weekend
hf
d,
tl
j -
it 'ft*
p
'Kunstenaars moeten
kwaliteit aantonen
en anders uit BKR
De BEELDENDE Kunstenaarsregeling (BKR) staat
Frits Niessen
(PvdA) na flop
bezuiniging
kunstenaars
regeling:
ty
ZATERDAG 10 NOVEMBER 1984
W4
ET SPAARGELD moet
in veel gevallen al worden
aangesproken om de
geslagen financiële gaten te
dichten. We zitten allemaal
krapper bij kas omdat de
inkomsten achterblijven bij
de alsmaar oplopende
uitgaven. Dat vereist meer
overleg en vaak een ander
uitgave- en leefpatroon.
Dat geldt voor ieder van
ons. Maar hoe doen wij het
allemaal samen? Slechtzo
lijkt. Terwijl elke
individuele burger zijn
huishoudboekje op orde
probeert te houden, kijkt de
Staat aan tegen een
gigantische schuld van 205
miljard gulden, een bedrag
dat bovendien nog steeds
oploopt.
Staatsschuld
Risico's
'e imposante
lustverblijven Blois en
Chambord in Frankrijk
inspireerden architect Salm
in 1890 tot de bouw van het
pand Herengracht 380, nu het
kantoor van het Agentschap
van het Ministerie van
Financiën. De imitatie
renaissancestijl van dit
imposante pand werd echter
rechtsstreeks afgekeken van
een huis van William
Vanderbilt aan de Fifth
Avenue in New York.
Tekort
m
2»
Miljarden
Taak
weer eens ter discussie, nu onlangs bleek dat de
gigantische bezuinigingsoperatie, dit jaar ingezet,
slechts papier is.
Het PvdA-Kamerlid Frits Niessen maakte onlangs
nieuws door tijdens de opening van een expositie in
Leiden te melden dat in plaats van de geplande 55
miljoen bezuiniging de BKR-operatie nagenoeg
niets oplevert.
Meerderheid
Iland Leader valt al in u
geleken met de derde I
Ineratie containerschepen
foto's Dick de B,
oer
ngeveer een half uur. Tiiri
Ls en in Rotterdam met zii
Ivengelden doet het Artieri.
Itdagium time is money
I Wat het transport naar hi
Ind, voornamelijk het
betreft wordt verwacht dato
■aart het sterkst zal profitere
groei ten koste van het
Weg
ailvervoer heeft al een aardi
|tie gekregen met de openin
Venlo-terminal. Vanaf c
ttse grens rijden dagelijt
tnen met containers naar R0
len één naar de Maasvlakt
|l van de terminal is dat all
i formaliteiten, waaronder d
lal zijn doorlopen, zodat op
ijdwinst wordt geboekt. Hie
pok groupage-activiteiten, re
tn onderhoud plaats.
icces-story van de Europ
r Terminus heeft wel zij
pie wordt betaald door d
Jetse noeste havenarbeiders
[aftandse, onder de goedkop
ese vlag varende schuiten ba
]os«en en door het zware wer,
voor hun veertigste WA(
I trekken. Die bananen gaa
iis niet eens meer naar Rotter
bar naar Antwerpen, omdat
Istad de fruitpier vijf jaar t
d gerealiseerd. De stukgoed
Is slechts nog een marginal
Tit in de Rotterdamse haver
I totale omzet van 233 miljoe
pdt maar 14.5 miljoen ton
en op pallets overgeslager
hdeel wordt steeds kleiner: e
■esproken van de onvermijde
|dergang van het stukgoed
ptember van dit jaar stonde
|enarbeiders voor de poort va
Zij sloten het bedrijf zes ui
I van de buitenwereld uit sol
f met hun honderdvijftig colli
bij Rotterdam Terminal ont
[dreigden te worden. 'Een spor
Ictie' noemde FNV-voormai
loormeulen de blokkade. Ma;
pr gericht. Achter de poorte
ECT ligt het verloren gegan
an de stukgoedsector.
ECT zelf zal niet snel worde
kt. De vijftienhonderd ma
bel heeft een eigen CAO, di
I comfortabel mag worden ge
Zo was ECT een van de eersti
[en in Nederland die van
lp de vijfploegendienst over
I Bovendien is slechts een be!
[n deel van de werknemers op
Sd in een haventraditie. Vele
]van de weg af: ex-vrachtwa
ruffeurs die individueler zij
[ld dan de traditionele haven
er. De organisatiegraad is wel
I hoog, maar de actiebereidhei;
I Met als gevolg dat acties in d
edhaven relatief weinig effec
hoewel de bonden met d
ring dankzij de steun van he
[t Lubbers en minister De Ko
het bijzonder een overwin
bekten.
orijs van de containerisatie
[zowel qua kapitaal als qu
laar de ontwikkeling is niett
De ECT is nu de grootste con
laven ter wereld. De werkloos
Rotterdam, de economisch
Ivan Nederland, is twintig pro
De zorgen van de
beheerder van onze
nationale schuld
Drs. H. Bevers...staats-
s= schuld, op een „gezonde"
manier financieren.
- FOTO ANEF0
Door Mathieu Kothuis
AMSTERDAM - Het finan
ciële beheer dat de oorspron
kelijke bewoner van het pa
leisachtige pand Herengracht
380 in Amsterdam had te voe
ren, is ongetwijfeld een stuk
aantrekkelijker geweest dan
dat van de huidige bewoner,
de Agent van het Ministerie
van Financiën, tevens direc
teur van de Grootboeken der
Nationale Schuld. Een hele
mondvol voor de beheerder
van onze gigantisch opgelo
pen staatsschuld.
Er ligt dan ook een wereld van ver
schil tussen die rijke tabakskoning
Nienhuijs die het 'optrekje' in 1890 liet
bouwen en de huidige baas in het
pand, drs. H. Th. M. Bevers. De Agent
kortweg gezegd. Een aimabel man die
in zijn kantoor in dit protserige, maar
indrukwekkende huis aan de Heren
gracht graag uitwijdt over zijn visie
op Neerlands staatsschuld.
Het Agentschap in Amsterdam
vormt een van de zes beleidsdirecties
van de Generale Thesaurie en valt
rechtsstreeks onder de Thesaurier-
Generaal van het ministerie van Fi
nanciën. Het Agentschap is daarmee
een vooruitgeschoven post van het
ministerie in Amsterdam. Dit deel
van het ministerie heeft volgens drs.
H. Bevers tot taak om in dit financiële
centrum van Nederland, onder meer
via de Amsterdamse effectenbeurs, te
zorgen voor voldoende financiële
middelen waarmee de overheid haar
staatsschuld kan financieren. Geen
gemakkelijke en de laatste jaren
vooral ook een zorgelijke taak, zo laat
drs. Bevers blijken.
Eerst wat cijfers om een indruk te ge
ven van die snelle stijging van de
staatsschuld. Medio oktober van dit
jaar bedroeg de totale Nederlandse
staatsschuld rond 205 miljard gulden.
Het grootste deel hiervan is de zoge
naamde gevestigde schuld aangegaan
via leningen met een lange looptijd.
Een ander deel is ontstaan door de
uitgifte van schatkistpapier (met een
looptijd van één tot vijf jaar), de zo
genaamde vlottende schuld.
Omgerekend komt de totale staats
schuld neer op ongeveer 15.000 gulden
per hoofd van de bevolking. Om een
indruk te geven van de hoogte van die
last staat de vergelijking met het ba
lanstotaal van de Nederlandse han
delsbanken tesamen: in totaal ligt die
rond 320 miljard gulden.
Hoe sterk de staatsschuld de laatste
jaren is toegenomen geeft Agent drs.
Bevers weer met een schets van die
ontwikkeling sinds '80. In dat jaar
werden door het Agentschap staatsle
ningen afgesloten met een totaal van
12,1 miljard gulden en bedroeg de to
tale staatsschuld nog geen 100 mil
jard. In dit jaar, 1984, is met de acht
geplaatste staatsleningen al een be
drag van 25,1 miljard gulden geleend
en is onderhands een gevestigde
schuld aangegaan van 6,5 miljard
gulden. Vooral twee staatsleningen
werden (met een opbrengst van res
pectievelijk 7,5 en 6,5 miljard gulden)
een doorslaand succes.
Met die geldleningen is de totale
staatsschuld in de afgelopen jaren
opgelopen van 20,7 milj ard in '54, 32,9
miljard in '70 naar 174,7 miljard gul
den eind vorig jaar. Vooral de laatste
jaren stijgt de staatsschuld erg snel.
Zoals gezegd heeft de Staat naast
de langlopende leningen meer moge
lijkheden om haar grote geldhonger
te stillen. Een van die mogelijkheden
betreft het opnemen van gelden ten
laste van de voorinschrijfrekening.
Dit houdt in dat de de Staat de af te
dragen pensioenpremies aan het Al
gemeen Burgerlijk Pensioenfonds
(ABP) op deze rekening stort en deze
gelden in de loop van het jaar consoli
deert in langlopende schuld. De voor
waarden komen overeen met die van
de in het desbetreffende jaar uitgege
ven openbare staatsleningen. Afge
zien van deze wettelijke regeling ver
klaart de heer Bevers zich overigens
een fervent tegenstander van beleg-
gingsdwang (voor bijvoorbeeld het
ABP), mede omdat hierdoor de wer
kelijke financiële positie van de Staat
wordt verdoezeld.
Een van de grootste problemen van
het Agentschap is er voor te zorgen
dat de staatsschuld 'gezond' wordt
gefinancierd. Daarom leent de Staat
bijvoorbeeld ook niet in het buiten
land. Dat is in het verleden wel an
ders geweest. Volgens het jaarverslag
van het Agentschap bedroeg die bui
tenlandse schuld in '54 (in langlopen
de leningen) nog 2,2 miljard gulden
om vervolgens gestaag af te nemen.
In '76 zijn de laatste langlopende
geldleningen in het buitenland afge
lost. Drs. Bevers: „Ik zou er ook niet
aan moeten denken dat wij nog een
grote buitenlandse schuld in dollars
zouden hebben". De sterke koersstij
ging van de dollar heeft voor veel
Gevel en ingang van het pand
zijn rijk gedecoreerd met
onder andere grote
medaillons die de tijd en de
vier seizoenen verbeelden.
Dezelfde stijl zet zich binnen
voort en de hal en het
trappenhuis worden
bekroond door een
indrukwekkende glazen
koepel van glas in lood.
Onder de koepel hangt een
kunstwerk, een horizontale
statische en een verticale
'eeuwig draaiende' koperen
ring.
Op een verdieping in het
pand zijn vier stijlen te zien.
Bij een brand werden in het
verleden twee kamers in
Louis XVI-stijl gespaard.
Naast deze kamers liggen de
voormalige woon- en
werkkamer van de bouwheer.
In de eetzaal, uitgevoerd in
notenhout, staat een
monumentale zogenaamde
fayence kachel, opgetrokken
uit Duits porcelein.
Het curieuze pand herbergt
zelfs een Moorse badkamer
met een balkon dat uitkijkt op
de hal. Een van de vroegere
eigenaren van het huis, de
Deutsche Bank, bouwde in de
fraaie tuin een bankhal en
Zuidamerikaanse landen de laatste
maanden de problemen bij de rente
betaling en aflossing van hun hoge
buitenlandse schulden nog doen toe
nemen.
Een en ander wil overigens niet
zeggen dat buitenlandse beleggers
niet zouden inschrijven op Neder
landse staatsleningen. Agent drs. Be
vers schat dat op de dit jaar geplaats
te staatsleningen voor een bedrag van
rond 15 procent door buitenlandse be
leggers is ingeschreven. Ruwweg een
bedrag van vier miljard gulden.
Vorig jaar bedroeg het financierings
tekort van het Rijk 30,5 miljard gul
den, 9,1 procent van het netto natio
naal inkomen. Volgens het jaarver
slag van het Agentschap was dit ten
opzichte van het geraamde tekort in
de Miljoennota 1983 (van 33,4 miljard)
zeker een meevaller, maar toch weer
flink hoger dan in '82 (26,6 miljard
gulden, 8,1 procent van het netto na
tionale inkomen).
Mede door de bezuinigingen tracht
het huidige kabinet te komen tot een
verkleining van het financierstekort.
Die ontwikkeling mag op zich gunstig
lijken, de zorgen van de Agent van
Financiën zijn er nog niet minder om.
„Dat financieringstekort loopt in re
latieve termen wel terug, maar de ab
solute omvang van de financierings
behoefte (tekorten en aflossin-
gen.red.) niet. En dat blijkt ook wel
uit de cijfers. Terwijl in '80 drie mil
jard gulden op de staatsleningen
werd afgelost, zal dit bedrag volgend
jaar oplopen tot 7,5 miljard", aldus
drs. Bevers. De aflossingen op de
staatsleningen zullen in de komende
jaren blijven oplopen tot maar liefst
ruim 30 miljard in '90.
Anders gezegd: bij een verminde
ring van het financierstekort door
-'V
xx,
f-
EL
v
I 1 t b v
8 fcs*
33?
I (f-
V»
twee kluizen die nu ook bij
het Agentschap in gebruik
zijn toen het pand in '45 werd
betrokken. De bankhal werd
ingrijpend veranderd en
een groei van de economie, zien we
tegelijkertijd een groeiende behoefte
aan financiële middelen om de in de
komende jaren oplopende aflossingen
te kunnen blijven betalen. Zorgelijk
is die taak van de Agent vooral ook
omdat de Staat op de fianciële mark
ten wordt gezien als 'prijsleider'. In
het algemeen, zo zegt Bevers, wordt
het oplopen van het overheidstekort
gezien als een faktor die een op
waartse druk op de rente uitoefent.
Het Nederlandse bankwezen heeft in,
de afgelopen jaren vele miljarden be
legd in staatsleningen. De bankwe
reld is van nature (zeker bij een ople
vende economie) echter eerder ge
neigd haar geld te verstrekken in de
vorm van kortlopende leningen aan
het bedrijfsleven dan te beleggen in
langlopende staatsleningen. Het
Agentschap ziet dan ook met span
ning het moment van de aflossing
van die vele miljarden tegemoet. Het
is dan ook zeker niet vanzelfsprekend
dat de Staat de herfinanciering van
die miljardenaflossingen probleem
loos kan laten geschieden.
Ondanks de ongewisse toekomst
van 's rijks geldmiddelen zal de over
heid zich in de visie van Agent drs.
Bevers vooral 'marktconform' moe
ten blijven opstellen.
Maar de Agent in Amsterdam heeft
nog een belangrijke taak. Minder zor
gelijk misschien, maar niet minder
arbeidsintensief. Drs. Bevers is te
vens directeur van de Grootboeken
van de Nationale Schuld, een register
van een aantal erg oude staatsschul
den. Toen de Nederlanden nog geen
eenheidsstaat vormden werden le
ningen opgenomen door de geweste
lijke en stedelijke regeringen die
aangepast aan deze tijd maar
daarbij werden de fraaie
kenmerken van de Art
Décostijl behouden. FOTO
ANEFO
naar aanleiding van de staatsregeling
van de Bataafsche Republiek in 1798
tot 'Nationale Schuld' werden ver
klaard. Bij een sanering werden die
schulden in 1809 ondergebracht in een
grootboek, het 'Grootboek der Natio-#
nale Schuld'.
Na weer nieuwe schuldsaneringen
in 1840 en 1871 ontstonden zo verschil
lende Grootboeken waarin die oude
staatsleningen zijn opgenomen. In to
taal belopen deze schulden 180 mil
joen, een schijntje in het licht van de
huidlige staatsschuld. Overigens wor
den deze schulden (en dat is het grote
verschil met de overige staatslenin
gen) in beginsel niet afgelost. Het
gaat hier om een zogenaamde perpe
tuele schuld. In '46 werd, opnieuw in
een tijd van geldsanering, een nieuw
Grootboek opgericht. In tegenstelling
tot de oude Grootboeken is die schuld
inmiddels wel afgelost.
Eigenaren van schuldbewijzen uit
de oude Grootboeken zijn veelal ker
kelijke instellingen, oude particuliere
fondsen en particulieren die deze
schuld hebben verworven uit erfenis
sen. Op grond van de aantekeningen
in het Grootboek kunnen de gerech
tigden hun rente uitbetaald krijgen
als ze dit schriftelijk aanvragen bij
het Agentschap. Een enorm arbeids
intensief karwei, temeer omdat deze
rijksschuld minitieus bij wet is gere
geld. Vooral bij verkoop van deze
schuldbewijzen kunnen de vele voor
schriften als knellend worden erva
ren. In totaal zijn in de Grootboeken
van het Agentschap zo'n 10.000 reke
ningen opgenomen. De schuld uit de
oude Grootboeken wordt overigens
ook op de beurs in Amsterdam ver
handeld. Het Agentschap beschikt
over een bedrag van 50 miljoen gul
den waarmee een deel van deze
schulden wordt ingekocht en daar
mee afgelost.
een container af voor het "'ê-' I
DEN HAAG - De door staatssecreta-
ris De Graaf (Sociale Zaken) gewens-
j te inkrimping van de BKR met 1600
I kunstenaar-gebruikers flopte com-
1 pleet. Slechts 185 kunstenaars hebben
tot nu toe de regeling verlaten.
Waar de Kamer verleden jaar voor
waarschuwde, bleek ook de praktijk.
De inkomenstoets die De Graaf in de
Ül BKR introduceerde was met wat
j eenvoudige, naar fraude riekende,
handelingen te omzeilen.
De Graaf zette verleden jaar met een wets-
voorstel het mes in de BKR. Kunstenaars die
in deze regeling zitten moesten over 1983 voor
E tenminste 3000,- aan werk verkopen, om dit
j jaar in de BKR te kunnen blijven. Volgend
jaar wordt dat bedrag verdubbeld en in 1986
moét de kunstenaar eigen inkomsten van ten-
minste ƒ8000,- hebben. De neveninkomsten
worden dan van de BKR-bijdrage afgetrok-
i ken, hetgeen een netto bezuiniging oplevert.
Ervan uitgaande dat een deel van de BKR-
kunstenaars aan die normen niet zouden vol
doen rekende De Graaf voor dat het aantal
BKR-gebruikers van ongeveer 3500 terug zou
lopen naar een kleine 2000, en in 1986 naar 1000.
De kunstenaars die op die manier uit de BKR
verdwijnen zijn aangewezen op de bijstand,
wat per saldo nauwelijks geld oplevert.
PvdA-Kamerlid Frits Niessen heeft uitgere
kend dat - aan de hand van een voorlopig on
derzoeksmateriaal - de geplande operatie bij
lange na niet gehaald is. In voorzichtiger be
woordingen dan Niessen heeft gebruikt geeft
men op het ministerie van Sociale Zaken toe
dat de bezuinigingsoperatie in de BKR dit jaar
een flop wordt.
Kunstenaars verkochten eikaars werk, of
gaven elkaar een kwitantie, maar ook gemeen
ten kochten extra werk aan. Voor een deel uit
eigenbelang. Immers, de gemeenten moeten de
bijstandskosten voor tien procent zelf betalen,
terwijl men voor de BKR nauwelijks iets kwijt
is.
De betrokken kunstenaars zijn er zelf niet
echt beter van geworden, want wat men buiten
de regeling verkoopt, wordt in mindering ge
bracht op de BKR-uitkering. „Het enige voor
deel dat zij hebben is dat ze in de regeling blij
ven. Per slot van rekening is het zo dat als je
Frits Niessen (PvdA):
'bevriezen op de 3500 die
er nu inzitten'.
- FOTO DE STEM/ BEN STEFFEN
als kunstenaar op de bijstand terugvalt, je ook
veroordeeld bent tot nietsdoen wil je je bij
standsuitkering niet verspelen", aldus Niessen.
Dat gevaar dreigt in de komende jaren heel
reëel voor een groot aantal BKR-klanten.
Want het hele en halve fraudewerk waarmee
de grens van 3000,- nog te nemen was, ver
liest zijn zin als de verplichte bijverdiensten
opgeschroefd worden. De korting op de BKR-
uitkering is dan zo groot, dat het financieel
weinig meer uitmaakt of je wel of niet in de
bijstand zit.
De Kamer heeft overigens verleden jaar in
meerderheid (CDA en WD) de aanpak van De
Graaf goedgekeurd, maar een andere meer
derheid (CDA en PvdA) eiste toen dat er ge
lijktijdig een begin gemaakt zou worden met
een 'beeldende kunstenbeleid'. Dat wordt door
minister Brinkman (WVC) opgezet. Het budget
daarvoor is uitgebreid met de op de BKR be
zuinigde 20 miljoen, zodat voor dit beleidson
derdeel 40 miljoen beschikbaar komt.
Niessen: „Als je dat bedrag besteedt over de
BKR-kunstenaars kun je in de vreemde situa-
tie komen dat de minister van Cultuur ervoor
zorgt dat de staatssecretaris van Sociale Zaken
zijn bezuinigingsbeleid niet kan waarmaken.
Eenheid van beleid heet dat in het staats
recht".
Overigens is hij aanzienlijk beter te spreken
over het beleidsonderdeel van Brinkman.
Niessen heeft er zelfs de kwalificatie 'uitste
kend' voor over. Het komt in de buurt van wat
hij zelf als norm voor de BKR zou willen.
De regeling is zo'n 35 jaar geleden opgezet
om veelal jonge kunstenaars op weg te helpen.
Door een rijksaankoopbeleid zouden zij in
staat zijn de weg naar de kunstkoper te vin
den. In de praktijk kwam daar weinig van te
recht; vooral ook omdat het aantal kunste
naars binnen en buiten de regeling sneller toe
nam dan de kunstmarkt kon opnemen. Daar
mee werd de 'sociale' rol van de BKR belang
rijker dan de 'artistieke'.
Iedereen die met de BKR te maken heeft -
dus ook de politiek - ziet in dat deze ontwikke
ling een verkeerde is. Een keer dient dus ge
maakt. Ook Niessen erkent de noodzaak van
het aanpakken van de BKR: „Voor slechts 4%
van alle kunstenaars is er éen markt. Met een
gericht kunstenbeleid zou daar 10% van te ma
ken zijn. Dat betekent dus dat 90% nooit aan
bod zal komen".
Niessen wijst, in tegenstelling tot de rege
ringspartijen, de aanpak van De Graaf af om
dat die te veel uitgaat van bezuinigen. Volgens
de PvdA-er haakt de staatssecretaris te veel in
op de breed verspreide opvatting dat een 'luxe
positie' voor kunstenaars wat vreemd is als te
gelijkertijd in allerlei andere sociale voorzie
ningen fors gesneden wordt.
Volgens de PvdA-er zou het beter zijn de re
geling op dit moment te bevriezen op de 3500
man die er in zitten. „Vervolgens zul je het be
stand moeten doorlichten op artistieke nor
men. Wie niet aan kwaliteitsnormen voldoet of
over zijn artistieke top is moet uit de regeling.
Voor die groep moet je natuurlijk wel weer een
overgangsregeling maken, zoals er voor het
midden- en kleinbedrijf bestaat. Het uiteinde
lijke doel is dat je dan langs de weg van de
kwaliteit jonge getalenteerde kunstenaars de
openvallende plaatsen laat bekleden. Op die
manier zou je ook weer iets dichter bij de uit
gangspunten van de BKR komen, waarbij het
artistieke weer de overhand krijgt over de so
ciale betekenis".
