mm Boeiend 4e deel Warrens dagboek Het Boek van de Stad der Vrouwen: na vijt eeuwen nog actueel Onderhoudende krimi van Jef Geeraerts Grijpstra en De Gier op de Friese toer Leren lezen met 'Ooitgedacht' Overvl kleurif DONDERDAG 22 NOVEMBER 1984 VOYEURISME OF EXHIBITIONISME? Verlegen Fobieën Melodrama MOORD IN ANTWERPEN SCHOOL DUWT LEERLINGEN LITERATUUR DOOR DE STROT Ooitqedacht lONPERPAG 22 r i Suske en Wish yuppie Happie TE&êM t KAMPIQÉ DIT eewucw Door Henk Egbers DIT is deel vier van het dag boek van Hans Warren, be treffende de jaren 1952-1953. De vorige delen zijn alom zó geprezen, dat je als recen sent nauwelijks nog kriti sche kanttekeningen lijkt te kunnen maken. Ook voor dit deel geldt: mooi geschreven en zeer oprecht en - zoals dat heet - een aanwinst voor het verschijnsel 'dagboek schrijvers', dat in de Neder landse literatuur nooit goed van de grond kwam. Ten slotte zijn de Nederlanders oprechte binnenvetters. Het boek is soms zó mooi geschreven, dat je je niet aan de indruk kunt onttrek ken dat de 63-jarige Zeeuw uit Kloetinge gevijld heeft aan zijn teksten uit zijn der tiger jaren. Anders is het puur 'jong talent' geweest. En wat die oprechtheid be treft: het kan heel goed zijn, dat je je als lezer afvraagt of je geen voyeur wordt door deze intieme bekentenissen van iemand die je dagelijks nog op straat tegenkomt zo te volgen? Of - om de ver antwoordelijkheid naar de andere kant over te hevelen: Is dit geen vorm van exhibi tionisme??? Het staat gedrukt: ruim tweehonderd pagina's uit het leven gegrepen. Twee opvallende zaken: dit deel lijkt bijna op een roman (letterlijk en figuurlijk), om dat er minder dan in vorige delen sprake is van onsa menhangende feitjes. Cen traal staat het verhaal van Warrens' huwelijk met de Engelse Mabel. En dat is een 'geschiedenis'!! Een tweede opvallende zaak is Warren's ooggetuige beschrijving en ervaring van de water snoodramp in Zeeland in 1953. Alle heldendaden en menselijke ellende zijn daarbij vorig jaar bij de dertigjarige 'herdenking' nog weer eens breed uitge meten en dan is Warren's rechtstreekse notitie uit '53 in vele opzichten noagl ont nuchterend! Hans Warren. De geschiedenis met Ma- bel is zonder meer triest. Warren, die steeds meer overtuigd is geraakt van zijn homosexuele geaard heid, trouwt Mabel die sta pel op hem is. Omgekeerd is - FOTOWIMRIEMENS lafheid en zich ondersteund weten de wankele basis voor deze gelegaliseerde relatie. Warren reist op en neer tus sen Bournemouth en Bors- sele. Tussen de lichamen van Arabische 'jongetjes' in Parijs en het door hem moeilijk te verteren vrou welichaam van Mabel aan de Engelse zuidkust. Tussen haakjes: het zeker ook mo menteel veel voorkomende verschijnsel van Nederland se homofielen/lesbiennes (er bestaan nog steeds twee de terminanten tegenover het ene heterofiel) en mensen uit de 'oosterse' wereld mag wel eens nader bekeken worden. De manier waarop de der tigjarige Warren vecht met zijn dubbele geaardheid en zijn homofiele determinant is zeer indringend. Dit is een academische constatering die in het dagboek bestaat uit simpele ruzies, werken voor de krant (Warren bouwde zich intussen een soort bestaan op bij de Pro vinciale Zeeuwse Courant als recensent), geen geld hebben, spanningen en ge reis. De couleur locale ont breekt niet. Het was nog doodgewoon dat je met de fiets van Oostende naar Vlissingen ging. Een andere aan de orde komende zaak is de vader-zoon relatie, die zowel vanuit een ouder wor dende man als ten aanzien van datgene wat de vader bij de zoon meent waar te nemen opvallende karakte ristieken krijgt. Diezelfde vader en zoon zijn aan de or de op het moment dat in '53 de dijken doorbreken. De vader leeft dan op en de zoon brandt af. Het tij kan keren. Dit deel is wel een van de 'spannendste' omdat er een zekere organische eenheid ontstaat, zowel in de persoon van Warren als (daarmee) in het boek. Er blijken nog zes tot zeven delen te volgen. Houd het voor gezegd! •Hans Warren: 'Geheim Dag boek'. Uitg. Bert Bakker, prijs ƒ.29,80. 'Verlegen en onzeker' door Dr. Phyllis M. Shaw. Uitgeverij Hol- landia Baarn. Prijs 18,90. Verlegenheid en onzekerheid kunnen overwonnen worden. Dit boekje geeft aan hoe iemand met verlegenheid kan leren leven. Diep ongelukkig hoeft de verlegen lezer na le zing in elk geval niet meer te zijn, want dr. Shaw maakt duidelijk dat heel wat mensen zich - ten onrechte - sociaal onzeker voelen. Hij zet voor de lezer de dagelijkse problemen op een rijtje en geeft handrei kingen hoe die in de praktijk het hoofd te bieden. Maar, iemand van zijn verlegenheid afhelpen kan dr. Shaw niet, want dat zal de lezer uiteinde lijk toch zelf moeten doen. 'Angsten Fobieën' door dr. Tony Whitehead. Uitgeverij Hollandia Baarn, prijs 18,80. Ieder mens heeft zo angsten en fobieën. We kunnen ze zelf niet beredeneren, je hebt ze gewoon. Om er vanaf te ko men zal men eerst inzicht in zijn eigen angst en fobieën moeten hebben. Whitehaed probeert dat te geven. Hij geeft ook wat simpele behan delingsmethoden aan. Voor wie er belangstelling voor heeft. J. de Uandell: 'Met liefde en res pect'. Uitgeverij De Boekerij (Else vier) Amsterdam - Brussel. Prijs- ƒ29,90 Het eerste deel ('Het devies') van een tweedelige streekro man van De Landell, waarvan het verhaal zich afspeelt in een gefantaseerd dorp in Bra bant in de dertiger jaren. Een melodrama van de bovenste plank, waarin een adelijk ge slacht centraal staat. Geschre ven in een hinderlijk opge klopte taal en nu en dan ver keerd woordgebruik. De dor pelingen en zelfs de adel spre ken er om de haverklap een eigen gemaakt Brabants dia lect in, dat geen rechtgeaarde Brabander door de strot zal kunnen krijgen. T.K. Door Nell Westerlaken VROUWEN hebben maar een vrouwenverstand. Ze maken zich mooi om man nen te verleiden en klagen nog ook als ze worden ver kracht. Hun fouten kunnen hen moeilijk worden aange rekend want die liggen in de vrouwelijke natuur. Dergelijke vooroordelen tegen vrouwen staan nog rechtop overeind. De on langs bij Sara verschenen vertaling 'Het Boek van de Stad der Vrouwen', waarin onder meer deze vooroorde len worden beschreven en ontmaskerd, mag daarom op twee manieren opmerkelijk worden genoemd. Allereerst omdat het verscheen in de vijftiende eeuw en de schrijfster, Christine de Pi- san, het opnam voor haar eigen sexe. Opmerkelijk verder omdat een deel van het toen beschreven onrecht vijf eeuwen later nog uiterst actueel is. De schrijfster, Christine de Pisan, genoot het 'voor recht' dat haar vader eigen lijk een zoon had willen heb ben. Toen er een dochter kwam liet hij haar deson danks studeren. Na het overlijden van haar echtge noot voorzag Christine in haar bestaan en dat van haar familie met schrijven, voornamelijk over politieke ontwikkelingen in haar tijd en over sociaal onrecht. In het begin van het boek concludeert Christine dat vrouwen er in veel, door mannen geschreven boeken slecht afkomen. Een gewe tensonderzoek leert haar dat zijzelf en veel vrouwen in haar omgeving niet aan deze slechte kwalificaties vol doen. Haar onbegrip over de vele aanvallen van mannen op de vrouwelijke zeden wijt zij in eerste instantie aan haar 'vrouwenverstand'. Totdat haar drie door God gezonden vrouwen verschij nen, de deugden Rede, Recht en Rechtvaardigheid, die haar toespreken: „Dochter, waar is je verstand geble ven." Christine krijgt van deze vrouwen de opdracht om een stad te bouwen en die te bevolken met goede en heili ge vrouwen. De stenen wor den aangedragen door drie vrouwen en bestaan uit ver halen over goede, verstandi ge, moedige en wijze vrou wen. Een reeks van bekende en minder bekende vrouwen passeert de revue. In elk verhaal wordt er een be paald vooroordeel ongedaan gemaakt, wordt bewezen dat sommige mannen een dub bele moraal hanteren of wordt verhaald over goede eigenschappen van vrou wen. Zo komen onder meer aan bod de Amazones, de sy- billen, Medea, Lucretia, Ruth en Esther en vele ko ninginnen en adellijke vrou wen uit de Middeleeuwen. Het Boek van de Stad der Vrouwen heeft hierdoor me de een documentaire waar de. Het zou te ver gaan om Christine de Pisan een femi niste te noemen. De vrouwe lij ke deugden die worden aangedragen moeten gezien worden in het licht van de Middeleeuwse moraal en godsdienstbeleving. Kuis heid en nederigheid zijn dan ook grote deugden voor een vrouw, lezen we. Ook huwe lijkstrouw wordt hoog ge prezen maar dat is niet zo verwonderlij k in een tijd dat het enige alternatief voor vrouwen het klooster was. Het Boek van de Stad der Vrouwen is een allegorie, een veelgebruikte vorm in de Middeleeuwen. De verta ling uit het Middel-Frans van Tine Ponfoort doet geen afbreuk aan het authentieke karakter van het boek, wat onder meer in het enigszins plechtige taalgebruik naar voren komt. De vraag blijft waarom de vertaling vijf eeuwen op zich heeft laten wachten. •'Het Boek van de Stad der Vrouwen' door Christine de Pi san. Vertaald uit het Middel- Frans en ingeleid door Tine Ponfoort. Uitgeverij Sara. Ge bonden: 49,50. Paperback: 29,50. Door Wim Koek BELGISCHE champetters, sterker nog: Antwerpse champetters die hun beroep beschouwen als een 'violon d'Ingres', elkaar 'Cui Pro- dest?' toeroepen en tijdens het onderzoek van een flat Rudyard Kipling citeren; kun je daaraan als bevoor oordeelde Kaaskop geloof hechten? Wie Jef Geeraerts' jongste misdaadroman 'De Trap' op zijn juiste waarde wil schatten zal het wel móeten. Gelukkig komt Geeraerts de lezer zelf te hulp. Commissaris Vincke blijkt een uitzondering te zijn. „Verstuyft (inspecteur, Vincke's vriend en rechter hand. WK) slaakte een diepe zucht en keek hulpeloos rond. Af en toe benijdde hij Vincke. Mensen met cultuur lopen er niet zoveel bij de Gerechtelijke Politie." Verstuyft loopt rond met een dienstpistool waarvoor hij zich een Amerikaanse holster heeft aangeschaft zodat hij sneller kan trek ken. Vincke, hoewel een goed schutter, heeft nooit een vuurwapen bij zich. Verstuyft houdt wel van een stevige aanpak van ver dachten. Vincke is eigenlijk tegen gevangenissen. Hij ziet meer in preventie en op voeding. Verstuyft is rechts. Centrum-rechts, vindt Vinc ke goedmoedig. Veel rechts er dan dat, meent diens even fraaie als eigentijds inge stelde echtgenote Eva. Vinc ke is links. Geen rooie, maar progressief. D'66 op z'n Ant werps. Zoiets. Wat hebben de politieke inzichten van beide heren (die bovendien eikaars vrienden zijn) te maken met de oplossing van wat gaan deweg een moord blijkt te zijn? Niets. Maar het komt de schrijver wel goed uit, want die ventileert tussen de verhoren en speurtochten door graag zijn eigen opvat tingen en visies. Op wereld en mensheid in het alge meen, op België en Belgen in Jef Geeraerts. het bijzonder en heel even tjes ook op Hollanders. Daarmee probeert Jef Geeraerts, denk ik, het in de Lage Landen nog altijd on dergewaardeerde misdaad genre naar een hoger lite rair niveau te stuwen. Soms slaagt hij daar in, een ande re keer slaat de dialoog als een tang op een varken. Wanneer Vincke zijn me ning over België ten beste geeft tegenover een belang stellende Spaanse collega - FOTO ARCHIEF DE STEM past het heel aardig in sfeer en handeling, maar de bor reltafel-discussie over de Oost-West-verhouding houdt het verhaal, dat toch al niet het gevaar loopt door snelheid uit de rails te lopen, alleen maar op. 'De Trap' is overigens een geslaagd boek. Interessant en ook spannend. Een klas sieke 'whodunit?', die de le zer tot het einde toe in span ning laat over de identiteit iiiO o van de moordenaar. Er is een vrouw van de achtste verdieping van een flat ge vallen. Dat er moord in het spel is wordt al gauw duide lijk door een overmaat aan te grondig schoongewreven glazen, papieren, deurknop pen en andere voorwerpen in de flat van het slachtof fer. Geeraerts heeft vooral veel zorg besteed aan de be schrijving van de lokatie (Antwerpen en eventjes ook Tenerife) en het scheppen van geloofwaardige karak ters, ook wat de bijrollen be treft. Dat levert (onder veel meer) aardige Antwerpse dialoogjes op, bijvoorbeeld met de concierge van het flatgebouw en met een 'hiete toirte', een meisje dat het niet nauw neemt met haar eerbaarheid en met een 'In dianenverhaal' komt opdra ven waardoor Vincke en Verstuyft weer een paar hoofdstukken lang op het verkeerde been staan zodat voor de lezer de spanning in het verhaal blijft. De ontknoping komt, zoals het hoort, helemaal aan het eind maar wel uit een vol slagen onverwachte hoek zodat de liefhebber van klassiekers, die graag wat aanwijzingen heeft om méé te kunnen gissen, net als Vincke en Verstuyft zelf, met lege handen ronddoolt door de Ardense bossen. Ik neem aan dat het in werke lijkheid ook vaker zó gaat dan in de verhalen van Elle- ry Queen. Het toeval is des rechercheurs beste vriend. 'De Trap' door Jef Geeraerts. Manteau Antwerpen. Prijs 24,90. Door Dirk Vellenga JANWILLEM van dc Wete ring heeft weer een echte Grijpstra en De Gier ge schreven. 'De ratelrat' is zeer herkenbaar voor de vaste lezers van de politiero mans van Van de Wetering. De bekende politiemannen duiken op, tot en met de naamloze commissaris. Duidelijk wordt ook weer dat de slechteriken bij Van de Wetering ook mensen zijn en menselijkheid belangrij ker is dan 'handhaving van de orde'. Alleen de buiten kant van het boek ziet er an ders uit. 'De ratelrat' is een 'beterback': de band en de omslag zijn steviger uitge voerd. 'De ratelrat' speelt zich voor een goot deel af in Friesland. In Amsterdam wordt de louche handelaar Douwe Scherjoen dood aan getroffen, de restanten van zijn verbrande lichaam dre ven op een bootje door de gracht. Voor het onderzoek moeten Grijpstra en De Gier naar Friesland, waar de vrouw van Scherjoen woont. Grijpstra is zelf van Frie se afkomst, evenals de com missaris, die om de ha verklap verklaart in Joure geboren te zijn. De Gier ver diept zich in de Friese taal en leest zelfs een Fries boek, dat hem steun biedt bij het onderzoek. Van de Wetering moet zelf een en ander van de Friese taal geleerd hebben. Hij gebruikt veel Friese ci taten en doet dat over het al gemeen foutloos (de paar kleine flaters kunnen druk fouten zijn). Eén keer lijkt hij een Friese zin verkeerd te begrijpen. In Friesland zal men hem dat overigens waarschijnlijk niet verge ven. Daar zal men zich ook opwinden over het cliché beeld dat Van de Wetering over Friezen ophangt: ze zijn puur van boven, onder drukt van onder. Friezen zouden verder al eeuwen fel gekant zijn tegen belasting betalen. Janwillem van de Wetering. FOTO ARCHIEF DE STEM De aandacht voor Fries land is overigens wel ver klaarbaar. Van de Wete- rings uitgever, A.W. Bruna, is samengegaan met De Friese Pers in Leeuwar den Grijpstra en De Gier krij gen te maken met hande laars in schapen, misdadige Chinezen, Friese agenten met problemen, een sterven de rat, computers die alles kunnen, maar steeds 'down' zijn en met vrouwen, die zich op hun mannen willen wreken. Hoewel de taal dui delijk en onderkoeld blijft en de Van de Wetering-filo sofie zich handhaaft, lijkt de schrijver moeite te hebben met de loop van het verhaal. Er moet net iets te veel over hoop gehald worden, de ge loofwaardigheid wordt net iets te vaak geweld aange daan. Het nieuwe decor heeft Grijpstra en de Gier niet over hun crisis heen kunnen helpen. 'De ratelrat' van Janwillem van de Wetering, uitg. A.W. Bruna en Zoon, prijs .22,90. Door Henk Egbers JONGENS en meisjes komen dikwijls van de middelbare school met een geweldige af keer voor literatuur, boeken en lezen. Dat was zo ongeveer het betoog van Donald Dietz in Amsterdams Nieuwe Kerk, toen daar de verhalenbundel 'Ooitgedacht' gepresenteerd werd. Een boek, dat 'leesbevorde ring van jongeren' vanaf 14 jaar als evangelie voert. Dit fraai uitgevoerde boek van bijna 200 pagina's met 34 ver halen uit de internationale li teratuur, ligt nu voor en hab- bekrats (ƒ7,90) voor iedereen in de boekhandel. Slechts 35.000 exemplaren. Dit boek wil dan wel niet het systeem van de li teratuurlijst zoals dat op de meeste scholen nog functio neert afschaffen, maar wei morrelen aan de inhoud daar van. Hoe maak je literatuur - of met andere woorden: goed ge schreven boeken - interessant en verteerbaar voor een pu bliek dat nog groter is dan mo menteel het geval is? Dat is zo ongeveer de vraag achter dit project van de Collectieve Pro paganda van het Nederlandse Boek (CPNB). „De school duwt de leerlingen literatuur door de strot of ze nou willen of niet", zei Dietz, die als uitgever van de tijdschriften voor scho lieren (Bumper, Tikker en Diepzee) zij n pappenheimers kent. En hij illustreerde dat met zogenaamde literatuurlijsten, die op middelbare scholen de ronde doen. Als het maar dik en oud is. Hij liet zien hoe bela- chelijk het daarbij gehanteer de puntensysteem is: Elschot met 10 punten en Kees van Kooten met 0. De leerlingen gaan dan maar onvoorbereid boeken lezen om - onbegrepen - het aantal vereiste punten te halen en voor de rest van hun leven alle literaire boeken te haten. Wanneer is de tijd aan gebroken, dat ook dunne boek jes van Oberski en Van Dis (Adriaan) tot de school-klas- sieken worden toegelaten, vroeg hij zich af. Wat doe je allemaal om lite ratuur verteerbaar en geniet baar te maken? Het schijnt minister Brinkman niet zoveel te interesseren, zei Boudewijn Büch. Bij de presentatie van voorgaand boek 'Nooitgedacht' liet hij afweten en ook nu - na 'belofte maakt schuld' - stuur de hij een van zijn ambtena ren-bonzen; Van Heusden. „Ooitgedacht was teveel ge dacht en gehoopt voor Brink man. Ik hoop dat hij volgend jaar wel komt". Want de actie gaat door. Er komt een vierde aflevering van deze serie, die begon met 'Indruk'. Van Heus den zei, dat we in Nederland een dubbele moraal hanteren. We vinden cultuur erg belang rijk, maar we hebben er prak tisch niets voor over. En hij be doelde dat in financiële ter men. Hij wilde de scheiding tussen gewoon (dagelijks le ven!) en bijzonder (cultuur) ongedaan maken. Daarbij stel de hij de gebonden prijs van het boek in het geding, waarbij hij niet verder inging op de ge compliceerdheid van dit sim pel gestelde probleem. „Een boek waarin goed ge donderjaagd met de vorm (bijv. Polet, Vestdijk en Ritzer- feld) staan hoog genoteerd op de middelbare schoollijst had Dietz al geconstateerd. De leerling staat niet centraal maar de stokpaardjes van zijn leraar. 'Ooitgedacht' is ook sa mengesteld door docenten Ne derlands; Fetze Pijlman, Rob Anker en John Verhallen. Hun hobby is de leerling. En die wordt aldus ingevuld: „Wij hebben gezocht naar spannen de en vooral ongewone verha len. Voorwaarde was dat ze vlot waren verteld". De vlotte leraar! Onder de uitverkorene vlot- terikken: Mensje van Keutot Topr, Bomans Schippers, Cortazer, Lessing, Mulisch, Slagter, Verstegen, Arends, Parker, Bierce, Lewis Carroll, Graham Greene, Armando, Boll, Hanlo, Lopes en Queneau Bibliografie van de schrijvers documenteert. Vlot of niet, dit mooi verzorgde boek (waaraan ook nog een prozawedstrijd is verbonden) - bekopping en te keningen zijn interessant - verdient behalve een pluim, gekocht te worden. Wie onder zoekt nadien de invloed van het leesgedrag? De invloed er van is ooitgedacht. Wie weet! Robert Anker e.a.: Ooitgedach' (uitg. CPNB-ƒ7,90) yan onze kunstredacti ijs ik terugdenk aan "L het landschap van republiek Zaïre Jan schuift zicht 1 rste indrukken. ,end uit 1948 en die »t prisma van Floris ijsie". Zo begint Karei K« de geh tussen dagi van leere Jes Jo het boek De Kongo Kun re voorr relatie en Emi B e t li w< Floris Jepsers (uitg. Kapitaal - ƒ24,50). De leidende kunst en v~ ,e koloniën, alsmede lonialisering van óók de jj een thema, dat nog nauwelijks is aangeraal ju Nederland niet. In di snijdt Jonckheere voor iets aan van die re'~ pioris Jespers - zoon ïan de beeldhouwers Oscar - op de zijn spraakte manier. jonckheere is in zijn bc deling en terminologie we oprechte telg van een 1 niaal volk als hij spreekt ■het chaotische van de K door Jespers tot artistiek» de verheven en het brv van het land door hem tot zie verpuurd'. Dat is pur< rogantie gebaseerd op Vlaamse norm. Wat wèl u doeken komt is de oprt bezetenheid van Jespers alles aanpakte (ook het b< houwen) en daarmee de kritiek grote ruimte gaf. was niet Jespers die de K zijn orde gaf, maar het wa Afrikaanse land en vooral trotse vrouwen die hem ii reerden tot oerkunst, zoals de talrijke afbeeldingen i: boek laten zien. Er is stichting die deze schilder revival wil laten beleven der meer met een overzie tentoonstelling in 1987. ongetwijfeld boeiende 1 uit Kongo zal daarbij een vallende plaats innemen, boek geeft daarvan een v proef. Een andere Vlaamse stenaar met omstreden 1 sche geluiden is Mietje nen. Zij heeft veel succes menteel met haar vrour schilderijen. Door de een 1 den ze bewonderd als poëtische portretten, tei anderen spreken van comr cleel effectbejag. De puur komt het beste tot uitdruk in haar pentekeningen, w op de zwart-wit partijen barmhartiger zijn dan di haar later toegepaste pa ning-painting, waarbij glitter in kleur het gevaar valse schijn groter maakt. „Mietje haat vulgar protesteert tegen domheic lelijklheid. Ze heeft geen i belzinnigheden nodig on vrouw te tonen zoals die is thans kan zijn en volgens 1 behoort te zijn: trots, onafl këlijk en daardoor machl I tekent K.L. Koopmans aa het boek Mietje Boonen Kunst Kapitaal - ƒ30,-). I eerste deel in een reeks I door desbetreffende kur 1 «aars gesigneerde boekei een oplage van 500 exem fen. Ruim dertig van 1 werkstukken (vergeleken Leonor Fini) staan er in - dele in kleur - afgebeeld, mede opnamen van 1 wandschilderingen in de kende Parijse salon C: ASC/ktTZ POP-PUL-iUP-PEE

Krantenbank Zeeland

de Stem | 1984 | | pagina 22