^aagd
zilver!
FRijschool
Brabant
Voorzitter
Chin A Sen
van de
Bevrijdingsraad
Suriname:
Eiken biels
planken, balken
bielstafels
grindtegels
verkoop
i Meubelvriend
7&TERDAG 17 NOVEMBER 1984
«END 0D
W2
herenkapper/ster
Medewerker
Fotomodel
dameskapper/
ster
Bijverdienste
Kunstharsnagels
ff
^OUTERSE? Die krijgen we weg! Geef ons een half
jaar de tijd". Aldus Chin A Sen in april '83. Zes
maanden later: „Kerstmis vieren we dit jaar in
Paramaribo. We hebben de kaarsen al gekocht". Nu,
november '84, lijkt het er hard op dat Chin A Sen,
0bteloos burger te Amsterdam, weer niet zijn kerst in
Suriname viert, maar wel D. Bouterse, macht hebber in
Paramaribo. Een gesprek over het ongeduld in het anti-
Bouterse-kamp.
Filosoof
Impopulair
Drugsaanplant
Leger
Fouten
Haviken
A67
zagen en schaven opmaat
|Bax, Bergen 28, Terheü
Iden, 01693-2188 of 1267
(nboedels, belt u
1657460.
Imunten, sieraden en oud
(prijs. Gratis taxatie,
pel Kienhorst, Reigerstr. g
GARAGEBOX, omgevinq
I Tuinzicht. Tel. 076
144285
RECENTE auto met defec-
I Fe motor, voorkeur diesel
Tel. 01656-774
AUTOSTOELTJE
I slaapstand. Tel
416763,
met
076-
LOOPSTOELJE voor 1 -ja
rige, tel. 01608-20712.
MARKLIN trein, oud of de-
I fect geen bezwaar. Tel
l 01693-1166.
Met spoed gevr.
of gevorderd, evt. voor en
kele dagen p.w. Br.o.nr
934096 v.d. blad.
VRIJWILLIGSTER ge
vraagd voor assisterende
werkzaamheden in de
peuterspeelzaal en kinder
clubs van I.N.W., afdeling
woonwagenwerk. Tel. 076-
875151.
i.b.v. Smecova bek erv
in alum. Br o.nr 934095
worden zonder ervaring,
vergeet het maarWie wil
ervaring opdoen in semi-
prof. studio? Alleen serieu
ze reacties (met enkele fo
to's) onder nr. 913127 van
dit blad
Gediplomeerd
leerl dameskapper/ster
en aank herenkapper/
ster. Schrift, soil, br.o.nr
934084 v.d blad.
aangeboden. Gevraagd
serieuze personen voor
het huis aan huis versprei
den van reclamefolders.
Inl. 080-448495.
dag
Srote B.o.Z. en R'daal e.o., 4 les
sen 100,-. Losse lessen
31,-. Tel. 01650-41163^,
zgn-
icente
gevor-
rsatie.
2-daagse cursus met certi
ficaat. Cursus 175,-^™'
terialenpakket 15
excl. BTW. Inl. ANAC, OAf
276545 en 01819-13765^
Een KLEINTJE nu nog
TREFZEKERDER dan voor-;,,
heen
Chin A Sen, voorzitter van de
Raad van de Bevrijding van Suri
name: „We hebben taxatiefouten
- FOTO GER DIJKSTRA
Door
Frans Boogaard
„WIJ zijn niet principieel te
gen geweld, nee; nooit ge
weest ook. Niet in die zin ten
minste dat ieder volk het
recht heeft zich te ontdoen
van tirannie. Dat is een inter
nationaal aanvaard gegeven.
Ik wijs u maar op het VN-
handvest".
Chin A Sen zoekt turend steun op
de muur van de kleine radiostudie
waarover zijn verzetscentrum in
Rijswijk beschikt. Dan, op dicteer-
toon: „In ieder geval zullen wij vanuit
Nederland geen gewelddadige acties
tegen Bouterse voorbereiden of orga
niseren".
U bedoelt: niet officieel.
Afwachtend: „Nee, niet officieel".
En officieus
Een schaterlach. Dan: „Ook niet of
ficieus. Stel je voor, de Nederlandse
regering zou daarvan toch binnen en
kele uren op de hoogte zijn?".
Crisis is een groot woord, maar
vast staat dat het het Surinaamse
verzet in Nederland niet voor de wind
gaat. Na de decembermoorden van
1982, toen Bouterse in één klap vijf
tien vooraanstaande critici van het
militaire bewind uit de weg ruimde,
was menig Surinamer hier te lande
zeer gemotiveerd om persoonlijk be
velhebbers temperatuur 37 graden te
rug te brengen.
Desnoods per korjaal, de UZI's on
der een tentzeiltje, zouden rust en or
de in Paramaribo worden hersteld,
het baret-dragend volk uit de rege
ring worden verwijderd en weer in de
kazernes worden opgesloten.
Het was de periode dat Chin A Sen,
praktizerend internist te Pittsburgh,
door getrouwen naar Nederland werd
gehaald om een regering in balling
schap te vormen. Die regering is er
nooit gekomen - „Niemand had ons
erkend, en dan moet je er niet aan be
ginnen" - en de vraag is zelfs, hoe
lang het georganiseerde verzet nog
stand houdt.
Chin A Sen, kortaf: „Wat mij be
treft, zolang dat nodig is - maar niet
onder mijn leiding. Ik geef mezelf nog
één, twee jaar, dan is mijn geld op.
Dan zal ik weer gewoon aan het werk
moeten".
Een filosoof, een pure wetenschap
per; bezield, maar géén politicus. Zo
oordelen landgenoten over de oud
premier (15/3/'80 tot 4/2/'82) en oud
president (15/8/'80 tot eveneens 4/2/
'82), die pas veel later toegaf dat „ik
misschien wel eerder weg had moeten
gaan; niet zo lang met de militairen
had moeten meedoen".
Later was te laat. Toen hadden
door de mogelijk bereidwillige mede
werking van een Nederlands kolonel
niet alleen de militairen hun invloed
zodanig uitgebreid dat ze ongestraft
vijftien vooraanstaande landgenoten
konden ombrengen, maar ze ook
daarvoor en daarna (Ormskerk,
Hawker, Horb) het simpelweg elimi
neren van politieke tegenstanders als
misschien niet de meest frisse, maar
wel de gemakkelijkste werkwijze
wensten te zien.
Een houding, die zich volgens Chin
A Sen elke dag opnieuw kan manifes
teren: „Bouterse heeft minstens
tweemaal duidelijk gezegd dat als er
weer destabiliserende krachten op
treden, hij opnieuw zal toeslaan. Ik
ben ervan overtuigd dat hij dat ook
doet. Hoogstens geraffineerder dan
tot nu toe".
Inmiddels zit Suriname wel met grote
financieel-economische problemen,
die leiden tot een toenemende sociale
onrust. Hoe lang denkt u dat onder
'Desnoods breek ik m 'n
belofte aan Nederland
en komt er toch geweld'
deze omstandigheden de militairen in
staat zijn hun macht te handhaven
„De Surinaamse economie zit al to
taal aan de grond. U hebt in het laat
ste rapport van minister Chehin (Fi
nanciën) kunnen lezen dat de staats
schuld is opgelopen tot 320 a 325 mil
joen Surinaamse guldens. Chehin zelf
schrijft dat als maatregelen uitblij
ven, het voor '84 begrote financie
ringstekort daadwerkelijk gereali
seerd wordt, met desastreuze reper
cussies voor de sociaal-economische
en politieke ontwikkeling van het
land".
„De militairen beseffen wel dat er
iets aan gedaan moet worden, maar
de civiele regering is daartoe niet in
staat. Ze heeft al geprobeerd bij het
IMF en particuliere banken in Zwit
serland, Taiwan en Hongkong lenin
gen af te sluiten, maar dat kan alleen
onder het regime van die banken. Een
politiek impopulair regime: devalua
tie van de Surinaamse gulden, hogere
belastingen en een sanering van de
staatsschuld".
Maar passend in het economisch be
leid van premier Udenhout
„Inderdaad, de regering wil dat
wel, maar vindt de militairen op haar
weg. Bouterse denkt op deze manier
sociale onrust te voorkomen, maar
die onrust komt toch. Vandaar dat
hij, net als eind '82, alweer een kli
maat creëert waarin hij kan toeslaan:
klagen over vermeende coups, en ver
volgens tegenstanders zonder vorm
van proces insluiten".
„U moet niet vergeten dat de bau-
xietinkomsten al enorm zijn terugge
lopen, de productie keldert, de beste
krachten ontvluchten het land. Alle
democratiseringsvoorstellen, van
Lachmon en Arron en van de denk
tank van werkgevers, werknemers en
militaire adviseurs, zijn van tafel ge
veegd. Het hele maatschappelijk le
ven is ontwricht".
„De rechtspraak beperkt zich tot
civiele delicten, voor geen enkele
zaak die politieke aspecten heeft zijn
nog advocaten te vinden. De laatste
jurist die dat deed was pas in Neder
land: doodsbang. De Ware Tijd staat
onder zware censuur. De West mag
alleen artikelen schrijven die het
wettig gezag niet in gevaar kunnen
brengen. Onder deze omstandigheden
kan harder binnenlands verzet niet
uitblijven".
Hoe zal Bouterse daarop reageren?
„Ik zie twee mogelijkheden: ofwel
een keiharde dictatuur, die je nu fei
telijk al hebt, maar met een nieuwe
regering als facade naar buiten, of
wel een samengaan van militairen en
vakbondsleiders. Zowel binnen C 47
als de Moederbond zitten op het twee
de echelon leiders die zich daarvoor
zullen laten lenen".
Vandaar het pleidooi van vakbonds
leider Derby voor hervatting van de
Nederlandse hulp.
„Daar zet Bouterse nu zijn kaarten
weer op. Vandaar ook dat hij zijn
meest bekwame diplomaat, Heidwei-
ler, naar Nederland heeft gestuurd.
Maar Bouterse heeft ook binnens
lands nieuwe financiële bronnen aan-
„Bouterse heeft nieuwe financië
le bronnen aangeboord: cocaïne-
productie en garnalenvangst".
geboord. Momenteel wordt in Surina
me op grote schaal cocaïne geprodu
ceerd, en hij verdient goud geld aan
de garnalenvangst. Hij heeft een con
tract met de Russen, die nu met hun
fabrieksschepen onze wateren leeg
zuigen".
Ik kan me voorstellen dat u in deze be
slissende fase oproept tot binnenlands
verzet, maar waar ligt de grens? U
brengt tegelijk welbewust mensenle
vens in gevaar.
„Toch organiseren en stimuleren
wij het verzet. Het volk wil niet an
ders, nu het ziet dat de militairen het
land financieel-economisch naar de
verdommenis helpen. Vrouwen die in
de rij op voedsel moeten wachten,
soms een half etmaal lang, schelden
openlijk op de militairen. Georgani
seerd kan dat. Alleen als je je profi
leert als leider, heb je je langste tijd
geleefd. Maar wij ondersteunen de
organisatie van het verzet".
In uw achterban wordt steeds meer
aangedrongen op een gewapende in
vasie. Hoe lang kunt u nog aan die
druk weerstaan?
„Wij hebben beloofd de Nederland
se rechtsorde te eerbiedigen, dus kun
nen we dat niet doen. Maar boven
dien: als je een gewelddadige bevrij
ding van Suriname gaat implemente
ren, praat je niet over vijftien, maar
over honderden doden. Je moet op
passen dat zoiets niet contraproduc
tief werkt, want als je faalt bezorg je
de militairen een alibi om hun bewa
pening op te voeren".
„Wat ons ontbreekt is geld, een re
gionaal steunpunt en logistieke mid
delen. Mensen hebben we genoeg, mi
litair geschoolde mensen. Als ik wil
heb ik zó een leger van 1.000 man op
de been - hier, morgen! Maar het
punt is dat je niet zomaar met de boot
vanuit Scheveningen kunt vertrek
ken. Je mag niet vergeten: Bouterse
zit daar, hij heeft de staatsmacht, het
leger, de volksmilities. Daar begin je
alleen wat tegen als je een regionaal
steunpunt hebt"
En dat hebt u blijkbaar niet.
„Nee".
En zonder steunpunt geen invasie.
„Dat heb ik u al gezegd".
Wat deed uw mede-raadslid Tjon A
Kiet eerder dit jaar in Frans Guyana,
samen met nog zo'n twintig guerrilla
strijders?
Met een stalen gezicht: „Hij was
daar als waarnemer. Een klein groep
je militair geschoolde verzetsmensen
wilde een verkenningstocht maken
en helpen bij de opbouw van het bin
nenlandse verzet in Suriname. Dat
groepje vroeg de raad politieke bac
king. Ik heb tegen Tjon gezegd: jij
bent een vakbondsman, je kunt mis
schien nuttige adviezen geven, ga jij
maar eens kijken".
Toen u uit Pittsburgh werd gehaald,
kort na de decembermoorden, hebt u
al snel na aankomst minister Van den
Broek beloofd geen invasie vanuit Ne
derland voor te bereiden.
„Ik heb beloofd me aan de Neder
landse rechtsorde te houden en dus
hier geen gewelddadige opties tot
ontwikkeling te brengen",
Dat komt op hetzelfde neer. Wat ik
wil weten is: hebt u achteraf spijt van
die snelle beslissing?
„Dat is terug-redeneren. En dan
kiest iedereen de filosofie die bij hem
past. Was Mahatma Ghandi een vre
delievend mens? Zo staat hij bekend,
maar misschien was hij wel tot vre
delievendheid veroordeeld omdat hij
tegen dat machtige Britse imperium
toch niks kon uitrichten.
Inmiddels bestaat de Bevrijdingsraad
bijna twee jaar, en is er toch eigenlijk
maar weinig succes geboekt.
„We hebben taxatiefouten ge
maakt. In die eerste fase, kort na de
moorden, gingen we ervan uit dat het
regime het niet langer dan zes maan
den zou uithouden. Dat wij niet meer
hebben kunnen doen komt doordat,
vooral in Suriname, een aantal af
spraken niet is nagekomen. Maar
verder hebben we een deel van onze
doelen bereikt. Het regime is groten
deels geïsoleerd van zijn omgeving,
de VN, de OAS en de internationale
vakbeweging hebben het veroor
deeld. Behalve de EG, die vastzit aan
het oude Lomé-verdrag (ontwikke
lingshulp van de 'Tien' aan alle voor
malige koloniën in Afrika, het Cari-
bisch en Pacifisch gebied) is er niet
één Westerse regering die het regime
nog geld geeft. Maar we moeten na
tuurlijk doorgaan. De aandacht blij
ven vestigen op de vertrapping van
mensenrechten, het verzet in binnen-
en buitenland blijven aanwakkeren.
Inmiddels hebben we al een concept
grondwet en een concept-plan voor
de sociaal-economische heropbouw".
Houdt de geweldloze optie op ter
mijn niet het failliet van de Raad in?
„Eind deze maand hebben we een
groot congres in Rotterdam. Daar
kunnen alle aangesloten groepen zich
uitspreken. Ik weet dat het verzet in
Nederland divers is, uit haviken en
duiven bestaat. De groep in Rijn
mond, rond Somohardjo, hoort bij de
haviken (Van deze Javanenleider
stamt inderdaad de uitspraak dat
'God mij niet het leven geschonken
heeft om hier sneeuwballen te gooien'
-FB).
Als zij het eind deze maand win
nen, vind ik dat ze zich ook verplich
ten nieuwe wegen aan te geven. Als
ik daaraan niet tegemoet kan komen,
geef ik mijn mandaat terug.
Kan ik het wel, dan zal ik - voordat
ik het land moet verlaten - naar de
Nederlandse regering gaan om daar
plechtig mijn belofte te verbreken".
En dan?
Spottend: „Dan ga ik naar het Toe-
moek-Hoemak-gebergte. Om daar de
invasie voor te bereiden".