedereen goed door te praten. Ik tast de uitkom sten van de BMD-enquêtf niet aan, maar ik blijf wei staande houden dat de BMD. qua deelname, niet geworden is wat ervan werd verwacht Veel praten is heel belang rijk. Ik merk dat tijdens spreekbeurten, dat na afloop! bezoekers - ook mensen di' goed thuis zijn in energie vraagstukken - er toch an ders tegenaan gaan kijken Meegaan met primaire reac ties zonder discussie, da! maak ik in ieder geval niet mee. Als er na een uitgebrei de discussie een andere ener- giepolitiek uit de bus moei komen, dan okay Maar da» moeten we wel acceptere» dat we ons isoleren van rest van Europa." Braams: „De BMD is een erg belangrijk proces ge weest, een factor om reke ning mee te houden. Maar i» feite is dat ook al gebeurd we zij n, op het punt van d' kernenergie, al een stof langzamer dan onze buur landen. En daar komt bij da1 een BMD nooit in de verant woordelijkheden van parlement kan treden. Mijn idee is dat nu de rege ring een behoorlijk plan aa» de bevolking moet aanbie den, waarin de optie van kernenergie wordt openge houden. Als je dat met gc argumenten onderbouwt, een voorzichtige stap in die richting zeker verantwoord worden gevonden. Als je technische kennis in stand wil houden, zul je niet anders kunnen dan nieuwe centrales bouwen op het moment dal de oude gestopt worden. An ders blokkeer je de mogelijk heid van kernenergie niet al leen voor deze eeuw, of voor een paar jaar, zoals de ker ken en vakbeweging wilde" toen ze in 1975 een denkpau® van vijf jaar vroegen, maar voor veel langer. Zeker voor een groot deel ook van de ko mende eeuw." Jm» jLm fmtmi I f t door Laur Crouzen Jaarlijks worden op deze of een vergelijkbare manier duizenden ouders in Neder land voorzichtig attent ge maakt op het feit, dat hun Jasper, hun Floortje, hun Mi ke of Loesje een wat afwij kende indruk maakt op de juffrouw van de kleuter school. „Hij doet het niet zo goed; hij kan niet zo goed mee", luidt vaak het aanvan kelijke oordeel. De reacties zijn vaak tweeërlei: vader en moeder schrikken, hebben zich nooit gerealiseerd dat.denken dat hun kind mischien de laatste tijd al leen maar wat moe is ge weest. Of de behoedzame in- troduktie van de kleuterleid ster ontmoet met name bij de moeder een stil vermoeden, dat haar kind inderdaad enigzins anders is. Heel wat ouderlijke emo ties werken zich op een der gelijke mistige avond in no vember, halverwege de eer ste helft van het nieuwe schooljaar, omhoog. Maar meestal wordt in goed over leg tot het inwinnen van ad vies besloten. En dan komt een team van deskundigen in aktie om op moeilijke vragen antwoord te geven. •Wat is dit voor een kind? •Wat zijn nu precies die moeilijkheden, waarmee het in de klas te maken heeft? •Is er sprake van een dui delijk aan te wijzen lichame lijk afwijking? Heeft het kind achterstand opgelopen? •Is dit een minder begaafd kind? •Hoe intelligent is het en kunnen we wat zeggen over zij n toekomst op school? •Zijn de leerproblemen op te vangen en mogelijk van voorbijgaande aard? •Moet Jasper naar een school voor moeilijk lerende kinderen (MLK) of een school voor kinderen met leer- en opvoedingsmoeilijkheden (LOM)? Opvoedkundigen (pedago gen), zielkundigen (psycholo gen), specialisten in de op vang van leermoeilijkheden (orthopedagogen) en andere deskundigen van schoolbege leidingsdiensten of sociaal- pedagogische centra gaan proberen in héfr kinderhoofd te kijken en het gedrag van de kleuter ontleden. Juf frouw of meester zet obser vaties op papier en er worden gesprekken met de ouders gevoerd. En het meest be langrijke onderzoek, dat bij een kind,'dat verder niets lij felijks mankeert, gedaan wordt is de Intelligentie-test, de IQ-test of de bepaling van het intelligentie-quotiënt. Jasper moet reeksen van korte opgaven, taken en puz zeltjes doorwerken, meestal in het bijzijn van een zwij gende toezichthouder. Het uiteindelijke resultaat is een getal, dat gemiddeld rond de honderd ligt. De uitkomst van een deelsom, waarbij de zogeheten 'geestelijke' leef tijd van het kind vergeleken wordt met zijn leeftijd in ja ren. „Zo wordt soms in een paar uur tijds een beslissing genomen, die een leven lang kan doorwerken. En daarbij speelt de intelligentie-test een erg belangrijke rol, even afgezien van de inbreng van de ouders, die het kind al van de geboorte kennen, en de ob servaties van leerkrachten. Een te belangrijke rol vinden n wij bee kan en 1 het ver wel moe grij ui te star! D naa ped Uni Sam gebc Elslc Rijk Utre na ja Unit op b schil leert stekl ger H« voed wrcx plaai lijke leert soor en d zijni soorl Ruys 'Leei „■w Jo maai schri kunr stan< goed staai wat mij de le supei wel ■llllllllHlllllllllllllllllllllllllHllllltllllllllHIIIIDU,!,,,,,,,,!,!, DEN HAAG - „Ik til heel zwaar aan de hou ding van de bevolking ten opzichte van kern energie, zoals die ook uit de Brede Maatschappe lijke Discussie over het Energiebeleid naar vo ren is gekomen. Voor mij is dat een enorme worsteling. Je moet op werken tegen een muur van angst, van onbegrip. De bevolking ervan overtuigen dat kern energie kan en moet is één van de zwaarste op gaven van de komende jaren." Perscentrum Nieuwspoort, half elf 's avonds. Terwijl in de Tweede Kamer minister Van Aardenne (Economische Zaken) zijn politieke leven probeert te rekken, maakt Ad Lansink (CDA) duidelijk hoe zwaar toch ook voor zijn fractie de BMD-uitslag weegt. De VVD en sinds kort ook het CDA zijn voorstander van uitbreiding van het aan tal kerncentrales, en gaan daarmee in tegen de verlan gens van de meerderheid van het Nederlandse volk. Het PvdA-standpunt (geen nieu we kerncentrales) spoort met die verlangens, maar in het ronde „taleLgesprek blijkt dat geen enkel standpunt on wrikbaar vastligt. Hoe Zijl stra (PvdA) met een WA- verzekering nog voor kern energie te winnen is, en Braams (VVD) en Lansink nog van hun pro-kernener- gie-houding te genezen zijn. De Stem: De kabinetsplan nen, nu formeel nog niet be kend, gaan ervan uit dat hal verwege de jaren '90 in totaal rond 8.000 MegaWatt vervan gend vermogen nodig is voor de elektriciteitsvoorziening. Vast staat ook al dat het kabi net een deel daarvan - maxi maal de helft - uit kernener gie wil halen. Wat is uw keus? Braams: „Ik denk niet dat er kort na 1990 al 8.000 MW nodig is, volgens mij zal 2- a 3.000 MW genoeg zijn. Als we daarover praten, is mijn eer ste keus kernenergie, voor de volle 3.000 MW. Het aantal centrales vind ik daarbij niet belangrijk; het belangrijkste is voor mij dat de anti-kern energie-sfeer wordt doorbro ken. Later, als ook de behoef ten beter zichtbaar zijn, kun nen we misschien nog kijken naar windenergie en warm te/kracht-koppeling (gecom bineerde opwekking van warmte en elektriciteit - red.)." Lansink: „Ik kom inder daad op 6- tot 8.000 MW ver vangend vermogen, waarvan 2.000 MW uit warmte/ kracht-koppeling en decen traal vermogen (kleine, ver spreid staande energiedra gers - red.) kan worden ge haald. In onze nota 'Tijd voor Elektriciteit', die inmiddels door de fractie is aanvaard, is 2- a 3.000 MW kernenergie voorzien, tenminste 1.000 MW wind en nog wat steenkool. Met een opslagsysteem erbij zoals voorgesteld door Lie- vense, een spaarbekken dus, zou het nog mooier zijn, om dat je dan je vermogen beter kunt benutten." Zijlstra: „Ik zou eerst eens precies willen nagaan hoe de elektriciteitsvraag zich ont wikkelt, want een te globale invulling van het nieuwe vermogen dat nodig is leidt al gauw tot een enorme overca paciteit, en daardoor extra kosten. Als de elektriciteits vraag met 1 stijgt, zal er 4- a 5.000 MW nodig zijn. Dan zie ik 3.000 MW extra aan de centraal vermogen, wind energie daar nog bovenop en desnoods wat extra kolen- vermogen. Op die manier zal het in elk geval heel makke lijk zijn in te spelen op de vraag. Met kerncentrales, die in mijn model dus niet nodig zijn, is het veel moeilijker ratieproblemen (versprei ding van grondstoffen voor kernwapens -red.) die je met plutonium uit afgewerkte splijtstof kunt krijgen, vind ik de bouw van kerncentrales absoluut onverantwoord zo lang het afvalprobleem niet is opgelost. Ik vind dat de enig zuivere redenering. We werken nu al dertig jaar met kernenergie, maar voor het afvalvraagstuk hebben we nog steeds geen oplossing. Nu zit je weer met zoutkoepels die bewegen Braams en Lansink: „Flauwekul! Wat een onzin!" Zijlstra: „...En uit De Stem begrijp ik dat de Fran sen nu ook al zeggen dat ze ons afval niet overnemen. Als Lansink dus zegt dat het buitenland dat wel zal doen, is dat een pure speculatie. Bovendien, als het afval al naar het buitenland zou kun nen, moet je betalen wat het buitenland wil, want Neder land zit dan - bij gebrek aan opslagmogelijkheden - in een dwangpositie. En straks, met nieuwe kerncentrales erbij heb je dat probleem tien- tot twintigvoudig." Lansink, zeer verontwaar digd: „Daar heb je weer zoiets: pure verdraaiing van feiten! Er staat nu ruim 500 MW kernenergie. Straks wordt dat op zijn hoogst 4.000 MW. Dat is dus achtvoudig! v.l.n.r. Reinier Braams (WD), Ad Lansink (CDA) en Kees Zijlstra (PVDA) tijdens het rondetafel-gesprek in perscen trum Nieuwspoort in Den Haag. - FOTO HENDRIKSEN-VALK Kernenergie: geen 'ja' zonder meer Door Frans Boogaard, Pieter Eggen en Harry Vermeulen Waarom zeg je dat dan niet?" Zijlstra: „Braams heeft net al gezegd dat na 2.000 hij nog meer kerncentrales wil. Daarom zeg ik dat dan het probleem tien tot twintig keer zo groot wordt." Lansink: „Maar we hebben het nu over de kabinetsvoor stellen, en die gaan maxi maal uit van 4.000 MW. Dat is acht maal 500. Dan moet je niet zitten kletsen over tien tottwintig!" Zijlstra: „Dan houden we het op tien!" De Stem: Nog een bezwaar tegen kernenergie: de kosten. De geleerden zijn het er aller minst over eens dat, zoals zo vaak wordt gezegd, kernener gie echt de goedkoopste ener giedrager is. Braams: „Je moet dan weer de kosten van kern energie vergelijken met die van andere energiedragers. Als Zijlstra zegt dat kern energie duurder is meet hij met twee maten, want het probleem van de koolzuur gassen (die op termijn leiden tot het smelten van de pool kappen; niet te verwarren dus met de uitstoot van zwa veldioxide en stikstofoxiden, twee andere kostenposten - red.) maakt kolenstook ook al onbetaalbaar. Van kernener gie is bekend dat het grote eenmalige investeringen vergt, maar dat daarna de kosten beperkt blijven. An dere landen doen het al heel goedkoop; zodahig zelfs dat wij van hen kernstroom im porteren tegen een prijs waarvoor wij het met fossiele brandstof niet kunnen ma ken. Maar natuurlijk zal er voor Nederland een aparte kostenberekening moeten komen, voordat de VVD in stemt met de bouw van nieu we kerncentrales." Lansink: „Ik vind het van groot belang dat de uitvoe ringstermijn goed wordt vastgelegd. Geen Kalkar achtige toestanden, of zoals in sommige staten van de VS, waar de bouw van de centra les zo slecht was voorbereid dat door de lange duur van de bouw de kosten de pan uitrezen. Als die twee dingen goed in de gaten worden ge houden - de aanbestedings som en de duur van de bouw - moet er prijsvoordeel op kunnen treden. En kun je daarmee ook weer mensen overtuigen van het nut van kernenergie." Zijlstra: „Ik verwijs voor het gemak maar naar uit spraken die Kaland, CDA- energiedeskundige en voor- Reinier Braams: „De BMD is een erg belangrijk pro ces geweest, een factor om rekening mee te houden." - FOTO DE STEM JOHAN VAN GURP als nu weer over die WA- verzekering." Zijlstra: „Dat zijn geen mythes!" Lansink: „Dat zijn het wèl. En dat geldt ook voor die zo genaamde nieuwe vesti gingsplaats voor een kern centrale die plotseling op dook, Boxmeer. Daar heb ik ook nog nooit een officieel stuk over gezien." Zijlstra: „Dat kan ik voor lezen!" Lansink: „Niet overleg gen? En dat is dan de man die het CDA altijd geheimhou ding verwijt! Nee, ik vind dit geen sterk nummer van Zijl stra." De Stem: Wellicht één van de grootste bezwaren van kernenergie is het nog steeds niet opgeloste probleem van het hoog radio-actieve afval. Braams: „Het radio-actie ve afval is technisch geen groot probleem meer. Dat was het lang, omdat het om sterke stralingsbronnen gaat. Maar inmiddels is men zover dat het voor lange tijd be heersbaar is, dat tijdelijke opslag verantwoord mogelijk is. De vraag is alleen wat je er op langere termijn mee doet. Daar is men nu interna tionaal druk mee bezig: op slag in de klei in België of in graniet in Zweden. Neder land kan gewoon afwachten, en wanneer men in het bui tenland ervaring heeft opge daan met definitieve opslag methoden kunnen wij een keus maken." Lansink: „Ik vind het af valvraagstuk het moeilijkste, niet zozeer vanwege de tech niek, maar omdat bijna niet uit te leggen is dat het pro bleem oplosbaar en beheers baar is. De schaal van het probleem, de tijdsduur, groeit de mensen boven het hoofd. Je kunt dat eigenlijk alleen duidelijk maken door te wijzen op de kolenstook, waarbij wij voorraden fos siele brandstoffen die in mil joenen jaren zijn opgebouwd, in enkele honderden jaren opgebruiken. Ik zou eerst willen kijken of we voor het kernsplij- tingsafval geen oplossing kunnen vinden in het buiten land. Je kunt dat altijd pro beren: wij verrijken, Franr- kijk werkt op, misschien dat nog weer een ander land het afval wil bergen. Een andere mogelijkheid is langdurige bovengrondse opslag, of een semi-permanente opslag bo vengronds, met als voordeel dat je er zo bij kunt als er nieuwe verwerkingstechnie ken zijn. Ik vind in ieder ge val dat het kabinet reëel uit zicht moet bieden op een der gelijke oplossing. Dat wordt één van de harde voorwaar den voor het CDA. Zonder uitzicht op een oplossing voor het afvalvraagstuk geen kerncentrales." Zijlstra: „Ik ga verder, want nog los van de prolife- Kees Zijlstra: „Nu zitje i wegen" flexibel op de vraag te reage ren." De Stem: Eén van de be zwaren tegen kernenergie is, nog steeds, de onveiligheid van de centrales. Hoe zwaar weegt dat argument voor u? Zijlstra: „Ik kan daar kort over zijn. Ik merk alleen maar even op dat het nog steeds niet mogelijk is om een WA-verzekering (Wette lijke Aansprakelijkheid - red.) af te sluiten tegen kern ongevallen. Kennelijk dur ven dus de verzekeraars dit risico niet aan. Dat zegt ge noeg over de onveiligheid van de centrales." De Stem: Dus als er morgen een verzekeraar opstaat die zegt: ik verzeker de heer Zijl stra tegen kernongevallen, dan vervallen de PvdA-be- zwaren tegen kernenergie Zijlstra: „Op dit onderdeel grotendeels wel, ja." Braams: „In mijn optiek kun je de gevaren van kern energie alleen goed beoorde len als je ze vergelijkt met de gevaren van andere energie dragers. En dan stel ik vast dat kernenergie niet gevaar lijker is dan andere bronnen, als je tenminste bereid bent de hele cyclus na te lopen. Kolencentrales bijvoorbeeld lijken veilig, maar door mijnongevallen moet je per miljoen ton steenkool toch •er met zoutkoepels die be- - FOTO DE STEM JOHAN VAN GURP met een x aantal doden reke nen. Een stuwdam, voor som mige mensen het toppunt van milieuvriendelijkheid, kan uiterst gevaarlijk zijn. Ik weet dat bij kernenergie al tijd de kans bestaat op een uitzonderlijk ongeluk, maar tegelijk stel ik vast dat het risiko in nieuwe schattingen steeds verder omlaag is ge bracht. De risico's voor mens en milieu zijn bij kernenergie dus laag vergeleken met an dere opties." Lansink: „Ik ben het daar mee eens. In ons programma van 1977 was de onveiligheid van de centrales nog één van de punten van kritiek. In middels hebben we in de Ka mer uitgebreid gedebatteerd over de gevolgen van de bij - na-ramp in Harrisburg. Ik ben er pas geweest, toen één van de centrales daar werd schoongemaakt, en wat zie je dan? Dat de Japanners aan die schoonmaak meebetalen, om er zelf van te leren. We zijn ook in Borssele geweest, toen Jan van Houwelingen (nu staatssecretaris van De fensie - red.) nog voorzitter was van de vaste Kamercom missie voor Kernenergie. Na mens de voltallige commissie heeft hij na afloop vastge steld dat de Nederlandse cen trales de veiligste ter wereld zijn. Waar ik een enorme he kel aan heb is dat mensen als Zijlstra dan toch iedere keer weer met mythes komen, zo-

Krantenbank Zeeland

de Stem | 1984 | | pagina 6