w
HET GODSVOLK
van de pepermuntjes
en het eigen gelijk
Hubos
Vastgoed
Boeiende
expositie
qeref°rmeerden
Putte
Putte
Putte
Putte
Putte
Putte
Ossendrecht
Ossendrecht
Halsteren
Bergen op Zoom
Bergen op Zoom
Hoogerheide
Hoogerheide
Hoogerheide
St. Annaland
Oudenbosch
Oudenbosch
Hypotheken
Verkaveling
Roosendaal
Fatimawijk
Middenstraat 81
/&TËRPAG 17 NOVEMBER 1984
W5
$EN VERHITTE DISCUSSIE is op gang gebracht over
hoe het gekomen is dat de Burger-wacht werd opgericht,
0ver de risico's en vraagtekens die ermee gepaard gaan,
over de voor- en nadelen. Onze verslaggever luisterde
naar deskundigen, sprak met betrokkenen en nam de
proef op de som door een nacht mee te draaien met de
Burgerwacht. Wat zijn de drijfveren van de mensen die
eraan meedoen? Hoe gedragen ze zich tijdens het
wachtlopen?
Handboeien
Hoofdkwartier
Niet.
EERDER is over de meer dan 1 miljoen
gereformeerden in Nederland zo'n omvangrijke
expositie samengesteld. Uit het hele land zijn, vaak
reeds lang verloren gewaande historische stukken
bijeengebracht. Ondanks het feit, dat de gereformeerde
cultuur er vooral een van het Woord en niet van het
Beeld is, is de expositie over anderhalve eeuw
gereformeerden in Utrecht zeer beeldrijk.
Poppenkast
s
Op heterdaad
Hulpverlener
'BOJaar
Scherpslijpers
biedt
9ro,
89.O00
tel. 01645-2955
Koop aari
rustiek vrijst. woonh
te tuin.
Vr.prf
Eengezinswon. met tui.
achterom, 3 slaapk. bl1
keuken, open haard
keuken, c.v. 9
VrPrf 89.000
Park Hazeduinen bunoa
low, 3 slaapk. 9
Prf 79,000
Woon/winkelpand cen
traal gelegen m. gar ve'
ruimte. Be
VrPrf 97.500
Helft 2/1-kap qar
badk., prachtige ligging
Prn o.:.*
Bung.: 3 slaapk., garrui.
me woonk., keuken b»
keuken, mooie badk ber
ging.
Vr Pr229 000
Geheel gemod eenqe.
zinsw.: c.v., badk., 3 sip k
achterom.
Vr pr98.500,1
Pracht, bung.: gar
slp.k., hobbyk., luxe kéuk
tuin rondom.
Pr210.000,
Hoekwoning: binnen alles
nieuw, pracht keukei
badk., 3 slp.k., c.v. ber
ging
Slechts109.500,
Geheel gemoderniseerde
woning: Parallelweg.
Vr.pr73.500,
Meilustlaan, ruime hoekw
4 si.k., carport.
Vr.pr129.500
Luxe half vrijst. woonh
slp.k., badk., c.v. etc
Vr.pr129.000,
Ruime nieuwe hoekw
c.v., 4 slp.k., luxe keuken
badk.
Vr.pr118.000,
Prima onderh. eenge-
zinsw. met gar., c.v.
Vr.prf 100.000,
Gerenoveerd monumen
tenpand: 2 woonk.,
slp.k., badk., tuin, schuur
©tc.
Vr.pr127.000,
Geheel gemodern. woonh
met tuin, 3 slp.k., badk
Vr.pr77.000,
Gemod. eengez.won me
c.v., luxe keuken, 2 sik
achterom.
Vr.prf 105.000,
6,7% var. -8% 20 jr. vast.
OOSTERHOUT, rustig gel
hoekw., vrije tuin o.h.z m
zitkuil, ben verd. entree
toilet, woonk. 30 m2, luw
keuken met inb app bo
ven: 3 slp.k. badk en 2i
toilet, 4e slp.k. bergzol
der via vaste trap) Van
daag open huis tussei
10.00-16.00. Basielhol31
vr.pr 125.000,-, ml
01620-51247.
Te koop
Marche en Famenne,
bouwpercelen, 12,- Pe
m2. Tel. 09-3214221111
LAND. gel. bungalow
vrijst. op 705 m2 grond
Vr.pr. 185.000.- k.k Be-
zicht. na tel. afspr. 01652
5192.
Te koop, goed
onderhouden
winkelwoonhuis
Nuytstraat 29. Ind. winkel
woonkamer - keuken
slaapk. 65.000,- k.k-
Tel 076-149078 bellen na
18.00 uur.
Op zeer mooie stand gel9
gen splinternieuw 9
half vrijstaand woon»
met garage en c.v., 9
gen in de Fatimawijk-
Ind mooie, royale e[
grote woonkeuken, ka
met balkenplafond
open haard, 3 grote s
kamers op 1e verck,
badkamer met ligbac
Vaste trap naar 2e
met veel ruimte. Zowe
nen als buiten hardho
kozijnen, dubbel 9'fs: n
tenhouten parketvloere
Zeer degelijk bpuwm*
Prijs 139.000,-k.k-
Bez. alleen na telef. a,sp
met 01650-52876.
HANK (3 km van brugi K®
zersveer): goed °rC
hoekwon., grote woonk
grenen keuken, 3
badk. met k. en w.w._vr.v
107.500,-. 01622-3572
BENEDENHOEKFLAT W'
rialaan, pr. 79^500,-
076-652668 van 8-1uu
Door John van Oppen
„Iedereen heeft ruimschoots
de tijd gehad om met betere
voorstellen te komen om iets
te doen aan de kleine crimi-
i naliteit. Maar er is niks ge
beurd. Daarom heb ik deze
Burgerwacht opgericht, al
j weet ik best dat er heel wat
bezwaren kleven aan zo'n
1 groep.'
Dat zegt Max Wijnschenk. Hij is 27
jaar, Amsterdammer in hart en nie
ren, eigenaar van een low-budget ho
tel aan het Sarphatipark en oprichter
van de Burgerwacht die sedert twee
weken patrouillleert door de straten
van Amsterdam.
Wijnschenk plaatste een adverten
tie, waarin hij binnenstadbewoners
opriep om 'in het geweer te komen te
gen de voortgaande verloedering'. Hij
raakte een gevoelige snaar. Niet min
der dan 360 vrijwilligers meldden
zich voor zijn nachtwacht. Een veel
voud van het aantal
De groep roept weerstanden op,
niet alleen bij de overheid. „Ik begrijp
best dat mensen hun wenkbrauwen
I fronsen. Maar het is ook niet terecht
j om de Burgerwacht uitsluitend te be-
j oordelen op basis van de risico's die
j eraan verbonden kunnen zijn. Want
i zolang het hartje van Amsterdam een
i vrijplaats is voor kruimeldieven,
j hebben de binnenstadbewoners recht
op bescherming. De Burgerwacht is
een noodrem in de strijd tegen de ver-
loedering."
I Aan her woord is Hank Hogervorst,
een 26-jarige werkloze etaleur die het
j commando voert over één van de vier
j Burgerwacht-milities die deze nacht
i door de straten van Amsterdam rij-
1 den.
j Hank geniet zichtbaar van zijn rol.
j Hij heeft drie compagnons in zijn
I team: Jim (21) is werkloos elektroni-
cus en notoir radiopiraat, Gijs (45)
j werkt als chauffeur bij de stadsreini-
j ging en Rik (21) verdient als schoon-
maker de kost. En dat.is.en ook nog de
j respect afdwingende Boris, een krui-
j sing tussen een Duitse dog en een Me-
chelse herder.
De equipe verplaatst zich in een
j Datsun Patrol, een jeep-achtige be-
Een nachtelijke waakgroep in de
Pijp, een Amsterdamse volksbuurt
- FOTO'S ANEFO
stelwagen die toebehoort aan het
schoonmaakbedrijf waar Rik werkt.
Hij chauffeert ook, terwijl Hank
naast hem het stratenplan van Am
sterdam bestudeert. De anderen zit
ten op de laadvloer achterin, de
knieën tot aan de oren opgetrokken,
want de kolossale Boris dwingt veel
ruimte af.
Boris is het enige wapen van de
groep, hoewel Hank een stel hand
boeien aan de lus van zijn broekband
draagt. „Als je een autokraker aan
houdt en hij pleegt verzet kun je twee
dingen doen: hem met een klap be
wusteloos slaan, of hem in de boeien
slaan. Wij zijn tegen het gebruik van
geweld en dus kiezen we voor de
tweede methode."
Hoe Hank de handboeien op de kop
heeft getikt, blijft onduidelijk. Dat
zelfde geldt voor de portofoon die Rik
trots aan zijn maten toont. „Waar heb
je die gestolen," vraagt Hank. „Niks
gestolen, gewoon gevonden", zegt Rik
en moeilijke vragen blijven verder
achterwege, al is het opvallend dat
alle herkenningscodes zorgvuldig van
de portofoon gekrast zijn.
Drie weken geleden kenden deze
vier militie-leden elkaar nog niet. Via
de advertentie van Max Wijnschenk
kwamen ze met elkaar in contact en
sedertdien vormen ze één hecht team
dat bijna elke avond of nacht op pad
gaat.
Elders in de stad zijn die nacht nog
drie ploegen van de Burgerwacht ac
tief maar het contact tussen de vier
equipes onderling is gebrekkig, zeker
nu Max Wijnschenk - de eigenlijke
regelneef - vroeg naar bed is.
Iedereen heeft andere motieven om
zich bij de Burgerwacht aan te slui
ten, zo blijkt uit gesprekken met de
leden. Meestal is het een mengel
moesje van oprechte verontwaardi
ging, boosheid op de overheid die te
laks reageert op klachten, daden
drang en een zucht naar avontuur.
Terwijl de Datsun Patrol langzaam
langs de grachten rijdt en de Burger-
Door Henk Egbers
Pepermuntjes bij de deur, een
poppenkast, een saaie huiska
mer met harmonium en een
geramde deur van een kerke-
raadskamer zijn enkele spre
kende anecdotische gegevens
op de tentoonstelling 'Ander
halve Eeuw Gereformeerden,
1834-1984' in rijksmuseum Het
Catherijneconvent in Utrecht.
Dat zijn wat 'grimlachjes'
tussen het vele zwaarwichtige
documentatiemateriaal op de
ze boeiende tentoonstelling
over de beschamende geschie
denis van mensen die elkaar
terwille van een god in de ha
ren vliegen.
Toch vermeldt het fluwelen huis
kamer- wandborcije op de expositie de
tekst uit de Romeinenbrief: 'Ik
schaam mij het Evangelie van Chris
tus niet'. De tekst uit het boek der
Schepping: 'En God zag dat het goed
was' zou dan ook niet passend ge
weest zijn!
Die King-pepermuntjes bij de deur
van het museum zijn niet enkel recla
me voor een Sneker firma (je weet
maar nooit, want goede zaken zijn
gods zegen), maar een herinnering
aan het feit dat de beminde gemeen
teleden pepermuntjes sabbelend op
de harde kerkbanken zich de ban
vloeken van de predikant verteer
baar maakten tijdens de zandloper-
lange preken.
De saaie huiskamer met harmo
nium typeert het klimaat van de der
tiger jaren van het gereformeerde
autoritaire gezin. Toch was dat niet
exclusief gereformeerd. Vervang de
bijbelspreuken aan de wand door de
heilig hartbeelden (met opgeheven
hand moreel verkeersagent van hét
gezag) en mariabeelden waarvoor,
knielend op de cocosmat, de rozen
krans gebeden werd in het rooms-ka-
tholieke gezin, dan maakt dit inte
rieur deel uit van een breder burger
lijke cultuur.
De door Abraham Kuyper, na zijn
afzetting, ingeslagen deur van de
kerkeraadskamer van de Amster
damse Nieuwe Kerk, mag dan een re-
liqui zijn voor de gereformeerden, de
godsgeschiedenis erachter is niet fris.
Albert Hahn vond het daarom in zijn
tijd 'poppenkast' wat Kuyper uit
spookte en vereeuwigde dit niet enkel
in spotprenten, maar ook in heuse
poppenkast (hier nagebouwd).
Prof.dr. O. de Jong sprak bij de
opening van deze tentoonstelling over
'historisch puin' en zei: 'De gerechtig
heid wordt meestal uitgebeeld met
bedekte ogen'. En hij constateerde dat
kerkelijk Nederland van nü bij de
Afscheiding van 1834 - toen wat later
Gereformeerde Kerken ging heten
zich losmaakte uit de Hervormde
kerk - nog volop betrokken blijft.
Vanuit verontwaardiging, medelij-
EEN NACHT MET
DE BURGERWACHT
i W
Jk -
wacht-leden in portieken en langs ge
parkeerde auto's turen, doet ook Gijs
zijn verhaal. Jn ons gezin zjjn de
laatste drie jaar zeven fietsen gesto
len. Vorig jaar bracht ik op een zater
dagavond de dagopbrengst van mijn
vrouw (zij is filiaalhoudster van Ja-
min) naar een nachtkluis. Er zat 6.700
gulden in die tas. Ik kreeg een klap
met een ploertendoder maar liet de
tas niet los. Terwijl ik daar met die
knaap vocht en het bloed uit mijn kop
gutste stonden de mensen in de tram
halte toe te kijken, op nog geen hon
derd meter afstand. 'Kijk kijk wat
daar gebeurt,' maar niemand die een
hand uitstak.
Dat heeft me aan het denken gezet.
Co w L. i A 1 -
Als de mensen hun gezicht omdraaien
als ze iemand iets zien jatten, worden
de dieven alsmaar brutaler. Daarom
zit ik bij de Burgerwacht We hebben
in de twee weken dat we nu draaien
pas twee autokrakers op heterdaad
betrapt. Een mager resultaat mis
schien, als je het vergelijkt met het
aantal uren dat we in de surveillance
stoppen. Maar. je weet nooit wat de
preventieve uitwerking is. Ze zien ons
patrouilleren en dan is er toch een af-
schrikkings-effect."
De Datsun Patrol wordt gepar
keerd op het Oldebarneveldtplein in
de Staatsliedenbuurt. Vlak voordat
we vanuit het hoofdkwartier ver
trokken had een pleinbewoonster de
Burgerwacht gebeld: er was een po
ging tot inbraak geweest. Ze had een
koevoet op de trap gevonden toen ze
terugkwam van boodschappen doen
en de politie gebeld, maar de dienst
doende agent van bureau Warmoes
straat had geantwoord: 'Tja me
vrouw, heel vervelend, maar we heb
ben het te druk om langs te komen en
te weinig personeel om extra te sur
veilleren in uw buurt. Belt u de Bur
gerwacht maar.'
„Zo gaat dat bijna elke avond," zegt
Hank. „Officieel zegt de korpsleiding
dat ze liever geen burgerwacht ziet,
maar de agenten op straat geven ons
een knipoog. Gisteren betrapte ons
ploegje een autokraker op heterdaad.
We hielden hem aan en hij verzette
zich niet. Ik vroeg hem of-ie soms iets
scherps in zijn zak had en hij zei 'ja,
een spuit'. Ik vroeg hem om die op de
grond te leggen en daarna hebben we
hem meegenomen naar het bureau
Warmoesstraat. De rechercheur daar
zei: 'prima werk jongens, jullie ver
dienen een pluim. Alleen hadden jul
lie die junk niet mogen meenemen.
Aanhouden mag, maar vervoeren
niet.' Voor die ene keer kneep de re
chercheur een oogje dicht".
Ondertussen zijn we bij de etage
woning op het Oldebarneveldtplein
gearriveerd. We lopen de smalle, stij -
le trap op, naar de tweede verdieping
waar het echtpaar („ik ben Rien, dit
is mijn man Henk") woont, in een ty
pisch Amsterdamse, piepkleine ruim
te. „Blij dat u gekomen bent," zegt
Henk en hij vertelt opnieuw over de
poging tot inbraak.
„Dat is nu al de derde keer in één
jaar tijds. Je voelt je niet meer op je
gemak in je eigen woning. Ik betaal
toch ook belastingen en heb toch ook
recht op bescherming? Maar de poli
tie heeft geen tijd om een oogje in het
zeil te houden. Kunt u het dan doen?"
„Ik begrijp het," zegt Hank die de
noodkreet van het echtpaar opvangt
als een professionele hulpverlener,
want hij knikt langzaam zijn hoofd,
antwoordt op kalmerende toon en
vouwt zijn handen. Het echtpaar is
blij eindelijk een praatpaal gevonden
te hebben. „Sinds de Zeedijk wordt
schoongeveegd en de verslaafden
door de hele binnenstad slenteren is
het hier in de buurt elke dag minstens
een keer mis. Ik durf het huis niet
meer uit om boodschappen te doen, zo
bang ben ik voor inbrekers," zegt
Rien.
Hank geeft raad. „U kunt het beste
de radio aanzetten en een praatpro
gramma kiezen als u naar buiten
gaat. Dan denken ze dat er toch
iemand thuis is." Tot zichtbare op
luchting van Rien en henk belooft hij
bovendien dat het plein in het route
schema van de Burgerwacht zal wor
den opgenomen.
Het is al over tweeën als we het
huis verlaten en weer in de auto stap
pen. We zien een bejaarde vrouw op
haar dooie gemak een grachtbrug
oversteken. „Kijk oma eens, die durft,
en nog wel zonder hond," zegt Gijs.
den en zelfrechtvaardiging. In deze
dagen nu een gecombineerde synode
van Hervormde en Gereformeerde
kerken tot principe-afspraken zijn
gekomen voor hereniging (wat dat
dan ook mag inhouden) lijkt het erop
dat deze historische tentoonstelling
juist op tijd komt, ook al is 'het jubi
leum' de aanleiding.
De catalogus is een boekwerk met
120 foto's en ruim 100 pagina's tekst,
waarin globaal maar wel uitvoerig de
historie van dit kerkse gebeuren
wordt getekend 10). Dat het niet
puur geschiedenis is blijkt uit de vol
gende vergelijking tussen het kerk
volk van toen (1834) en nü: „De reactie'
van het gewone kerkvolk toen zou
men kunnen vergelijken met de af
wijzende houding ten aanzien van de
Evangelische Omroep op dit moment.
De Afgescheidenen werden beoor
deeld als onverdraagzame scherpslij
pers en dragers van een provincialis
tische subcultuur, die buiten eigen
kring weinig bekend was en weinig^
bemind". Voor een buitenstaander is
nauwelijks door te dringen in al die,
nadien ontstane, gereformeerde mo-
Een gereformeerde huiskamer uit
de jaren dertig.
daliteiten; een moeizaam te volgen,
historie. De samenstellers van deze
tentoonstelling hebben dan ook afla
ten verdiend!
Er bestaan negen gereformeerde
kerkgenootschappen, waarvan de
Gereformeerde kerken met ruim
900.000 leden het grootst is. De gere
formeerden treft men vooral aan in
de provincies Zuid- en Noord-Hol
land, Gelderland, Friesland en Over
ijssel. In Zeeland maken zij 20% van
de bevolking uit. Hun beeld naar bui
ten wordt bepaald door NCRV, EO,
Trouw, Reformatorisch Weekblad en
Centraal Weekblad, terwijl ook poli
tici als Willem Aantjes en professor
Diepenhorst, alsmede schrijvers als
Wolkers, Biesheuvel en 't Hart hun
aandeel leverden. Op de tentoonstel
ling is daarover materiaal aanwezig.
Ook geïnformeerde kerkgebouwen
bepalen het stads- en dorpsgezicht;
van sobere schuurkerk tot represen
tatief gebouw met architecten als
Kuipers, Reitsma en Boeyenga. Kaar
ten en maquettes van deze ontwikke
ling tot hedendaagse Ger./Herv./r.-k.
kerkcentra illustreren dit.
Historische feiten betreffende ge
loofsbelijdenis, Dordtse leerregels,
Heidelbergse Catechismus, psalmen
en gezangenruzies en andere basisge
gevens voor de gereformeerde sectie
binnen het christelijke godsvolk wor
den met veel interessante documen
ten uitgelicht. De afscheiding zelf in
1834 begon, zoals bekend, met de pre
dikanten Hendrick de Cock en H.
Scholte, die terug wilden keren tot 'de
ware gereformeerde religie' uit de
tijd van de Republiek.
De ME van die dagen kwam eraan
te pas om ordelijk verloop van kerk
diensten te garanderen en preken in
de open lucht tegen te gaan. Dissiden
te dominees werden 'gepakt' met in
kwartiering van militairen. 'Eene
kermisprent met het droevige relaas
der miseriën op een reis van geestelij
ke landverhuizers naar Nieuw Lui
lekkerland' laat zien hoe sneerend er
gereageerd werd op geloofsgenoten
die hun heil in Amerika gingen zoe
ken. De Afgescheidenen sloegen el
kaar aanvankelijk de hersens in,
maar groeiden geleidelijk naar een
heden. Een schat aan documenten,
kerkvaandels, schilderijen, affiches
e.d. vertelt de geschiedenis van dit
godsvolk. Bezielend en treurig, inspi
rerend en belachelijk tegelijk.
Kuyper als de grondlegger van het
neo-calvinisme, de artikel 31-domi-
nee Schilder en 'christelijk huisge-
zin'-Bavinck zijn daarbij accenten.
Politieke partijen in het zog van deze
historie (AR, SGP, GPV) met kreten
als 'Stem rechts' en 'Het evangelie te
gen de revolutie' kom je op deze tocht
tegen. Maar ook de stroomversnelling
die de gereformeerde kerken in de
voorbije jaren zestig en zeventig
doormaakten laten zien dat alles toch
niet zo statisch is als het lijkt. Een op
merking dat 'Eerst in 1966 de synode
van de Gereformeerde kerken alle
ambten in de kerk voor vrouwen
openstelde' lijkt vooral door dat
woordje 'eerst' wat te denigrerend.
Een rooms-katholieke kerk is daar
aan nog lang niet toe, om van de is
lam maar te zwijgen.
Een aantal als predikant aangekle
de poppen op de expositie, met bef,
kuitbroek en steek óf met zwart pak
en streepjesbroek óf met zwarte toga
en bef óf met een gebedsmantel, die
lijkt op het roomse kasuifel, illu
streert de strijd die na de Afscheiding
van 1834 ontstond over de predikan-
tenkleding en nog voortduurt. Gods-
werk blijkt mensenwerk.
'Anderhalve eeuw Gereformeerden'.
Rijksmuseum Het Catharijneconvent,
Nieuwegracht 63, Utrecht. Open di. t/m vr.
10-17 uur, za. en zo. 11-17 uur. Volwassenen
3.50; kinderen en 65+ f 2. Catalogus 10.
Tot 17 februari 1985.
