wöB®
u
iting
Europa
mier om een
vinden
„Vita"
EXTRA
KLEINTJE
luis voor
:n Rode Kruis
ireau voor
Onderneming
n zijn haar
Restaurant
ozo
hok
tentoonstelling
ZATERDAG 10 NOVEMBER 1984
Onleesbaar
HlJ IS de luis in de
pels van de
Nederlandse
ondernemers. Een
nagel aan de
doodskist van
menige accountant.
Trouwe klant van de
Ondernemi ngs-
kame r van het
Amsterdamse
Gerechtshof. Pieter
Tij men Lakeman,
oprichter en
directeur van de
Stichting Onderzoek
Bedrijfsinformatie,
schrijver van een
boek met de
ironische titel 'Het
gaat uitstekend'.
Preventie
Veel eten
Accountants
Lege dop
LEEST naast De Stem een
financieel periodiek, Engelstalig als
het even kan. U rust vaak uit in het
pluche van vlieg tuig stoelen. In de
business-class rommelt u in de
papieren uit uw Samsonite-koffer
tje. U huurt een wagen van Avis-
rent-a-car en betaalt zonder dat u
geld laat zien.
Een creditcard, geld zonder grenzen
Hoe een kunststof kaartje het leven
simpel maakt. Ook Nederlanders
betalen meer en meer met 'plastic
money'.
Eurocard
ASI^
arbij' u in alle vrijheid ze»
lie mogelijkheden voor een
lel geheel vrijblijvend voor
Jne01640-5868S
1 076-131690
04169-1352
01100-20297
01650-52271
04160-34503
bezicht, ingesteld door het
Idkantoor: Zeestraat 14r
10-29023.
landelijke computer be
middeling. Alle relatievor-"
men. Lage kosten. Erkend
door R.v.T. Vraag gratis in-
formatie, Postbus 1249
5200 BG Den Bosch.
Maak een
reclame met een
Het helpt
05-72-38-77-49-87-22-03-56-
14-92-32-66-70-74-79-73-27-
11-33-36-80-61 -89-09-48-19-
5-54-53-26-71 -83-21 -57-81
lagen: 070-949414.
dviezen.
da, 076-221133
an enorm vervelend zijn, dat
U kunt er wat aan doen zon
den van hoopgevende maar
ften. Wij zijn een gerenom-
I jaren op hoog niveau met
houdt. Ook op dit gebied
niet stil. Wij kunnen u ver-
isingen bieden. In onze bro-
lak alle behandelmethoden,
ezen. U kunt deze brochure
ver te maken op postgironr.
lidenhead, Hoekersingel 22,
vermelding van ST-brochu-
110-623836.
in centrum Antwerpen
aangeboden. Uitstekende
ontvangsten bewezen.
Wordt overgelaten wegens
pensioen.
Tel. 09-3271360044.
Niet gewenst zwanger"-
Voor hulp aan moeder en
kind. 01154-2275 of 1691
Zondag a.s. 11 november
schietinq
Hulst, 50,- gratis.
Aanvang 14.30 u.
Hulst
Op zondag 11 -11 -84, in de
Stadsherberg van ae
Liefh., L Freyser-AuSJ'
Freyser. W. Boddaert van
10 tot 12 uur.
Door Louis win de Geijn
Pieter Lakeman, zou je denken, moet
met genoegen en instemming de ver
richtingen hebben gevolgd van de
parlementaire RSV-enquêtecommis-
sie. Mispoes. „Die commissie heeft
zich volledig bij de neus laten nemen
door accountantsbureau Dijker
Doornbos. Ze heeft haar aandacht op
het gebied van de jaarrekingen en
accountancy volledig laten afleiden
van de hoofdzaak. De commissie is
afgedwaald naar het volksspektakel
stuk van de bijzaken".
Zijn pas veschenen boek 'Het gaat uitste
kend' is een bloemlezing uit de vele affaires
waarin hij gretig verzeild raakte tijdens acht
jaren dat hij als de Magnum van de jaarreke
ning door het leven gaat.
RSV ontbreekt natuurlijk niet. Onder de
titel 'Wie vaart er mee met de RSV?' haalt La
keman scherp uit naar de Enquêtecommissie.
„In 1975 was het concern eigenlijk al failliet.
De ondergang voltrok zich in de jaren 1973/
1975. In plaats van de gepubliceerde winst van
50 miljoen werd er in die jaren 150 miljoen
verloren. Van de jaarrekeningen uit die tijd
deugde niks. Als die goed waren geweest,
vraag ik me af, was er dan nog wel drie mil
jard in dat bedrijf gepompt? Dat is voor mij de
kern van de zaak en de commissie gaat daar
aan volledig voorbij. Dat is één van de grote
missers. Ze hebben niets gedaan aan de rol van
de accountants".
Lakeman bezigt geen zalvende zinnen. Op
de spectaculaire aandeelhoudersvergaderin
gen in de nadagen van de Ogem kon hij het
bloed onder de nagels van directeuren en com
missarissen uithalen. Hij lijkt een studenti
koos plezier te beleven aan provocaties.
„Hm, dat weet ik niet", zegt hij zelf. „Ik pro
beer me heel doelbewust eenvoudig uit te
drukken. Als je je eenvoudig en begrijpelijk
uitdrukt ga j e vanzelf op tenen staan".
Dat zei Ruding ook toen ze over hem heen
vielen over de ijver van jonge werklozen-
Hij lacht zuurtjes. „Vind ik een wat onge
lukkige vergelijking". Dan: „Dat dingen bij de
naam noemen heeft overigens wel grenzen. Er
is één verhaal uit mijn boek verdwenen, over
de wijze waarop makelaar Van Zadelhoff het
Algemeen Burgerlijk Pensioenfonds Hoog Ca-
tharijne in de maag heeft gesplitst. Dat ver
haal kon ik door gebrek aan bewijzen niety
eenvoudig formuleren. Ik zou in zweverige
taal zijn vervallen en dan laat ik het maar lie
ver weg".
„Omzichtig formuleren, dat is mijn stijl niet.
Ze kunnen je dan weliswaar niets meer ma
ken, maar de lezer heeft daar dan ook weer
niks aan. Dat is een verschijnsel waar ik me
nogal aan erger. Advocaten van tegenpartijen
proberen je te dwingen tot een onleesbaar ver-
i haal. Dan schrijf ik het maar liever niet".
In het boek is wel een verhaal opgenomen
onder de titel 'Een makelaar droomt zich af. Is
dat misschien toch op het lijf geschreven van
ene Van Zadelhof f?
j Grinnikend: Daar kan ik geen antwoord
j op geven. Het is een verhaal waarin sommige
j mensen misschien iets herkennen. Daar laat ik
I het maar bij".
j Eerder in het gesprek heeft Lakeman gek-
j scherend voorspeld dat zijn boek wel weer en-
j kele tonnen aan advocatenhonoraria zal ople-
j veren. Zijn uitgever lijkt echter behoedzaam te
j werk te gaan. „Ik geloof niet, eerlijk gezegd,
dat er processen zullen komen".
Pieter Lakeman:
1MAGNUM
ondernemersland
f4:i-
Pieter Lakeman: „De RSV-commissie is afgedwaald naar een volksspektakel van de bijzaken".
- FOTO RONALD SWEERING
Lakeman is van huis uit econometrist, een
wiskundig soort econoom dus. Hij maakt er
sinds 1976 zijn broodwinning van om, al dan
niet op verzoek van ondernemingsraden, in
jaarrekeningen te duiken. Hij is vrijwel de
enige die de praktijk toetst aan de nog betrek
kelijk jonge Wet op de Jaarrekening.
Dat speurwerk heeft de afgelopen jaren vele
malen geleid tot een gang naar de Onderne
mingskamer van het Amsterdamse Gerechts
hof, een college van gespecialiseerde rechters.
Lakeman boekte daar wisselend succes. Die
processen vindt hijzelf niet eens zo belangrijk.
„Het is vooral de preventie die daarvan uit
gaat".
Een blik op de reeks van affaires die Lake
man in zijn boek in vogelvlucht bespreekt,
voert gemakkelijk tot de conclusie dat 'de' on
dernemer niet deugt voor zijn werk en dat cor
ruptie een algemeen verschijnsel is.
Dat gaat Lakeman toch iets te ver. „De men
sen zullen wel langzamerhand zijn gaan den
ken dat wanbeleid en het vervalsen van jaar
rekeningen geen uitzondering is. Dat het re
gelmatig gebeurt. Dat wil ik ook wel verdedi
gen. Maar dat het om de helft gaat of zo, dat
geloof ik zeker niet".
Het is wel opvallend dat in de luttele 'bedrijfs
ongevallen' die worden uitgezocht, vaak ook
sprake is van corruptie en inhaligheid. Waar
om zou dat niet zo zijn bij onbesproken bedrij
ven?
Lakeman: „Dat spreekt niet zo vanzelf. Als
je een bedrijf goed leidt, 3cah?$at bevrediging
schenken, dat kan ik me góed-voorstellen. Doe
je het slecht, dan beleef «jedaar ongenoegen
aan. Het gaat dan misschieh net zó als bij som
mige mensen die zich ongelukkig voelen en
dan veel gaan eten. Falende managers com
penseren dat misschien in-geld".
„Bij zo'n De Vries zou 'dat best kunnen op
gaan. Hij kotste van overheidsbemoeienis. Hij
deed iets wat volledig tegen zijn gemoed in
ging. Hij wilde helemaal geen directeur zijn
van een sociale werkplaats. Zo'n man raakt
met zichzelf in de knoop en reageert dat af met
geld graaien. De manager van een goed geleid
bedrijf zal in elk geval veel minder de neiging
hebben tot het kasmatig opheffen van zijn
frustraties. Ik denk dat het bij gezonde bedrij
ven een stuk minder is, ja".
Het is wel merkwaardig, die ontluistering in
zo'n RSV-affaire, juist nu de ondernemer weer
wat in aanzien was gestegen.
Lakeman: „Dat is niet zo erg. De meeste
mensen hebben iets te veel verwachtingen van
de kwaliteit van hoge heren. Dat ze zo nu en
dan even met beide benen op de grond worden
gezet, vind ik heel goed. Maar daar komt iets
bij: wanneer dit soort zaken onbestraft blijft,
zal dat fnuikend zijn voor de maatschappij.
Dat effect wordt gigantisch onderschat. Als je
zulke dingen duidelijk maakt, en daar ben ik
natuurlijk voor, dan moet je het werk ook af
maken. Al gaat iemand ook maar een maand
achter de tralies. Je kunt het toch eigenlijk
iemand niet kwalijk nemen dat hij een beetje
knoeit als hij ziet dat de hoge heren datzeilde
ongestraft op grote schaal doen?".
Op zijn strafexpedities door ondernemersland
heeft Lakeman regelmatig de degens gekruist
met de accountants. Wat schort daaraan? Zijn
ze niet ijverig genoeg of deugen de regels niet?
„Ze zijn wel ijverig genoeg, ook wel be
kwaam en goed opgeleid, in het algemeen.
Waar het aan schort is de beoordeling van de
activa, de bezittingen van de onderneming. Als
je dat niet kunt, kun je in wezen ook het ver
mogen, de balans en het resultaat van een on
derneming beoordelen".
Dat is toch ook niet hun taak? Een accoun
tant zet zijn handtekening als hij vaststelt dat
de jaarrekening strookt met het beeld dat hij
in de administratie van de onderneming aan
treft. Meer niet?
Lakeman: Het publiek dénkt van wel. Dat
probeer ik steeds door te prikken. Als men be
seft dat een handtekening van een accountant
lang niet alles zegt over betrouwbaarheid dan
is er al veel gewonnen. Er moet sprake zijn van
een getrouw beeld. Wel, als je 90 omdraait
staat er 06. Hetzelfde beeld, maar wel iets heel
anders".
„Ik vraag me overigens af of accountants
nog wel zinvol zijn, althans in grotere bedrij
ven. Een concern heeft een interne accoun
tantsdienst. Bij kleinere bedrijven kunnen ex
terne accountants nog wel nuttig zijn bij het
opzetten van administraties en misschien het
voorkomen van een al te eenvoudige graai uit
de kas".
Even bladeren in 'Het gaat uitstekend'. In
trigerende titels. 'Het eeuwfeest van de HAL'.
Waar gaat dat over?
Lakeman: „De Holland Amerika Lijn vierde
in 1973 het eeuwfeest en wilde dat met een uit
breiding van de cruisevloot vieren. Ze kochten
twee tweedehands schepen in Amerika, de la
tere Volendam en de Veendam, waarmee ze
200 miljoen verlies leden. Het was volstrekt
duidelijk dat dat zou gebeuren. Die schepen
waren gebouwd als vracht- en passagierssche
pen, te weinig hutten, olieslurpende motoren.
Uit hoorzittingen van het Amerikaanse con
gres bleek dat de eigenaar ook niet goed wist
waarom de HAL er belangstelling voor had.
Maar die wilde geen drie of vier jaar wachten
op nieuwbouw. Die miskoop leidde er toe dat
de HAL later de vrachtdivisie moest afstoten".
En Slavenburg's Bank. Kon niet missen.
„Dat gaat niet zozeer over het zwarte geld
als wel over de verkoop van die bank, in feite
al een lege dop, aan het Franse Crédit Lyon-
nais. Dat Crédit Lyonnais daarin nogal is be
nadeeld, door gebrek aan controle door de Ne-
derlandsche Bank, en daarvoor later is gecom
penseerd door zachte leningen en andere voor
delen. Ik heb overigens aangetekend dat de
Nederlandsche Bank wel over de Tilburgsche
Hypotheek Bank is heengewalst, terwijl men
voor zo'n machtige tegenstander als Crédit
Lyonnais wél door de knieën gaat".
Die Tilburgse affaire laat Lakeman onder
de titel 'Controle bij de THB door Jelle Z. en
Willem D.' niet onbesproken.
Wat wordt de volgende affaire?
Lakeman aarzelt niet: „Centraal Beheer.
Over een paar weken komen wij daarover met
een belangrijke publicatie. Het gaat om het
voortbestaan". Het verzekeringsconcern is in
de fout gegaan met beleggingen. Volgens La
keman zijn de gevolgen daarvan niet correct
gepresenteerd. Over zijn rapport is hij al ge
ruime tijd in de slag met juristen van Centraal
Beheer. „Zij zullen elke onnauwkeurigheid
aangrijpen om dit rapport te verbieden. De
nauwkeurigheid van deze publicatie is dan ook
erg groot. Er staat geen komma verkeerd in.
Dat rapport zal dan ook een stuk minder lees
baar zijn dan mijn boek".
Door Paul de Schipper
Creditcards! U kent ze
wel van de stickers op de
glazen deur van het
pompstation, bij ho
tels,restaurants en bij de
beter ogende winkels. Di
ners Club, American Ex
press, VISA. Oh, u doet
het nog met een ordinaire
giro-pas en betaalkaar
ten, nou dan is het vast
nog wel eens poffen bij de
kruidenier.
De meesten van ons blijven
met hun inkomen in de postche
que-fase hangen en kunnen zich
slechts in de bioscoop koesteren
aan de snelle wereld van Peter
Stuyvesant. Toch is de credit
card in opmars. Zichzelf respec
terende zakenlui, internationaal
beweeglijke lieden en steeds
meer post-modale milieus voor
zien zich van dit voorheen nogal
exlusieve betaalmiddel.
De credit card maakt het rei
zen simpel. „Het veiligste be
taalmiddel ter wereld", vindt
American Express. Hotel-reke
ning betalen, gewoon even de
kaart laten zien en pas na zes
weken wordt het verschuldigde
bedragafgeschreven.
De credit card was nog niet zo
lang geleden een wat exclusief
betaalmiddel van de dollar
mannen die in vliegtuigen rond
de wereld cirkelen en zaken in
het groot doen. Langzamerhand
echter krijgt ook de 'middle
class' zakenman toegang tot dit
van oorsprong Amerikaanse fe
nomeen.
Wie met z'n inkomen in de
bovenmodale sferen geraakt
zegt niet alleen het ziekenfonds
vaarwel. Al gauw valt er fol
dermateriaal over credit cards
in de bus. De concurrentie is
groot. De organisaties die de
simpele betaalkaartjes uitgeven
zijn uiteraard geen filantropi
sche instellingen. Een credit
card kost meestal honderd gul
den per jaar aan entreegeld. Dat
terwijl je voor een gewone
bankpas een tientje neertelt.
Wie al bang is om met een
bankpas de #ntrole over zijn
uitgaven te verliezen zal niet
aan een credit card beginnen.
Aan de andere kant prijst Ame
rican Express de credit card aan
De opmars van de plastic money'
als 'een moderne manier om
reis-en representatiekosten te
verminderen en toch veilig te
reizen'. D^ veiligheid slaat
uiteraard op het feit dat u in het
bezit van een credit card niet
nog eens een pak buitenlandse
valuta mee hoeft te sjouwen.
Nog een voordeel van de cre
dit card althans volgens Ameri
can Express: „Het op discrete
wijze van afrekenen van een
lunch met een zakenrelatie,
zonder dat het gesprek ver
stoord wordt. Het zal op uw pa
tient een prettige indruk ma
ken".
Vooral landen als de Verenig
de Staten en Australië zijn in
gesteld op het gebruik van de
credit cards. Niet alleen het za
kenleven, ook warenhuisketens
geven er eigen kaartjes uit aan
hun klanten. Het geldverkeer is
er zodanig op de credit cards af
gestemd dat harde munt er
nauwelijks geaccepteerd wordt.
Een pak dollars op de balie om
een hotelrekening te betalen le
vert blikken op in de geest van:
Wat komt die jongen uit de pol
der hier doen?
Diners Club International
werpt zich op als de oudste cre
dit card-organisatie ter wereld.
De Club is een dochteronderne
ming van de Amerikaanse First
National Citybank
Het systeem van Diners Club
zit, evenals dat van de andere
card-organisaties, goed in el
kaar. In winkels, hotels, restau
rants van grote steden in de hele
wereld kun je terecht met een
credit card. Ook vliegtickets,
huurauto's en andere zakelijke
beslommeringen kunnen er mee
betaald worden zonder dat er
geld op tafel komt. Daarnaast
bieden de organisaties ieder af
zonderlijk allerlei voordeeltjes
zoals kosteloze reisverzekerin
gen, een auto huren zonder
borgsom, gagarandeerde hotel
reserveringen en gratis entree
in de 'club'. Bovendien presen
teren ze potentiële kaarthouder
een rentewinst omdat de afboe
king op het eigen giro of bank
saldo pas na vier tot zes weken
volgt.
American Express Interna
tional Ine presenteert zich als de
grootste internationale bank-en
reisorganisaties. American Ex-
llllll!
press dateert uit 1850. Ene Hen
ry Wells onderhield een koe
riersdienst vanuit het Ameri
kaanse Buffalo. In dat jaar ech
ter begint hij een samenwer
king met zijri belangrijkste con
current William Fargo. Naast
American Express richten ze
ook de later beroemde onderne
ming Wells Frago and Company
op, een naam die onverbrekelijk
verbonden is aan de verovering
van het Amerikaanse Westen.
American Express wordt het
grootste bode- en transportbe
drijf van de VS. Rond 1885 in
troduceert het bedrijf de 'tra
veller cheque'. Om er met deze
reisdeviezen te betalen is slechts
een handtekening vereist. De
American Express Card komt
pas in 1958, een betaalkaartje
dat je alleen nog maar hoeft te
tonen. Kan het simpeler. Anno
1980 waren er een kleine 11 mil
joen Express Cards in omloop.
Het bedrijf staat nu met een
jaaromzet van bijna 10 miljard
dollar als nummer 36 op de lijst
van grootste Amerikaanse mul
tinationals. De winst kwam in
1983 uit op 685 miljoen dollar.
De Nederlandse PTT heeft
voor haar klanten de Eurocard
als aanvulling op de bekende
blauwe betaalpas. Met het ge
wone giropasje kan in combina
ties met cheques geld worden
opgenomen in vrijwel alle
Europese landen, maar ook in
Indonesië en Japan. De Euro
card, een gezamenlijk project
van Eurpese banken en PTT
geeft dezelfde faciliteiten als
andere credit cards, dat wil zeg
gen: betalen zonder baar geld.
De groei van de Eurocard in
Nederland is stormachtig. In
1980 waren er 5800 Eurocards in
omloop. In 1984 zijn dat er 44.000,
waarmee Eurocard zich in ons
land een marktaandeel van 24
procent heeft veroverd. In to
taal zijn er in West-Europa bij
na 800.000 Eurocards uitgege
ven. Volgens directeur Stofko-
per van Eurocard Nederland
BV wordt de bestaat de kern
van de kaartgebruikers uit za
kenlieden die nationaal, maar
veelal internationaal aktief zijn.
Evenals andere cards kent de
Eurocard verschillende vormen
zoals de bedrijfskaart en de pri-
vékaart. In het eerste geval
staat het bedrijf garant voor de
bestedingen van een reizend
employee in het tweede geval
gaat alle betalingsverkeer eerst
via de privérekening van de
houder. Een variant is de moge
lijkheid voor bedrijven om een
aantal kaarten te kopen en die
vervolgens zelf aan het perso
neel beschikbaar te stellen. Een
voorbeeld daarvan is Philips
Nederland, waar 4000 Eurocards
circuleren.
Bij de persoonlijke Eurocard
wordt de bestedingslimiet per
kaarthouder vastgesteld, af
hankelijk van inkomen en
banktegoed.
Niettemin stelt een reclame-fol
der: „Reischeques en geld kun
nen opraken, uw Eurocard
niet".
De Eurocard is een betaal
middel bij 3,5 miljoen hotels,
restaurants, winkels, lucht-
vaartmaatschapijen en
autoverhuurbedrijven. De orga
nisatie gaat er prat dat de fi-
nancieële bewegingsvrijheid
met de Eurocard veel malen
groter is dan met andere credit
cards.
Oostbloklanden geven geen
credit cards uit. Wel worden
Westerse cards er in beperkte
mate geaccepteerd als geldig
betaalmiddel, met name bij de
Intourist hotels.
Credit cards en andersoortige
plastic money winnen terrein.
Zo werkt de oliemaatschapij,
die ook tijgers in uw tank stopt,
sinds kort met de Mister Cash
kaart: „Een klein kaartje, grote
service'.
De Nederlandse Bank wil
volgende jaar biljetten van 250
gulden uitbrengen. Voor wie
zijn die eigenlijk? De beurs van
de hogere inkomens wordt met
al die credit cards steeds dun
ner. Alleen de minima zullen de
last van de rijksdaalders en an
dere zilverwaar moet blijven
dragen. In vergelijking met de
kleine kaartjes zullen die twee
honderdvijftigers onhandig
grote flappen zijn. Maar niet
getreurd. De tijd dat met credit
cards alleen Playboy en Hilton
werden betaald is voorbij.
