Macht van Reagan blijft aan banden
Democraten toe aan
grondige herbezinning
EG en Navo
blij met
zege Reagan
even..L
UITBLAZEN
Varkens in
Nederland (3)
AARDVERSCHUIVING IN AMERIKAANSE VERKIEZINGEN MAAR:
Onverdiende r
Geweldige klu
Zelfde verwijt
DONDERDAG 8 NOVEMBER 1984
ACHTERGROND
75 PAGINA2 PONDERDAG 8 NOVE
Verbrijzeld
Vrouwen
Aan begin
AIA VERPLETTERENDE VERKIEZINGSNEDERLAAG
Uiteenlopend
Ferraro
Huis
'Koers president beter voor Europa'
Eenheid versterkt
Bijval EG
Openings
tijden winkels
met Kerst en
Sinterklaas
PERTEMCOIV
Soo en sal een jeder syn
tuynen ende graeven
soo maecken, dat er
geen gejockte verkens door
en komen, op peene van
eenen gollgulden.
(Uit: 'Ceuren en Breuken
van Meyll', 1578).
Noch is op die selve tyt
geordineerd dat die huysluyden
haere verckenen sullen crammen
met twee holten pennen deur den
snute ommede daer niement gee-
nen schaden van en geschiet; en-
de welcken sulck cramminge niet
en doet, sal verbeurt hebben van
ieder vereken, dat soe niet ge-
crammet en is, seven stuyver.
('Markrecht van Herculo' - bij
Zwolle - 1605).
Wie mocht denken dat milieu
problemen, veroorzaakt door
de varkenshouderij, alleen van
deze tijd zijn, zit er eeuwen
naast. Reeds de Romeinse ste
delingen beklaagden zich over
de stank die bakkers en mole
naars rond hun werkplaatsen
verspreidden. Het houden van
varkens was voor bakkers en
molenaars een aantrekkelijke
nevenactiviteit omdat hun be
drijvigheid voldoende en goed
koop voedsel opleverde voor de
varkens. Vooral de molenaar is
eeuwenlang een varkensmester
gebleven. Dat hij daarbij soms
met een scheef oog werd beke
ken blijkt uit het volgende
Duitse versje:
Die Midler haben die besten
Schweyn,
die in dem gantzen Lande seyn:
Sie mest en's ausz der Bawren
Secke.
De molenaar werd er dus van
verdacht zijn varkens méér te
voeren uit 'de boer zijn zak'
dan alleen de na het malen
overgebleven zemelen. Soms
kwam de wet in het geweer te
gen de stank en werd het mole
naars verboden meer varkens te
houden dan zij voor het levens
onderhoud van het eigen gezin
nodig hadden.
Maatregelen
In de 15de en 16de eeuw
wemelde het over heel Europa
van wetten en regels om vooral
de gewassen te beschermen.
Het 'huisvarken' was een nor
maal verschijnsel. Er is een be-
w schrijving van 'de Varkensgene-
raal', een in zijn tijd blijkbaar
befaamde varkenshoeder. Deze
man trok elke morgen om half
vijf door het dorp, blazend op
een 'grote houten hoorn'. Uit
'vrijwel élke huisdeur' stapte
een varken naar buiten. De die
ren, groot en klein, oud en jong
volgden de blazende hoeder,
'met de snuit praktisch de
grond beroerend en in zichzelf
of tegen elkaar knorrend.'
Uit het verhaal rijst van dit
dorp een beeld op dat minstens
zozeer door varkens wordt be
paald als door mensen. Behalve
de achter de hoeder aan hobbe
lende stroom varkens zag de
schrijver ook hier en daar ge
slachte dieren hangen, 'met de
kop tot bij de grond.' De oude
re dieren negeerden deze kada
vers 'alsof ze op erewoord had
den beloofd deze niet aan te ra
ken.' De wat jongere dieren ke
ken verlangend naar het voor
het grijpen hangende vlees,
maar volgden toch het voor-
WIM KOCK
beeld van de ouden. Alleen de
biggen konden de verleiding
niet weerstaan en beten een
mondvol vlees van de koppen.
„Maar dan verscheen de mes
ter, die met de zweep bij de
hand zijn koffie had zitten
drinken."
Is hier nog sprake van een
hoeder die de varkens dagelijks
meeneemt om ze te weiden,
veel algemener al was het dat
de varkens gewoon in de omge
ving van het huis, op straat,
wroetten en voedsel zochten.
Daarbij was de kans dat ze ak
ker- of tuingewassen bescha
digden natuurlijk niet denk
beeldig. De eigenaars van de
varkens werden uiteraard ver
antwoordelijk gesteld voor de
aangerichte schade. Tegelijker
tijd werden maatregelen uitge
vaardigd. Zo werd in Oister-
wijk in 1509 de volgende veror
dening opgetekend:
Item dat al degheenen, die Sinte
Anthonisvercken oft andere
sancten oft sanctinnen vereken
houden in hoiren huysen ende
daeruyt ende ingaan, sullen
schuldig syn dieselver vereken
met ringen ende jocken also te
bedyinghen, dat sy den inghese-
tenen ghenen schaey en doen.
Drijfmest
Met een ring door de neus is
het moeilijk wroeten in ander
mans moestuin zullen ze in
Oisterwijk gedacht hebben.
Ook het halsjuk (jock) moest
het varken in zijn schadeüjke
bewegingen belemmeren. Daar
stond tegenover dat de boer
ook niet overal de boel de boel
mocht laten, zoals blijkt uit het
helemaal bovenaan geciteerde
voorschrift uit de 'Ceuren en
Breuken van Meyll' (het N-
Limburgse Meijel). Daar moes
ten de boeren een afrastering
maken waar varkens met een
juk (gejockte) niet doorheen
konden.
Bijgeloof en taboe's speel
den door alle eeuwen heen ook
steeds een rol. Zo werd op som
mige plaatsen nadrukkelijk
vastgelegd dat een 'witte zeug
met negen witte biggen' niet uit
een korenveld geslagen moch
ten worden. Ook mocht men er
geen stenen naar werpen. De
dieren moesten behoedzaam uit
het veld worden gedreven en
daarna moest men hen rustig
hun gang laten gaan. Varkens
waren in die tijd nog grauw. De
witte zeug zal daarom wel een
soort heilig dier zijn geweest.
Aan drijfmestmeren zal in
die oude tijden nog niemand
hebben gedacht, getuige het
volgende Duitse spreekwoord:
Wo der Saudreck Eycheln gibt,
und die Eycheln wider Saudreck
machen" Betekenis: komen uit
het land waar het leven goed is!
(Slot volgt).
iiiiiimiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiuiiiiiiiiiiiiimiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiimiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiir
Uitgave van uitgeversmaatschappij De Stem b.v.
Directie: drs. J.H.M. Brader.
Hoofdredactie: L. Leijendekker en H. Coumans.
Hoofdkantoor: Spinveld 55, Breda.
Postadres: Postbus 3229,4800 MB Breda.
076-236911 Telex 54176,
Centrale redactie Breda:
Nieuwsdienst 076-236883.
Sportredactie 076-236884.
Rayonkantoren:
Bergen op Zoom, Zuivelstraat 26, 01640-36850.
Breda, Nwe. Ginnekenstraat 41076-236326.
Etten-Leur, Markt 28, ©01608-21550.
Goes, Klokstraat 101100-28030.
Hulst, Steenstraat 14, ©01140-13751
Oosterhout, Arendstraat 14, ©01620-54957.
Roosendaal, Molenstraat 45, ©01650-37150.
Terneuzen, Nieuwstraat 9, 01150-17920.
Vlissingen, Torenstraat 5, 01184-19910.
Openingstijden:
Breda en Oosterhout 8.30-17.00 uur;
overige kantoren 8.30-12.30 en 13.30-17.00 uur.
Abonnementen:
22,10 per maand; 63,70 per kwartaal of 247,60 per jaar.
Bij automatische betaling geldt een korting van 1per maand,
1,80 per kwartaal, 7,20 per jaar. Prijzen: inclusief 5% B.T.W.
Voor post-toezending geldt een toeslag.
Heeft u de krant niet ontvangen? Onze excuses.
Bel voor nabezorging tijdens kantooruren uw rayonkantoor.
Lezersservice:
Informatie over Stern-reizen en promotie 076-236911
Fotoservice 076-236573.
Advertenties (tijdens kantooruren 8.30-17 00 uur):
Rubrieksadvertenties 't Kleintje ©076-236882.
Grote advertenties uitsluitend 076-236881
Geboorte- en overlijdensadvertenties ©076-236442.
(Buiten kantooruren maandag t/m vrijdag van 19.00 tot 20.30 uur
en zondag van 18.30 tot 21.30 uur 076-236394/236911
Bankrelaties:
Postgiro 1114111 - ABN rek. 520538447.
NCB rek. 230301584 - Rabo rek. 101053738.
Van onze correspondent,
Mare de Koninck
DE Amerikaanse presi
dent Ronald Reagan
heeft gisteren zijn alge
meen verwachte grote
stembusoverwinning op
Walter Mondale (Demo
cratische Partij) ge
boekt, maar zijn regeer
macht blijft dankzij een
aanzienlijk gebleven
Democratische meer
derheid in het Huis van
Afgevaardigden ('Twee
de Kamer') beperk.t.
Reagan kreeg 59 procent
van alle uitgebrachte stem
men, Mondale 41 procent. De
73-jarige president, die nu tot
op bijna 78-jarige leeftijd
(begin 1989) in het Witte Huis
kan blijven, won in 49 van de
50 Amerikaanse deelstaten.
Mondale kreeg alleen zijn ge-
boortestaat Minnesota achter
zich en ook het aparte hoofd
stedelijke district Washing
ton DC - waar driekwart van
de bevolking zwart is-
kwam op zijn naam. In Min
nesota werd het echter een
nek-aan-nek-race, die Mon
dale maar net in zijn voor
deel hesliste.
De tweede ambtstermijn
van president Reagan zal of
ficieel in januari aanstaande
beginnen. Een derde ambts
termijn is grondwettelijk on
mogelijk. Spoedig zal dan
ook de strijd om het toekom
stig leiderschap beginnen
binnen zowel de Republie-
keinse als de Democratische
Partij. Walter Mondale zal
zich volgens de verwachtin
gen uit de actieve politiek te
rugtrekken.
De winst voor de Republi
keinen van een tiental zetels
op de Democraten in het 435
leden tellende Huis van Af
gevaardigden was een te
leurstelling voor president
Reagan. Reagan had tenmin
ste 25 extra zetels nodig ge
had om met behulp van de
conservatieve vleugel van de
democratische fractie in het
Huis een 'werkende meer
derheid' voor zijn conserva
tieve regeerprogramma te
krijgen. De Democratische
fractie had een overwicht
van 99 zetels. In de 100 leden
tellende Senaat ('Eerste Ka
mer') is de Republikeinse
meerderheid iets verkleind
tot nu 53 tegen 47 zetels.
Het ziet er naar uit dat
president Reagan - evenals
de afgelopen jaren het geval
was - op grote moeilijkheden
in het Congres zal blijven
stuiten om zijn regeerplan-
nen erdoor te krijgen. Het
gaat onder meer om Reagan's
voornemens inzake (kern-
)bewapening, om het links-
Sandinistische bewind in Ni
caragua te bestrijden, om
abortus te verbieden, om
overheidsuitgaven verder te
beperken en om progressieve
inkomstenbelasting te 'ver
eenvoudigen' tot een voor
iedereen gelijk heffingsper
centage (vlakke tax).
Ondanks het beperkt repu
blikeins succes in de gelijk
tijdige Congresverkiezingen,
betekent de reusachtige - zij
het historisch niet de grootste
- zege van Reagan in de per
soonlijke strijd met Mondale,
in veel opzichten een politie
ke aardverschuiving. Reagan
verbrijzelde bijna alle tradi
tionele Democratische 'ze
kerheden'. Hij won niet al
leen in alle kiesdisctricten,
tot in de meest progressief
geachte toe, maar won ook in
alle leeftijdsgroepen en inko
mensklassen. Met uitzonde
ring van de allerarmsten met
een inkomen van minder dan
5000 dollar per jaar (in Ne
derlandse koopkrachtver
houdingen ƒ7.500,-). Van de
jongste kiezers tussen de 18
en 24 jaar heeft liefst twee
derde deel op" Reagan ge
stemd.
Een en ander betekent dat
de Amerikaanse kiezers in
recordaantallen hun gelijk
tijdig uit te brengen stem
men hebben gesplitst tussen
de Republikeinse president
en de Democratische opposi
tieleden in het Congres. De
opkomst bij de stembussen
was over het gehele land uit
zonderlijk hoog.
Op twee fronten incasseer
de Mondale dramatische en
historische verliezen voor
zijn partij. In het zuiden van
de VS bleken blanke kiezers
massaal naar Reagan te zijn
overgelopen, terwijl de grote
zwarte minderheid voltallig
op Mondale stemde. Sommi
ge waarnemers stelden gis
teravond een „gevaarlijke
raciale polarisatie" in het
zuiden van Amerika vast. In
de deelstaat Alabama bij
voorbeeld, bleek liefst 86 pro
cent van de blanken op Rea
gan te hebben gestemd, en 90
procent van de zwarten op
Mondale.
Voorts is de gewoonlijke
populariteit van de Demo
cratische presidentskandi
daat onder georganiseerde
Ronald
Reagan kon
gisteren tijdens
zijn
overwinnings-
speechzijn
geluk niet op.
'Dit is nog maar
het begin', aldus
de man, die tot
1989 in het Witte
Huis zal zetelen.
Een zichtbaar
ontdane Walter
Mondale geeft
zijn
verpletterende
nederlaag toe.
Ook hij ziet zich
aan het begin
van een nieuwe
strijd staan.
- FOTO AP
werknemers verder afge
kalfd. In een aantal deelsta
ten met hoge werkloosheid
en sterke vakbonden stemde
bijna 50 procent van de vak
bondsleden op Reagan. Ook
blijkt Geraldine Ferraro als
Mondale's vrouwelijke kan
didaat voor het vice-presi-
dentschap, niet veel gewicht
in de schaal te hebben gelegd.
Overal was de 'geslachten-
kloof' tussen Reagan- en de
Mondale-aanhang kleiner
dan peilingen tevoren had
den aangegeven. Ook van de
Amerikaanse vrouwen kreeg
Reagan meer stemmen dan
Mondale, zelfs in het eigen
kiesdistrict Queens (in New
York) van Geraldine Ferra
ro.
Hevig werd gisteren ge
speculeerd over de politieke
betekenis van de indrukwek
kende winst van Reagan. Se
nator Gary Hart, die ver
geefs heeft geprobeerd de
presidentskandidatuur bij de
Democratische Partij van
Mondale af te nemen, ver
klaarde dat Reagan alleen
een persoonlijke populari-
teitswedstrijd heeft gewon
nen, maar geen enkele vol
machtvan de kiezer heeft ge
kregen om zijn ideeën uit te
voeren.
Maar 'komende man' in de
Republikeinse Partij, con
greslid Jack Kemp, vond het
tegendeel waar. Hij herin
nerde er aan dat de verkozen
Democratische Congresleden
zich in de verkiezingsstrijd
juist verregaand hadden ge
distantieerd van Mondale en
met name van diens 'belofte'
om de belastingen te verho
gen ter wegwerking van het
begrotingstekort. Kemp zag
in Reagan's overwinning het
definitieve eerherstel voor
het particulier initiatief en
het failliet van de verzor
gingsstaat. Zowel Kemp als
Hart behoren tot degenen die
over vier jaar een gooi willen
doen naar het Amerikaans
presidentschap.
Meer objectieve waarne
mers stelden gisteren vast
dat de 'ideologische verhou
dingen' binnen het Ameri
kaanse Congres nauwelijks
zijn veranderd. Maar de al
gehele conclusie is tevens dat
Reagan behalve door zijn po
pulariteit, vooral heeft ge
wonnen dankzij de sterke
Amerikaanse economie (in
clusief de verregaand terug
gelopen werkloosheid) en het
idee dat verhoogde belastin
gen niet nodig zijn.
Het Amerikaanse Huis van
Afgevaardigden wordt om de
twee jaar in zijn geheel her
kozen. Over twee jaar komt
er dus reeds een nieuwe test
voor het beleid van Reagan.
Twee jaar geleden begon
Reagan's machtsberperking
door het Congres, toen de De
mocraten 26 zetels terugwon
nen. op de Republikeinen en
de president zijn ideologische
meerderheid in de volksver
tegenwoordiging verloor.
President Reagan ver
klaarde gisternacht in zijn
overwinningsspeech dat hjj
zich nog maar aan het begin
van zijn taak ziet staan: het
economisch herstel voortzet
ten en wereldwijde ontwape
ning te verwezenlijken. „De
economische groei is niet
compleet zolang ze niet
iedereen heeft bereikt", aldus
de president.
Mondale accepteerde zijn
nederlaag met waardighe.d,
Hij riep de bevolking op om
president Reagan te accepte
ren als degene die nu een
maal democratisch is verko
zen. Maar hij zei ook dat de
strijd voor een rechtvaardi
ger samenleving met zijn ne
derlaag nog niet is afgelopen,
maar juist begonnen.
„In elke nederlaag ligt het
zaad van de overwinning.
Laat ons vechten voor de
zwaksten en laat ons Ameri
ka sterk houden, maar dan
met het doel de vrede te be
waren en de kernwapens te
beheersen voordat ze ons al
lemaal vernietigen."
W ASHIN GTON AFP/
DPA) - Het is een bittere
verkiezingsdag geweest
voor Walter Mondale en
Geraldine Ferraro. Tot
woensdag middernacht
hebben zij nog hun
uiterste best gedaan op
timistisme te blijven to
nen. Nog voor om 21.00
uur (plaatselijke tijd) zei
Mondale tegover jour
nalisten in Minnesota 'Ik
voel me prima'. Maar
kort na de sluiting van
alle stemlokalen in de
Verenigde Staten wisten
de twee kandidaten voor
het presidentschap en
het vice-presidentschap
dat zij zich voor de De
mocratische Partij voor
de zware nederlaag zou
den moeten verantwoor
den.
De pijnlijke persoonlijke
nederlaag voor Mondale te
genover Ronald Reagan be
tekent ook een historische te
genslag voor de Democrat:-
sche Partij in de Verenigde
Staten. Daarmee lijkt ook het
functioneren van de partij in
zijn geheel aan de kaak te
worden gesteld.
De overwinning van Ro
nald Reagan mag dan mis
schien meer die van de man
zelf zijn dan die van zijn par
tij, zij betekent wel de vierde
nederlaag van de Democra
ten in vijf presidentsverkie
zingen. Sinds 1968 hebben zij
met presidént Jimmy Carter
slechts vier jaar in het Witte
Huis gezeten. De Republikei
nen zijn met Richard Nixon,
Gerald Ford en Ronald Rea
gan 12 jaar aan de macht ge
weest en zullen dat tot ja
nuari 1989 blijven.
Een ander verontrustend
fenomeen voor de erfgena
men van Franklin Roosevelt
is dat op de tien presidents
verkiezingen die sinds het
einde van de oorlog zijn ge
houden de Democraten
slechts twee keer de meer
derheid van de stemmen
hebben behaald, Lyndon
Johnson in 1964 (61,1) en Jim
my Carter in 1976 (50,1). De
Republikeinen wonnen van
hun kant vijf keer de meer
derheid voor zich, in 1952,
1956,1972,1980 en 1984. Nixon
is de enige geweest die met
minder dan 50 procent van de
stemmen is gekozen.
Deze duidelijke achteruit
gang van de Democraten ligt
volgens waarnemers aan het
feit dat hun partijprogram
sinds de 'New Deal' of 'The
Great Society' van Lyndon
Johnson weinig is veranderd.
Ook speelt de erosie van de
traditionele politieke basis
van de partij daarbij een be
langrijke rol.
De zeer uiteenlopende sa
menstelling van de Democra
tische coalitie rustte op de al
liantie tussen de intellectuele
elites, de vakbonden, de etni
sche minderheden en de con
servatieven in het zuiden,
met sterke bolwerken in de
industriële staten in het oos
ten van het land en in de
'Midwest'.
Maar de vakcentrale AFL-
CIO, die met al zijn gewicht
Mondale heeft gesteund,
kampt met een j aarlij k ver
lies van leden. Een groot aan
tal kiezers uit de minderhe
den is bovendien verdeeld
over de twee partijen, zoals
de Spaanssprekenden en de
joden. De zwarten stemmen
echter altijd massaal op de
Democraten terwijl de Azia
ten zich in grote meerderheid
voor de Republikeinen uit
spreken.
Daar komt bij dat de grote
industriële staten leegstro-
men en aan politieke invloed
moeten inboeten, terwijl het
zuiden, dat vroeger een De
mocratisch bolwerk was,
steeds sterker Republikeins
wordt, waardoor de Demo
craten geen solide geografi
sche basis in het land meer
hebben. Zelfs de uit het zui
den afkomstige democraat
Jimmy Carter had slechts
één zuidelijke staat voor zich
weten te winnen: zijn ge-
boortestaat Georgia.
Een kwart van de Ameri
kaanse kiezers woont in het
zuiden en niet één Democra
tische president heeft de ver
kiezingen kunnen winnen
zonder zelf afkomstig uit dat
gedeelte van het land afkom
stig te zijn, zoals Lyndon
Johnson of Jimmy Carter, of
een vice-president te hebben
uit het zuiden, zoals John F.
Kennedy.
Wat dat betreft is de keuze
van Geraldine Ferraro, een
afgevaardigde uit New York,
in het noordoosten, als kan
didate voor het vice-presi
dentschap misschien een gro
te fout van Mondale geweest,
zo merkten democratische
waarnemers dinsdagavond
op.
Toen Mondale om even
voor half zes onze tijd voor
de televisiecamera's aankon
digde dat hij de verkiezingen
verloren had jubelden zijn
aanhangers weliswaar zoals
van hen werd verwacht,
maar hun gezichten spraken
boekdelen: vrouwen lieten
hun tranen de vrije loop en
namen zelfs niet meer de
moeite de mascara onder hun
ogen weg te vegen terwijl
mannen met stomheid gesla
gen de camera's instaarden.
De 56-jarige Mondale riep
de partijleden echter op naar
de toekomst te kijken en niet
te wanhopen. 'De strijd is
niet bij deze avond opgehou
den, hij begint vandaag op
nieuw', aldus de Democraat.
Zijn vrouw, Joan, stond op
dat moment naast hem en
maakte een duidelijk opge
luchte indruk, misschien ge
steund door de woorden van
haar man: 'Ik weet dat ik al
les heb gegeven wat ik had'.
Geraldine Ferraro werd
van haar kant in New York
geconfronteerd met een zeer
geforceerd reagerende zaal,
terwijl naast haar staande
familieleden hun teleurstel
ling niet konden verbergen.
Zij wist haar aanhangers
echter nog een keer tot jui
chen aan te zetten met de
woorden die zij herhaaldelijk
tijdens haar campagne had
uitgesproken: 'Vrouwen zul
len in de Verenigde Staten
nooit meer tweederangs
mensen zijn'.
Een voor de Democraten
geruststellend element in de
verkiezingen is wel dat zij de
meerderheid in het Huis van
Afgevaardigden hebben we
ten te behouden en de schade
daar hebben kunnen beper
ken. Ook genieten zij onder
de gouverneurs van de 50
staten nog steeds de meer
derheid. Deze plaatselijke
kracht kan hun de nodige po
litieke basis verschaffen voor
de voorbereiding van de vol
gende verkiezingen voor het
Congres in 1986 en een nieu
we president in 1988. 'De De
mocratische Partij komt te
rug, en hij komt snel terug',
zo verklaarde partijvoorzit
ter Charles Mannatt dins
dagavond.
Daarvoor moet een nieuw
program worden opgesteld,
moeten er nieuwe leiders ge
vonden worden en zijn 'nieu
we ideeën' noodzakelijk, om
de woorden van de voormali
ge Democratische kandidaat
Gary Hart aan te halen. De
partij heeft met de nederlaag
van Walter Mondale geen
duidelijke 'leider' meer en
het terrein is nu vrij voor an
dere mensen met grote ambi
ties, zoals Mario Cuomo, de
gouverneur van New York.
De naam van Edward
Kennedy zal voor 1988 zeker
ook weer op de kandidaten
lijst verschijnen. Maar de
toekomst van de partij zal
volgens waarnemers eerder
afhangen van een nieuwe ge
neratie senatoren als Joseph
Biden (Delaware), Christofer
Dodd (Connecticut), Bill
Bradley (New Jersey) en, niet
te vergeten, Gary Hart, die
het ongetwijfeld niet zal la
ten bij zijn nederlaag van
1984. Hart moest de race met
Mondale voor de benoeming
tot presidentskandidaat en
kele maanden geleden als
laatste opgeven.
Deze neo-liberalen hebben
weinig meer gemeen met de
aanhangers van de 'New
Deal' van Roosevelt. De ogen
gericht op het Japans model
en zeer kritisch ten opzichte
van de 'oplossingen van het
verleden', doelen zij niet
meer op de armere laag van
de Amerikaanse bevolking
maar op de 'Yuppies' (Young
Urban Professionals), de jon
ge dynamische kaderleden.
Van onze correspondent
Aad Jongbloed
IN NAVO- en EG-krin-
gen in Brussel heerste
gisteren opluchting over
de herverkiezing van
Ronald Reagan. Diplo
maten van de lidstaten
-de Grieken uitgezon
derd - waren het er over
eens, dat met de politiek,
die de zittende president
voorstaat. Europa een
betere dienst bewezen
wordt, dan wanneer
Walter Mondale het
voor het zeggen zou heb
ben.
Het is daarbij opmerkelijk
dat ook Europese landen met
een socialistische regering,
zoals Frankrijk, Italië, Span
je en Portugal, hun voorkeur
voor Reagan niet onder stoe
len of banken staken.
Diplomaten, die de dins
dagnacht massaal naar het
Brusselse Hilton waren ge
stroomd om de uitslagen via
grote schermen uit de eerste
hand te krijgen, wezen erop,
dat gedurende de Carter-pe
riode in Europa grote onze
kerheid over de Amerikaan
se politiek op defensie- en
economisch terrein heerste.
Ze waren er, aan de hand van
Mondale's verkiezingscam
pagne, van overtuigd dat de
voormalige vice-president
van Carter de relatie met de
VS opnieuw in een onzekere
fase zou brengen.
Hoewel de harde lijn van
Reagan ten opzichte van de
Sovjet-Unie in Europa niet
direct tot enthousiasme leidt,
is, volgens Navo-kringen, de
afgelopen vier jaar onder
Reagan de eenheid op poli
tiek en militair gebied bin
nen het bondgenootschap wel
versterkt. Het eigengereide
optreden van Carter, zo her
inneren de diplomaten zich,
bracht de Europese bondge
noten binnen de Navo her
haaldelijk in verwarring.
Een Amerikaanse regering
van de nog steeds sterk ver
deelde democraten, zou
Europa opnieuw steeds voor
verrassingen plaatsen. Hel
pleidooi voor een nucleaire
bevriezing en gesprekken
met de Sovjet-Unie zonder
voorwaarden, zou Europa er
toe dwingen de eigen defen
sie-inspanningen sterk te
vergroten. Wel achten de Na-
vo-functionarissen de kans
op welk wapenakkoord ook
met de Sovjet-Unie voor de
komende tijd niet groot. Het
gevoel van onveiligheid zal
wel zeker toenemen in Euro
pa, hoewel de Navo-diploma-
ten geloven dat Reagan door
de harde politieke opstelling
de Russen niet echt tegen
zich in het harnas zal jagen.
Ondanks de verschillen op
het gebeid van staal, zuivel
en graan tussen de Verenigde
Staten en de EG, waren ook
de EG-diplomaten gelukkig
met de republikeinse over
winning. De op de vrije
markt gerichte economie van
Reagan kreeg veel bijval in
landen met conservatieve re
geringen, zoals Engeland en
West-Duiitsland, maar ook
elders in West-Europa. Het
herstel van de Amerikaanse
economie, dat inzette tijdens
de eerste Reagan-periode,
heeft ook zijn weerslag ge
had op de EG-landen. De
vrees bestond, dat met name
Mondale's komst en daardoor
een grote staatsbemoeienis
met de economie, die locomo
tief-functie van de Verenigde
Staten wat betreft het herstel
verloren zou gaan.
De leeftijd van Reagan
tenslotte speelt voor de Euro
peanen geen rol. De diploma
ten verwezen gisternacht
naar Churchill, Adenauer en
De Gaulle die op vergevor
derde leeftijd nog een rol van
betekenis in Europa speel
den.
nEN HAAG (ANP) - Het
ministerie van Economi
sche Zaken heeft woens
dag bekendgemaakt wel
ke openingstijden in de
cember in verband met de
feestdagen gelden voor
winkels, straathandel,
markthandel en handel te
water.
De openingstijden zijn:
woensdag 28 november
tot en met vrijdag 30 no
vembertot 21.00 uur;
1 december: tot
17.00 uur;
i maandag 3 en dinsdag 4
december: tot 21.00 uur
woensdag 5 december: tot
18.00 uur;
woensdag 19 december tot
en met vrijdag 21 decem
ber: tot 21.00 uur;
zaterdag 22 december: tot
17.00 uur;
maandag 24 december: tot
18,00 uur;
donderdag 27 en vrijdag
28 december: tot 18.00 uur;
zaterdag 29 december: tot
17.00 uur;
maandag 31 december: tot
18.00 uur.
MEDE DANK ZIJ de steun van de
nge Ronald Reagan, de oudste pr
ooit gehad hebben, met overwel
jaar herkozen. Nu gaan we er h
gisteren. Dat staat nog te bezien
machtsverhoudingen in de Ame
ging nauwelijks gewijzigd. Daar
heidshalve de Democraten zoveel
ongehinderd zijn gang kan gaan.
komen kunnen worden dat Reagi
zijn monsterzege, op hol slaat. Dé
gebeurd bij presidenten, die even
kózen waren.
jviak vóór de verkiezingen some
de meest gezaghebbende Amerik;
nfen op waarom Reagan het niet
dfen. Ten eerste omdat het econon
voorstaan, ten koste is gegaa
een immense staatsschuld; omdat
zinwekkend' is want de rijken wore
en ten derde omdat zijn buitenlan
hèeft de nucléairè bewapeningswe
feet niet hoe hij die uiterst kwalijke
ble moet krijgen,,
tDeze harde verwijten stoelen of
vin de Amerikaanse kiezers heeft i
ofider ogen willen zien. Die meer
kende mensen heeft zich laten ver
éche TV-boodschap dat Amerika
fereld is en het Amerikaanse vol
kèmst tegemoet gaat. De kansarr
'aar ze aan toe zijn: de gisteren
nerikaanse samenleving maakt v
jET HET MANDAAT dat Reagan
in hem nu wel als onderhandelir
jat zal niet van harte gaan maar
jn in te zien dat twee supermogt
vèroorloven om nog eens vier jaai
blijven staan. Toch lijkt er weinig a
ratoekomst grote veranderingen t
Sfn Washington en Moskou. Op hd
Sjtg heeft Reagan zich tot nu toe
"1 dat hij toch wat goede ideeër
t wie moeten die dan in het Kre
d is op het ogenblik niet in staat
vèn wiens positie even duidelijk is
Behalve op het gebied van de
?k met groot ongeduld op nieuv
lidden-Amerika en het Midden-Oc
vende plaats in de geschiedenis h
ten aanzien van deze onrusthaarde
v9lgen dan in de afgelopen vier j;
staat en geven de aartsconservatie
toe de ruimte?
In zijn tweede ambtsperiode zal
'?n het binnenlands beleid moeter
Pbr gezaaid heeft. In de Amerik
9Sande veranderingen aan de gan<
Proces tot nu toe echter voorname
'raden. Daarmee redt hij het op de
*ênte aanhangers zullen begrijpen
'ehnium niet kan binnengaan met
°jn miljarden dollars. De sanering
hfnciën is echter een geweldige
Tw gereageerd hebben op Reaga
[r ZIJN verpletterende nederlaag
f°anse politiek uitgespeeld te zijn.
Wnnesota, de enige staat die her
^socratische Partij ondanks de s
6ve intellectuelen en minderhe
pPe dal weten te halen, waarin c
rad. Mondale heeft meer inhoud c
pk wordt niet naar argumenten g
8|nst toe aan de kandidaat die zich
man de Democraten is hetzelfde
palisten en christen-democrate
puwe problemen tegemoet met
[zich grote zorgen om de verga
Psterse samenleving maar ze zijn
J achterhaalde, want onbetaalba;
nieuw concept te stellen waar
F' individu en de grenzen van d
««stalte krijgen. Daardoor wordt vi
'n> die het recht van de sterkste p
vïpg verwoestende tweedeling op
iAchteraf gezien had Mondale b
ll?'e kunnen nemen. Gerry Ferra
Bil vrouw- Maar in Amerika lev
sion s dan de progressieve elite
van D <~>ok het succes van het
Reagan's tweede man, Bush, v
k*n erika heeft gekozen: wat we
lij1' we zullen er ook in de komem
