nnen Oj BEVRIJDING '44 W2 mistake' BeGINNENDE ondernemers mogen goede ideeën hebben, aan uitvoering ervan komen ze moeilijk toe. Als bijvoorbeeld banken niet bereid blijken een nieuwe ondernemer financieel te helpen dan wordt het begin wel heel moeilijk. Weinigen slagen er dan ook in een nieuwe onderneming op de been te helpen. Na vijfjaar resteert van de nieuwkomers naar schatting tien procent. In het eerste jaar sneuvelt - eveneens naar schatting- de helft van enthousiast opgezette, kleine bedrijven. Tegenvaller Nieuw Advies Uitbreiding 'p 4 oktober 1944 bevestigde de BBC dat Baarle-Nassau was bevrijd. Gilze kwam in de frontlinie te liggen. De Duitsers bereidden hun aftocht voor. Gebouwen van enige strategische waarde vlogen één voor één de lucht in. Maar liefst drie weken duurde de strijd. Aan het woord: de 84- jarige Gilzenaar Adrianus Botermans, destijds commandant van de reddingsploeg. Cromwelltanks Champagne ZATERDAG 20 OKTOBER 1984 ervan is na enkele uren cht gesteld maar dan heb- nmando's vaste voet aan Commando vecht zich let- de duinenrij naar Dom- eund door slechts vier 48 Commando, dat rechts in de dijk is geland, loopt •overen van een batterij vig artillerievuur. No. 47 lp en op 3 november wordt naakt met de commando's ;en. De Duitse tegenstand ir op 4 november bereiken 1 vanuit Vlissingen de met ingde Zeeuwse hoofdstad im r moeilijk hebben het in- Ichotten en Canadezen aan e dam (toen nog veel smal- goed verdedigd. Als de n erin slagen een brugge- de dam te vormen worden ar teruggeslagen. Dan ont- nie dat het mogelijk moet loor het Sloe te trekken. Ie morgen van de 3de no lgen de Schotten het door itgezette pad door modder velden. Op de 7de wordt eikt. De commando's zijn noordpunt van Walcheren P, waar de Duitsers bij ilder nog weerstand bie- een dag later, op de 8ste is dat ook afgelopen. De Ie Schelde is voorbij, 83 da- de haven zelf ongeschon- :e handen viel. nenvegen begint en op 26 zijn de Schelde en de haven 1 vooraf te zijn gegaan door itvaarders bereikt op 29 ok- eerste konvooi Liberty- e zo zwaar bevochten ha- om de Schelde (1 oktober - r) kostte het 1ste Canadese po man aan gewonden, do- rmisten. De vermisten ble- 1 ook gesneuveld te zijn. Ie helft van deze verliezen inadezen. De commando's >p Walcheren 170 man (do- erden tijdens de slag 40.000 ;evangen genomen. Ook de olking had zeer te lijden oorlogshandelingen en de ngen waren exhorbitant. m de Schelde was, wat het >nt betreft, de laatste grote 444, f gezien is alles altijd veel r. Dat is het voordeel van historici. De geallieerden te zien, in de maand sep- ote kansen gemist. „Als ze ze zo hadden gedaan..." I ke criticus kan met zeker en hoe het afgelopen zou lontgomery's stoot naar het d? Dat kan niemand. Oor- 1 op een schaal als in 1944 is t complex gebeuren waarin rwegingen een eigen dyna- »en, het toeval steeds de or- >rt en waarin ondergeschik- plotseling grote gevolgen lebben. Oorlogen verlopen ens plan, al is het alleen idat de vijand niet mee- mery heeft in zijn Memoirs Is gewijd aan zijn beoorde- ten aanzien van Antwerpen. van een 'bad mistake' - lout - 'on my part' gaat hij ik onderschatte de moeilijk- het openen van de nade- naar Antwerpen, die we no en om vrij gebruik van de kunnen maken. Ik had erop dat het Canadese Leger dat en doen terwijl (cursivering ;gomery zelf) wij op de Rijn Ik vergiste mij ('I was s typisch Montgomery om te 1 daarbij te vermelden dat et Canadese leger ongeveer ilveerd opdat de ene helft ijn opmars naar de Rijn kon erwijl van de andere helft (onmisbare) Infanteriedivi- sbonden was bij Boulogne en ■giste zich niet in het Cana- ;r. Hij vergiste zich in Ant- iet gedeelte van de serie 'Be lg '44', dat de opmars van de Legergroep beschrijft, van y tot en met de Slag om de ie, met inbegrip van de afle- ?en over Dolle Dinsdag en de ;s Irenebrigade, werden de ide bronnen geraadpleegd: tCHILL, Winston S. The Se- World War. Vol. 6 Triumph ragedie. (London 1958) TNGS, Max. Overlord. D- md the Battle for Norman- xinden 1984) r, prof. dr. L. de. Het Konink- er Nederlanden in de Twee- ereldoorlog. Dln. 9 en 10a. tsuitgeverij 1978/80.) r, Th. de. Van Brigade en ■regiment Prinses Irene. (Ad. er 1983). ELL HART, Sir Basil (red.) laard Geschiedenis van de de Wereldoorlog. Dln. 5 en 6. daard Uitg. 1970.) LER, Hannie S.R. Ik zou zo gek zijn/Mannen van de Drigade. (Bezige Bij 1984.) TGOMERY, Field-marshall ird L. Memoirs (Londen >E, Drs A.H. (hoofdred.) Be- van de Tweede Wereldoor- Jeïllustreerde Pers 1970). JEY, Colonel C.P. The Victo- mpaign - Dl. Ill van The Of- History of the Canadian Ar- the Second World War. (Ot- 1960). Warren (e.a.) D-Day. (Van >ma en Warendorf). dOT, Chester. The Struggle irope. (Londen 1952). (WK) Nieuw bedrijf heeft kleine kans van slagen Door Jan van de Ven PIET DE Bakker en Theo de Man hebben geluk gehad. Zij runnen al meer dan een jaar hun 'Bouw Laser BV' in de oude steenfabriek in Dorst en behoren niet tot de helft van de beginnende ondernemers, die al in het eerste jaar moet afhaken. De twee kunnen het bedrijf nog niet naar wens de vleugels laten uitslaan, maar zij behoren wel tot de geluk kigen, die prat kunnen gaan op een bankkrediet. Een teken dat het de goede kant opgaat, want banken geven een on dernemer alleen krediet als zij hem kredietwaardig vin den. Een jaar geleden stonden we mede aan de wieg van Bouw Laser. De Bakker en De Man vertelden toen heel enthousiast hoe zij kans hadden gezien met behoud van WW een be drijf te beginnen. Een bedrijf in te gels, stenen, steenstrips, sierbestra ting, laserapparatuur voor de bouw. 'Eigen baas en toch WW' konden we schrijven. Eigen baas mede dankzij de hulp van hun oude werkgever Bie- mans, de eigenaar van de steenfa briek, die enthousiasme, doorzet tingsvermogen en ondernemingszin van 'zijn' mensen wel kon waarderen. Hij gaf de twee de ruimte om te be ginnen. In het kantoor is het afgelopen jaar niets veranderd. De fabriek erachter onderging een facelift: de steenoven werd afgebroken en het grootste deel van de apparatuur verdween. Het le ge omhulsel staat klaar voor nieuwe activiteiten, naast die van Bouw Laser, want De Bakker en De Man hebben nog niet veel ruimte nodig. Zij gebruiken voornamelijk het kantoor gedeelte. Hun geestdrift veranderde niet, hoewel ze in een jaar toch kei hard hebben moeten werken en ver wachtingen niet in vervulling zagen gaan. De eerste maanden liep de handel niet geweldig. De winter leent zich niet om nieuwe sierbestrating in de tuin aan te leggen of om het huis op- verhoop te halen om steenstrips aan te brengen. „Wacht maar tot het voorjaar, dan zul je wat zien" was het optimistische geluid dat ze lieten ho ren. Het weer in het voorjaar viel te gen. En nu is het ook nat. Te nat om aardappels uit de grond te halen, laat staan om bij wijze van tijdspassering nieuwe stenen in de tuin te leggen. Te nat ook om het huis overhoop te halen voor een verbouwing. „Mijn vrouw zou het althans niet pikken", zegt De Man. Een tegenvallend jaar dus voor het bouwgedeelte van Bouw Laser. Met het andere gedeelte van de bv, de la serapparatuur, weten De Man en De Bakker zich staande te houden. Na het natte voorjaar, op het moment dat zij geen WW-uitkering meer kregen, trok de markt voor laserapparaten aan. Wegenbouw en bouwers van rio len stroopten de mouwen op om als 'gekken' aan het werk te gaan en daarbij was laser, het modernste middel om waterpas te werken, on ontbeerlijk. Laser is in de bouw een nog nieuw produkt. De apparaten komen uit de Verenigde Staten en West-Duitsland. De Bakker zag kans de alleenverkoop van het Duitse produkt te krijgen, wat hem voordelen biedt: minder transportkosten en gemakkelijker mogelijkheden tot revisie. Uit De Stem van 26 november 1983: Theo de Man en Piet de Bakker ston den aan het begin van hun onderneming. - foto archief de stem Om als nieuwe ondernemer aan de slag te kunnen moet men over een nieuw produkt beschikken, zo staat te lezen in een rapport van de Sociaal Economische Raad, de SER. Deze in stantie heeft samen met de Commis sie voor Ontwikkelingsproblematiek van Bedrijven (COB) een onderzoek laten uitvoeren naar de overlevings kansen van nieuwe bedrijven. De onderzoekers stellen onder be geleiding van professor A. Heertje vast: in Nederland lopen jaarlijks 100 tot 200.000 mensen rond met het idee een eigen bedrijf te beginnen. Een klein gedeelte doet dat ook; ongeveer 60 tot 70.000 per jaar. Van hen is na vijf jaar slechts tien procent overge bleven. Ruwe schattingen, want de SER geeft toe dat nimmer een gron dig onderzoek in deze materie is ge daan. En ook het onderhavige houdt zich niet met kwantiteit maar met kwaliteit bezig. Tot het kwalitatieve behoort de be vinding, dat een nieuw produkt een betere kans van slagen heeft dan een oud. En ook, dat beginnende onderne mers wel moeten falen, omdat hun grootste probleem de financiering is. Men kan nog zulke grootse plannen hebben, wanneer de bank er geen geld voor geeft valt een plan moeilijk uit te voeren. „Klopt", zegt Piet de Bakker. Heeft hij niet hetzelfde ervaren? Zei men bij de bank niet op het idee 'om een goede handel in laserapparatuur op te zetten'; „Meneer, plannen krijgen van ons geen krediet? En voor een paar mooie blauwe ogen staan we niet garant?" Toen de handel een maal liep wilde de bank aan de hand van cijfers wel over de brug komen. Een verademing, al is het een lichte, voor iemand, die in zijn bedrijf wil investeren. De Bakker kon toch aan de slag. Elke cent werd met zorg besteed. Bo vendien waagde hij en won: door toch te financieren en vooruit te lopen op ontvangsten was hij in staat aan de vraag te voldoen toen er vanaf mei vraag kwam. Een dolle stap of een heilig geloven in de handel: achteraf is zijn beleid juist gebleken. En hij gaat op dezelfde weg voort, gesterkt door de wetenschap dat zijn intuïtie hem bij de aanzet ook niet heeft be drogen. Intuïtie en hulp van buitenstaan ders. De Man en De Bakker krijgen namelijk moedgevende steun van de directe omgeving: goede raad van de 'oude baas' en zakenrelaties over hoe de zaken aan te pakken, maar ook ad viezen om het te verkopen produkt te verbeteren. Met bedrijfsmatige hulp verlenende instanties bestaat nauwe lijks contact. Die vragen een honora rium voor adviezen. De twee van Bouw Laser BV brengen in praktijk, wat de voorzitter van Jong Management NCW (onder nemers in het Nederlands Christelijk Werkgeversverbond), J. Emmelkamp, onlangs tijdens een congres van zijn organisatie in Den Bosch aanbeval: zoek hulp in eigen omgeving. Emmel kamp hechtte meer waarde aan be langeloze steun aan elkaar, aan we derzijdse kritiek en adviezen van col lega's en lotgenoten en aan uitwisse ling van ervaring dan aan hulp van commerciële instellingen. De voorzitter van Jong Manage ment NCW deed zelfs een felle aanval op commerciële adviseurs: „Het aan tal seminars, cursussen, handboeken, brochures en wegwijzers voor star ters is ononverzienbaar groot. En in de meeste gevallen is er sprake van een al dan niet verhuld commercieel belang. De starter is niet gebaat bij een wildgroei in folders en adviezen." Zijn mening wordt gedeeld door het SER COB-onderzoek. Daarin staat te lezen: oneigenlijke motieven bij hulpverlening, die meer de helper dienen dan de starter, kunnen de po tentiële starter gemakkelijk van de wal in de sloot helpen. Ervaringen van starters leren dat zij nogal eens te nonchalant worden doorverwezen van de ene naar de andere instantie. Hij belandt in een draaideur, weet niet waar en wanneer hij moet uit stappen en komt uiteindelijk nergens terecht. Emmelkamp waarschuwde zijn ge hoor tijdens het congres ook voor op wekkende slogans van acties als 'Word je eigen werkgever' (VNO). „Als je immers tevoren zeker weet, alle voorlichting ten spijt, dat negen tig procent van de starters uiteinde lijk teleurstellingen een mislukkin gen wacht, wekken dit soort kreten valse verwachtingen", aldus Emmel kamp. Philips gaat overigens iets doen aan professionele steun vanuit het bedrijfsleven. Mr ir F. Rauwenhoff vertelde de congresserende onderne mers, dat Philips samen met negen andere Europese concerns is begon nen met 'Euroventures', een instantie om jonge ondernemingen van de grond te helpen, met geld (er is een pot van 93 miljoen gulden) en met overdracht van bestuurlijke en tech nologische ervaring. „Want", zo zei de Philips topman, „er is meer nodig dan het verstrekken van kapitaal. De overlevingskans blijft ook dan klein, als de oorzaken vasn optredend ver- mogensverlies in de eerste jaren niet worden weggenomen." De Bakker heeft van de uitspraak gehoord en hij is vast van plan mr Rauwenhoff meer informatie te vra gen. Mogelijk komt Bouw Laser in aanmerking voor een helpende hand van Philips. Ondernemen is proberen, gepland aan voortbestaan en toe komst werken. Heeft De Bakker plannen voor de toekomst? „Zeker, maar we worden in de uitvoering sterk geremd door een gebrek aan geld." Het SER COB-rapport komt tot een andere bevinding. Veel beginnen de ondernemers weten wel waar zij aan beginnen, maar zij hebben niet nagedacht over toekomstige ontwik kelingen. Vandaar het advies: schenk aandacht aan verkoop, produkt, fi nanciering en aan criteria voor in grijpende beslissingen (stoppen, uit breiden, samenwerken). „Een bedrijf zonder reserves kan aan uitbreiden niet denken", zegt De Bakker. Toch zou hij bijvoorbeeld graag een nieuw statief voor zijn la serapparatuur willen laten ontwik kelen, reparaties van de apparaten in eigen beheer uitvoeren. „Bij schade moet de klant zijn spullen nu naar Duitsland sturen. Dat kost kapitalen aan vrachtkosten." De Man en De Bakker klagen niet. Hun bedrijf loopt goed, al zou het be ter kunnen. Beiden zijn in staat hun gezin van de verdiensten te onder houden. «FA'"'; afllIL' Gilze in de frontlinie Door Theo Giele „IEDEREEN was bang. We zaten al vele dagen in de schuilkelder, terwijl het front steeds naderbij kwam", be gint Adrianus Botermans zijn verhaal. 'Janus' Botermans woont nog altijd in het huis dat in de oorlog behalve aan hem, zijn vrouw en hun zes kinderen, ook aan een aantal onderduikers onderdak bood. Gebouwen werden opgeblazen, de molens waren op 10 oktober het eerst aan de beurt, het vijf jaar oude raadshuis volgde snel en tenslotte werd ook de watertoren in Gilze op geblazen. De schoorsteen van de steenfabriek moest het op 22 oktober ontgelden. Het artillerievuur, waarmee de geallieerden en de Duitsers elkaar over en weer beschoten, dreunde door tot in de schuilkelders van Gilze. Op 26 oktober hoorden de Gilzenaren voor het eerst het lichte geratel van mitrailleurvuur ten teken dat de geallieerde troepen hun dorp nader den. Enkele weken eerder had het bevel van prins Bernhard Botermans ge vraagd met een groep van 'goede' mannen te vormen de orde te hand haven, tijdens het machtsvacuüm dat na de bevrijding zou ontstaan. Omdat zoveel Gilzenaren van huis en haard verdreven waren, was men beducht voor plunderaars. De voortdurende dreiging van bombardementen had vele dorpsbe woners al doen vertrekken. Op 5 juli 1944 hadden de Amerikanen een aan val op het vliegveld gedaan, waarbij 21 Gilzenaren om het leven waren ge komen. Vanaf januari 1944 vluchtten de Gilzenaren in grote groepen naar het zuiden. Tijdens de bevrijding bi vakkeerde driekwart van de Gilzena ren in Baarle-Nassau, Alphen, Turn hout of plaatsen in nog zuidelijker richting. Naar schatting duizend Gil zenaren maakten de bevrijding van hun dorp mee. In het rapport, dat hij na de oorlog aan de autoriteiten moest overleggen, schreef Adrianus Botermans: „27 ok tober 1944 - 's Morgens trekken in wanorde vele Duitschers voorbij, al len naar het noorden. Zij zien er zeer moei en afgemat uit. Alle mogelijke, ja zelfs onmogelijke voertuigen wor den meegenomen om hun bagage te laden. Kinder-, krui- en handwagens, alles is hen hiervoor lief. Van mijn plaats achter wordt nog een klein trekwagentje, nog geen 25 cm hoog, meegenomen, 't Is een treurige af tocht van het Herrenleger. Granaten vallen links en rechts. We blijven de ze tijd nog maar zoo veel mogelijk in den kelder en bidden om de spoedige komst van onze bevrijders en om .ons voor verdere rampen te besparen. „De eerste die die morgen aan de deur kwam was de kapelaan. Hij kwam vertellen dat mijn zoon, die misdienaar was, niet naar de kerk hoefde te komen. Het was onverant woord om van huis te gaan. Enige uren nadat de kapelaan aan de deur was geweest, hoorde ik dat er een boerderij in brand stond. Terwijl ik in de deuropening op de spuitwagen stond te wachten, klonk er ineens een enorme knal. Ik zag de spits van de kerktoren zeker drie torens hoog de lucht invliegen. „Ik rende naar de kerk, want ik wist dat vele tientallen mensen zich in de kelder van het gebouw zich schuil hielden. Onderweg kwam in vier Duitse soldaten tegen die mij grijnslachend aankeken. Zij hadden de springlading tot ontploffing ge bracht. Deze vier waren de laatste 'vrije' Duitsers, die ik zag rondlopen. „Mijn schoonvader woonde dichtbij de kerk. In het huis was door de ont ploffing wel veel beschadigd, maar niemand had letsel opgelopen. Samen met deken Van der Made ben ik toen naar de kerk gaan kijken. We moes ten langs de achterkant naar binnen omdat het voorste gedeelte onder het puin was bedolven. Gelukkig waren het koor, altaar en sacristie overeind gebleven. De zeventig of misschien wel tachtig mensen in de schuilkelder waren allen ongedeerd". Met een rood-wit-blauwe armband om zijn mouw liep 'Janus' Botermans zijn bevrijders tegemoet. Op de weg Adrianus Botermans: 's Avonds zei mijn buurman dat hij nog een fles champagne had staan. - foto de stem dick oe boer naar Alphen ontmoette hij de Poolse kapitein Louis Makiello van de 31 Pantserdivisie. De Poolse officier reed met zijn Cromweltanks als be vrijder tussen de brandende en ro kende huizen Gilze binnen. Twee da gen lang was Makiello te gast in het huis van Botermans. Makiello vestig de zich na de oorlog in de Verenigde Staten, waar hij in Chicago in 1967 zou sterven. De komst van de Polen betekende voor de piloot captain James Rosito het einde van een angstige periode. Hij was op 17 september 1944 met zijn Thunderbolt op weg naar Arnhem toen hij boven Gilze werd neerge schoten. „In de dagen voor de bevrij ding zat hij zelfs met Duitse soldaten in dezelfde schuilkelder. De Duitsers lieten hem met rust omdat hij zich als zwakzinnige voordeed", vertelt de heer Botermans. „Toen de Polen ons dorp binnenreden, sprong deze piloot op een van de tanks en hij reed mee in de richting van Rijen. Enkele uren la ter kwam hij terug naar ons dorp met vier Duitse krijgsgevangenen. De zelfde vier die de kerktoren hadden opgeblazen. Toen was het mijn beurt om te grijnzen. ,,'s Avonds zei mijn buurman dat hij nog een fles champagne had staan. Het leek hem dat het moment geko men was om die eens open te maken. Toen de kurk van de fles sprong, werd er op de deur geklopt. De Polen zeiden dat er tweehonderd Duitse krijgsgevangenen bewaakt moesten worden. Ik ben toen men mensen op gaan trommelen. Onderweg kwam ik een groepje leden van de Tilburgse Knokploeg tegen die met twee colla borateurs hadden afgerekend. Zij bo den aan om ons te helpen en we heb ben aan deze mannen ook veel steun gehad. De krijgsgevangen hebben we die vrijdag ondergebracht in de meel- handel van Willemsen. „Zaterdags richtte ik een post in in het noodgemeentehuis. In groepjes van twee patrouilleerden mijn man nen door de straten van het dorp. De patrouilles waren bewapend met vier geweren van de vooroorlogse Bijzon dere Vrijwillige Landstorm. Die wa pens waren tijdens de oorlog onder de vloer van mijn huis verborgen. We kregen die dag ook te maken met het probleem van de collaborateurs. AI in de maanden voor de bevrijding had de ondergrondse een lijst opgesteld met namen van NSB'ers en andere personen die met de Duitsers heul den. Zowel voor onze als voor hun eigen veiligheid hebben wij ze in een leegstaand huis ondergebracht. „Zondags zouden de meiden wor den opgehaald die regelmatig met Duitsers 'pontact' hadden. De jongens wilden die meisjes kaalknippen. Maar op zaterdagavond kwam een Poolse MP'er naar me toe en zegt dat we een van die meiden met rust moesten laten...zij was blijkbaar snel van Duitse naar geallieerde zijde overgelopen. Het was trouwens wel de dame die bovenaan de lijst stond. „Als die niet geknipt wordt, dan geen van allen, was mijn redenering. Ook deken Van der Made vroeg me: „Janus, als het enigzins kan, laat die meiden met rust". Ik heb toen lang moeten praten om mijn jongens het kaalknippen uit het hoofd te praten". Tot dinsdag 31 oktober hadden Adrianus Botermans en zijn mannen feitelijk het gezag in het dorp in han den. Ze kregen daarbij veel steun van deken Van der Made, de dorpspas toor. Op die dag keerden de burge meester en de politie in het dorp te rug. „De burgemeester gaf een receptie om de bevrijding te vieren. Op een gegeven moment kwam ook de com mandant van de Koninklijke Mare chaussee bij het noodgemeentehuis aan. En wie zat er achter het stuur? Een van de mensen die het vliegveld Gilze-Rijen voor de Duitsers had aangelegd. Ik heb hem toen uit de wagen gehaald en laten afvoeren. Mensen van de Binnenlandse Strijdkrachten namen op de laatste dag van oktober het bevel van 'Janus' Botermans over. Voor hem was als aannemer genoeg werk aan de winkel in het zwaar getroffen Gilze. Illlllllllllllllllllllllll

Krantenbank Zeeland

de Stem | 1984 | | pagina 23