BOEKEN Jacob Israël de Haan verdient slechts lezers Katholieke meningen over huwelijk en sexualiteit Satire over de gekte van Machado de Assis Frans Hoppenbrouwers: mooi romandebuut met teleurstellend slot Komisch zelfbeklag van Philip Roth in 'Les in anatomie' Konstantin Weekers brieven van een verslaafde zonder schuldgevoel Het hart van Arthur Hailey Gij sen loopt weg bij KRO-interviety Ed van Westerloo volgt Enkelaar op HILVERSUM 2 HILVERSUM 3 HILVERSUM 4 HILVERSUM 5 Omstreden Megatrends Landenmappen Films i is in feite lel Frank T2 Van onze rtv-redactie HLVERSUM - Tussen de Rra en de bisschop van RoernuJi mgr.dr.J..Gijsen is zaterda, naar nu pas bekend is geWOf den, een conflict ontstaan waarbij de bisschop woeden is weggelopen tijdens een in terview. KRO's televUie-2 recteur Ad Langebent heeft in dit conflict de zijde van de bis schop gekozen en voorkomen dat het weglopen van de bU schop op het scherm zou wor den gebracht. Brandpunt-redacteur Brinkhuizen was naar R<^7 mond gekomen met zijn pW om opnamen te maken van inwijding van de hulpbissehor van Roermond, Mgr. Ter- schuere, bedoeld voor bel KRO-programma Kruispunt. TV, de zondag daarop. Brink, huizen maakte van de gele. genheid gebruik om Gij sen ter plekke te interviewen. Het ge- sprek verliep zakelijk, totdal Brinkhuizen enkele vrager stelde over de opleiding van priesters in het bisdom van Roermond. Dit was volgens Mgr.Gijsen niet volgens de afspraak en hij liep boos weg. Dit moment werd met camera en micro foon opgenomen met de be doeling het tijdens 'Kruispunt TV' in beeld te brengen. In- grijpen van Langebent voor kwam dit. Redacteur Cees Brinkhuizen is momenteel 'met ziekteverlof.' HILVERSUM (ANP) - De hoofdredacteur van het NOS- journaal, Ed van Westerloo, wordt volgend jaar hoofd van de dienst televisieprogramma van de NOS. Hij volgt Carel Enkelaar op die op 1 oktober 1985 met pen- sioen gaat, zo heeft de NOS meegedeeld. Van Westerloo (46) zal tot 1 april van het vol gend jaar bij het Journaal blijven, waar hij in 1976 hoofdredacteur aantrad. oNPERDAG 6 DECEMBER 1984 T1 AVRO: 7.00 Nws. 7.06 AM. (7.30,8.00 en 8.30 Nws). 9.00 Menselijkerwijze gesproken. 9.30 Nws. 9.33 Uit de re gio. 9.50 Snotneus ahoy! 10 tt AVRO's radiojournaal. 10.03 Bui ten (10.30 Nws). 11.00 AVRO's ra diojournaal. 11.03 Hollywood Bou levard. 11.30 Nws. 11.33 Kijk op kunst. 12.00 AVRO's radiojournaal, 12.03 Buitenland Spectrum. Overh.voorl.: 12.16 Uitzending voor de landbouw. NOS: 12.26 Meded. voor land- en tuinbouw. 12.30 Nws. AVRO: 12.36 AVRO's radiojour naal. 13.00 Nws. 13.10 AVRO's sportpanorama. 13.30 Nws. Hersengymnastiek. 14.00 AVRO's radiojournaal. 14.05 Hilversum bestond nog niet (14.30 Nws). 15.08 AVRO's radiojournaal. 15.03 Da burgemeester is jarig. (15.30 Nws) 16.00 AVRO's radiojournaal. 160! In de wandelgangen. (16.30 Nws). 17.00 PM. 17.30 Nws. VOO: 17.36 Nieuwsradio. (18.00 Nws). 19.00 Ve ronica Sport. NCRV: 20.00 Nws. 20.03 De wereld zingt Gods lof. 21.00 In beweging. 21.30 Bij de tijd. 23W Literama-donderdag. 22.15 Onder de kop. 22.30 Nws. 22.35 Hier en nu. 22.45 Nocturne. 23.00 Waken dromen. Ieder heel uur nieuws. TROS: De havermoutshow. 9.03 De Hugo van Gelderenshow. 11.03 De W' derpopparade. 12.03 50 Pop of een envelop. 14.03 TROS top 50 show. NOS: 18.04 De avondspits. TROS. 19.02 De Nederlandstalige top tien- 20.02 Ferry Maat's soulshow. 22.W De LP-show. VARA: 7.00 Opmaat. De komend» matinee-concerten. 9.00 Het Orlan do Festival (3). 9.55 Omroep Or kest: klass. muz. 11.30 Vioolm®- van Janacek. 12.00 Promenade or kest. VPRO: 13.00-22.00 De bewe ging. Met om: 13.00 Muz. actuali teit. 14.30 De wandelende tak. va» schelphoorn tot disco. 16.00 B* portret: De Tachtigers. 17.00 Be concert. VPRO: 18.00 De tafel van IV. 19.30 De laatste beweging- B® dendaags muziekprogr., wa»\- het Festival New Music Amen» 84. 20.30 Jazzfestival '84 Heerlen NOS: 22.00 Muziek uit de Middel eeuwen en Renaissance. 22.30 A» koord. 23.00 Musica Nova live. NOS: 9.03 NOS-sportief. 9.25 Ws terstanden. RVU: 9.30 Alleen OP* KRO-RKK: 10.00 Uit de grond va» mijn hart (herh.). 10.30 Lees plezier. 10.45 Hobbeltje-2. Af- J 10.57 Jeugdkatachese. 11.10 Swj® on-13, herh. IKON: 18.05 Kwartier PP: 18.20 Uitzending WD. iKOJ 18.30 Liturgie en kerkmuzie NOS: 19.00 Nieuws voor buiten!» ders (19.00 Turks. 19.10 Berber* 19.20 Marokkaans-Arabisch. l* Spaans). Teleac: 19.40 TuhbJ vrouwen projekt (herh. 9). Duits voor beginners (herh. 7). Cadcam (2). 21.10 Follow me (herh. 40). poor Gerard van Herpen IN MIJN uit 1921 daterende bundeltje van 'Het Joodsche Lied' van Jacob Israël de Haan, komt nog geen intro ductie van een tijdgenoot voor. Ja zelfs een verklarend uavvoord ontbreekt. De lezer kocht in de jaren twintig het bundeltje of hij kocht het niet Vast staat dat Jacob Is raël de Haan (1881-1924) als dichter meer bekendheid ge noot dan als novellist of als romanschrijver. Voor zijn dichtbundels schreven zijn beroemde tijdgenoten Al- bert Verweij en Frederik Van Eeden in ieder geval geen voor-of nawoord en Van Deijssel zeker niet, hoe wel die De Haan persoonlijk goede moed en een lang le ven' toewenste. Dat lange le ven was hem niet beschoren, want hij werd in 1924 in Je ruzalem vermoord en hij veroorzaakte in alle stadia van zijn leven zovele moei lijkheden, dat hij 'goede moed' wel in royale mate kon gebruiken. Toen Jacob Israël de Haan in 1904 zijn meest omstreden boek 'Pijpelijntjes' publi ceerde, liet de hoofdredac teur van 'Het Volk', P.L. Tak hem weten dat hij voortaan geen copy meer voor de kin derkrant van De Haan ver wachtte. „Omstreden is de figuur van Jacob Israël de Haan tijdens zijn leven ge weest en na zijn leven geble ven", schrijft Gerrit Komrij in de bloemlezing van ge dichten, die in 1982 ver scheen onder de titel „Ik ben een jongen te Zaandam ge weest". In de jaren tachtig is Ja cob Israël de Haan echter weer helemaal terug, al mag van Uitgeverij Bert Bakker zeker nog menig smaldeeltje worden verwacht en al kon digen zijn herontdekkers aan, dat er nog heel wat on derzoek dient te worden ge pleegd. Zo vanzelfsprekend en onbegeleid de veel toe gankelijker romans van zijn zus Carry van Bruggen wor den herdrukt, zo nadrukke lijk wordt er tachtig jaar na zijn dood om erkenning van De Haan gesmeekt. Er is een ware rehabilitatie-slag gaande om De Haan en ik vond de verzuchting van Al fred Kossmann wel terecht, dat De Haan toch zeker niet heilig verklaard hoeft te worden. Vermelding Het is zeker waar dat De Haan ook als dichter in de Nederlandse literatuurkri tiek is veronachtzaamd. Ja cob Israel de Haan was ho- mosexueel en hij liet dat on omwonden blijken ook. Zijn homo-erotische poezie be hoort precies als bij Guido Gezelle tot het mooiste wat hij heeft gedicht. Erkenning van die levenshouding was ook in de literaire en poli- tiek-geavanceerde kringen van zijn tijd nog niet in zwang. In de literatuur-ge schiedenis werd hij slechts zijdeling vermeld als „de dichter van het Joodse lied, het meest geinspirteerd door godsdienstig- joodse gevoe lens". Door De Vooijs werd hij in de kleine lettertjes ge rubriceerd bij schrijvers van verzen „die ook van zich de den horen". De roman 'Pij pelijntjes' werd door hem geheel verzwegen. In zijn onlangs versche nen novelle 'Ondergangen' brengt De Haan ons zijn veelzijdigheid eens te meer onder ogen. Hij kan een gaaf verhaal vertellen en zijn taalgebruik is origineel en aangepast aan de beschre ven situatie. Die toepassing bewijst dat hij een begaafd taalkunstenaar is. Van Jacob Israël de Haan is bekend dat hij 'geplaagd' werd door een sterk heim wee naar zijn Zaanse jeugd. In het verhaal 'Ondergan gen', wordt het heimwee naar de streek waar hij is opgegroeid heel duidelijk verwoord. Niet alleen in de Jacob Israël de Haan. beschrijving van de streek rond Nauerna, maar ook door het gebruik van woor den die karaktersitiek zijn voor de Zaanse spreektaal. Rob Delvigne en Leo Ross stellen in hun nawoord vast dat zij zich door het gebruik van dialectwoorden niet zo gestoord voelen. Mij stoort het niet als ik door De Haan in de betekenis van woorden - FOTO ARCHIEF 0E STEM op een ander spoor word ge zet, het is wel een boeiend verschijnsel dat aan woor den een dubbele waarde kan worden toegekend, maar het dient geen enkel doel als De Haan ook nog gewoon Zaans dialect toelaat in zijn taalge bruik. 'Vleken' gebruikt hij dan voor 'handen', 'kluft' voor 'helling' en 'temet' voor 'bijna'. 'Ondergangen' vertelt het verhaal van een Westzaanse molenaarsfamilie Van Arkel die aan faillissement ten on der gaat. Een van de kinde ren Van Arkel is de dochter Anna, die zich als dagver- pleegster in Amsterdam verhuurt. De Haan concen treert al zijn aandacht op haar leven en er ontstaat dus een heel fijn getekend vrouwenprofiel. Een uit Pa rijs overgewaaide zuster Elisabeth brengt haar op passende en spaarzame zus met haar chicanes aan de rand van de afgrond. De dialogen tussen die beide vrouwen zijn ronduit span nend beschreven. Jacob Is raël de Haan toont zich een goed verteller, maar hij voelt zich niet verplicht om aan de nieuwsgierigheid van zijn lezer tegemoet te ko men. Het levensverhaal van Anna eindigt met een onze ker slot, dat in het midden laat of er sprake is van een ondergang van de hoofdfi guur. De novelle 'Ondergangen' is een vertelling die onder zoekers van het leven en werk van Jacob Israël de Haan niet ongelezen kuyn- nen laten, omdat er een heel duidelijke verwijzing is naar zijn eigen leven. De op dracht aan zijn vrouw, de arts Johanna van Maarse- veen, is danook niet zo heel toevallig en hoe terecht die verwijzing is blijkt tevens uit een datum, de 28-ste maart, in het boek, die 'toe vallig' de trouwdatum van Jacob met Johanna is. Rubriceerlust Wat mij mateloos hindert in de herontdekking van Ja cob Israël de Haan, is de wat modieuze inlijvingsdrift die rond zijn figuur op gang is gekomen. Geen enkele fi guur, ook de miskende lite rator De Haan niet, is het geestelijk eigendom van de groepering die zich het meest met hem verwant voelt. Hij verdient met 'On dergangen', dat een vrou wenroman heet te zijn, zeker ook geen ereplaats op de fe ministische boekenplank, zoals de uitgever Bert Bak ker op de flap veronderstelt. Jacob Israël de Haan mag allemaal geweest zijn wat hij was, een jood, een zionist, een homofiel, een marxist en misschien wel een vrouwen hater, maar hij is met al de ze hoedanigheden voor mij op de eerste plaats een bege nadigd dichter. Op grond van die kwalificatie ver dient hij slechts een ere plaats in de Nederlandse li teratuur. 'Ondergangen' van Jacob Israël de Haan, Uitgeverij Bert Bak ker, Amsterdam, prijs 24,50. Door Dirk Vellenga OOK in zijn nieuwste boek, in anatomie', lijkt de Amerikaanse schrijver Philip Roth maar niet los te komen van de drukkende joodse fa milietradities, die hem ooit in spireerden tot het shockerende Portnoy's klacht'. Zijn hoofd persoon, de inmiddels bekende Nathan Zuckerman, zit in een midlife-crisis. Hij is leegge- schreven en pijnen maken zelfs typen onmogelijk. Onafgebroken is hij met zichzelf bezig. Zijn de pijnen in zijn nek en zijn rug een ge- van de vreselijke dingen die hij zijn ouders en het jo dendom heeft aangedaan? Zuckerman blijft uiteraard de schuld zoeken bij het onbegrip van anderen. Zijn woede is vooral gericht op criticus Mil ton Appel, die zijn boeken heeft gekraakt. Hij noemde Zuckerman zelf anti-semi- [tisch. 'Les in anatomie' is het der de boek van Philip Roth over N'athan Zuckerman. In 'De ghostwriter' (1979) was Zuc kerman een beginnende schrijver, die gretig het leven aftast, in 'De eenzaamheid van Zuckerman' (1981) is hij een beroemd auteur geworden. Het succes van 'Carnovski' (te vergelijken met 'Portnoy's klacht') isoleert hem echter onverbiddelijk van zijn ouders en zijn joodse verleden. Nu zijn zijn ouders overle- d® en lijkt het of daarmee zijn motivatie verdwenen is. Vier vrouwen verzorgen Zuckerman in zijn woning in New York. Hij raadpleegt tientallen artsen en onder- Werpt zich aan de ene therapie na de andere om van de kwel ende pijnen af te komen. Dan Wuit de stuurloze stakker zuckerman plotseling medi anen te gaan studeren in Chicago, waar hij vroeger de diversiteit bezocht. Philip Roth. - FOTO ARCHIEF DE STEM Hij komt bij zijn studie vriend Bobby Freytag terecht, maar het optimisme van vroe ger vindt hij niet terug. Zuc kerman wordt opgescheept met Bobby's vader, een huile rige man, die zeurt over de de cadentie van zijn kleinzoon en de vervlakking van de joodse waarden. Zuckerman wordt zo opnieuw geconfronteerd met zijn ouder-complex. Alleen pillen en wodka kunnen hem nog op de been houden. Na een val op het kerkhof belandt hij tenslotte in het ziekenhuis. Hij is patient in plaats van dokter! Philip Roth schrijft thea traal en sentimenteel. Zijn on derwerp is uiterst beperkt, maar op de beslissende mo menten weet hij zijn egoïsme en zelfbeklag een bizarre rich ting te geven. 'Les in anato mie' is een humoristisch boek en Roth is op zijn best als Zuc kerman zich uitgeeft als de eigenaar van het blad 'Lickety Split', dat 'Playboy' verre overtreft. Zuckerman schroeft zijn avonturen als porno-baas steeds meer op en geeft hem bovendien de naam van de door hem zo gehate criticus Milton Appel! Les in anatomie' van Philip Roth, uitg. Meulenhoff, prijs 34,50. 'Megatrends', door John Naisbitt, uitg. Het Spectrum, prijs ƒ.29,90. IS HET weer leuk om over de toekomst na te denken? Het is na de jaren zestig hele maal uit de mode geraakt. Toekomstdenken werd doemdenken. Heel langzaam is het weer toegestaan 'licht puntjes' te zien. In Amerika overdonderde John Naisbitt twee jaar geleden alle som berheid met het boek 'Mega trends', waarin hij tien stro mingen noemt 'die ons leven en werk veranderen'. De grote maatschappelijke ont wikkelingen leiden naar goede tijden, zegt Naisbitt en 'als je meebeweegt, kun je er gemakkelijk mee overweg'. Het boek is nu in het Neder lands vertaald. Naisbitt en zijn mensen onderzochten jaren lang sta pels kranten om de nodige feiten te verzamelen. Die fei ten tonen aan dat we allang op weg zijn van het indus triële tijdperk naar een eco nomie die gebaseerd is op schepping en ditributie van informatie. 'Megatrends' is bij vlagen fascinerend om te lezen, ook al voel je dat Naisbitt de werkelijkheid wel erg simpel voorstelt in soepeleslagzin- nen. Hij ziet in de informa tie-maatschappij geen ge vaar: elke technische vin ding roept immers een men selijke reactie op! Over de werkloosheid doet hij nauwelijks uitspraken. Er wordt gesteld dat er steeds meer part-time banen komen en dat de oude indus trieën niet meer zullen groeien. Kleine bedrijfjes zullen opkomen, want klein schaligheid is een van de 'megatrends'. Zelfhulp neemt de plaats in van de grote instituten, netwerken (groepen mensen die infor matie verwerven) worden belangrijker dan de oude verbanden (gezin, buurt, kerk). 'Megatrends' is deels op Amerika gericht, ma ar een van de 'Amerikaanse' con clusies van Naisbitt is ook interessant voor ons: Ameri ka zal niet langer de wereld overheersen op economische gebied. Er vallen heel wat kanttekeningen te maken bij de 'peptalk' van Naisbitt, maar zijn boek kan toch be schouwd als een bruikbaar 'passeerwoord' om toegang te krii gen tot de toekomst. Ju. Hermans: *Wat God verbon- Hgeej%.U'tgeVerij Tab°r 'N 1979 begon paus Johannes aiiA 11 zijn wekelijkse nt'es besteden aan het v,, i Werp 'huwelijk en se- Pas eind november ij r°ndde hij zijn verhande- ,,Lgen af over wat hij zelf geologie van het lichaam' darÜ! De langdurige aan- ond Van deze Paus voor dit hi»»erwerP is overigens geen Norisch unicum De r.k. Beeft haar hele bestaan .eze aspecten van het e leven warme aan- aacht gehad. biüi°nze dagen is die nadruk vol kerkelijke aandacht m. met name sexualiteit in vinHt8 °°e zelfs verdacht. Dat jij. 0161 in de laatste plaats be\!r°0J2aak in de opmerkelijk trsHu discrepantie, dat die aj-.i'nneel gedetailleerde Drin8 afkomstig is van Bupiele vrijgezellen. 0d o er meer aan de hand. ieriTv^j. enkel terrein blijken iuiJ'dmg en kerkvolk zo njk uiteen te gaan als op het terrein van huwelijks- en sexuele moraal. De feitelijke afwijzing van de encycliek Humanae Vitae spreekt voor zichzelf. Het formele katholie ke denken wordt door tallozen als totaal achterhaald be schouwd. Niettemin houdt de hoogste kerkleiding aan dat achterhaalde denken mordi cus vast. In zo'n situatie kan gemak kelijk de behoefte ontstaan in de geschiedenis terug te dui ken om te zien hoe een en an der in de loop van de eeuwen vorm heeft gekregen. Met na me hoe de vroege kerk over dit soort zaken heeft gedacht met in het achterhoofd natuurlijk de vraag of in de eeuwen daarna geen vervorming is opgetreden van het oorspron kelijke gedachtengoed. Met zijn ietwat prijzige boek 'Wat God verbonden heeft' voorziet dr. J. Hermans althans gedeeltelijk in deze behoefte. Hij heeft namelijk een flinke hoeveelheid oor spronkelijke teksten van be roemde kerkvaders en minde re goden over huwelijk, huwe lijksbeleving en sexualiteit in een bloemlezing bijeenge bracht. Het katholieke denken gedurende de eerste tien eeu wen in zijn oorspronkelijke vorm is erin terug te vinden. Behalve de teksten van den kers zijn er ook kort uitspra ken van concilies opgenomen en bovendien verhandelingen van auteurs, die nooit kerke lijke erkenning hebben gekre gen, maar wel invloed hebben uitgeoefend. Wie echter mocht denken dat die oorspronkelijke tek sten verder voor zich spreken, vergist zich. Men kan deze ge schriften pas echt verstaan als men ook kennis heeft van de historische contekst en achter gronden. Die toelichtende ver klaring ontbreekt in het boek volledig. Dat maakt dat dit boek alleen nuttig is als een soort ececlopedisch naslag werkje: wie heeft wat precies gezegd en geschreven. Dat is op zichzelf best verdienstelijk. J.B. Door Anton Theunissen IN de reeks nieuwe verta lingen die August Willems maakt van de Braziliaanse negentiende eeuwse schrij ver Machado de Assis ver scheen de verhalenbundel 'De psychiater'. Hoofdper soon in het kroniekachtige titelverhaal is dokter Simao Bacamarte, een medicus die zijn wetenschappelijke am bities botviert op het nog on betreden terrein van de waanzin. Hij schenkt de provincie plaats waar hij is gevestigd een krankzinnigeninrich ting en laat er naar eigen goeddunken iedereen in op nemen die maar enigszins afwijkt van wat hij normaal acht. Dit criterium staat voor leken (iedereen behalve de dokter) buiten discussie, en blijkt ook nogal eens van inhoud te veranderen. Ten slotte zit driekwart van de plaatselijke bevol king opgesloten, en breekt er een volksopstand uit tegen de medische stand. Maar, zoals dat vaker pleegt te gaan als revolutionairen op de troon zitten, worden de nieuwe leiders door de macht gecorrumpeerd. Een enkele gek komt vrij, maar die geste is uitsluitend be doeld om het publiek gerust Machado de Assis te stellen; verder blijft alles voorlopig bij het oude. Op een gegeven moment ziet de dokter dat zijn sys teem zelfvernietigende trek jes begint te vertonen. Nu er van elke vijf inwoners vier voor krankzinnig doorgaan, neemt hij zijn toevlucht tot de statistiek die hem leert dat een verhouding van één gek op vier normalen we tenschappelijk gezien veel waarschijnlijker is. Wat voorheen afwijkend gedrag heette, wordt op slag tot standaard verheven, en wie voordien bekend stond om zijn geestelijke gezondheid mag proberen om zich in Bacamarte's kliniek een be paalde gekte eigen te ma ken. Ook deze theorie blijkt onhoudbaar, en de psychia ter ziet zich tenslotte ge dwongen tot de conclusie te komen dat volmaakte even wichtigheid van het brein niet bestaat, zijn eigen psy che uitgezonderd. „Het kwam hem voor dat hij de scherpzinnigheid bezat, het geduld, de volharding, de verdraagzaamheid, de waarheidslievendheid, de zielskracht, de trouw, enfin, alle wezenstrekken van de volslagen idioot". Het slot van het liedje: De dokter is zich nooit bewust geweest van zijn geestelijke superio riteit omdat hij beschikt over de deugd van de be scheidenheid. Hij laat zich daarom als enige in zijn ge sticht opsluiten. Bescheiden heid is immers de ernstigste van alle afwijkingen. Een fantantische, bijtende satire van Machado de As sis, die in de negentiende eeuw de realiteit van dit moment presenteert: de gekte is namelijk afhanke lijk van willekeurige nor men. Nog niet zo lang gele den was immers de slogan, dat 'gek eigenlijk gezond is'. Literatuur (en vertaling) van de bovenste plank. A.T. 'De psychiater' door Machado de Assis. Uitgave: De Arbeiders pers. Prijs: 29,50. Door Hans Rooseboom SIMON Vestdijk heeft er eens een aardig essay aan gewijd: aan het verschijnsel van een geslaagde roman of film, die echter eindigt met een volkomen ongeloof waardig of minderwaardig slot. Vestdijk noemde dit 'het pernicieuze slot': een slot dat het voorafgaande moois grondig verpest. 'Lolita' van Vladimir Nabokov staat hiervoor model: een ontroe rend liefdesboek dat eindigt met een ordinaire schietpar tij. Het romandebuut van Frans Hoppenbrouwers, 'Een stille dinsdag in sep tember', wordt ook afgeslo ten met zo'n pernicieus slot. Het boekje is goed en so ber geschreven, gaat over de belangrijke problemen van leven en dood, van menselij ke identiteit en integriteit, heeft een mooie symboliek, en bouwt bladzij na bladzij een groeiende spanning op, een spanning die dan ten slotte, althans voor deze le zer, op ronduit teleurstellen de wijze wordt opgelost. De 65-jarige belasting ambtenaar Bernard van Kempen besluit na een kleurloos en zwijgend ar beidsleven, waarin hij door zijn vrouw en zijn collega's werd gekoeioneerd, de rollen definitief om te draaien: hij zegt voortaan waar het op staat en doet alleen nog maar waar hij zin in heeft. Intussen werkt hij aan een duister plan om wraak te nemen op de onvoorstelbare praatjesmakers en betwe ters die hem ook via krant, radio en televisie het leven zuur maken. Dat hij bij deze plannen ook zijn eigen dood incalcu leert Is vanaf de derde zin van het boek duidelijk: „Vanavond zal ik er niet meer zijn". Bernard van Kempen zal dus zelfmoord plegen, maar de vraag naar de wijze waarop hij dat voornemen zal uitvoeren veroorzaakt de spanning van het boek, evenals de raadselachtige vorm waarin hij zijn wraak op het mensdom wil gieten. Het heeft iets van doen met bijen, en met de uiterst gifti ge plant Gele Monnikskap. Volgens de tekst achterop het boek heeft Frans Hop penbrouwers een tweede boek in voorbereiding. On danks het hierboven gesig naleerde 'pernicieuze slot' ben ik daarnaar wel degelijk benieuwd, want deze schrij ver houdt zich met serieuze onderwerpen bezig en schrijft uitstekend. Frans Hoppenbrouwers: Een stille dinsdag in september. Uitg. De Kempen Hapert, 1984. 104 p. Prijs 19,95. NOVIB-serie 'Landenmappen': Afghanistan, 8,50 Toen de Russen enkele jaren geleden Afghanistan bin nenvielen, zullen de meeste mensen nauwelijks iets ge weten hebben over dat land. Hooguit enkele oppervlak kige gegevens over de lig ging op de aardbol en de ruigheid van het land. Op zo'n moment kan de behoef te groot zijn om even een boekje na te slaan. Zo zijn er natuurlijk re gelmatig 'onbekende' landen die ineens wereldnieuws zijn en waarover je dan meer wilt weten. De NOVIB (Nederlandse Organisatie voor Internationale Ontwik kelingssamenwerking) heeft in die behoefte voorzien met de uitgave van de serie 'Landenmappen'. In deze se rie zijn al 52 landen gedocu menteerd. Afghanistan is als 53ste erbij gekomen. Onlangs is ook Bij EEN/ DERDE WERELD INFOR MATIEHUIS met eenzelfde initiatief gekomen onder de titel 'Landenwijzers'. Het verschil tussen beide series is echter duidelijk en biedt de geiinteresseerde daarom een echte keuze. Is 'Lan denwijzers' beknopt, 'Lan denmappen' is een stuk uit gebreider. Het is dus maar net met welk oogmerk iemand documentatie over landen onder handbereik wil hebben. J.B. Speelfilmencyclopedie, twee de editie, uitg. Rostrum, prijs 49,50. Uitgeverij Rostrum heeft van de Speelfilmencyclo pedie, die twee jaar gele den uitkwam, een twee de, herziene en uitgebrei de editie op de markt ge bracht. Het aantal in het kort besproken films is gebracht van 20.000 naar 27.500, terwijl ook is aan gegeven of de film op vi deo is uitgebracht. Het papier ziet er wat goed koper uit, maar dat mag de pret niet drukken. D.V. Konstantin Wee ker Door Henk Egbers „SOMS geloof ik dat onze ver slaving meer uw probleem is dan het onze", schrijft Konsta- tin Wecker in het boek 'Ket- terbrieven van een verslaaf de'. Dit boek schreef deze be kende Duitse artiest in 1981, toen hij zelf verslaafd was. Nu het vergezeld van een singeltje met twee door hem gezongen teksten in het Nederlands ver schijnt, komt Wecker vandaag een concert geven in .muziek centrum Vredenburg in Utrecht en op 7 december in de Stedelijke Muziekschool te Maastricht. De lp waarvoor hij in 1981 al een Edison kreeg wordt dezer dagen opnieuw gereleased. Konstantin Wecker (37) is een man die zich noch politiek, noch artistiek voor karretjes laat spannen. Noch links, noch rechts heeft écht vat op hem, maar hij laat zich ook niet in hokjes van rock-pop of klas siek stoppen. Hij is zichzelf. Bijna was hij zichzelf kwijt geraakt toen hij drugs ging gebruiken. En ook dat kwam bij hem voort uit de behoefte om de grenzen van het bestaan af te tasten. In het boek 'Und die Seele nach auszen kehren: Ketzer- briefe eines Süchtigen' rea geert hij via dertien brieven op zijn proces. Niet vanuit een schuldgevoel, want 'meestal wordt door de economie be paald wie tot het uitschot van de maatschappij gerekend wordt', constateert hij. Een drugverslaafde kun je niet helpen, hoogstens tegemoetko men. Hij vertrouwt alleen ge lijken, zo weet hij nu. „Edel achtbare rechter... Ik snuif. U spreekt recht. Zo is dan alles toch nog eerlijk verdeeld", klinkt het sarcastisch. „Mijn hart klopt voor de verslaafden. Zij geven zich over aan het leven zonder het te moeten bezitten. Zij leven met hun zwakheid". En Wec ker neemt in het Duitsland van moraal en wet stelling on derdrukkingssystemen. „Iedereen wil je een slecht ge weten aanpraten. De enige be wustzijnsverruimende eigen schap die alle drugs gemeen hebben, is het besluit ermee te stoppen"... Alleen mensen die kunnen liefhebben in plaats van vervolgen, zullen drug verslaafden kunnen helpen De tweede helft van het boek wordt ingenomen door negen Elegieën (treurdichten), die hij in één nacht in Toscane schreef. „In plaats van het le ven te grijpen, vergrijpen wij ons eraan", zo beginnen deze. Hij vraagt zich af: „Wat redt dan wel de rechters; wie be vrijdt hen uit hun versteende werkelijkheid Schuldig blijft alleen hij, die over ande ren 't schuldig uitspreekt"... Het is een frontaal boek, dat om een positieve stellingname vraagt ten aanzien van het drugsprobleem. Het gaat daarbij op de eerste plaats om een mentaliteit en niet om mo gadon, gevangeniscellen e.d. waarmee dit verschijnsel te gemoet getreden wordt. Konstatin Wecker: 'Ketterbrieven van een verslaafde', uitg. Novella - f 24,96. „In 1979 heb ik na publicatie van Overload aangekondigd met schrijven op te houden. Ik was moe", schrijft Arthur Hailey, de schepper van best sellers als 'Hotel' en 'Airport'. „Wat ik niet wist was dat ik de dood nabij was door zes ver stoppingen in de kransslaga der". De schrijver onderging een viervoudige bypass-operatie in het Texas Heart Institute. Hailey voelde zich daarna weer goed, zo goed dat hij di rect een dik boek ging schrij ven. Over de medische wereld. Het heet 'Strong Medicine' en het kwam onlangs in Neder land op de markt als 'Macht als medicijn' (uitg. Van Holke- ma en Warendorf, prijs Arthur Hailey. - FOTO VAN HOLKEMA EN WARENDORF .39,50).Hailey richt zich voor al op duistere zaken in de far maceutische industrie.

Krantenbank Zeeland

de Stem | 1984 | | pagina 17