^aagd zilver! FRijschool Brabant Voorzitter Chin A Sen van de Bevrijdingsraad Suriname: Eiken biels planken, balken bielstafels grindtegels verkoop i Meubelvriend 7&TERDAG 17 NOVEMBER 1984 «END 0D W2 herenkapper/ster Medewerker Fotomodel dameskapper/ ster Bijverdienste Kunstharsnagels ff ^OUTERSE? Die krijgen we weg! Geef ons een half jaar de tijd". Aldus Chin A Sen in april '83. Zes maanden later: „Kerstmis vieren we dit jaar in Paramaribo. We hebben de kaarsen al gekocht". Nu, november '84, lijkt het er hard op dat Chin A Sen, 0bteloos burger te Amsterdam, weer niet zijn kerst in Suriname viert, maar wel D. Bouterse, macht hebber in Paramaribo. Een gesprek over het ongeduld in het anti- Bouterse-kamp. Filosoof Impopulair Drugsaanplant Leger Fouten Haviken A67 zagen en schaven opmaat |Bax, Bergen 28, Terheü Iden, 01693-2188 of 1267 (nboedels, belt u 1657460. Imunten, sieraden en oud (prijs. Gratis taxatie, pel Kienhorst, Reigerstr. g GARAGEBOX, omgevinq I Tuinzicht. Tel. 076 144285 RECENTE auto met defec- I Fe motor, voorkeur diesel Tel. 01656-774 AUTOSTOELTJE I slaapstand. Tel 416763, met 076- LOOPSTOELJE voor 1 -ja rige, tel. 01608-20712. MARKLIN trein, oud of de- I fect geen bezwaar. Tel l 01693-1166. Met spoed gevr. of gevorderd, evt. voor en kele dagen p.w. Br.o.nr 934096 v.d. blad. VRIJWILLIGSTER ge vraagd voor assisterende werkzaamheden in de peuterspeelzaal en kinder clubs van I.N.W., afdeling woonwagenwerk. Tel. 076- 875151. i.b.v. Smecova bek erv in alum. Br o.nr 934095 worden zonder ervaring, vergeet het maarWie wil ervaring opdoen in semi- prof. studio? Alleen serieu ze reacties (met enkele fo to's) onder nr. 913127 van dit blad Gediplomeerd leerl dameskapper/ster en aank herenkapper/ ster. Schrift, soil, br.o.nr 934084 v.d blad. aangeboden. Gevraagd serieuze personen voor het huis aan huis versprei den van reclamefolders. Inl. 080-448495. dag Srote B.o.Z. en R'daal e.o., 4 les sen 100,-. Losse lessen 31,-. Tel. 01650-41163^, zgn- icente gevor- rsatie. 2-daagse cursus met certi ficaat. Cursus 175,-^™' terialenpakket 15 excl. BTW. Inl. ANAC, OAf 276545 en 01819-13765^ Een KLEINTJE nu nog TREFZEKERDER dan voor-;,, heen Chin A Sen, voorzitter van de Raad van de Bevrijding van Suri name: „We hebben taxatiefouten - FOTO GER DIJKSTRA Door Frans Boogaard „WIJ zijn niet principieel te gen geweld, nee; nooit ge weest ook. Niet in die zin ten minste dat ieder volk het recht heeft zich te ontdoen van tirannie. Dat is een inter nationaal aanvaard gegeven. Ik wijs u maar op het VN- handvest". Chin A Sen zoekt turend steun op de muur van de kleine radiostudie waarover zijn verzetscentrum in Rijswijk beschikt. Dan, op dicteer- toon: „In ieder geval zullen wij vanuit Nederland geen gewelddadige acties tegen Bouterse voorbereiden of orga niseren". U bedoelt: niet officieel. Afwachtend: „Nee, niet officieel". En officieus Een schaterlach. Dan: „Ook niet of ficieus. Stel je voor, de Nederlandse regering zou daarvan toch binnen en kele uren op de hoogte zijn?". Crisis is een groot woord, maar vast staat dat het het Surinaamse verzet in Nederland niet voor de wind gaat. Na de decembermoorden van 1982, toen Bouterse in één klap vijf tien vooraanstaande critici van het militaire bewind uit de weg ruimde, was menig Surinamer hier te lande zeer gemotiveerd om persoonlijk be velhebbers temperatuur 37 graden te rug te brengen. Desnoods per korjaal, de UZI's on der een tentzeiltje, zouden rust en or de in Paramaribo worden hersteld, het baret-dragend volk uit de rege ring worden verwijderd en weer in de kazernes worden opgesloten. Het was de periode dat Chin A Sen, praktizerend internist te Pittsburgh, door getrouwen naar Nederland werd gehaald om een regering in balling schap te vormen. Die regering is er nooit gekomen - „Niemand had ons erkend, en dan moet je er niet aan be ginnen" - en de vraag is zelfs, hoe lang het georganiseerde verzet nog stand houdt. Chin A Sen, kortaf: „Wat mij be treft, zolang dat nodig is - maar niet onder mijn leiding. Ik geef mezelf nog één, twee jaar, dan is mijn geld op. Dan zal ik weer gewoon aan het werk moeten". Een filosoof, een pure wetenschap per; bezield, maar géén politicus. Zo oordelen landgenoten over de oud premier (15/3/'80 tot 4/2/'82) en oud president (15/8/'80 tot eveneens 4/2/ '82), die pas veel later toegaf dat „ik misschien wel eerder weg had moeten gaan; niet zo lang met de militairen had moeten meedoen". Later was te laat. Toen hadden door de mogelijk bereidwillige mede werking van een Nederlands kolonel niet alleen de militairen hun invloed zodanig uitgebreid dat ze ongestraft vijftien vooraanstaande landgenoten konden ombrengen, maar ze ook daarvoor en daarna (Ormskerk, Hawker, Horb) het simpelweg elimi neren van politieke tegenstanders als misschien niet de meest frisse, maar wel de gemakkelijkste werkwijze wensten te zien. Een houding, die zich volgens Chin A Sen elke dag opnieuw kan manifes teren: „Bouterse heeft minstens tweemaal duidelijk gezegd dat als er weer destabiliserende krachten op treden, hij opnieuw zal toeslaan. Ik ben ervan overtuigd dat hij dat ook doet. Hoogstens geraffineerder dan tot nu toe". Inmiddels zit Suriname wel met grote financieel-economische problemen, die leiden tot een toenemende sociale onrust. Hoe lang denkt u dat onder 'Desnoods breek ik m 'n belofte aan Nederland en komt er toch geweld' deze omstandigheden de militairen in staat zijn hun macht te handhaven „De Surinaamse economie zit al to taal aan de grond. U hebt in het laat ste rapport van minister Chehin (Fi nanciën) kunnen lezen dat de staats schuld is opgelopen tot 320 a 325 mil joen Surinaamse guldens. Chehin zelf schrijft dat als maatregelen uitblij ven, het voor '84 begrote financie ringstekort daadwerkelijk gereali seerd wordt, met desastreuze reper cussies voor de sociaal-economische en politieke ontwikkeling van het land". „De militairen beseffen wel dat er iets aan gedaan moet worden, maar de civiele regering is daartoe niet in staat. Ze heeft al geprobeerd bij het IMF en particuliere banken in Zwit serland, Taiwan en Hongkong lenin gen af te sluiten, maar dat kan alleen onder het regime van die banken. Een politiek impopulair regime: devalua tie van de Surinaamse gulden, hogere belastingen en een sanering van de staatsschuld". Maar passend in het economisch be leid van premier Udenhout „Inderdaad, de regering wil dat wel, maar vindt de militairen op haar weg. Bouterse denkt op deze manier sociale onrust te voorkomen, maar die onrust komt toch. Vandaar dat hij, net als eind '82, alweer een kli maat creëert waarin hij kan toeslaan: klagen over vermeende coups, en ver volgens tegenstanders zonder vorm van proces insluiten". „U moet niet vergeten dat de bau- xietinkomsten al enorm zijn terugge lopen, de productie keldert, de beste krachten ontvluchten het land. Alle democratiseringsvoorstellen, van Lachmon en Arron en van de denk tank van werkgevers, werknemers en militaire adviseurs, zijn van tafel ge veegd. Het hele maatschappelijk le ven is ontwricht". „De rechtspraak beperkt zich tot civiele delicten, voor geen enkele zaak die politieke aspecten heeft zijn nog advocaten te vinden. De laatste jurist die dat deed was pas in Neder land: doodsbang. De Ware Tijd staat onder zware censuur. De West mag alleen artikelen schrijven die het wettig gezag niet in gevaar kunnen brengen. Onder deze omstandigheden kan harder binnenlands verzet niet uitblijven". Hoe zal Bouterse daarop reageren? „Ik zie twee mogelijkheden: ofwel een keiharde dictatuur, die je nu fei telijk al hebt, maar met een nieuwe regering als facade naar buiten, of wel een samengaan van militairen en vakbondsleiders. Zowel binnen C 47 als de Moederbond zitten op het twee de echelon leiders die zich daarvoor zullen laten lenen". Vandaar het pleidooi van vakbonds leider Derby voor hervatting van de Nederlandse hulp. „Daar zet Bouterse nu zijn kaarten weer op. Vandaar ook dat hij zijn meest bekwame diplomaat, Heidwei- ler, naar Nederland heeft gestuurd. Maar Bouterse heeft ook binnens lands nieuwe financiële bronnen aan- „Bouterse heeft nieuwe financië le bronnen aangeboord: cocaïne- productie en garnalenvangst". geboord. Momenteel wordt in Surina me op grote schaal cocaïne geprodu ceerd, en hij verdient goud geld aan de garnalenvangst. Hij heeft een con tract met de Russen, die nu met hun fabrieksschepen onze wateren leeg zuigen". Ik kan me voorstellen dat u in deze be slissende fase oproept tot binnenlands verzet, maar waar ligt de grens? U brengt tegelijk welbewust mensenle vens in gevaar. „Toch organiseren en stimuleren wij het verzet. Het volk wil niet an ders, nu het ziet dat de militairen het land financieel-economisch naar de verdommenis helpen. Vrouwen die in de rij op voedsel moeten wachten, soms een half etmaal lang, schelden openlijk op de militairen. Georgani seerd kan dat. Alleen als je je profi leert als leider, heb je je langste tijd geleefd. Maar wij ondersteunen de organisatie van het verzet". In uw achterban wordt steeds meer aangedrongen op een gewapende in vasie. Hoe lang kunt u nog aan die druk weerstaan? „Wij hebben beloofd de Nederland se rechtsorde te eerbiedigen, dus kun nen we dat niet doen. Maar boven dien: als je een gewelddadige bevrij ding van Suriname gaat implemente ren, praat je niet over vijftien, maar over honderden doden. Je moet op passen dat zoiets niet contraproduc tief werkt, want als je faalt bezorg je de militairen een alibi om hun bewa pening op te voeren". „Wat ons ontbreekt is geld, een re gionaal steunpunt en logistieke mid delen. Mensen hebben we genoeg, mi litair geschoolde mensen. Als ik wil heb ik zó een leger van 1.000 man op de been - hier, morgen! Maar het punt is dat je niet zomaar met de boot vanuit Scheveningen kunt vertrek ken. Je mag niet vergeten: Bouterse zit daar, hij heeft de staatsmacht, het leger, de volksmilities. Daar begin je alleen wat tegen als je een regionaal steunpunt hebt" En dat hebt u blijkbaar niet. „Nee". En zonder steunpunt geen invasie. „Dat heb ik u al gezegd". Wat deed uw mede-raadslid Tjon A Kiet eerder dit jaar in Frans Guyana, samen met nog zo'n twintig guerrilla strijders? Met een stalen gezicht: „Hij was daar als waarnemer. Een klein groep je militair geschoolde verzetsmensen wilde een verkenningstocht maken en helpen bij de opbouw van het bin nenlandse verzet in Suriname. Dat groepje vroeg de raad politieke bac king. Ik heb tegen Tjon gezegd: jij bent een vakbondsman, je kunt mis schien nuttige adviezen geven, ga jij maar eens kijken". Toen u uit Pittsburgh werd gehaald, kort na de decembermoorden, hebt u al snel na aankomst minister Van den Broek beloofd geen invasie vanuit Ne derland voor te bereiden. „Ik heb beloofd me aan de Neder landse rechtsorde te houden en dus hier geen gewelddadige opties tot ontwikkeling te brengen", Dat komt op hetzelfde neer. Wat ik wil weten is: hebt u achteraf spijt van die snelle beslissing? „Dat is terug-redeneren. En dan kiest iedereen de filosofie die bij hem past. Was Mahatma Ghandi een vre delievend mens? Zo staat hij bekend, maar misschien was hij wel tot vre delievendheid veroordeeld omdat hij tegen dat machtige Britse imperium toch niks kon uitrichten. Inmiddels bestaat de Bevrijdingsraad bijna twee jaar, en is er toch eigenlijk maar weinig succes geboekt. „We hebben taxatiefouten ge maakt. In die eerste fase, kort na de moorden, gingen we ervan uit dat het regime het niet langer dan zes maan den zou uithouden. Dat wij niet meer hebben kunnen doen komt doordat, vooral in Suriname, een aantal af spraken niet is nagekomen. Maar verder hebben we een deel van onze doelen bereikt. Het regime is groten deels geïsoleerd van zijn omgeving, de VN, de OAS en de internationale vakbeweging hebben het veroor deeld. Behalve de EG, die vastzit aan het oude Lomé-verdrag (ontwikke lingshulp van de 'Tien' aan alle voor malige koloniën in Afrika, het Cari- bisch en Pacifisch gebied) is er niet één Westerse regering die het regime nog geld geeft. Maar we moeten na tuurlijk doorgaan. De aandacht blij ven vestigen op de vertrapping van mensenrechten, het verzet in binnen- en buitenland blijven aanwakkeren. Inmiddels hebben we al een concept grondwet en een concept-plan voor de sociaal-economische heropbouw". Houdt de geweldloze optie op ter mijn niet het failliet van de Raad in? „Eind deze maand hebben we een groot congres in Rotterdam. Daar kunnen alle aangesloten groepen zich uitspreken. Ik weet dat het verzet in Nederland divers is, uit haviken en duiven bestaat. De groep in Rijn mond, rond Somohardjo, hoort bij de haviken (Van deze Javanenleider stamt inderdaad de uitspraak dat 'God mij niet het leven geschonken heeft om hier sneeuwballen te gooien' -FB). Als zij het eind deze maand win nen, vind ik dat ze zich ook verplich ten nieuwe wegen aan te geven. Als ik daaraan niet tegemoet kan komen, geef ik mijn mandaat terug. Kan ik het wel, dan zal ik - voordat ik het land moet verlaten - naar de Nederlandse regering gaan om daar plechtig mijn belofte te verbreken". En dan? Spottend: „Dan ga ik naar het Toe- moek-Hoemak-gebergte. Om daar de invasie voor te bereiden".

Krantenbank Zeeland

de Stem | 1984 | | pagina 35