ill III
ram
Professor Dr. ER Hondius:
GARANTIES BEPERKEN
RECHTEN CONSUMENT
IKS^1
CONFERENTIE INVENTARISEERDE VOETANGELS EN KLEMMEN
[k op diesels
W3
ARANTIES geven de consument de indruk dat hij
een degelijk produkt koopt. Maar achter die garantie
gaat vaak een uitsluitingsclausule schuil: de verkoper
sluit aansprakelijkheid voor ondeugdelijke produkten
uit, ook als hij volgens de wet feitelijk wanprestatie
levert. Wij spraken met de Utrechtse hoogleraar
burgerlijk recht professor mr. E.H. Hondius, een
autoriteit op het gebied van consumentenrecht. Hondius
is redacteur van het nieuwe blad 'Tijdschrift voor
consumentenrechtdat in januari zal verschijnen. In
het blad zullen uitspraken van rechtscolleges en
geschillencommissies worden opgenomen en besproken.
Voorwaarden
Waterkruik
Planta
Corrosie
II
Polen
Huiver
Ni
iet onpartijdigheid siert het kerkelijk spreken
in politieke zaken, belangeloosheid is het enig
deugdelijke waarmerk.
Conflicten
Belangeloos
fOOR UW AUTO 2.000.- MEER
s-BOVAG KOERSLIJST AANGEEFT!
onderstaande auto's
Mitsubishi
LPG 93.000 km blauw
x000 bruin
groen
D5.000 grijs
rood
|5.000 blauw
km wit
1979 7.950 -
1981 11.450'.
1981 11.450'.
1981 11.450
1981 11.950'.
1982 15.750-
1981 11.450'-
122.000 grijs
■0.000 bruin
■08 000 beige
15.000 grijs
1980 12,950 -
1981 15.950'.
1981 14.950 -
1982 1?.950;.
Intiebewijs en uitbreiding mogelijk
lot 2 jaar garantie.
iberg 45-4825 BC Breda
Tel. 076-712080
Cm MALER IVOR BREM EN OMGEVING
}j. okt.
c.. pr
611129
km.st
i.z.g.st
01620-
ij. eind
1750,-
40.000.
Viool-
r.
ug. '79.
Tel
50T
'78,
36878.
rood,
01680-
t. groeri
01659-
5, '79,
>64
dec.'80.
open
rerk. in
0.000,-
drs. bj
bedrijfs-
schrift
*17675
in pr.st
33915.
)8 GLS.
iO.-. Tel
1976
01626-
81, met
22.000
076-
met ra-
000 km
1980,
>398
1975,
na 18 00
VOLVO 343 DL, automaat
bj. 1977, pr. 3250,-
01620-50752
VOLVO 245 GL '81 stat
car, 1e eig., in st.v.n., Ipg
onderbouw, 67.000 km,
18.750,-, inr. en qar
01621-20771.
VOLVO Amazone, bj. '68,
geh.gerest.,motor gerev
01621-21693.
VOLVO 340 DL LPG,
1982. Inter-Sales, Dreet
101, Breda, tel. 076-
138224
VOLVO 343GLS, dec '80,
2 Itr., 55.000 km, i.z.g.st.
9750,-. Tel. 01641-2187
VOLVO 142 DL, '75 Tel
076-650353.
VOLVO 142S, bj. '73,
i.g.st., pr. 750,- Oranje-
boomstr. 279, Breda
VOLVO 144, bj. '74,
i.z.g.st., tel 076-613225.
VOLVO 164, bj. '70, mooie
auto, 750,-. Tel. 076-
613613.
VOLVO 244 DL, bj. '77,
4800,-. tel. 076-612576.
VOLVO 244, i.z.g.st., b|
'76, vr.pr. 1950,-. Tel.
076-141041.
VOLVO 244DL, b.j. '76,
kleur blauw,-pr 2000,-
Tel 076-416745
VOLVO 245 DL station,
met gas en trekhaak, '76,
inruil kl. auto mog. Adr,
Brouwerlaan 38, Ooster
hout.
VOLVO 264 autom.
LPG, 1979. Inter-Sales.
Dreef 101, Breda, tel. 076-
138224.
VOLVO 343 DL, 1978,
LPG, vr. pr. 5700,-. Tel
076-810783.
VOLVO 343 '76, aut,
schuifd. Tel 01626-2499.
b.j. '74,
nogelijk
ST Lift-
met
«re. bre-
an Bre-
el. 076-
-iftback,
vr.pr.
417355.
at., LPG,
tel. 076-
7.
.8, 4-drs.
35.000,
Jio-cass.
VOLVO 740 GLE, autme-
talic, april '84, 12.000 km.,
nw pr. incl. acc
55 000,-, nu voor
40 000,-wegens emigra
tie. Informatie tijdens kan
tooruren vanaf maandag
01606-1520.
VW 1303, 1974. Inter-Sa-
les, Dreef 101, Breda, tel
076-138224.
VW GOLF diesel, b.j. nov.
'82, 1e eig. Tel. 01680-
23835,
VW GOLF D, b.j '79,
i.z.g.st., met veel extra's,
prijs n.o.t.k. Tel. 01652-
2765.
VW GOLF diesel, b.j '80.
nw. model. Hulteneindse-
straat 14, Huiten.
de luxe
81.000
uitl.
Vr.pr.
2-4239.
>000 ST,
8, vr.pr.
226839.
T, '77.
aring 22
34.
I600 LT,
.t.k. Tel.
bj. '78.
Made.
Mark II
xe, tel.
30 cou-
'75, pr.
72594.
'76. Tel
od, vr.pr.
01620-
assat, b.j.
rekhaak,
I. 01650-
labriolet,
Dreef
076-
VW GOLF diesel, 1980. In-
ter-Sales, Dreef 101, Bre-
da, tel. 076-138224
VW GOLF Scorpion, 1982
Inter-Sales, Dreef 1°1-
Breda, tel. 076-138224.
VW GOLF diesel, 1981. In-
ter-Sales, Dreef 101, Bre-
da, tel 076-138224
VW Golf '80, i.z.g.st.
10.500,- weg. emigratie
Tel 076-871278
VW Golf 1100 '75, 3-drs
kleur rood, rijdt prime
Pr.1000,- 076-8743l8__
VW Golf 1200, benz., bJ
'76, pr. 1600,-. Tel 07b-
138643.
VW Golf D zwart, bj. '79.
veel extra's, pas gekeura
8000,-. Tel. 01651-1987__
VW GOLF diesel, bj. '78.
type '79, i.z.g.st. pr. n.o.t.K
div. extra's, kleur groen
Tel. 04168-1363.
VW Golf, bj. '78. 67.000
km, spoiler, sportstuur
div. acc., i.z.m.st. Nic.
Beetsstr. 13, Zegge
VW Golf, bj. '75, P"is
1000,-. Tel. 01620-5938j;
VW Golf, bj. '75, P|ji?
1000,- Tel. 01620-593gi:
VW K70, bj. '72, pr 750."
Emmastr. 33, Rijen.
01612-5221.
VW KEVER, goedlopebd
350,-. Tel. 076-652289-
ZATERDAG 17 NOVEMBER 1984
Door
Willem Reijn
„Wat is een garantie? Dat is
vaak slechts een bevestiging
van de rechten die een consu
ment toch al heeft. Daarnaast
worden de rechten van de
consument meestal juist be
perkt".
Professor dr. E.H. Hondius, hoogle
raar burgerlijk recht te Utrecht, geldt
als een autoriteit op het gebied van
consumentenrecht. Zijn oordeel toont
aan dat het met het recht van die con
sument maar matig is gesteld in Ne
derland. Nu het parlement de invoe
ring van het Nieuw Burgelij k Wet
boek heeft uitgesteld en de regering
zit te wachten op de EG-regeling voor
produktenaansprakelijkheid, is er
een periode van afwachten aangebro
ken.
Er worden dagelijks miljoenen
contracten gesloten tussen winkelier
en consument. De aankoop van een
fles melk, een stereo-installatie en
een nieuwe auto, alle hebben zij ge
meen dat koper en verkoper zich bin
den tot het leveren van een prestatie.
De verkoper zegt het produkt te zul
len leveren, de koper belooft het geld
te betalen. Als één -van de partijen
zich niet aan die afspraak houdt,
pleegt hij wanprestatie.
Dat hoeft niet meteen te gebeuren.
Als iemand een nieuwe personenauto
koopt, mag hij ervan uitgaan, dat die
wagen niet binnen duizend kilometer
slooprijp is. De verkoper heeft de
kwaliteiten van zijn merk gewoonlijk
tot in de zevende hemel geprezen: de
wagen heeft nog nooit van roest ge
hoord en het zoemend motortje kan
zeker anderhalve ton op de teller la
ten noteren, zo wordt de koper verze
kerd.
In de meeste gevallen wordt op een
wagen één en in een aantal gevallen
al twee jaar garantie gegeven. Die
garantie behelst, dat de autofabri
kant de kosten van reparatie voor
zijn rekening neemt en in sommige
gevallen zelfs een nieuwe wagen zal
leveren, mocht blijken dat de auto
mobiel maandagwagen-gebreken
vertoont.
Toch is hier geen sprake van een
bijzondere serviceverlening van de
fabrikant, zo vindt Hondius. Immers:
zonder garantie zou een consument
naar de rechter kunnen stappen en de
leverancier kunnen aanklagen we
gens wanprestatie. De wagen voldoet
niet aan de verwachtingen, die de ko
per in alle redelijkheid had mogen
koesteren en hem zelfs zijn voorge
spiegeld.
Maar wat nu als een wagen na vijf
tien maanden er de brui aan geeft?
Als er een garantie van een jaar is ge
geven, wordt dat gewoonlijk in het
contract opgenomen. Dat garantiebe-
ding houdt gewoonlijk tevens in dat
de leverancier zijn aansprakelijkheid
na afloop van de garantieperiode uit
sluit. Dat wordt de exoneratieclausule
genoemd. Door het contract te onder
tekenen, gaat de consument met die
clausule akkoord, terwijl het heel
goed mogelijk kan zijn, dat de rechter
daar zonder die garantie anders over
denkt.
„Garanties beperken de rechten
van de consument vaak", zegt profes
sor Hondius. „Het recht op schade
vergoeding wordt na een bepaalde
datum uitgesloten of beperkt. De con
sument moet vaak voorrij kosten be
talen. Er wordt een termijn gesteld
waarbinnen geklaagd moet worden,
bijvoorbeeld binnen twee weken na
het optreden van het gebrek en de fa
brikant zegt op welke wijze en bij wie
de reparatie moet worden uitge
voerd".
De inhoud van een garantie wordt
vaak geregeld via de algemene voor
waarden, van welk bestaan een con
sument zich nauwelijks bewust is,
laat staan van de inhoud. „Naar hui
dig recht zijn er drie manieren om
onder die algemene voorwaarden uit
te komen. De rechter kan bepalen dat
er over die algemene voorwaarden
geen overeenstemming is bereikt. Hij
kan ook het contract zodanig uitleg
gen, dat de nadelen voor de consu
ment niet tegen hem worden ge
bruikt. En tenslotte kan de rechter
lO-- pet ^3*
o» °?nuv«' doo'«e* o *«1
ssfe S»
jMeTeei -opo'a
met 'open vizier' de problematiek
naderen door uit te gaan van de goede
trouw". Maar er bestaan maar weinig
uitspraken van Hoge Raad, die deze
drie mogelijkheden onderstrepen en
dan zeker niet waar het consumente
naangelegenheden betreft.
Het Nieuw Burgelijk Wetboek
(NBW) biedt heel wat meer mogelijk
heden. In een ontwerp is vastgelegd
dat als de algemene voorwaarden
voor de consument als 'onredelijk be
zwarend' kunnen worden aange
merkt, deze onverbindend kunnen
worden verklaard. In het ontwerp,
dat volgens Hondius als consument-
vriendelijk mag worden geschetst,
zijn een zwarte en een grijze lijst op
genomen met allerlei voorwaarden,
die zich niet tegen de consument mo
gen keren.
Die lijsten zijn ondertussen al weer
inzet van politieke strijd. Na het op
stellen van het wetsvoorstel achtte
het bedrijfsleven, met WD en CDA
in het kielzog, deze lijsten onredelijk.
Het is de vraag of het parlement er
mee zal instemmen. De tegenstanders
zeggen dat de rechter al voldoende
instrumenten in handen heeft, maar
Hondius is het daar niet mee eens. Hij
wijst erop, dat de rechter van de mo
gelijkheden zelden gebruik kan ma
ken omdat het individuele gevallen
betreft.
„Het is de bedoeling, dat de rege
ling van het Nieuw BW vooral door
consumentenorganisaties wordt ge
bruikt, die aan de hand van de nieu
we wet via de rechter kunnen be
werkstelligen, dat onredelijke bedin
gen uit de algemene voorwaarden
verdwijnen", zegt Hondius.
Met de produktenaansprakelijk
heid is het vooralsnog somber gesteld.
De regering wacht tot 1985 op regels
van de EG, maar de internationale
regeling zal nog geruime tijd op zich
laten wachten. De regering zal dus
toch met een eigen initiatief moeten
komen om deze aansprakelijkheid te
regelen.
Te meer, daar er op dit gebied vrij
wel geen uitspraken van de Hoge
Raad bestaan en de rechtszekerheid
van de consument dus klein is. Dat
ene arrest, de lekkende waterkruik I,
geeft overigens wel aardig aan, hoe
belangrijk de produktenaansprake
lijkheid is.
Vader en moeder Van Uitert kopen
bij de drogist een warmwaterkruik,
die zij bij de geboorte van hun kind in
de wieg willen leggen. Op 15 novem
ber 1965 wordt Tamara geboren. De
raamverzorgster legt haar in de
wieg, die met de kruik al lekker
warm is gemaakt. Korte tijd later be
gint de baby ongewoon te huilen. Ge
schrokken toegesneld zien vader en
de kraamverzorgster dat de sluiting
van de kruik lek is en heet water uit
de kruik in de wieg is gelopen. Tama
ra heeft daarbij zware brandwonden
opgelopen en moet lange tijd in het
ziekenhuis worden behandeld. Het
kind moet ook op latere leeftijd nog
worden geopereerd om de gevolgen
van de brandwonden geheel weg te
nemen.
De kosten van de medische behan
deling bedragen ruim vijfduizend
gulden en de vraag rijst wie die moet
betalen. Het TNO onderzoekt de
kruik en dan blijkt, dat de sluiting
niet goed werkte. De verzekering
spreekt de fabrikant, Jumbo, aan. Die
stelt dat in de fabriek met voldoende
zorg de produkten worden gecontro
leerd en dat zij er dus ook niets aan
kan doen, dat een kapotte kruik de
deur uitgaat. 'Er is niet onrechtmatig
gehandeld of -nagelaten', zegt de
rechtbank daarop. Het gerechtshof
constateert dat de kruik niet iedere
keer lekte als die werd neergelegd en
vindt daarom, dat je het de fabriek
niet kunt verwijten, dat deze kruik
bij de consument terecht is gekomen.
De Hoge Raad draait echter de be
wijslast om. De Raad stelt: er is een
lekkende kruik verkocht en daarvoor
is de fabrikant aansprakelijk, tènzij
men kan bewijzen daar geheel niets
aan te kunnen doen. Dat het Hof
heeft gesteld dat er nooit een honderd
procent waterdichte controle kan
plaatsvinden, doet daar niets aan af,
aldus de Hoge Raad. De vraag is of
déze kruik zodanig is gecontroleerd,
dat die had mogen worden verkocht.
Toch, zo stelt professor Hondius, is
dit een te individueel geval om daar
uit een algemene bescherming voor
consumenten af te leiden. „Je bent te
afhankelijk van de goedwillendheid
van de fabrikant", zegt hij. Een ge
ruchtmakende zaak is de Planta-af-
faire geweest. In deze margarine
werd een anti-spat-middel verwerkt,
zodat het spul niet zou spatten bij het
bakken. De margarine was de ver
moedelijke oorzaak van een ziekte,
die zelfs een dodelijk slachtoffer eiste.
De fabrikant van Planta, Unilever,
riep via een publicatie slachtoffers op
om claims in te dienen, die door een
commissie werden beoordeeld. Uit
eindelijk keerde de margarinegigant
1.25 miljoen aan schadevergoeding
uit, zo'n 25 jaar geleden een behoor
lijk bedrag.
De afhankelijkheid van de goed
willende houding kan met nog twee
andere voorbeelden worden aange
toond: toen een aantal Honda Civics
gebreken vertoonden, riep de Japanse
autofabrikant alle betrokken wagens
terug naar de garage om die te laten
controleren op fouten. Maar onlangs
liet Alfa Romeo weten uit publici-
teitsoverwegingen er niets voor te
voelen om via een advertentie alle
Suds van een bepaald bouwjaar terug
te roepen om de voorarmen te laten
controleren.
Professor Hondius contateert dat
er een zekere 'luwte' in het procede
ren is opgetreden. Door de onzeker
heid treden organisaties terughou
dend op. Hij vindt het noodzakelijk
dat de rechten van de consument in
het Nieuw BW overeind blijven en -
liefst zo snel mogelijk - worden inge
voerd.
Hondius weet dat de goedwillend
heid van de fabrikant door de econo
mische omstandigheden aan corrosie
onderhevig is. „Ik weet dat verschil
lende fabrikanten hun verzekering
voor genoemde soorten aansprake
lijkheid willen opzeggen". De belan
gen en rechten van de consument zijn
zo onvoldoende gewaarborgd in een
vrije markteconomie.De vrije markt
economie heeft wel als gevolg, dat be
drijven uit concurrentie-overwegin-
gen proberen om hun good-will zo
hoog mogelijk te houden. Daarnaast:
„Garanties zijn in ieder geval wel
praktisch. Er treden niet zo veel pro
blemen op. Zonder garantie kopen le
vert het 'gekocht is gekocht'-principe
op. En de gang naar de rechter is
kostbaar", aldus Hondius.
De hand van de overheid lijkt niet
temin onontbeerlijk.
Politiek pastoraat bittere noodzaak
Door
Jan Bouwmans
„De politiek in Nederland
wordt momenteel verpest
door het meerderheidsprinci
pe. De meerderheid houden of
krijgen is allesoverheersend
geworden. In het parlement
wordt niet echt meer gepraat
over de aan de orde zijnde za
ken, want de meerderheid is
toch verzekerd.
Meerderheid is geen politieke
deugd, maar een politieke on
deugd geworden. Juist in de
kerken gaan we op andere
wijze met elkaar om. Daarin
ligt dan tegelijk ook een poli
tieke taak. Moeten we niet in
de kerken weer gaan Ieren
hoe we ook op politiek vlak
met elkaar dienen om te gaan,
namelijk met elkaar praten
om elkaar te vinden."
Het leek een directe aanval op de C
van het CDA van prof. J. van Putten,
hoogleraar politicologie aan de Vrije
Universiteit in Amsterdam. Plaats
van handeling was de forumdiscussie
op de VU waarmee onlangs een twee
daagse conferentie over 'het spreken
van de kerk over maatschappelijke
en politiek-ethische vraagstukken'
werd besloten. De conferentie was
georganiseerd door het Bezinnings
centrum van de VU en het Multidisci
plinair Centrum voor Kerk en Sa
menleving.
De relatie kerk - politiek is in Ne
derland en daarbuiten even actueel
als omstreden. Niet alleen buiten
staanders vallen, soms zeer laatdun
kend, over kerkelijke uitspraken in
zake politieke vraagstukken. Spot
tend wordt dan opgemerkt dat de
kerken zich alleen maar op maat
schappelijk en politiek terrein heb
ben begeven om verloren gegane
macht en invloed terug te winnen, om
zieltjes terug te winnen. De spot is
groter naarmate de kerken meer aan
hang blijken te zijn kwijt geraakt.
Maar ook in de kerken zelf bestaat
tweespalt op dit punt. De hele kerke-
lijke discussie over het kernwapen-
vraagstuk is daar het bewijs van. De
argumenten voor en tegen een kerke
lijke uitspaak over c.q. veroordeling
van kernwapens zijn de laatste jaren
door de publieke opinie gevlogen.
Zwijgen maakt de kerken medeplich
tig aan dit grote kwaad, zegt de ene
opvatting, de andere opinie wijst op
de kerkelijke ondeskundigheid in
veiligheidsvraagstukken en op het
zaaien vgn tweedracht en ruzie bin
nen de kerkelijke muren.
Kerkelijke bemoeienis met de poli
tiek kan daarentegen op vrij algeme
ne instemming rekenen in situaties
als Polen en de Filippijnen waar het
tegen de dictatuur wordt opgenomen,
Zuid-Afrika voor zover de apartheid
bijzonder de sectie kerk en samenle
ving van de raad, wenden met con
crete vragen om advies.
Zonder verder op de aard en in
houd van die adviesaanvragen in te
gaan noemde De Lange wel de vak
bonden, de werkgeversorganisaties,
de boerenbonden en steeds meer we
tenschappers als vaste klanten. Deze
sectie krijgt bovendien steeds meer
adviesaanvragen van buitenl'andse
kerken hoe die zich ten aanzien van
bepaalde maatschappelijke en poli
tieke problemen in hun land het best
zouden kunnen opstellen.
Dat uitspraken van kerken over
maatschappelijke en politieke zaken
zowel problematisch als vanzelfspre
kend kunnen zijn, zullen de meeste
wordt veroordeeld en Latijns Ameri
ka voor zover de bevrijdingsstrijd
wordt gesteund. Sprekers op de Am
sterdamse conferentie als de gerefor
meerde hoogleraar Kuitert, die ker
kelijke uitspraken over politiek in het
algemeen betittelden als slecht voor
zowel de kerk als de politiek, erken
den de realiteit van uitzonderingssi
tuaties. Ook mgr. J. Lescrauwaet,
hulpbisschop van Haarlem en vroe
ger hoogleraar in Tilburg en Leuven,
toonde zich een warm voorstander
van een minimaal kerkelijke spreken
op dit terrein.
Sociale wetenschappers kwamen
de conferentiegangers vertellen dat
kerkelijke uitspraken over maat
schappelijke en politieke kwesties om
uiteenlopende oorzaken en redenen
weinig effect blijken te sorteren. De
politiek neemt er nauwelijks notie
van of laat zich er niets aan gelegen
liggen. Toch maakte prof. De Lange
van het Multidisciplinair Centrum
voor Kerk en Samenleving melding
van de nieuwe trend dat steeds meer
organisaties van buiten de kerken
zich tot de Raad van Kerken, in het
III!
mensen wel aanvoelen. Maar het
blijkt moeilijk aan te geven wanneer
de kerkelijke bemoeienis terecht is en
wanneer niet. Dat hangt ook in grote
mate samen met de manier waarop
en intentie waarmee de kerken zich
met politiek inlaten.
De geschiedenis maakt ten aanzien
van de huidige huiver voor een „poli
tieke kerk", zowel van kerkelijken als
van buiten-kerkelijken, veel duide
lijk. Een van de kenmerken van onze
moderne maatschappij is juist de ont
worsteling aan clericale bevoogding,
grondwettelijk vastgelegd in de
scheiding van kerk en staat; een
scheiding die pas vorig jaar werd vol
tooid met het doorsnijden van de
laatste 'zilveren koorden' (financiële
banden).
Vrijheid was dan ook voor minister
Job de Ruiter van Defensie de kern
van de zaak. Hij zei in zijn inleiding
eigenlijk heel erg kort te kunnen zijn.
Als er al sprake is van een probleem
ten aanzien van kerk en politiek, dan
ligt dat probleem niet bij de overheid.
In een democratie beslissen alleen
overheidsorganen. Voor zover een
niet overheidsorgaan iets van die
overheid verlangt, kan daarin slechts
worden voorzien indien er een alge
mene regeling voor bestaat. Voor het
overige is iedereen vrij zich met het
politieke gebeuren bezig te houden.
De kerken dienen in de ogen van De
Ruiter waarschijnlijk hun belangen
beter door zich van het politieke ter
rein afzijdig te houden.
De kerken hebben inderdaad geen
lange en rijke traditie wat betreft het
respect voor de democratie, gaf prof.
dr. A. Houtepen, bijzonder hoogleraar
aan de Erasmusuniversiteit, de mi
nister volmondig toe. Dat over het
kerkelijk spreken in de kerken zelf en
in de samenleving steeds weer tegen
stelling en conflicten ontstaan, komt
echter niet voort uit competentie
kwesties tussen kerk en staat, over
heid en samenleving, maar uit inhou
delijke verschillen van visie op de
doelstellingen en waarden die in die
samenleving door de overheid wor
den gediend en gewettigd. Die doel
stellingen en waarden verschillen
nogal eens met de godsdienstige idea
len waaruit de kerken leven. Een vol
mondig ja tegen de verworven demo
cratische vrijheden en de scheiding
van kerk en staat betekent niet tege
lijk de aanvaarding van een bepaalde
staatsleer en een daaraan gekoppelde
visie over de rol van de overheid en
de inrichting van de samenleving, al
dus Houtepen.
Geen enkele voorstander van ker
kelijk spreken over maatschappelijke
en politieke kwesties wenst dat de
kerk op de stoel van de politiek gaat
zitten. Elk heimwee naar een of ande
re vorm van al of niet verkapte theo
cratie is wel overwonnen, hoewel
mgr. Lescrauwaet volmondig toegaf
dat de katholieke kerk nog moet leren
omgaan met mondige leken. Kerke
lijk spreken dat uit is op de verwer
ving van politieke of maatschappelij
ke macht of slechts de behartiging
van eigen belangen beoogt, werd ver
werpelijk geacht.
Een halve eeuw geleden waren politieke stellingnamen van kerken ook
een heet hangijzer. Voor de fascistische NSB waren ze uiteraard een gruwel
omdat de ideologie van deze partij aan de kaak werd gesteld. De NSB
weerde zich met dit affiche. - foto het catharijnenconvent/ruben de heer
Als kerken opkomen voor hun be
langen, en dat mogen ze, dan dient
dat heel openlijk te gebeuren. Maar
tegenover de politiek als belangenbe
hartiging - en de politiek blijkt niet
meer te zijn dan dat in onze dagen -
dient het kerkelijk spreken over poli
tieke en maatschappelijke problemen
juist de belangeloosheid als wezens-
kernmerk te hebben. Daarop wees dr.
Marga Klompé, minister van staat en
voorzitter van Justitia et Pax, met al
le nadruk. Het enige politieke crite
rium voor de kerken behoort te zijn
het vooruitgrijpen op 'het Rijk Gods':
gerechtigheid, waarheid, liefde en
vrede. Op dezelfde grond kan het niet
zo zijn dat kerken in hun spreken
blijven steken in gloedvolle vrijblij
vendheid.
Maar daarmee zijn de kerken er
nog niet. Ethische normen en waar
den staan tussen bijbel/evangelie
enerzijds en de hedendaagse werke
lijkheid anderzijds. Ethiek en moraal
zijn echter met bijbel en evangelie
niet gegeven, de mens van elke tijd
moet die als het ware opnieuw op bij
bel en evangelie veroveren. Dat houdt
dan tegelijk in dat ethiek en moraal
autonoom zijn.
Die autonomie dienen de kerken in
hun spreken duidelijk te laten blij
ken. Want hier zit wel degenlijk een
breuk met de geschiedenis. Kerken
spreken over maatschappelijke en
politieke vraagstukken niet op gezag
van God en openbaring; dit spreken
heeft geen ander gezag dan de eigen
wijsheid en waarheid die ze uitstra
len, betoogde prof. Mulder, gods
dienstwetenschapper aan de VU.
Maar als ethiek en moraal op bijbel
en evangelie bevochten moeten wor
den, dan houdt dat in dat aan het
maatschappelijke en politieke spre
ken van de kerken een permanent
'moreel beraad' in eigen kring vooraf
dient te gaan. 'Moreel beraad' bleek
uiteindelijk ook het sleutelwoord van
de conferentie te zijn. Christendom is
een geloof dat in praktijk gebracht
moet worden. Die geloofspraktijk
dient gevoed te worden door een per
manent politiek pastoraat. Zonder dit
politieke pastoraat hangt het kerke
lijke spreken over politiek en maat
schappij inderdaad in de lucht en
keert dit spreken als een boemerang
op de kerken zelf terug. Hier ligt voor
de meeste kerken dan ook het knel
punt, dat vaak met succes tegen hen
wordt uitgespeeld.
