EJE UI Het vaccin als Zwarte Piet DE NIEUWE POPULARITEIT VAN EEN 83 JAAR OUD SPEELGOED fes* ise* EXTRA OP MAANDAG papier) voor uw pen Huisartsen Me dierentuin Mens Steekpenningen Felle concurrentiestrij MAANDAG 3 DECEMBER 1984 T48 PAGINA 4 Meccano maakt het weer MECCANO, dat beproefde metalen constructies peelgoed met die nostalgische naam, is terug van weggeweest. Tussen de vloed van vindingrijk modern knutselspeelgoed was Meccano de laat ste tien jaar bijna een echo uit vroeger dagen ge worden. Bovendien ging de originele Meccanofa- briek in Liverpool over de kop. 'Meccano, ach ja, da's waar ook', hoorde je vaak zuchten, 'dat ken ik nog van vroeger, maar dat wordt toch niet meer gemaakt?' Dat laatste is nooit waar ge weest. door Rinze Brandsma Rotterdam/Wageningen - Meccano is door de jaren heen en in tegenstelling tot wat ve len denken altijd in produktie gebleven. Feit is wel, dat het 83 jaar oude robuuste speelgoed, een begrip voor vele genera ties, aan een nieuwe opmars begonnen is. De slimme, ge perforeerde metalen strips, plaatjes, asjes en wieltjes zijn opnieuw vreselijk populair aan het worden. De hele maand december zal de Centrale Bibliotheek in Rotterdam daarvan getuigen. Een tentoonstelling zal daar laten zien, wat met die aloude metaalbouwdozen mogelijk is. Naast een pracht van een scheepsstoommachine-model zal er (onder veel meer) een industrierobot staan, geschikt om op een computer aangeslo ten te worden, een goochelen de robot en een antieke Ame rikaanse stoomtrein. Sinds een paar jaar ook be staat in ons land een Meccano Gilde, dat nu al meer dan 200 toegewijde leden telt en een driemaandelijks blad, 'Mecca no Nieuws' uitgeeft. Een van de oprichters van dat Gilde is de gepensioneerde Wage- ningse landbouwkundig inge nieur H.M.Elema, met zijn 68 jaar al meer dan een halve eeuw gedreven Meccano knutselaar. „Nee, mijn vrouw heeft dat geknutsel nooit kinderachtig gevonden. En kijk zelf nou naar zo'n stoomloc, zo'n scheepsmotor: is dat kinder achtig?" Op zijn zolder, omgeven door handig gerangschikte en grij pklare Meccano-onderde len, zo gevarieerd en omvang rijk dat je je vingers erbij af likt, werkt het jeugdig enthou siasme van ir.Elema aansteke lijk. Tussen als die schroefjes, moertjes en kleurige rechttoe- rechtaan metalen strips gaan je vingers jeuken. Je krijgt ge woon zin om je eigen oude rommeltjes weer op te zoeken. Eigenlijk is dat oeroude Mec cano nog altijd een fantastisch veelzijdig speelgoed. Geen mo dieuze tierelantijnen, maar simpele profielen en boutjes, waar je werkelijk alles mee kunt construeren wat je wilt. Ir.Elema speelt, pardon knutselt nog met onderdelen uit 1925, die prima passen bij de allernieuwste. Want als je V-etcSl£*A RUÖ»E* Regionaal voorzitter LHV meent dat de problemen de jonge huisartsen boven het hoofd groeien. Dat kan best waar zijn. Overigens denk ik dat iedereen die met een schuld van 'tonnen' zit, wel in problemen zal komen. Met de bankdirecteur achter zich, komen de huisartsen er nog begenadigd af. Het door u genoemde bruto-inkomen van ƒ104.000 lijkt mij niet onredelijk; zowat drie maal modaal. En dat voor een ge middelde van 50 uur per week. Ik heb gemeend, dat het kiezen van een medisch beroep een roeping was. Dat schijnt nu niet zo te zijn. In feite mag zijn patiënt maar'5 dagen per week ziek zijn en bij voorkeur niet in de avonduren. Van bezoek aan huis van de patiënt is men als het even kan, niet ge diend en de dokter aan zijn huis bezoeken, wordt onmo gelijk. Hij is namelijk toege treden tot een maatschap; een BV en maakt dan be kend op welke wijze en tijd stippen hij beschikbaar is. Waarom zou de huisarts niet een beetje rekening houden met de angsten en zorgen van zijn patiënten? Kom aan, alle dokters aan het werk; de bekwame, vakkun dige en vriendelijke artsen zullen altijd wel hun brood verdienen. Geen zorgen he ren. Kop op! Breda Dekkers het netjes behandelt, gaat Meccano gemakkelijk meer dan een mensenleeftijd mee. Het verbaast hemzelf aller minst, dat de metaalbouwdoos weer in opkomst is. Het zit 'm in de stevigheid en het uiter lijk van de modellen, de vele mogelijkheden en de praktisch onbegrensde levensduur. Elema: „Je hebt tegenwoor dig meer soorten technisch speelgoed. Allemaal heel mooi, maar het haalt 't niet bij Mec cano. Zo heeft Fischer Technik geen plaatwerk, waardoor je geen gelijkende modellen ma ken kunt, en breken de kunst stof verbindingen van tech nisch Lego nogal eens af. Voor mij zit de magie van Meccano daarin, dat je er van alles mee maken kunt, dat je er hele ma chines mee kunt construeren. Zo ben ik al tijden bezig in Meccano een echt werkende dors- en een hakselmachine te bouwen. „Het is prachtspul. Voor de kinderen in de buurt maak ik vaak even een zeilwagen. Kost misschien een tientje aan on derdelen, maar is ijzersterk. Kinderen vanaf een jaar of 8 kunnen ermee aan de slag. Het aardige is, dat ze al doende spelend leren construeren. En wie na zijn kinderjaren door gaat, die kan het blijven doen. Zoals ik, ja. En zoals een van mijn collega-oprichters van onze club, een vrouw van 70, die er hele jukeboxen mee maakt." IN de Centrale Bibliotheek in Rotterdam zal op een tentoonstelling te zien zijn, wat met Meccano allemaal mogelijk is. Meccano is niet goedkoop. Een bouwdoos voor een hijs kraan kost je gauw een gulden of 90. „Maar een flinke kant- en-klare blikken kraan kost ook zeker 50. Die is na een paar jaar kapot, en je kunt daar niets anders van maken. Lego bijvoorbeeld is ook niet goedkoop. En elektrische treintjes zijn helemaal onbe taalbaar geworden. Het leuke is bovendien, dat je dat stok oude Meccano prachtig kunt combineren met elektriciteit en elektronica. Computers die portaalkranen en hele contai- neroverlaadstations van Mec cano bedienen. Radiografische besturing, noem maar op." Van zijn Gilde is het jongste lid 13 en het oudste 80. De club geeft een doorsnede van de be volking: van houtdraaier tot professor. Meccano gold vroeger als typisch jongensspeelgoed. Zo eng doen we tegenwoordig ge lukkig niet meer. Maar uitvin der Frank Hornby richtte zich in zijn tijd in zijn nieuwsbrie ven nog uitsluitend tot zijn 'Meccano boys'. Hornby stierf in 1936, „na de wereld Mecca no, Dinky Toys en Hornby treinen gegeven te hebben". En niet alleen dat: de Brit schiep nog meer prachtig me talen speelgoed, dat je doet zuchten van nostalgische ver rukking. Hornby maakte als kind al speelgoedmodellen en later voor zijn zoons mechanisch speelgoed. Het ging hem alleen irriteren, steeds zoveel energie te steken in onderdelen die slechts geschikt waren voor één bepaald model. Peinzend over een nieuw model hijs kraan voor zijn zoons op een lange treinreis op kerstavond kwam hij op het lumineuze idee van metalen, geperforeer de delen met gaten op gelijke, vaste afstanden. Die waren aan elkaar te schroeven op el ke denkbare manier, konden later weer los en aangewend voor heel andere modellen. Hij schreef zijn eerste patent in op 9 januari 1901 en had er toen nog geen idee van, dat dat nieuwe speeltje zijn leven to taal zou veranderen en een machtig populair speelgoed zou worden. De grootste bloeiperiode be leefde Meccano in de jaren '30. In 1979 werd het moederbe drijf in Liverpool gesloten: kapotgestaakt, is het commen taar achteraf. Maar toen werd Meccano, of sterk op Meccano gelijkende metalen bouwdo zen, al in veel meer fabrieken gemaakt. Voor de produktie was immers een kleinschalig machinepark genoeg. Ook verschillende Nederlandse fa brieken zagen er na de oorlog brood in. Daarvan is alleen Temsi in Hengelo over. Ook werd Meccano in licensie ge maakt in het Franse Calais, in Spanje en in Argentinië. We gens licensieafspraken mocht dat Meccano hier tot voor kort niet geïmporteerd worden, het was hier na 1979 vier j aar van de markt. In Engeland bleef het wel mogelijk om aan nieuwe Mec cano te komen, dankzij opge kochte Liverpoolse voorraden en de kwalitatief superieure Argentijnse import. Maar met wat simpele aanpassingen kan je de echte Meccano, Temsi en Marklin-Metall door elkaar heen gebruiken. De gatafstand en -diameter is dezelfde. Stro ken, balken en platen passen altijd; bouten, moeren, assen, tandwielen, kettingen en ket- tingwielen beperkt of na wat uitboren. Het legendarische construc tiespeelgoed is dus terug van bijna weggeweest. Terecht, want het is prachtig speelgoed, en heus niet alleen voor vaders en zoons. En, hoe bejaard ook, spitsvondig genoeg voor dit computertij dperk. E I m van Miami heeft ge- B durende enkele we- ken een exemplaar van de E homo urbanus, de stadsmens, in een v van de verblijven E te gast gehad. Het A's E was een mannetje, y Hij was van mid- E delbare leeftijd, i E ging gekleed in een V-Tj E driedelig pak en wai delde meestal met een E diplomatenkoffertje rond. E De stadsmens trok veel be- kijks. Aan het hek, waarachter E hij zich liet bewonderen had de E directie van de zoo een bordje E met 'Homo urbanus' bevestigd. Interessanter dan het levende E exemplaar zelf waren wellicht de E bezwaren die een aantal Ameri- kaanse wetenschappers heeft in- gebracht tegen die soortnaam E op het bordje. Hun bedenkingen E komen er op neer dat de aandui- ding 'Homo urbanus' veel te al- gemeen is. Bij een aap staat ook niet alleen maar 'aap', doch 'ba- E viaan' of 'oerang-oetang' of zo. E Stadsmens staat kortom voor een hele biologische familie, on- der te verdelen in tal van sub- soorten die allemaal een afzon- Ei derlijke naam hebben. We hebben hier te maken met een uiterst boeiende tak van de antropologie. In de gedragspa- E tronen en het handhavingsver- E mogen van de menselijke sub- species voltrekken zich immers zulke snelle veranderingen, dat E zij de evolutieleer in hoog tempo E verrijken met nieuwe wetmatig- heden en theorieën inzake na- tuurlijke selectie en mutatie. E Een van de ondersoorten die bijvoorbeeld de menskundige prof. dr. John Leo bij de homo E urbanus onderscheidt is de jog- mens, de homo urbanus currens. Sedert enige jaren is een enorme E toename van dit type vastge- E steld. De homo currens (aan- vankelijk ook wel als trimmens E of trotmens aangeduid) is voor- zover bekend de eerste menselij- E ke variatie die rent terwijl hij E niet wordt achternagezeten. E Vooral op het Noordamerikaan- se continent is hier en daar spra wl ke van excessieve populaties. De jogmens vertoont meestal een E solitair gedrag. Maar soms rept E hij zich door de urbane omge- ving in kleine formaties, welke E in uitzonderlijke gevallen kun- E nen aanzwellen tot reusachtige kuddes. Zo heeft enkele weken E geleden op een zondag een ware E plaag van naar schatting 18.000 jogmensen een spoor van ruim E 41 kilometer door de stad New E York getrokken. E Ook een ras dat sterk in om- vang toeneemt is de ambitie- mens, de homo erectus ambitio- E sus. Dit is een rusteloos wezen, E dat met nooit aflatende ijver op geld en positie jaagt. Het type werd reeds in de vroegste histo- E rie beschreven. Maar recentelijk E hebben zich opmerkelijke veran- deringen in gedrag en geslachte- E lijke samenstelling van de sub- E species voorgedaan. Vrat hij vroeger vaak zijn soortgenoten op, sedert korte tijd is het doel- E gericht optreden van de homo ambitiosus gesublimeerd in een grote sociale vaardigheid (ego- E mania pseudo-sympathica). Een E andere opmerkelijke mutatie doet zich met name in Noord- E Amerika en in de Noordweste- lijke streken van Europa voor. E Was daar - zoals overal elders - E de ambitiemens traditioneel bij- na altijd van het mannelijk ge- slacht, plotseling tekent zich een E enorme groei van het aantal E vrouwtjes af. Op zakenlunches en professionele cocktails in lu- xe Amerikaanse hotels strijken w k/kV/ul«lUCH soms zwermen neer waarin J masculiene exemplaren lijk in de minderheid zijn. Omwille van de ruimte in J ze column volgen hierond-( kort beschreven, enkele van f overige subspecies die in i Amerikaanse literatuur kun worden aangetroffen. - De zielmens (homo sapj psychotherapeutopathicus). j zielmensen-stand loopt ster! J rug. Wetenschappers achten (f geen verontrustend verschijn); maar veeleer een bevestigd van het zelfcorrigerend vern gen van de natuur. Extreme);, ciologische omstandighej; hadden in de zeventiger jjJ een teveel aan zielmensen do ontstaan, waardoor andere tj| sen ernstig werden bedreigd, h homo psychotherapeutoparl cus heeft vermoedelijk een®! laag IQ. en is mogelijk het inefficiënte van alle humane o;.| dersoorten. In de gehele natiT is geen schepsel bekend wigjl uitsluitende belangstelling A verder reikt dan de eigen gevj lens en voor wie dat eig moed tot overmaat van ramp j| tijd een probleem vormt. HciT lendige creatuur laat zich dat) om hardnekkig misbruiken do! zielkundigen, die voorwend;! structuur te kunnen aanbrensrf in het psychische moeras van zielmens. - De protestmens (homo int lectuaüs protestans). EvenetJ sterk teruglopend, maar vol deskundigen nooit uitsterven! door Mare de Koninck De protestmens is in Nooit] Amerika thans nog schaars! dan in West-Europa. Een enlti dwaalgast wordt nog wel ettl waargenomen bij het hek veJ het Witte Huis te WashingitJ In de jaren '60 en '70 vormdeéP dezelfde omgeving een ideal biotoop voor de homo proitl tans, die toen vrijwel dagehill het gebied in grote drommen ij vadeerde. Sterke schommtbl gen in de populatie-dichtheid 1 kenmerkend voor de soort, mui werd nooit afdoende verklaard - De lichte mens (homo 1 superficialis). Gaat uitsluiteril lichte conversaties aan, gebruitf lichte maaltijden, gaat licht, s«| pel en modieus gekleed en luis» tert naar lichte muziek, hij is i j pohtiek en leeft in vrede rn! zijn rustige baan, zijn pleziencl buren en zijn aangename De conventionele wei dicht de homo superficialis i verband met diens volharding oppervlakkigheid een beperljj verstandelijk vermogen l«] maar een nieuwe antropologi sche school zegt dat de lick* mens wellicht de schranderst] aller schepselen is. In die sik] opgang makende these zou des] subspecies doelbewust voor d| oppervlakte kiezen vanuit «I realisatie dat het zich verdiep in het diepere per definities loos en in elk geval werk is. Door onze medische medewerker Di E GOEDE OUDE TIJD is een produkt van ons slecht geheugen. Wie is er nog bang voor difterie, kinkhoest, teta nus of polio? Niemand. Toch stierven nog geen 40 jaar ge leden 13.000 kinderen aan difterie, liet de polio-epide mie van 1956 een kleine dui zend rolstoelen rollen en we ten oma's nu nog te vertellen wat voor ellende kinkhoest of tetanus teweeg kan brengen. We zijn het, dankzij de DKTP-prik, bijna helemaal vergeten. We kennen die ernstige in fectieziekten niet meer. Ster ker nog: komt zo'n ziekte voor dan stelt doorgaans oma de diagnose want de gemiddelde jonge dokter weet niet wat hij ziet. Waarom zou je je la ten inenten tegen ziekten die praktisch niet meer voorko men? Goede vraag. In het buitenland daalt de vaccina tiegraad onrustbarend. Niet in Nederland. Wij laten ons in overgrote meerderheid ge hoorzaam, met de pink op de naad van de broek, vaccine ren. De vaccinatiegraad ligt hier boven de 90 procent. De Nederlandse gezondheidsge- neraals zijn daar heel blij mee. En terecht. Geen wonder dat men de laatste ambitieuze vaccinatieplannen zeer be hoedzaam wil invoeren. Wat is men per l-l-'86 van plan? Drie dingen. Alle kinderen zullen dan tegen bof worden ingeënt. Twee: ook jongetjes krijgen dan een prik tegen Rubella of Rode Hond. En drie: samen met het mazelen- vaccin wordt de nieuwe BMR-prik (Bof, Mazelen, Ro de Hond) twee keer gegeven als het kind een en negen jaar is. De nieuwe prik wordt zo ingepast in het vaccinatie schema dat het totale aantal prikken niet wordt uitge breid. Men wil van het kinde rarmpje vooral geen spelden kussen maken. BMR is een laatste loodje. Neem nu het Rode Hond-vac cin. Rode Hond is een on schuldige kinderziekte, be halve als je het de eerste drie maanden in de baarmoeder oploopt. Je loopt dan de kans om met een verkeerd aange legd hart of oog geboren te worden. Vaak gebeurt dat niet. Ongeveer, niemand die het zeker weet, 10 tot 100 keer per jaar. Om dat te voorko men ent men sinds 1974 alle meisjes op 11-jarige leeftijd tegen Rode Hond in. Nu wil men niet alleen meisjes twee keer inenten tegen Rode Hond maar jongetjes ook. Waarom? Inenting op 11-jarige leef tijd maakt alleen die meisjes immuun tegen Rode Hond die het nog niet zijn. Het meren deel van de kinderen heeft die ziekte dan al doorgemaakt en is al immuun. Kinderen onder de 11 zijn dus een broedplaats voor het Rode Hond-virus. Om aan die cir culatie een halt toe te roepen wil men nu ook op eenjarige leeftijd meisjes en jongens te gen Rode Hond inenten. Voor alle zekerheid, want die vac cinatie mislukt in 5% van de gevallen, wordt die inenting op 9-jarige leeftijd herhaald. Aldus hoopt men het Rode Hond-virus binnen 5 tot 10 jaar helemaal uit de circula tie te halen. Voor bof en mazelen geldt ongeveer dezelfde redenering. Vroegtijdig inenten en dat na een paar jaar herhalen kan die virussen uit de circulatie halen. Voor mensen die zich willen laten inenten is dat een goed bericht. En voor die genen die dit weigeren? Naar mijn smaak is het te weinig bekend dat niet ingeënten door de vaccinatie-program ma's extra gevaar lopen. Hoe kan dat? Als maar voldoende men sen tegen een ziekte zijn gev accineerd kan die ziektekiem niet meer goed circuleren. Als iemand pakweg polio krijgt dan kan hij zijn buurman niet aansteken want die is door de vaccinatie immuun. Omgekeerd wordt iemand die niet is ingeënt beschermd door zijn buren die wel in geënt zijn. De ziektekiem kan niet circuleren, dus de kans dat een niet-ingeënt iemand tegen een ziektekiem aan loopt is heel erg klein. Dit geldt zeker voor de 'alterna tieven' die her en der ver spreid leven. Voor kleine ge meenschappen die princi pieel elke inenting weigeren, laten we zeggen de zwarte kousenkerk, gaat dat niet op. De kans dat zo'n ziektekiem een dergelijke hechte ge meenschap binnendringt is klein. Maar gebeurt dat, dan kan die zich als een stro vuurtje verspreiden. Omdat de kiem in die gemeenschap zelden op bezoek komt heb ben ook ouderen er geen na tuurlijke weerstand tegen opgebouwd. Kinderziekten als rode hond, polio en maze len zijn daar niet langer kin derziekten, ook ouderen kun nen het krijgen. Polio en ma zelen eisen bij ouderen meer slachtoffers: de kans dat zwangere vrouwen en dus hun ongeboren kinderen in die gemeenschappen rode hond krijgen wordt door het nieuwe vaccinatieprogram ma vergroot. Met andere woorden: de prijs voor de vaccinatie-programma's wordt in die gemeenschappen betaalt. Microbioloog prof. J. van der Veen, lid van de Gezond heidsraad, zegt dat in een ar tikel in het Nederlands Tijd schrift voor Geneeskunde met evenzovele woorden. Als die BMR-prik doorgaat, schrijft Van der Veen, dan moet je er rekening mee houden dat het aantal gevallen van aangebo ren rode hond in die gemeen schappen aanmerkelijk zal Twee eeuwen geleden was inenten tegen pokken een modieus nieuwtje. Ge vonden vreten dus voor el ke rechtgeaarde cartoonist. Een anonieme Franse Op land maakte rond 1800 deze prent. stijgen. „De commissie vindt dat geen reden om van de voorgestelde strategie af te zien." Waarom niet? Omdat dan het totale aantal gevallen van aangeboren rode hond in Nederland niet zal toenemen Met andere woorden: doordij de ingeënten zich bescherm*'1 worden de niet-ingeënten'"t besloten gemeenschappen w> te kwetsbaarder. Mag dat zomaar? Ik de»;l eerlijk gezegd van wel. Totjj moet het van mijn hart dotijj het verbazingwekkend rit» dat er over deze ethische ka"' i ten van het vaccinatiebek'" i tot nu toe nauwelijks een dts-1 cussie is gevoerd. Annelies Thomassen HIJ brak mijn knie. Opzettelijk, want hij wist dat ik een fana tiek sportman was. Daarom deed ik in mijn cel oefeningen 0m fit en soepel te blijven en om mijn frustraties te ver werken. Nu zal ik mijn leven lang niet meer kunnen ren nen". Wagas Butt zwijgt even. Twee jaar geleden is hij zijn geboorteland ontvlucht na len migratieambtenaar in zjin land te hebben omge kocht. „Als nu terugga, word ik beslist opgehangen". De Pakistaan bewoont sinds kort een kamer van drie bij vier meter op de hoogste etage van een studentenflat in Amstelveen. Hij heeft thee, mariekoekjes en spe culaas klaar staan. „Hollan ders houden daar toch zo van?", meent Wagas, knab belend op een stuk, zoals hij zegt, 'nationale lekkernij'. De Pakistaan spreekt rustig, ietwat bedeesd. Hij is wat huiverig voor interviews: „Ik moet op mijn woorden passen, want de militairen in mijn land doen er alles voor om me weer te pakken te krijgen. Ik weet dat ze achter me aanzitten. Ik was nauwelijks twee weken in Nederland, of ik werd gear resteerd door de politie. Ze ven man sterk waren ze, ge wapend met mitrailleurs. Ze hadden van de Pakistaanse ambassade te horen gekre gen dat ik een gevaarlijke terrorist was. Je begrijpt dus wel dat ik erg voorzich tig moet zijn". Butt heeft dit jaar een stu diebeurs gekregen en stu deert nu in Amsterdam cul turele antropologie en niet- westerse sociologie. Hij is 28 jaar, maar ziet er tien jaar ouder uit. Drie en een halve maand geleden verleende de Nederlandse overheid hem politiek asiel. Wagas Butt vluchtte in ok tober 1982 tijdens een reli gieus feest uit Pakistan. „De meeste mensen in Pakistan hebben dan drie dagen vrij en ik wist dat er maar één migratieambtenaar op het vliegveld aanwezig zou zijn. Het was een koud kunstje om de man wat steekpen ningen toe te stoppen, zodat hij me liet gaan. Eigenlijk had ik naar Engeland willen gaan, maar daar laten ze vluchtelingen meestal niet toe. Ik wilde het risico niet lopen weer teruggestuurd te worden en daarom heb ik met de hulp van vrienden een visum voor Nederland gevraagd en gekregen". Somber voegt de Pakistaan TOKIO - De scheepswerven in k ku sector' vechten op het oge nebben taken naar zich toegetr< minachting op neer keken. Zo v en gevochten om een order vooi i^' De overheid is niet lang trekken, hooguit nog voor het sl Vcta Kenji Tokoedome neepsbouw van het Japanse m ctor scheepsbouw zijn prioritc eiing van Japan kwijtgeraakt, g nnen met pogingen de zes gro engen hun gezamenlijke cap dertig procent. °e regering in Tokio had ook

Krantenbank Zeeland

de Stem | 1984 | | pagina 4