VIJF JAAR NA
EERSTE HARTOPERA TIE
W-
DeZE week vijfjaar geleden werd in Medisch
Centrum De Klokkenberg in Breda de eerste open
hartoperatie uitgevoerd. Tot vandaag zijn er meer dan
4300 op gevolgd. Vanaf 1986 verwacht De Klokkenberg
jaarlijks 1500 hartoperaties te kunnen turven. Eind
vorige week kwam de officiële
toestemming daarvoor.
De ontwikkeling
verliep stormachtig,
eerst vallen en
opstaan, toen
groeistuipen, straks
in een wat rustiger
vaarwater. Door het
gesprek met de
directeuren drs. J.
Kegelaer en drs. F.
Martens loopt als een
rode draad het woord
'samenwerking
Tragiek
H Wirwar
Bedrijfsmatig
Specialismen
Apotheek
Lobby
Jack The Ripp
'slechts zesmoordt
collega's in de Ven
is hét land van de
lukraak-killen
aantallen slachtof
moment zitten ei
opgesloten, aan wi
en 700 moorden w
honderden ar
vermoedelijk ge
handvol 'randoi
voe
ZATERDAG 15 DECEMBER 1984
Groeistuipen
Klokkenberg voorbij
De Klokkenberg in Bredaeindelijk in rustiger vaarwater.
foto de stem /johan van guftf
Directeur drs. J. Kegelaer: feeststemming na
vijfjaar vallen en opstaan.
- foto de stem/johan van gurp
Door Wippel Houben
Van der Schaar, Schaepkens
I van Riempst, Wukash, Bed-
I derman, Greep, Merkx, Kau-
I lingfreks, Kegelaer, Diaco-
I nessenhuis, Ignatiuszieken-
I huis, Hendriks, Veder-Smit,
Van der Reijden.
I Een rij namen die gemakkelijk nog
uit te breiden zou zijn. Namen van
mensen en instellingen die allen hun
rol gespeeld hebben op wat eerst op
I een regelrecht echec leek af te gaan,
maar onlangs door Van der Reijden
als staatssecretaris van volksgezond-
heid in een gesprek met collega Pieter
Eggen 'een perfect functionerende
hartkliniek van een boven alle twij-
fels verheven kwaliteit en vakman-
schap' genoemd is.
Wie herinnert zich nog de knette-
rende ruzies, eindeloze nachtelijke
vergaderingen, wanhopige bemidde-
laars en verbolgen hartpatiënten? En
i wie de operatiestop na ampel tien we-
ken, de hervatting eind mei 1980, het
j ontslag van cardiopulmonaal chirurg
Van der Schaar in augustus van dat
j jaar en de verschillende gouden
handdrukken?
Verleden tijd, en de directie van De
Klokkenberg kijkt er niet graag op
terug. Na enig aandringen: „Het ba-
I sisidee van Van der Schaar was goed.
j De tragiek van de man was dat hij
I niet het vermogen had de uitwerking
I zelf in de hand te houden. De juiste
man op de juiste plaats is een gezegde
dat zeker van toepassing is op opera-
tieteams waar heel nauw en heel
j hard samengewerkt moet worden.
Zijn Houston-model met een cate-
gorale kliniek was in theorie goed,
I maar het behoefde veel aanpassing
aan de Nederlandse mogelijkheden,
j Hij moest opboksen tegen zijn eigen
I beroepsgroep, die hier huiverig voor
was. We leven pas vijf jaar later en
j het categorale idee is helemaal geac-
cepteerd. Het is gewoon bewezen dat
een hartkliniek met de juiste mensen
I op de juiste plaatsen goed kan func-
I tioneren. Terugkijkend moet je zeg-
gen dat het tegen het dramatische
j aanleunt dat Van der Schaar zijn
eigen geesteskind niet op de juiste
j manier heeft weten op te voeden en te
begeleiden tot volwassenheid".
Samenwerking, daar schortte het
in den beginne nog aan. De aanloop
naar de eerste operatie was al een
wirwar van competentiekwesties en
ziekenhuis- en Klokkenbergbelan-
gen. „Het was een kwestie van zwem-
j men of verdrinken. We moesten een
totaal nieuw projekt van de grond
brengen, waarover we zelf onvol
doende te zeggen hadden. De projekt-
leiders hadden autonoom moeten
kunnen beslissen over het model en
de mannetjes.
Het eerste kon niet door de op
dracht van Den Haag dat de kliniek
alleen open zou mogen als een alge
meen ziekenhuis voor voldoende me-
disch-specialistische support zou zor
gen. De hartkliniek had een duidelij
ke link met de longoperaties in ons
huis. De mannetjes moesten op grond
van historische verworvenheden voor
een deel uit het eigen huis gehaald
worden", zegt Kegelaer nu.
De Klokkenberg wimpelde als een
wat hautaine huwelijkskandidate het
ene trouwlustige algemeen zieken
huis na het andere af. Kernpunt van
de discussie was, dat De Klokkenberg
hoe dan ook het totaal hartchirur-
gisch pakket binnen haar eigen mu
ren wilde met inbegrip van een car
dioloog. Het Ignatiusziekenhuis gaf
uiteindelijk aan die wens gevolg.
Sindsdien is er een vrij hechte sa
menwerking, die in de praktijk goed
werkt.
Nog een opmerking over Van der
Schaar: „Hij heeft natuurlijk een
aantal positieve dingen nagelaten.
We hebben van hem geleerd dat je
een ziekenhuis bedrijfsmatig kunt
runnen. Het idee van winstgevend
werken hebben wij vertaald in effi
ciënt, kwalitatief hoogstaand en toch
zo goedkoop mogelijk. Hij bracht uit
Amerika ook het idee mee van een
patiënten relatiedienst. Die verzorgt
de opvang van familieleden van pa-
Drs. F. Martens, een van de
Klokkenberg-directeuren: „Er is
drie jaar veel te hard gewerkt".
- foto hans chabot
tiënten voor en na de operaties. Het
Nationaal Ziekenhuis Instituut komt
hier binnenkort kijken hoe dat gaat.
Deze begeleiding zou elk ziekenhuis
in Nederland moeten hebben", vinden
Martens en Kegelaer.
Het ideale model: een ziekenhuis
dat kan vertrouwen op een sterke in
terne organisatie waar mensen goed
met elkaar communiceren en met een
even sterk extern beleid. Aan dat
laatste is men de eerste jaren niet toe
gekomen. De interne groeistuipen le
verden meer dan genoeg problemen
op. Het vergunningenstelsel van de
overheid, de bouwstop, het uitblijven
van toestemming voor meer hartchi
rurgen en meer operaties hebben het
beeld van buitenaf vertroebeld. De
Klokkenberg moest in een ijltempo
vooruit, de overheid moest gelijktij
dig terug, omdat de kosten de pan uit
rezen. Dat botste.
De Klokkenberg heeft de komst
van de hartkliniek onderschat. Van
een rustig voortkabbelende organisa
tie werd in enkele maanden tijd een
complete switch naar een flitsend
management gevraagd. De medische
en politieke wereld keek uiterst kri
tisch over de schouder mee wat daar
aan de rand van het Bredase Mastbos
werd klaargestoomd. Elk stapje werd
bekritiseerd en de professionale arg
waan over de categorale opzet bleef
levensgroot overeind.
Dat beeld is verleden tijd. De Klok
kenberg heeft nu toestemming voor
een uitbreiding van 1300 naar 1500
open hartoperaties. Het feit dat er in
tern vier nieuwe operatiekamers en
een nieuwe intensive care-afdeling
gebouwd mogen worden, is een mijl
paal. Vijf jaar is er in een tijdelijke
accommodatie gewerkt, nu krijgt de
hartkliniek een permanent karakter.
Een zelfstandige Klokkenberg met
de noodzakelijke specialismen in huis
en de medisch-specialistische onder
steuning op enkele kilometers af
stand in het Ignatiusziekenhuis, kan
tevreden zijn. In enkele jaren is een
goed geoliede organisatie opgebouwd,
die een aantal open hartoperaties tot
stand zal brengen waar een door de
jaren gelouterd ziekenhuis als het
Antonius in Utrecht vele jaren over
heeft gedaan. Beide ziekenhuizen zul
len in 1986 een-derde van alle open
hartoperaties in ons land voor hun
rekening nemen.
Een Klokkenberg die zich nu niet
meer laat opvrijen voor samenwer
king, maar die daarvoor zelf de boer
op gaat. Zelfstandigheid staat voorop,
met daarnaast samenwerking waar
mogelijk. Uitgangspunten zijn de
kwaliteit, de efficiency en de kosten
beheersing. Samenwerking met bij
voorbeeld de cardiologen in de zie
kenhuizen in de regio op het gebied
van de Dotter-techniek. Daarmee is
het mogelijk een aantal hartoperaties
te voorkomen dan wel naar later door
te schuiven. Hiervoor is een angioka-
mer nodig, waarover verderop meer.
Samenwerking ook op het gebied
van toeleverende functies. Op 1 ja
nuari a.s. treedt De Klokkenberg toe
tot de Stichting Medische Laboratoria
in Breda. De 24 personeelsleden van
het Klokkenberg-lab komen dan in
dienst van de SML. In De Klokken
berg blijft een spoed-laboratorium.
Via een bestuurszetel, geregeld over
leg en de juiste persoon op de juiste
plaats houdt De Klokkenberg vol
doende greep op dit gebeuren.
Een jaar later zal De Klokkenberg
mee gaan draaien in de centrale apo
theek die nu al vanuit het Ignatius
ziekenhuis werkt voor dat zieken
huis, het Laurensziekenhuis in Breda
en het Theresiaziekenhuis in Raams-
donksveer. Het streven is er op ge
richt dat nog meer ziekenhuizen zich
hierbij aansluiten tegen dat de
nieuwbouw van het Ignatius in 1990
in gebruik genomen zal worden.
In de laboratoriumsfeer wordt ook
gedacht aan meer samenwerking op
het terrein van de pathalogische ana
tomie. Op dit gebied bestaat al een sa
menwerking tussen Ignatius, het
Bredase Diaconessenziekenhuis en
De Klokkenberg. Nogal een heet
hangijzer in deze regio. Samenwer
king op het gebied van opleidingen en
bij de Bloedbank bestaat er al langer.
Het Algemeen Ziekenfonds voor
West-Brabant en Zeeuwsch-Vlaan
deren lanceerde vorige week in deze
krant het idee dat per regio medisch
specialistische functies tussen de te
huizen verdeeld worden. De vier kli
nieken van De Klokkenberg (naast de
hartkliniek de centra voor longziek
ten, epilepsie en jeugdpsychiatrie)
vangen op hun deelterreinen patiën
ten uit heel West-Brabant en Zeeland
en zelfs Noord-België op.
„Op het gebied van de longopera
ties bestaat een uitstekende samen
werking met de ziekenhuizen in
Roosendaal en Bergen op Zoom.
„Daar kent men sinds kort eigen
longafdelingen. Wij hebben hier de
outilage en de know-how voor de
zware ingrepen. Logisch toch dat die
dan hier gebeuren. De toekomst zal
wel zijn dat Den Haag richtlijnen
gaat geven voor die functieverde
ling", zeggen de beide woordvoerders.
Bij de overheid bestaat een grote
bereidheid tot samenwerking. „Je
moet niet gaan zitten afwachten tot
Chirurg P. van der Schaar
ruimde het veld in augustus 1980.
- foto de stem dick de boer
iemand iets samen met jou wil doen,
je moet er zelf op af. Je moet zorgen
dat je op de juiste plaatsen zit om je
invloed uit te oefenen. En je moet ex
tern bezig zijn, de lobby, vitamine R
van relatie. Zo werkt het nu eenmaal,
iedereen doet het. Ga je zitten af
wachten dan mis je de boot", lichten
zij toe wat iedereen al lang weet.
Zelf hebben zij dat in de praktijk
gebracht toen driekwart jaar na de
aanvraag om tot 1500 operaties te mo
gen uitbreiden alle adviesinstanties
positief gereageerd hadden, maar de
regering het liet afweten. „We zijn
politici in Den Bosch en Den Haag
gaan informeren, hebben de vaste
Kamercommissie voor volksgezond
heid hier gehaald.
We hebben ook. wel de publiciteit
gebruikt om druk op de staatssecre
taris uit te oefenen. Dat was toen we
door efficient te werken op 1300 in
plaats van de toegestane 900 operaties
per jaar dreigden uit te komen. De
toestemming bleef uit. We hebben
toen de alarmklok geluid, dat de
hartkliniek het laatste kwartaal ge
sloten zou moeten worden als die toe
stemming niet snel kwam. Binnen
drie dagen was het rond. Zoiets kun
je ëën keer doen".
De aantallen hartoperaties hebben
-fet -voor kort in De Klokkenberg de
prognoses telkens achterhaald. De di
recteuren Martens en Kegelaer stel
len met grote beslistheid dat dit niet
meer zal en kan gebeuren: „Er is drie
jaar veel te hard gewerkt. We krijgen
nu de voorzieningen die normaal no
dig geweest waren. Daarmee kunnen
we 1500 operaties gaan doen. Als we
weer te hard gaan rijden gaat onze
wagen over de kop. De budgettering
bepaalt overigens onze snelheid. Het
zou ook hoogst ongeloofwaardig
overkomen als we nu boven de 1500
gaan zitten.
Natuurlijk hebben we toekomst
plannen, maar die liggen niet in de
sfeer van meer operaties of streven
naar een algemeen ziekenhuis. We
willen wel snel een angiokamer heb
ben, zodat via een catheterisatietech-
niek het opereren van een aantal
mensen voorkomen of in elk geval
met enkele jaren verschoven kan
worden. En we kunnen meer zware
longoperaties aan; we zijn een tho
raxkliniek en daar vallen de longen
ook onder. De adviesorganen en de
ziekenhuizen in deze regio staan ach
ter ons verzoek om zo'n kamer".
Zonder dat met zoveel woorden te
zeggen staan ze volledig achter de vi
sie van het CDA-Tweede Kamerlid
Ton de Kok. Die stelde in het blad 'In
zet' van vorige maand: 'Waarom niet
onze kennis en kunde aan het buiten
land aanbieden? Waarom zullen we
mettertijd de hartchirurgische voor
zieningen niet gebruiken voor bui
tenlandse hartpatiënten? Waarom
niet een omgekeerde luchtbrug?
Het is zeker niet mijn bedoeling de
ingrepen met winstoogmerk te laten
verrichten, maar het is toch doodzon
de de centra niet langer optimaal te
benutten. De kapitaalvernietiging is
anders enorm, het zou onverant
woord zijn. Geluiden als zou een om
gekeerde luchtbrug ethisch niet pas
send zijn, vind ik je reinste flauwe
kul'.
De voorzichtige reactie: „Aan
zoiets moet je pas denken als de
wachtlijsten in ons land tot normale
proporties zijn teruggebracht, hoog
uit enkele weken. Commerciëel den
ken is niet slecht en helpen van bui
tenlanders gebeurt op andere me
disch-specialistische gebieden ook.
Wij hebben hier tientallen epilepsie-
patiënten omdat er in Noord-België
geen voorziening voor is. Samenwer
king op een ruimere schaal dan alleen
in de regio".
Regelmatig duikt in de publiciteit
de gedachte aan een ziekenhuis-hotel
op. Daar zouden patiënten na een
operatie veel goedkoper verpleegd
kunnen worden dan in een zieken
huisbed. Bij De Klokkenberg bestaan
hiervoor geen plannen. Men ontkent
ook dat dit in de situatie daar goedko
per zou uitvallen. Dat zou eventueel
kunnen als het aantal operaties nog
meer omhoog moet, maar daarvan is
geen sprake.
Ook wordt niet gedacht aan een
hotel voor familieleden van operatie
patiënten. „Die kunnen hier een of
twee dagen terecht, daarna verwijzen
we hen naar de stad. Het is niet goed
Staatsscretaris Veder-Sm
middenaan het bed van een w
de hartpatiënten. Links van hair
directeur Kegelaer, rechts -
burgemeester Merkx van Breit
(april 1981). - foto de stem/johan van gum
als die hier de hele dag hier rondlo
pen. Dat komt ook de patiënt niette:
goede".
Door alle publiciteit over
hartkliniek zijn de drie andere kli
nieken de laatste jaren wat minde:
aan hun trekken gekomen. Ook daz
zijn ontwikkelingen gaande. De kli
niek voor kleuter- en jeugdpsychi:
trie De Mark heeft te maken met lan
ge wachttijden voor zowel klinisti
als poliklinisch werk. De aanvrage
voor uitbreiding van het aantal
den met 10 en van het aantal
plaatsen met 14 is door de adviseren
de instanties positief ontvangen.
De dr. Hans Bergerkliniek voo:
epilepsie bestaat volgend jaar ee:
kwart eeuw. Samenwerking kom
ook daar nadrukkelijk om de hoa
kijken. In overleg met Neer en Bost:
in Heemstede wordt de opening vï
een polikliniek voor epilepsie in Bot
terdam voorbereid. De Bredase kli-
Prof.dr.J.M. Greep, bemiddel®)
in de beginperiode.
- foto de stem johan vangt
niek heeft al dergelijke poli's in Dcfj
drecht, Goes, Middelburg en Vlissiop
gen.
Voor de longkliniek Schoondoi*
is de toekomst minder zeker. In ovej
leg is twee jaar terug besloten datof
ziekenhuizen van Bergen op Zoofflj
Roosendaal eigen longafdelin
zouden krijgen. Aanvankelijk
sprake van opheffing van
Schoondonck. Daarop is Van
Reyden al deels teruggekomen, wat
het onderdeel allergologie daar krijfj
van hem tien bedden toegewezen.
In zijn recente brief aan De KW]
kenberg stelde hij nog wel de provi"
cie Noord-Brabant te zullen adv:
ren dat de cara-afdeling (chronis®
aspecifieke respiratoire aandoet»"
gen) moet verdwijnen, maar de Pttr,
vincie heeft via de commissie Festc»|
al lang duidelijk gemaakt dat hid
van geen sprake kan zijn. Het r"
hoofdzakelijk gaan om patiënten vaj
buiten deze regio en daarvoor kan
staatssecretaris extra bedden
schikbaar stellen.
^ftTERDAG 15 DECEMBER
WASHINGTON -
moordenaars, elk
kent ze of heeft
gekend. De rond
vende menselijke
sters, in wie van ti
tijd een onweersta
re bloeddorst opwe
het moment dat
slachtoffer uitz
staat de dood v<
prooi al vast.
Het is een willekeur
ter, of een prostituee,
winkelier, die voor of
laatste ademtocht wor
kracht en vervolgens
water of een wegbei
dumpt. Waarna de
spoorloos verdwijnt,
verder trekt naar eer
oord, waar een nieuwe,
geloze buit zijn pad z:
zen.
Een serie-moordena
een hele natie in zijn
greep houden. Sommij
een mythe geworden. V
niet Jack The Ripp
moordend door het
riaanse Engeland dooie
Henry Lee Lucas (4f
in Texas gevangen. Hi,
meel nog slechts voo:
moorden (ter dood)
deeld. Maar er lopen
andere moordprocesse
hem. Lucas zelf beweer
vankelijk dat hij 188
had gedood, de meestei
1979 en 1982, in 24 verse
Amerikaanse deelstat
heeft inmiddels zijn
schatting verhoogd
slachtoffers.
Zijn ondervragers i:
.getown, Texas, zijn
overtuigd dat de laa
ming het dichtst bij de
is. „Ik heb gemoord mi
len, geweren, messen,
ten, hamers, bijlen,
draden, vazen en
beelden", zegt Henry
Voor talloze van zijn b
moorden zal het bev
meer te leveren zijr
haalde veel slachtoffei
tails van zijn daden
kaar.
„Een serie-moe
heeft meestal geen er
latie met zijn slachtol
maakt hem bijna oni
te achterhalen, als hij
heterdaad wordt betr
Lucas zelf niet was g;
ten, dan hadden we bi
enkele van zijn moorc
nen ophelderen", v
Tom Sawyer, lid var
William Bonin
schuldig te zijn bevA
f
