HOLLANDSE BERGERS IN DE GOLF
W4 2
m tarn.
ZATERDAG 27 OKTOBER 1984
W5
RANDENDE tankers in de
Arabisch Golf! Elke week wel
een stuk of drie. Irak raakt
'ze' beter dan Iran. Maar
Sadam Hussein, president van
Irak, gebruikt z'n Exocets met
gepaste zuinigheid. De olie-
aanvoer vanaf het Iraanse
olie-eiland Kharg gaat
onverminderd door.
Zeelieden en internationale
avonturiers nemen raketten
voor lief in ruil voor dubbele
gage. Waar bussiness is, zijn
kerels te huur, ook
Nederlanders. Zij zijn de
puinruimers, blussen de
tankers, redden de kostbare
olie en brengen het restant
schroot naar slopers in
Taiwan, tanker na tanker.
Een belangrijke rol spelen de
Rotterdamse bergers van
Smit Internationale. Een
bericht uit de Golf
Trekkers
Verduistering
'Allerlei troep'
Schuimdeken
Beetje zuur
- FOTO'S DE STEM COR J DE BOER
50 51 52 53
55 56 57 58 59'E
I Door Paul de Schipper
I DE Heilige Oorlog van Kho-
I meiny is vier jaar oud. Eind
i '83 verplaatste het conflict
I zich van het land naar de
Arabische Golf. Irak deed de
I eerste aanvallen op de mam-
moettankers die vanaf het
I Iraanse olie-eiland Kharg de
I wereld bevoorraden.
Ook de oliehaven zelf moest er aan
geloven. Maar eenmaal bekomen van
de schrik paste de oliehandel zich snel
aan. De scheepsverzekeraars in Lon-
den verhoogden in gezwind tempo
hun premies voor ladingen vanuit het
oorlogsgebied.
De solide rederijen trokken zich
wat terug en zo is er ruimte gekomen
voor zakelijke avonturiers. Bij de in-
gang van de Straat van Hormuz be-
E vindt zich nu een 'parkeerterrein'
voor opgelegde tankers. Wie een gok
wil wagen koopt zo'n gigantische
drijvende oliebak en huurt een be-
manning. De vaste bestemming:
Kharg-eiland. Dwars door de oor-
logszone van Arabische Golf. Door
mijnenvelden en met een 24-uurs
dreiging van raket-aanvallen door
I Irak.
Sinds de eerste akties tegen tankers
zijn er dertig schepen zwaar bescha-
digd of gezonken. Dat betekent een
E snelle reductie van de 's werelds
overcapaciteit aan tankervolume.
Half 1984 was die nog 75 miljoen ton.
Het geeft ook werk aan puinruimers,
gespecialiseerde bergers die de bran-
dende en zinkende schepen blussen
en naar veiliger oorden brengen.
In de Perzische Golf zijn momen-
teel drie bergingsmaatschappijen ak-
tief. Naast Smit Internationale zijn
dat een firma uit Singapore en, sinds
kort, Wijsmuller uit IJmuiden. Ook
ITC(International Transport Con-
tractors) uit Haarlem heeft er maan-
denlang sleepboten op post gehad in
samenwerking met Smit.
„Het is een Nederlandse aangele-
genheid. De mensen uit Singapore le-
„Koelen...steeds maar koelen,
urenlang".
De oorlogszone in de Arabische Golf. Nummers geven de plaats aan, waar
schepen getroffen zijn.
uit
Rotterdam
„Het meest zit je in je piepzak als je een tanker met lading aan boord geblust hebt en je ligt er nog naast
veren 'de trekkers', maar wij komen
met het blusmaterieel, de mensen en
de knowhow, al hebben we er zelf ook
wel twee boten rondvaren. We zijn er
begonnen omdat we zagen: daar zit
bussiness. We hebben een eigen kan
toor in Bahrein met Nederlanders en
lokale mensen die goed geïnformeerd
zijn en dat geeft je een voorsprong op
de concurrentie".
Hans Walenkamp, chef berging bij
Smit Internationale, legt uit hoe de de
Hollanders in de Golf de kastanjes
letterlijk uit het vuur halen.
Vliegtuig-aanvallen op de tankers
verlopen volgens een vast patroon. De
meeste schade ontstaat door eén type
raket, de Exocet, een van oorsprong
Frans wapen dat in de Falkland-oor-
log furore maakte omdat de Argentij
nen er enkele Engelse fregatten mee
in de grond boorden. Maar een fregat
van honderd meter is wat anders dan
een tanker van drie voetbalvelden
lang. De Exocets worden vanachter
de horizon afgevuurd en zoeken met
behulp van een ingebouwde radar
hun doel. De radar leidt ze naar die
plaats op een schip waar het meeste
staal zit. Steevast is dat de dekop-
bouw.
Vrijwel alle tankers kregen vol
treffers in de machinekamer, onder
het stuurhuis en in de achterste la
dingtanks. Hans Walenkamp: „Wij
hebben er nu een stuk of acht gehad.
Het eerste wat je ziet is dat Irak ze
goed raakt. Die raketten zijn dure
dingen, maar ze zijn niet effectief.
Vaak smoren ze in de olie. De ergste
klappen krijg je als ze in een lege
tank terecht komen. De gaten zitten
meestal zo'n zestig centimeter boven
de waterlijn. Komen ze ongehinderd
door de buitenste wand en door de
bunkertanks heen de machinekamer
binnen, dan is het lelijker. Dan krijg
je ook een aanzienlijk fellere brand.
Vandaar dat die tankers door het oor
logsgebied varen zonder personeel
beneden".
Vanuit de relatief veilige Straat
van Hormoez vaart een tanker er an
derhalf tot twee dagen naar Kharg,
altijd onder begeleiding van een
Iraans oorlogsschip. Tijdens de vaart,
maar ook tijdens het laden aan de
oliesteiger in Kharg geldt een volledi
ge verduistering. Dat heeft al tot veel
ongevallen bij bedienend personeel
geleid. Eeen consequentie die verko
zen wordt boven een Iraakse bom.
Olie varen vanuit de Golf is voor
gokkers-in-het-groot een winstge
vende zaak, ondanks de hoge premies
van de Lloyd's verzekeraars. Ze ko
pen een tanker en kunnen met de
winst van de eerste reis hun schip af
betalen. Op de tweede reis is het ren
dement al 100 procent en dat geldt
voor elke volgende trip die heelhuids
wordt gemaakt. Vaak zijn het Zwit
serse financiers die de deze praktij
ken mogelijk maken. Niet alleen geld
maar ook wapens dienen als betaal
middel voor de olie uit Iran.
Smit Internationale heeft van het
blussen van tankers een specialiteit
gemaakt. Min of meer noodgedwon
gen omdat de Rotterdammers ont
dekten dat de benodigde deskundig
heid nergens te huur was. Walen
kamp: „Experts die we huurden had
den meestal wel verstand van bran
den, maar niet van schepen of an
dersom. Ze spraken mekaar tegen.
Zelfs Red Adair uit Amerika, toch
een grootheid, wist er geen weg mee.
Daarom hebben we die specialiteit
zelf ontwikkeld. Het gaat daarbij
vooral om snelheid. We hebben het nu
zo voor elkaar dat we binnen 24 uur
met brandbestrijdings-apparatuur
ter plaatse zijn, waar ook ter wereld.
Daartoe staan in ons magazijn in
Maassluis complete sets die we zo in
de buik van een DC-10 kunnen schui
ven. Het is een klaar-in-l-minuut
pakket van pompen, blussers en an
der materiaal en het is zo handig dat
ook de Rotterdamse havenbrandweer
er over denkt om het aan te schaffen".
Smit deed ervaring op bij tanker-
branden in het Caraïbisch gebied,
maar ook voor de Zeeuwse kust, on
dermeer bij de Griekse koopvaarder
Attican Unity. Het schip lag in 1977
veertien dagen te branden ter hoogte
van Cadzand. Walenkamp: „Dat zijn
de meest rotte schepen, want je weet
niet wat er in zit. Er is allerlei troep
en chemicaliën aan boord. Daarbij
vergeleken is een Mont Louis een
makkelijke job".
Brandbestrijding op tankers in de
Golf is een zaak van geduld want
haast kan levens kosten. Walenkamp
vertelt het verhaal van de Tiburon,
een dertien jaar oude tanker van
260.000 ton; Olie ingenomen in Kharg,
bestemming Rotterdam, aan boord
een allergaartje aan nationaliteiter
en een Duitse kapitein.
„Na het eerste noodsignaal stoom
den onze sleepboten Smit Colombo en
Drado naar de opgegeven positie. De
bemanning was al weg, met een heli
copter van boord gehaald. De machi
nekamer en de accomodatie stonden
in lichterlaaie. Het was een lelijk ge
val, want er waren acht doden. Ik heb
de kapitein later nog gesproken. Hij
was kwaad. Hij zat net vijf dagen aan
boord en dacht een beetje rijk te wor
den van die reis...en hup..hij kreeg
een raket binnen. Nou ja, je komt er
aan boord. Wat doe je...koelen....zor-
gen voor de belendende percelen
hè..zorgen dat de andere tanks niet in
de hens gaan. Grote kanonnen erop
en veel water erop...600 ton per uur en
dan stap voor stap naar achter, voe
len of het dek niet te warm is..voor-
zichtig net zoals je op het eerste ijs
loopt....steeds maar koelen, urenlang
en de kop in de wind trekken, want de
brand is achterop.... kop in de wind is
meestal richting Kharg, dus moet je
zorgen met je handel niet in Iran te
recht te komen, want daar zitten ze
niet op je te wachten".
„Is het schip koud genoeg, dan kun
je er met een schuimdeken overheen
om het vuur te doven en dan kun je
naar de volgende brandhaard. Die Ti
buron hadden we helemaal uit en we
zijn aan het slepen naar Dubai, trek
kers ervoor. Opeens 's avonds om een
uur of negen ssst....een enorme licht
flits...staat ie weer in de hens. Wij la
gen langszijik zat wat te schrijven in
de stuurhut..in één keer een hoop
licht van heb ik jou daar. Iedereen
was er goed stil van hoor. We waren
twee dagen voluit in touw geweest.
Iedereen versleten en toen konden we
weer beginnen. Nou dan ben je weer
dagen aan het blussen, krijgt het
vuur uit en dan gaat het 's nachts
weer aan de gang..weer een steek
vlam. Je bent bekaf en dan gaat ie om
drie uur 's morgens voor de derde
keer. Toen zijn we erachter gekomen
hoe het kwam. In de machinekamer
zijn we nog wat aan het spuiten en
een van de stralen raakt de ketel..in
eens een enorme stoomwolk. Dat ding
was gloeiend heet en er ontsnapten
nog wat gassen. Toen wisten we waar
het aan lag".
„Ons kantoor in Bahrein had al een
BP-tanker geregeld om de lading
over te pompen.- Dat was de British
Renown. Wij liggen met de Triburon
op de rede en ik bel met de kapitein
van de andere tanker. Hij meldt dat
hij 20 mijl weg is. Op dat moment
vliegt er net een Iraans gevechts
vliegtuig over. Even later horen we
een enorme dreun. Vlak daarop meldt
die kapitein zich weer: 'We hebben
een raket door de voormast gehad.
Hij is niet ontploft en zit nu in het
ruim. Ik heb geen assistentie nodig
maar ga voor reparatie naar Dubai.
Hier moet ik niet meer zijn".
De waarde van schip en lading plus
de omstandigheden waaronder de
berging plaatsvindt, zijn bepalend
voor het loon van de berger. Meestal
blijft het onder de tien procent, maar
vijftig procent is niet uniek. No cure
no pay. Maar met de 'pay' zit het wel
goed. Olie kost 30 dollar per vat. Met
een volle supertanker kan dat aardig
oplopen. Smit Internationale heeft er
tot nu toe zes in veiligheid gebracht.
Op dit moment zijn de bergers aktief
bij de eerste LPG-tanker die door een
raket is getroffen, de Panamese Gaz
Fountain. Hans Walenkamp: „Dat
ding heeft lekke tanks. Je kunt er
moeilijk aan gaan lassen, want dan
gaat ie de lucht in, dus we liggen
maar wat te kijken hoe ie langzaam
leegloopt. Da's een beetje zuur, want
het is onze verdienste die de vrije na
tuur in gaat".
Geen reden tot klagen voor de Rot
terdammers, want LPG-tankers zijn
dure schepen. Een olietanker gaat
voor 100 miljoen van de helling, maar
een gastanker kost ruim een half mil
jard gulden.
De 'natte berging' van Smit draaide
de laatste jaren weinig winstgevend.
De Heilige Oorlog gaat de rendemen
ten van dit traditionele 'Hollands
Glorie' bedrijf ontegenzeggelijk aar
dige impulsen geven, hoe de arbitrage
in Londen ook gaat uitvallen.
De risico's? Walenkamp: „Tot nu
toe hebben we het zonder verlies van
mensenlevens kunnen fiksen. We
hebben het idee dat ze niet op sleep
boten schieten. Het meest zit je in je
piepzak als je een tanker, met de la
ding aan boord, geblust hebt en je ligt
er nog naast. Ja, dan loop je het risico
dat ze je pakken. Meestal voel je het
gevaar niet. Aan de andere kant, die
raketten zijn duur. Irak is er zuinig
mee. Ik heb het idee dat ze liever af
en toe een tanker pakken dan in één
keer Kharg plat te gooien. Af en toe
een tanker is goed voor de publici-
teit...ach en we denken maar zo, aan
ons verspillen ze geen raket".
