'0- EN
'PAMPUS
i
HUNKER
1
Zwarte vakbonden: hèt instrument
voor veranderingen in Zuid-Afrika
Terreur en honger kernmerken
i'SavimbVs oorlogin Angola
139r
I59r
MASSALE TOELOOP LEDEN NA SUCCESVOLLE STAKINGEN
Hoop op
vrede
neemt af
em in uw handpalm
ioMDERDAG 22 NOVEMBER 1984
EXTRA
Een groep Zuid- g
Afrikaanse jjj
vakbondsleden jg
tijdenseen m
bezoek aan het jj}
FNV-gebouw in jg
Amsterdam. jjj
.'LUBANGOI^TTV-»=-<L
60-3003
MG-fietsradio
»o, W
Radio in weerbe-
stendig kastje
Met reflector en
claxon. 12-197
neugen voor 10 korte pro
ne met 23 opdrachten, 15 func-
'uncties. Edit- en debug-modi.
199,-
_en extra cassetterecorder pro-
e laden (overdrachtsnelheid 300
baud). Slechts 240 g.
260-3651 _139T- 99,-
PC-4 printer. Print 20 te-
kens/regel bij 60 regels/
minuut op thermisch papier
inci. oplaadbare Nicad-bat-
terijen en adapter/lader.
260-3652 _2€9T- 199,-
OOM.Zuivelstraat 18,
650) 33605, TERNEU-
nden novem-
jntrum
17
giiidogezellestraat 27
terneuzentel.01150-17911
Vlakschuur-
machine662H.
nek klemsysteem voor schuurpapier
fectief schuuroppervlak 93x190 mm
.000 Schuurbewegingen p.m.
>elast) «175 W.
Van f ISÖr-voor
schuurmachine 663H als 662H,
er met ingebouwde
afzuiging.
Van f_209r- voor
H als 662H,
T47
- FOTO ARCHIEF DE STEM
Van onze redactie buiterüand
ZUID-AFRIKA is vermoedelijk het enige
land ter wereld waar het aantal vakbonds
leden in een periode van recessie een spec
taculaire stijging doormaakt. In 1979 kregen
zwarte werknemers vrijwel dezelfde wette
lijke rechten op vakbondsvorming als blan
ke werknemers, al is de uitvoering van deze
arbeidshervorming pas sinds 1981 goed op
gang gekomen. De nieuwe, vaak militante
vakbonden, die sindsdien zijn ontstaan or
ganiseerden intussen al 350.000 werkne
mers.
Tegelijkertijd is het aantal stakingen fors gestegen. In de
eerste helft van 1984 staakten vijf maal zoveel arbeiders als in
de eerste helft van 1983.
De nieuwe vakbonden worden niet alleen gezien als een
belangrijk instrument om nieuwe verhoudingen in het ar
beidsbestel af te dwingen. De bonden zijn volgens veel waar
nemers ook bij uitstek een geschikt instrument om verande
ringen te bewerkstelligen in de apartheidspolitiek.
„Deze nieuwe bonden zijn de best georganiseerde bewegin
gen van zwarte Zuidafrikanen. We zouden in staat zijn tot
acties op nationale schaal en zo'n gezamenlijk optreden van
zwarte bonden zou effectiever zijn dan bijvoorbeeld een cam
pagne van het United Democratie Front", meent Alec Erwin,
secretaris-kadervorming van FOSATU (federatie van Zuid-
afrikaanse vakbonden), een overkoepelende vakcentrale van
9 bonden met in totaal rond 110.000 leden.
Ontslagen
Voor zwarte vakbonden is het stellen van politieke eisen
naast onderhandelingen over lonen en arbeidsvoorwaarden
onvermijdelijk, zegt Erwin. De vakbonden zijn vooral sterk
gekant tegen de thuislanden-politiek van de regering. De
grote dreiging die veel zwarte werknemers zonder perma
nente verblijfsvergunning boven het hoofd hangt is deporta
tie naar een thuisland. Bescherming van werkgelegenheid is
de beste waarborg tegen deportatie en bij de bescherming te
gen ontslag hebben de bonden volgens Erwin tot dusver hun
grootste successen geboekt.
Veel stakingen waren dan ook gericht tegen ontslagen. Er
win noemt het voorbeeld van een staking bij Dunlop in Dur
ban, 'een van de ergste Britse multinationals', waar het ont
slag van 1.200 arbeiders een reeks solidariteitsstakingen bij
andere Dunlop-vestigingen in Zuid-Afrika heeft uitgelokt.
Sommige stakingen zijn gewonnen, een groter aantal liep uit
op een compromis, maar de meeste stakingen worden door de
bonden verloren, zegt Erwin. „De werkgevers proberen zaken
met de werknemers te regelen buiten de bond om, want ze
vrezen dat de bonden te sterk worden".
Veel stakingen worden ook uitgeroepen om de ondernemer
te dwingen de bond als onderhandelingspartner te erkennen.
FOSATU eist erkenning als de bond in een bedrijf meer dan
de helft van de werknemers heeft georganiseerd. Een belang
rijk succes vindt Erwin ook het vastleggen van een mini
mumloon, maar tot dusver valt pas de helft van de 6,5 miljoen
industrie-arbeiders onder die regeling. In totaal hebben de
bonden nu 12 procent van de zwarte arbeiders georganiseerd.
In de landbouw en bij het huishoudelijk personeel is vak
bondsvorming niet toegestaan.
Excuus
Investeringscodes, zoals de gedragscode van de Europese
Gemeenschap voor Europese vestigingen in Zuid-Afrika en
de Amerikaanse Sullivancode, hebben een zeker nut gehad,
maar ze zijn nu achterhaald, meent Erwin. „Eigenlijk werken
ze nu averechts, want de minimumeisen van de gedragscodes
liggen lager dan de minimumeisen van de bonden. De bui
tenlandse ondernemingen hanteren nu de gedragscodes als
een excuus, ze vinden dat ze genoeg doen als ze voldoen aan
die normen".
Die mening wordt onderschreven voor zijn collega David
Lewis, secretaris-generaal van de General Workers Union in
Kaapstad, een onafhankelijke zwarte vakbond met veel leden
in de havens. „Die gedragscodes zijn vooral gericht op af
schaffing van rassendiscriminatie, uitbanning van rassen
scheiding in de kantines en zo. Dat is voor ons langzamer
hand een gepasseerd station, wij zetten ons vooral in voor al
gemene arbeidersbelangen".
Bovendien wordt de naleving van de gedragscodes alleen
gecontroleerd door een rapportage op te vragen van de direc
ties „en die geven doorgaans een veel te rooskleurig beeld van
wat ze allemaal doen voor hun zwarte werknemers".
Samenwerking
David Lewis is nauw betrokken bij een reeks fusiebespre
kingen tussen de nieuwe bonden, die moeten uitlopen op de
oprichting van een grote vakcentrale met een ledental van
rond 300.000. Tussen de deelnemende bonden bestaan wel po
litieke geschillen. De vakcentrale CUSA Raad van Zuidafri-
kaanse vakbonden) met meer dan 100.000 leden, waarbij ook
de zwarte mijnwerkersbond NUM is aangesloten, volgt een
'black consciousness' (zwart bewustzijn) koers, terwijl FOSA
TU principieel een niet-raciale bond. wil zijn en ook blanke
vakbondsleiders in de top heeft. Registratie als non-raciale
bond is pas sinds een rechterlijke uitspraak uit 1983 toege
staan en FOSATU heeft zich ook toen pas laten registreren.
Maar het belangrijkste geschilpunt is de concurrentie op
de werkvloer, zegt Lewis. We moeten invloedssferen afbake
nen om te voorkomen dat we elkaar bij de ledenwerving te
veel voor de voeten lopen.
Thuislanden
Ook hij vindt het onvermijdelijk dat de zwarte vakbonden
politieke eisen bij de werkgevers op tafel leggen omdat er
voor zwarte Zuidafrikanen nauwelijks andere kanalen be
schikbaar zijn. De thuislandenpolitiek, de pasjeswetten en
andere apartheidswetten en de kwetsbare positie van de trek
arbeiders raken rechtstreeks de belangen van zwarte arbei
ders. „De werkgevers moeten de regering dan maar onder
druk zetten", zegt hij.
Hij meent dat de arbeidshervorming en bedoeld zijn om een
stabiele zwarte arbeidersklasse en middenklasse in het leven
te roepen, die er belang bij krijgt binnen het systeem te ope
reren.
„Maar dat zal niet lukken, want juist door het ontbreken
van politieke rechten wordt onze aanhang sterk geradicali
seerd". De ondernemers zijn zelf wel voorstander van gekana
liseerd overleg met de bonden om ongecontroleerde spannin
gen en arbeidsonrust te vermijden. Maar in wezen, meent Le
wis, hebben de ondernemers belang bij het instandhouden
van de apartheid, al willen ze best af van sommige stuitende
aspecten. De nadelen, zoals een verminderde arbeidsmobili
teit, nemen ze wel op de koop toe.
De afschaffing van de 'werkreservering', waarbij geschool
de banen veelal gereserveerd bleven voor blanken, heeft een
opwaartse druk op de lonen tot gevolg gehad. Als de posities
van de blanke werknemers worden ingenomen door niet-
blanken schuiven de blanke werknemers doorgaans door
naar hogere, beter betaalde juncties terwijl ze dezelfde pres
tatie blijven leveren. „Maar dat is een val die de werkgevers
voor zichzelf hebben gegraven, dat heeft niets te maken met
wettelijke voorschriften", zegt Lewis.
Monopolie
Anderzijds zien veel blanke werknemers, vooral de laagge
schoolden, zich bedreigd door het grote aanbod van goedkope
zwarte arbeidskrachten. Blanke vakbonden proberen dan ook
hun bevoorrechte positie af te schermen tegenover de opko
mende zwarte bonden.
Door toedoen van de ultraconservatieve blanke mijnwer
kersbond blijft het systeem van werkreservering in de mij
nen nog gehandhaafd: elf categorieën geschoold werk, waar
onder het werken met dynamiet, zijn nog steeds 'slegs vir
blankes'. Maar er zijn nog maar 15.000 blanke mijnwerkers
tegenover 600.000 zwarte mijnwerkers.
Het door blanken geleide TUCSA (Vakbondscongres van
Zuid-Afrika) drong er vorig jaar bij de regering op aan niet-
geregistreerde bonden te weren van de onderhandelingstafel.
Sommige bonden laten zich niet officieel registreren omdat
ze dan gegevens over hun ledenbestand en financiën moeten
verstrekken. Ook gebruiken de gevestigde bonden bestaande
'closed shop'-overeenkomsten (verplicht vakbondslidmaat
schap in een bedrijf of bedrijfstak) om hun monopoliepositie
te handhaven.
Multiraciale vakbonden werden verboden na de verkie
zingsoverwinning van de Nasionale Partij in 1948. Zwarte
vakbonden waren niet direct verboden, maar werden niet er
kend als onderhandelingspartner. Ze konden alleen functio
neren als ze zich onder de hoede stelden van blanke bonden.
Intimidatie
Het TUCSA bouwde zo een hele structuur op met 'parallel
le' bonden van blanken, kleurlingen, Indiërs en Afrikanen.
Maar in die structuur konden de zwarte bonden weinig uit
richten, want de onderhandelingen werden gevoerd door
blanke vakbondsleiders, die tevens de belangen van hun
blanke leden behartigden.
Maar de liberalisering van de arbeidswetten is gepaard ge
gaan met een verscherping van de maatregelen die onder het
eufemisme 'instromingsbeheer' de toevloed van Afrikanen
uit de thuislanden naar 'blank' Zuid-Afrika aan banden
moeten leggen.
Alle zwarte vakbonden zijn felle tegenstanders van de
thuislandenpolitiek, ook al omdat hun nieuw verworven
rechten er door worden uitgehold. In 'blank' Zuid-Afrika
hebben vakbondsleiders vaak te kampen met arrestatie en in
timidatie door de politie, maar in de thuislanden staan de
bonden nog veel meer onder druk.
Sommige bonden, die in Zuid-Afrika wettig opereren, zijn
in Ciskei verboden. Veel inwoners van Ciskei werken 'over de
grens' in Oost-Londen, maar de bonden ondervinden hier
grote problemen bij het organiseren van de werknemers om
dat bijeenkomsten vaak gewelddadig opgebroken worden en
de deelnemers opgepakt.
Verboden
In Bophutatswana zijn alle "buitenlandse(dat wil zeggen
Zuidafrikaanse) bonden verboden. De zwarte mijnwerkers-
bond, die twee weken terug voor het eerst een legale staking
organiseerde in zeven Zuidafrikaanse goudmijnen, hield be
gin dit jaar een staking bij een mijn van Union Carbide in
Bophutatswana om erkenning als onderhandelingspartner aj
te dwingen. De mijndirectie was daartoe wel bereid, maar de
bond werd vervolgens door de regering van Bophutatswana
verboden.
Bijna alle nieuwe industrieën vestigen zich in de thuislan
den, vooral Kwazulu, Ciskei en Bophutatswana, omdat de lo
nen daar veel lager zijn en ze geen last van vakbonden heb
ben, stelt Alec Erwin. Zijn collega in Kaapstad, David Lewis,
noemt Taiwan en Israel als grote investeerders in de thuis
landen. „Daar worden echt slavenlonen uitbetaald".
Overigens is het loonpeil in 'blank' Zuid-Afrika al zo laag
dat een arbeider er niet zijn gezin van kan onderhouden. „Per
gezin zijn twee of drie kostwinners nodig, vooral de laatste 20
jaar zijn op grote schaal vrouwen ingeschakeld in de indus
trie", aldus Erwin.
Zo betaalt een multinational in Kwazulu 15 Rand (33 gul
den) per week, terwijl voor hetzelfde werk onder betere ar
beidsomstandigheden in Zuid-Afrika 45 Rand wordt uitbe
taald.
Kwetsbaar
De jonge bonden zijn nog erg kwetsbaar. Legale stakingen
kunnen pas na lange overlegprocedures afgekondigd worden,
maar ook dan heeft de werkgever het recht stakers te ont
slaan. Posten bij stakingen is altijd verboden.
Het voordeel van een legale staking is dat de werkgever
geen schadeclaim kan indienen en dat een stakingsfonds ge
bruikt mag worden. Maar ondanks de risico's van het vak
bondswerk is er geen gebrek aan leden die zich melden voor
kaderfuncties, zegt Erwin.
„Bij de FOSATU-bonden vormen de 'shop stewards' (de ka
derleden op de werkvloer) de machtigste factor en het kost
geen enkele moeite om daar mensen voor te vinden".
David Lewis is redelijk optimistisch over de toekomst: „De
regering heeft misschien niet helemaal overzien waar ze aan
begonnen is, maar het bestaan van de zwarte vakbonden is
niet meer terug te draaien".
HOEAMBO - Grote blauwe
hracanda-bomen werpen
Hun schaduw over de nieu
we kinderspeelplaats en in
het goed onderhouden park
jeegt een groepje vrouwen
je gevallen bladeren keurig
Jij elkaar. Met klimplanten
begroeide huizen en frangi-
Paoibomen staan aan
weerszijden van de weg die
Paar het dorpsplein voert,
waar het voormalige paleis
van de Portugese gouver-
Peur staat, waarin tegen
woordig het hoofdkwartier
van de plaatselijke afdeling
van de MPLA-partij geves-
t'üd is. Zo op het eerste ge
acht is Hoeambo niet te on
derscheiden van de meeste
andere heuveldorpjes met
wn koloniaal verleden.
Maar in Hoeambo over
schaduwt de oorlog het da-
üMijkse leven. Het dorp ligt
Precies in de vuurlinie van
e gevechten tussen de An
golese regeringstroepen en
ne door Zuid-Afrika ge
steunde verzetsbeweging
JJnita van Jonas Savimbi.
[Je resultaten van wat hier
nvimbi's oorlog' wordt ge
noemd, zijn maar al te dui
delijk te zien - de rijen ge-
awollen stompen van pas ge
amputeerde benen in het
['ekenhuis en het grote aan
tal mensen dat je hier maar
")et een been door de straten
Het lopen. Per week komen
er in het zieknhuis tientallen
mensen binnen, die gewond
J)ln geraakt omdat ze op een
Mn hebben gestapt, die de
Suerrilla's achter hebben
platen. Hoeambo werd tien
Jaar geleden door Jonas Sa-
'mbi uitgeroepen tot
pofdstad van Angola. Sa-
vimbi en zijn Unita-rebllen
hielden het gebied bezet in
de chaotische periode, waar
in de Portugezen zich terug
trokken uit hun kolonie en
voordat Agostinho Neto's
MPLA-regering aan de
macht kwam.
Savimbi beweert, zoals hij
dat ook toentertijd deed, dat
de inwoners van deze pro
vincie achter hem en de
Unita staan. Dit kan op geen
enkele manier bewezen
worden, maar zeker is dat de
Unita terreur en vernieti
ging brengt en de bevolking,
hun vermeende aanhangers,
systematisch uithongert.
Ook worden er jongens
voor de Unita geronseld tij
dens de strooptochten van
de rebellen.
De afgelopen zes maanden
zijn de guerrilla-activiteiten
in midden- en noord-Angola
in hevigheid toegenomen.
Rebellen die bij Loeanda ge
vangen zijn genomen, heb
ben verklaard dat hun voor
raden uit de lucht aange
voerd worden. Ook hebben
de rebellen gezegd dat Por
tugese officieren en Zuid-
Afrikanen hen helpen bij
het organiseren van de grote
sabotage-acties in de steden.
De Angolese legertop gaat
van het optimistische stand
punt uit dat de recente acties
van de Unita-rebellen niet
veel meer zijn dan propa
gandastunts en dus niet wij
zen op het machtiger wor
den van de guerrilla-bewe
ging-
„Geleidelijk overwinnen
we de tegenstander", aldus
kolonel Iko Garriera, hoofd
van de Angolese luchtmacht.
„We zitten nu in een betere
positie dat twee jaar geleden
en bovendien is het leger ge
reorganiseerd.
Zuid-Afrika levert elke
dag ongeveer veertig ton
materiaal aan Unita - ma
chine-onderdelen, commu
nicatiemiddelen en trans
port worden door hen ver
zorgd. Wanneer VN-resolu-
tie 435 (over de onafhanke
lijkheid van Namibië) in de
praktijk zal worden ge
bracht, kunnen ze niet meer
met leveringen op een der
gelijk grote schaal door
gaan."
Maar de Verenigde Naties
en Hoeambo behoren tot
twee verschillende werel
den. In het ziekenhuis van
Hoeambo liggen de oorlogs
wezen - de overlevenden
van guerrilla-aanvallen op
dorpjes waar nu alleen nog
wat vrouwen en kinderen
leven. Bijna alle kinderen
vertonen verschijnselen van
ondervoeding.
Hinderlagen
Het Rode Kruis en de rege
ring worden in hun hulppo
gingen gedwarsboomd door
de guerrilla's. Door mijnen
en hinderlagen is het ver
keer op veel wegen beperkt
tot een minimum. „In deze
noodsituatie zou het veel te
veel tijd kosten om de spul
len voor Midden-Angola
over land te vervoeren. Van
af volgende maand huren
we een vliegtuig om het
voedsel van de kust naar het
binnenland te krijgen. Maar
dat betekent 500.000 liter
brandstof per maand."
„Van het hoofdkwartier
van het Rode Kruis in Gene
ve mogen we ons niet buiten
de stad begeven. Misschien
;Soyö5*MBANZA<5
CONGO
Damba
-LUANDA^
*.^N 0 A LA T AND 0 longo, H LUUOA MOR Tl A
^SÓOTdo^-^'M'ALANJEs:\ g'"'
m.5 jV,' SAIIRIMO
CUANZA-\NovaGa.af iZoASUL
CPorto Amboimï=>.Gabela A /'N\">G L A
«"'HZfifa SUL j ,\i„
^"vAndulirl'
"vBailundq)
-=*r a> HUA&BOirr XUITO
M^^BO l MOXtCO
--:::y -J-i iCuirna lt .1 flannamha
J' "--V^uirtia j f
r S
HUIL Al]
MENONGUE
«fe jgCV 7 f 7\Cu'to Mavinga^
Alexandre IJ- ,'s' Xangongo
CUUENC
Angola, in het zuiden begrensd door Namibië.
wordt dat verbod nog inge
trokken, maar er hoeft maar
een ongeluk te gebeuren..."
Gross maakt de zin niet af.
Twee jaar geleden kwam er
een medewerker van het
Rode Kruis om bij een mijn
ongeluk en werd even bui
ten Hoeambo een verpleeg
ster ontvoerd. Het Rode
Kruis trok zich toen bijna
helemaal terug ui Angola.
„De bevolking moet dus
het voedsel zelf komen halen
bij onze distributieposten.
Maar natuurlijk lopen zij
ook het risico op een mijn te
trappen."
m President Agostinho
Neto van Angola.
Elke dag vindt er even
buiten de stad Ngiva in
Angola een ontmoeting
plaats tussen een aantal
officieren uit het Angole
se en het Zuidafrikaanse
leger. Het zijn ontmoe
tingen waarbij de be
schuldigingen over en
weer vliegen. „Bijna elke
dag wordt ons luchtruim
wel geschonden door
Zuidafrikaanse toestel
len. De afgelopen drie
maanden zijn er steeds
meer van deze verken
ningsvluchten gekomen -
een poging om ons te inti
mideren en te provoce
ren", aldus een Angolese
legerleider.
De blanke Zuidafri
kaanse troepen bevinden
zich op ongeveer 80 kilo
meter van Angola's grens
met Namibië, waar een
andere oorlog in volle
gang is. Daar vechten
Swapo-guerrillastrijders
voor de onafhankelijk
heid van Afrika's laatste
kolonie, die bezet wordt
door een 100.000 man tel
lende Zuidafrikaanse
troepenmacht.
De gemeenschappe
lijke militaire bijeen
komsten worden dage
lijks gehouden in een
klein rond houten ge
bouwtje. Angolese offi
cieren zeggen nog steeds
te rekenen op „een mini
mum aan goede wil" aan
de Zuidafrikaanse kant,
maar er is weinig hoop
dat er spoedig een einde
zal komen aan deze com
plexe oorlog.
Tien jaar geleden vie
len Zuidafrikaanse troe
pen voor het eerst Ango
la's hoofdstad Loeanda
binnen in een poging tq
verhinderen dat de mar
xistische bevrijdingsbe
weging MPLA van Agos
tinho Neto aan de macht
kwam. Cubaanse troepen
schoten de MPLA toen te
hulp en sinds die tijd
hebben de VS en Zuid-
Afrika onophoudelijk po
gingen gedaan de Cuba
nen met geweld of langs
diplomatieke weg uit An
gola te krijgen.
Hoewel Zuid-Afrika
en Mozambique, een an
dere voormalige Portu
gese kolonie met een Fre-
limo regering, onlangs
een overeenkomst heb
ben gesloten, blijken de
Zuidafrikanen hier aan
de andere kant van het
kontinent grote moeilijk
heden te hebben om de
situatie in de hand te
houden. Angola en Zuid-
Afrika hebben geen ge
meenschappelijke grens
en Angola heeft niet zul
ke sterke economische
bindingen met Zuid-
Afrika als Mozambique.
Cubaanse troepen
Wat de onderhandelin
gen ook niet helpt is het
feit dat de MPLA rege
ring ongeveer 10.000 Cu
baanse troepen achter
zich heeft staan. Hoewel
uit Westerse diplomatie
ke bronnen nu al maan
den lang het bericht komt
dat de Cubaanse troepen
het land zullen verlaten,
lijkt de situatie in Angola
zelf daar niet op te wij
zen.
In een ambitieuze po
ging om de Cubaanse
troepenmacht nog voor
de presidentsverkiezin
gen Angola uit te krijgen,
heeft Chester Crocker, de
Amerikaanse minister
voor Afrika, het afgelo
pen jaar een stortbui van
diplomatieke initiatieven
over Zuid Afrika gestort.
In februari ontmoetten =5
Zuid-Afrika en Angola
elkaar in Lusaka als on
derdeel van een van
Crockers vredesinitiatie-
ven. Het resultaat van die
bespreking staat hier be-
kend als 'het Lusaka EEE
compromis'. Dit compro
mis voorzag in een terug-
trekking van de Zuid-
afrikaanse troepen uit
Angola, waarna Pretoria
de onafhankelijkheid van
Namibië, zoals vastge
legd in resolutie 435 van
de VN in 1978, moest ac
cepteren. Angola en Cuba
hebben altijd beloofd dat
Cuba met het terugtrek-
ken van de troepen zal
beginnen, wanneer deze
resolutie in praktijk ge- 3=
bracht wordt.
In maart begon het
Zuidafrikaanse leger met
terugtrekking van de
troepen uit de spaarzaam SEE
bevolkte provincies Cu-
nene en Kubango, die =S
vanaf 1981 bezet waren
geweest. Maar de terug- ESS
trekking verliep pijnlijk
langzaam en stopte na
twee maanden bij Ngiva
op 80 kilometer van de
grens.
Ngiva is de compleet
verwoeste hoofdstad van T—
de bezette provincie Cu-
nene. De terugtrekkende
Zuidafrikaanse troepen
hebben de bank, de bio-
scoop, kantoren, straten, SS
electriciteit en water-
voorzieningen opgebla-
zen. Ngiva diende als
hoofdkwartier voor het
Zuidafrikaanse leger, dat
eigenlijk slecht Zuidafri-
kaans was wat betreft
het officierencorps. De
soldaten zijn Angolezen -
veteranen van de pro-
westerse Unita en FNLA EES
bevrijdingsbewegingen.
VICTORIA BRITTAIN
llllïË
