IGEN EN! >W „ALS ER EEN HOBBEL ZIT, BELT E.Z. GEWOON EVEN WAT ROND" ACHTERGROND CLIMAX S&FMXAGfl dec. '84 Tel. 01152-1283-1453 Geen flappen Blinde paarden Bruggetjes Moerdijk Borssele nONDERDAG 20 DECEMBER 1984 5n show van land- [iwste machines eni onze show. Lobby werkt heel subtiel Door Frans Boogaard, Mathieu Kothuis en Henk Postma pRskosten Pniswiizigjngen voorbehoud ÊEWEG 318 "VILLA NOVA", pBEDRIJF OOSTVOGELS, Ni.™ yiERS B.V., ERASSTRAAT 1, I.V., KEIWEG 57, 1JENBERG B.V., BURG, FREIJTES I ZN B.V., ALVAREZLAAN145, lENSTRAAT 45, „NOU, ALS je met mij over de energielobby wil praten, zijn we gauw klaar. Ik weet daar niks van." I Ad Lansink, CDA-ener- giespecialist, kijkt echt alsof je hem van een niet-begane doodzonde beschuldigt. De man die samen met zijn col lega Van der Linden de roemruchte nota 'Tijd voor elektriciteit' schreef, die sa men met Van der Linden ook het hele CDA (partijbestuur èn Tweede Kamerfractie) van een afwijzend ('nu geen verdere bouw van kerncen trales') tot een instemmend ('optie voor kernenergie openhouden') standpunt bracht, ontkent simpelweg het bestaan van een duister netwerk, van lijnen die Arn hem, Nijmegen, Petten, Den Bosch, Borssele en de Bezui- denhoutseweg in Den Haag, de zetel van Van Aardenne, met elkaar verbinden. Lansink: „Als die lobby er al is, een lobby buiten de be kende, officiële kanalen om, dan heeft die zich bij mij nooit gemeld." En Van der Linden: „Ener gielobby? Wat bedoel je daarmee?" -Bijvoorbeeld wat het nou oplevert om het CDA om te turnen. „Als het zo moet, hoeft dat gesprek voor mij niet." Een luide schaterlach aan de andere kant van de lijn, dan: „Nee, ik heb er nog nooit wat van gezien. Als het al zo werkt, dan hebben ze kenne lijk mijn gironummer niet." Dr. L. Reynders, als staf medewerker van Natuur en Milieu het intellect van mi lieubewust Nederland en te vens lid van de Algemene Energie Raad, het hoogste adviesorgaan van Van Aar denne, weet wèl hoe de lobby werkt: „Heel subtiel. Er gaan geen flappen over tafel, re ken daar niet op. Maar toch verandert er van alles. Ik zou dat het tweede no-nonsense- karakter van dit kabinet wil len noemen. Neem nou zo'n Brede Maatschappelijke Dis cussie. In het begin werd wel gezegd: moeten we al dat ge zeur nou wel serieus nemen? Nu is het heel simpel: geen gezeur, laten we flink zijn. Zaken doen. De stijl van Bukman. Hij zoekt ook heel geduldig de mensen uit die het CD A-partij bestuur over energie adviseren. Hij rede neert: ik heb dat en dat ad vies nodig, dus zet ik die en die mensen in mijn commis sie. Nou, als je zo'n openings bod hebt weet je wel hoe de discussie verder verloopt. In de Energieraad ligt dat gelukkig allemaal wat an ders, maar toch hebben we het kortgeleden ook daar meegemaakt dat een advies naar buiten ging zonder dat beide helften door de voltal lige raad waren besproken." Dr. ir. A. Oele, nu Commis saris van de Koningin in Drente maar van '76 tot vorig jaar juni voorzitter van de Energieraad, ziet de raad in tegenstelling tot Reynders allesbehalve als een forum waar de 'slikken of stikken'- formule wordt gehanteerd. „Er is, althans voorzover ik daarbij ben geweest, altijd sprake geweest van zakelijke argumentatie. En contacten die er achter de schermen zijn, och.De resultaten daarvan komen toch altijd boven water. Ik zoek daar verder niks achter. Zolang hetgeen de raad doet maar controleerbaar is en hij de redelijke mate van onafhan kelijkheid die hij nu geniet kan behouden, lijkt me er weinig aan de hand." Grosso modo is dat ook de redenering van Meiny Epe- ma, oud-PvdA-Kamerlid en opvolger van Oele als AER- voorzitter. „De lobby," zegt zij, „zit heel, heel ingewik keld in mekaar; altijd inge wikkelder dan je denkt. Je kunt natuurlijk globaal zeg gen dat je de pro's moet zoe ken bij de SEP, die een heel lage prijs verwachten van kernstroom, en bij een hand jevol enthousiastelingen op het departement. Maar als ik nou in de raad kijk: Ed Berg, de VNG-voor- zitter, is een partijgenoot van me. En vóór kernenergie. Mudde van de Consumenten bond ook. En Bierman, WD- wethouder uit Heemstede,' maar ook oud-stuurgroeplid van de BMD, idem. Neem daarentegen de PZEM-directeur uit Borssele, Tiktak; voorzitter van ver schillende werkgroepen op het gebied van kernenergie, maar nu ook zeer gelukkig met zijn kolencentrale en de nieuwe technieken die daar bij te pas komen. Dat is toch op zijn minst een heel ambi valente houding." De Energieraad zelf, zegt Epema, hoeft geen platform voor zware lobby te zijn, om dat de elektriciteitswereld (via de directeur en oud-di recteur van de SEP) en ande re witte-boordenachtige pressiegroepen gewoon zit ting hebben In de raad. Wat Economische Zaken achter de schermen nog voor lijnen heeft met deze groe pen, is ook de AER-voorzitter niet bekend, maar binnen de raad heeft het departement in elk geval geen stem. „De ambtenaren die er bij zitten, druk ik altijd terug op tech nische informatie. En ver der. er zal best veel overleg zijn - maar reken er wel op dat de club van Lucas Reyn ders op dat punt ook van •wanten weet." Reynders zelf geeft toe dat de AER een 'vrij nette club' is, waar in de regel grote to lerantie wordt betoond je gens andersdenkenden. „Je komt ook adviesorganen te gen, die vol blinde paarden zitten, óók van overheidswe ge. Sommige van die advies clubs worden volgezet met vriendjes van de kernener gielobby, en die clubs demon streren daarna geen achting meer voor welk feitelijk ge geven ook. Voorbeelden? Neem de commissie Reac torveiligheid. Die heeft het klaargespeeld in de pers te komen met het verhaal dat kerncentrales veel veiliger zijn dan tot nu toe werd ver ondersteld. Die stelling is ge baseerd op een Amerikaans onderzoek, dat sommige gro tere ongevallen met kerncen trales meevallen. Dat onder zoek is trouwens nog lang niet afgerond, dat wordt te gen zeer hoge kosten voort gezet tot eind volgend jaar. Maar de commissie Reactor veiligheid had in '82 al ge noeg, en negeert straal de verdere uitkomsten van dat onderzoek. Een ander voorbeeld is de meer dan evenredige stra- lingsschade, waarover in het buitenland dure studies zijn gemaakt. De Gezondheids raad, althans een speciale commissie daarvan, doet met die studies niks. Bij de AER gaat dat alle maal wat netter, hoewel het ook daar niet altijd deugt. Als er soms een concepttekst is waarin EZ kritisch wordt benaderd, of er anderszins voor dat departement een hobbel zit, wordt er tussen twee vergaderingen door even rondgebeld. En dan wordt zo'n tekst altijd wel weer bijgesteld. Qua prijsstelling fungeert EZ helemaal als pr-bureau voor de nucleaire industrie. Door de grote basislast van kolen- en kernenergie kom je met zeer hoge kosten te zit ten, maar dat is EZ kennelijk een zorg. Als je dat afzet te gen de aandacht voor alter natieve bronnen, dan is dat een wanverhouding van'de eerste orde." Oele: „Wat ik vastgesteld heb is dat de gevestigde in stellingen en bedrijven, die op hoger ni-">au verantwoor delijk zijn jor de stroom voorziening, er in de eerste plaats naar hebben gestreefd hun brandstofvoorziening zo veilig mogelijk te stellen. Qua prijsontwikkeling wil len zij niet voor verrassingen komen te staan. En kern energie mag dan op het eer ste oog geen prijsvoordeel ge ven, het is in ieder geval een uiterst stabiele energiedra ger." Begin dit jaar werd een 28 miljoen kostende opera tie afgesloten, die enerzijds als 'uniek inspraakproces', anderzijds als 'praatcircus' werd betiteld. Hoe ervaren de leiders van dit energiepro ject, de Brede Maatschappe lijke Discussie over het Ener giebeleid, nu de lobby? Dr. ir. L. Jansen, oud- PPR-Kamerlid, blijkt thans werknemer van minister Winsemius, afdeling Afval stoffen, en doet er op die grond nu liever het zwijgen toe. „Als ambtenaar Afval stoffen heb ik ook te maken met de elektriciteitsbedrij ven, en dan is het wat verve lend als ik nu publiek uit spraken in relatie tot hen ga doen," aldus het vroeger(e) radikale Kamerlid. Oud-FNV-bestuurder en ex-stuurgroeplid Schrave- made, naar wie Jansen ver wijst, blijkt spraakzamer. Van een lobby heeft hij nooit iets gemerkt, zegt hij, maar wat er nu met de resultaten van de BMD gebeurt is rond uit schandalig. „Als stuurgroep hebben wij voor een enorm stuk de- polarisatie gezorgd," zegt hij. „We hebben allemaal brug getjes gebouwd, maar door mensen als Van Aardenne - hij voorop - worden die alle maal weer afgebroken. De mensen die in het algemeen in de eerste rij staan om de anti-kernenergiebeweging polarisatie te verwijten, ma ken zich er zelf aan schuldig. Je moet vóór zijn, dan mag je meepraten; anders niet," al dus Schravemade, die in dit verband ook over het CDA - „ik ben benieuwd wat die over de BMD hadden gezegd als de uitslag positief was ge weest voor kernenergie" - weinig enthousiast is. En let terlijk: „Als wij van te voren hadden geweten dat de reac ties van CDA en VVD zouden worden wat ze zijn, durf ik te wedden dat er nooit een stuurgroep was gekomen. Dan had geen van de leden zich daartoe geleend." Lansink (CDA)„Dat is ge klets achteraf. Natuurlijk hebben wij de plicht de uit komsten van de BMD zo goed mogelijk mee te nemen in on ze standpuntbepaling, maar iemand moet mij eerst maar eens aanwijzen waar in het BMD-rapport die principiële afwijzing van kernenergie te vinden is. Het zou toch Bvaan- zin zijn van onze kant om je in te zetten voor iets waar voor je geen hand op elkaar krijgt? En dan nog: ik vind het vraagstuk van onze elek triciteitsvoorziening van een zo fundamenteel belang, dat je dat niet kunt afdoen met een simpel vraag- en ant- woord-spelletje." Zo werkt dat - kennelijk - in Den Haag. En hoe in de provincie? Minder subtiel in elk geval. Van Agt, zes jaar geleden premier van een kabinet dat de plannen van Den Uyl voor de bouw van drie nieuwe kerncentrales terugdraaide (onder druk van de gewijzig de omstandigheden, dat wel!), legde eerder dit jaar méér enthousiasme aan de dag voor een nucleaire krachtbron op Moerdijk dan hij ooit heeft getoond voor zijn huidige ambt. In de ogen van menige AKB-cel in Brabant riep hij zichzelf daarmee uit tot pro vinciaal kampioen-lobbyist. Ook PNEM-directeur ir. J. van Rooij zou graag een kerncentrale op het zwaar belaste Moerdijkterrein zien, maar in tegenstelling tot Van Agt oordeelt hij zich in af wachting van een kabinets besluit niet tot een officieel standpunt gerechtigd. Hoe wel: „Natuurlijk zullen wij er ons best voor doen. We zullen Van Agt zeker niet te genwerken Net als op nationaal ni veau - Epema en Oele signa leerden dat al - zijn het ook in Brabant vooral de grote ondernemers die zich onge remd voor verklaren. De Brabants/Zeeuwse Werkgeversvereniging, bij monde van haar voorzitter Mes, riep beide provincies eind september al op zich sterk te maken voor een kerncentrale. De 'breinba- zenclub', in het leven geroe pen om Brabants wankele economie nieuwe impulsen te geven, laat zich evenmin on betuigd. Commissielid, te vens CDA Eerste Kamerlid ir. F. C. de Jong uit Roosen daal, gebruikte bij zijn af scheid als directeur van de Suikerunie deze krant om op het belang van kernenergie te wijzen. Aan de mening van andere leden van de commissie, zoals RABO-topman en CDA-kop- stuk Wijffels, BOM-direc- teur Van Opstal en de Til- burger mr. B. van Spaen- donck kan al evenmin wor den getwijfeld. Maar geen van hen kan Van Agt nog naar de kroon steken. Of zoals PvdA-frac- tievoorzitter in de staten J. Baartmans zegt: „De rol die hij persoonlijk heeft gespeeld is ongekend belangrijk. Maar nog meer schrokken we toen we eind oktober tijdens een bezoek aan de PNEM de visie van Van Rooij mochten ver nemen op het belang van kernenergie in de toekomst. Het werd bijna belachelijk gevonden als je daar iets te genin bracht. De hele PNEM— houding wijst er trouwens op dat ze alles zal doen om met kernenergie te kunnen be ginnen." Aldus Baartmans, die l^pt stilzwijgen van de CD A-sta tenfractie, ook na de uitlatin gen van Van Agt, wenst uit te leggen als nadrukkelijke me- /andaag de vijfde aflevering in de serie 'De kern van de zaak' de forige afleveringen plaatsten wij op 15, 17, 18 en 19 december, norgen -vrijdag- de zesde pagina. Een meerderheid van het Nederlandse volk wil geen nieuwe kerncentrales; toch komen ze er. Het CDA schreef in zijn verkiezingsprogram dat 'nu geen verdere bouw van kerncentrales plaatsvindt'; toch wil het CDA ze nu. Hoe komt het dat kabinet en Kamer zich zo weinig gelegen laten liggen aan de vox populi? En welke buitenaardse machten hebben het CDA in een zo korte tijd tot een koerswijziging van tegen de 180 graden bewogen? Drie Stern-redacteuren verdiepten zich in het schimmige wereldje van de energielobby, op Haags èn provinciaal niveau. Een insider: „Op sommige punten fungeert Economische Zaken écht als het public relations- bureau van de nucleaire industrie." deplichtigheid aan de pro lobby. Stilzijgen ook in Zeeland, althans in de politiek. De di rectie van de Provinciale Zeeuwse Energie Maat schappij mag zich van het provinciebestuur sterk ma ken om Nederlands enige commerciële kerncentrale in Borssele van 'een broertje of zusje' te voorzien. Vrije me ningsuiting, zo redeneren de bestuurders, is een groot goed, ook voor PZEM-direc- teuren die in jaarverslagen of waar dat maar te pas komt de loftrompet over kernener gie blazen. Toch ligt er sinds 1977 in Zeeland een motie van CDA, PvdA en PPR, waarin bou wers aan een tweede kern centrale resoluut de deur ge wezen wordt. Maar of die motie straks, wanneer het er op aankomt, overeind zal blijven is onderwerp van ge rede twijfel, zeker wanneer in de provincie door afwij zing van nieuwe kerncentra les produktievermogen voor elektriciteit verloren zou gaan. Provincie en gemeente Borssele hebben in streek- en bestemmingsplan planologi sche barrières opgeworpen. Maar er zijn tekenen die erop wijzen dat men lijdzaam toe zal zien wanneer de minister van Ruimtelijke Ordening die remmen met één enkele pennestreek losgooit. Zeeland, zich bewust dat het over uitstekende vesti gingsfactoren beschikt, zal dan gewoon meewerken, heeft de Zeeuwse gedepu teerde voor ruimtelijke orde ning, E. Maris-Koster (WD) al duidelijk laten doorsche meren. Misschien, zo hoort men in de wandelgangen, kan Zeeland wellicht zelfs compenserende voorzienin gen in de wacht slepen wan neer de provincie schijnbaar tegen wil en dank een nieuwe kerncentrale accepteert. Had het aan de Zeeuwse VVD gelegen waren er niet eens planologische barrières geweest en anders waren die maar alvast tijdens het laat ste debat rond de provincie begroting geslecht. Maar de sleutelpositie bij de politieke besluitvorming in Zeeland over kernenergie is in han den van het CDA. En waar VVD en PvdA hun stellingen, lijnrecht tegenover elkaar hebben betrokken, blijven de christen-democraten zwij - gen. Officiéél houden ze vast aan de anti-kernenergiemo tie van 1977, maar het is dui delijk dat er binnen het CDA krachten aan het werk zijn, die proberen het bedje voor een tweede kerncentrale te spreiden. CDA-senator A.Kalant werd in de tijd dat hij als Zeeuws gedeputeerde Neder lands eerste en tot nu toe eni ge commerciële kerncentrale naar Borssele haalde wel de Zeeuwse 'onderkoning' ge noemd. Zijn reputatie liep een forse deuk op toen bleek dat hij maatschappelijk on aanvaardbare manipulaties van de toenmalige PZEM-di- recteur gedekt had. Maar in middels is Kalant één van de invloedrijkste mannen, in de nationale energie-wereld. Afgelopen zomer toonde hij in het weekblad Vrij Ne derland tot de meest energie ke kernenergie-lobbyisten te behoren. „Ik hoop dat de meest geschikte ligplaats, bij de bestaande centrale van Borssele wordt gekozen. De mensen hier hebben nu al zo'n vijftien jaar ervaring. Ze kennen de werking, de vei ligheidsvoorschriften. Ze be zitten alle kennis van de ex ploitatie. Het zou toch ontzet tend dwaas zijn om net zo'n groep ergens anders in het land van voren af aan te la ten beginnen". Sinds die tijd treft men hem opmerkelijk vaak tij dens Zeeuwse CDA-bijeen- komsten aan. Met de be drijfsleider van de kerncen trale in Borssele, ir. U. Ban- ga, maakt hij deel uit van de 'energiebegeleidingscommis sie' van het CDA. En dan is er nog het CDA-statenlid E. Nieuwkerk, lid van de Raad van Bestuur van de PZEM. Nieuwkerk laat over de wer kelijke intenties van zijn partijgenoten weinig te ra den over. „Ik heb ooit eens gezegd, als de Raad van Be stuur van de PZEM zelf voor de keuze zou hebben gestaan tussen het kolenombouwpro- ject en een kerncentrale, dan had de Raad van Bestuur naar alle waarschijnlijkheid gekozen voor een kerncenta- le". Het PvdA-statenlid J. Roodenburg, het enige PZEM-bestuurslid dat slui ting van de bestaande kern centrale voor z'n verant woording zou willen nemen, is inmiddels tot een soortge lijke conclusie gekomen.Hij zegt: „We kunnen het best onze mond houden. Elke actie op dit moment zou tot een uitspraak voor een tweede kerncentrale kunnen leiden". Het statenlid J. Boogerd- Quaak (D'66) vroeg zich tij dens het recente statendebat over de provincie af of stille krachten in Zeeland het kli maat rijp aan het maken zijn voor een tweede kerncentra le. Inmiddels heeft ze daar over zekerheid. Tijdens het zelfde statendebat lekte uit dat PZEM-directeur M. Da lebout achter de rug van het PZEM-bestuur bij de Kroon beroep heeft aangetekend te gen het bestemmingsplan Sloe I, dat de bouw van een nieuwe kerncentrale in de weg staat. Dat bezwaar schrift kreeg achteraf alsnog de instemming van het PZEM-bestuur, officiéél om dat het bestemmingsplan de PZEM ook andere beperkin gen oplegt. PZEM-voorzitter W. Don, gedeputeerde van de PvdA, schaarde zich ook achter het bezwaarschrift, al gaf hij toe dat de directeur buiten z'n boekje was gegaan. Zijn hou ding wordt door de anti-ker nenergiebeweging argwa nend bekeken, al laat Don te genwoordig nog slechts wei nig gelegenheden voorbij gaan om te benadrukken dat er in Nederland geen nieuwe kerncentrales gebouwd mo gen worden, zolang het af valprobleem niet beter is op gelost. Die redenering kan ook bij het CDA worden ge hoord, al kan men daar nogal eens beluisteren dat er voor het afval al oplossingen zijn. De Zeeuwse CDA-fractie heeft zich ondertussen ook opgeworpen als de vurigste pleitbezorger voor een snelle fusie van de PZEM met de Brabantse PNEM en de Lim burgse PLEM. Men verwacht dat de PZEM in de toekomst alleen nog voor de bouw van nieuwe centrales in aanmer king komt wanneer het be drijf zich laat opnemen in grotere verbanden. Maar ook zonder een dergelijk samen werkingsverband beschikt de PZEM langs de Wester- schelde over vestigingsvoor-' waarden, waarbij de Neder landse energiewereld zich de vingers aflikt. Het kan daar bij netzogoed om concentio- nele centrales gaan. Hoe de grote lobby achter de schermen precies werkt, zou ooit in het kader van een doctoraalscriptie nog eens gedetailleerd uit de doeken moeten worden gedaan. Vast staat in ieder geval dat de stuurgroep BMD onder lei ding van jonkheer mr. De Brauw zich in haar tussen rapport eufemistisch uit drukte toen zij, in één klein zinnetje op pagina 136, vast stelde dat „op energieterrein er een sterke verwevenheid is tussen overheid en bedrij ven." Inderdaad, soms is het koud in de winter.

Krantenbank Zeeland

de Stem | 1984 | | pagina 19