België stopt kernafval
diep onder de klei
'LOGISCH NOG WEINIG BEKEND OVER ONDERGRONDSE OPSLAG
Bondsrepubliek
zoekt oplossing
in zoutkoepels
UMffiïMfflÖffl
WAAR blijven we met ons radioactief
afval? In de ons omringende landen
[België en West-Duitsland bijvoorbeeld)
|is het probleem nog veel urgenter dan bij
onsomdat daar veel meer gebruik van
kernenergie wordt gemaakt. Het
onderzoek naar de opslag van dit
levensgevaarlijke spul gaat echter nog
steeds door. Dumpen in zee kan in ieder
geval niet meer. Het onderzoek
concentreert zich nu op de boven- en
ondergrondse opslag van het materiaal.
Containers
Onzekerheid
Zoutkoepels
Dringend
Graniet
waassw
er is over gepraat. Dat
de renners die bij ons
>ed gepresteerd hebben
ist ronde, de Dauphiné
eer ronden, alle namen
zo goed".
xloeling dat Rock Tor-
ter drie jaar lang in het
mee dendert. Met wie-
r Torhout Werchter
iklein komt op te staan
wilde Schueremans en
•rsieren met 'No Nukes'
rgie. „Maar", zegt Her-
nans nu, „dat doen we
ït Het gevolg kan wel
ve door diverse comités
rden. Is ook niet de be-
ïimte op de truien mag
worden door BASF, de
[sponsor. Door Mavic,
-fietsen, Tonisteiner en
-sponsors.
j moeten geen direct
rkopen. Ik durf zelfs te
re in de wielersport iets
iven. Iets nieuws met
We gaan nu een sei-
jnsoren met optie. We
op een terrein dat we
lisschien wordt het wel
Nou, dan stoppen we.
ïwd. Het is iets aparts
luziekwereld aanslaat,
testen vinden wielren-
sport. De laatste elpee
;rk heet bijvoorbeeld
ice'. Boy George, die ik
og niet over dit onder
en heb, is een wieleren-
Andersom geldt het
Diverse renners van
iet festival Torhout
socht. Toch leuk. Een
n de jeugd. Maar het
lijk niet zo zijn dat de
Eestivals gaan bezoeken,
n Ward Wouters rustig
Schueremans, vrijwel
paraat om met de wie-
Veiling Trappers' zo'n
kilometer te overbrug-
st zich dan even in de
ce. Ook daar wil hij het
npakken. Passend in de
het jeugdig talent een
n aan de weg te laten
s kan me voorstellen",
m, „dat we bijvoorbeeld
esten naar de Tour ha-
Vader Abraham-types.
dan hebben de wieler
ens wat anders om over
De voorstelling van de
e bijvoorbeeld ook an-
en. Een bustocht tussen
Verchter. En dan langs
rmonumenten, zoals de
Gerardsbergen' rijden.
praterijaètem renners
iar het volgende wieler-
k noem maar wat, de
Sponsors stappen in.
Anders dan de multi-
de vedetten hebben en
geen plaats is voor de
irs. Die pikken wij op.
de jeugd. Toch aardig,
_W4 ItTERPAG 6 OKTOBER 1984
W5
jsendaalse vrijwillig-
de cursus, de dames
ks) en Scholte.
- foto de stem/ben steffen
gevolg van het feit daj
gaan slapen maar
ïoefte die het lich^,]is
eigen ritme, een cycl
i de 25 en 28 uur per m
•ing van dit slaap-ntnw
t, vliegreizen naar a
uitslapen) is kennely
foor de conditie dan
een hele nacht zonder
minder schadelijk
1 slaapritme. Korto^
uur slaap per nacht
erschil voor de pres
gedurende de volge^
maar op dezelfde
Door onze correspondent
Gerard Kessels
BONN - Net als Nederland
wil ook Duitsland zijn hoog
radioactief afval opslaan in
zoutkoepels. Zwak radioactief
afval zal een plaats krijgen in
een voormalige ertsgroeve bij
Salzgitter. Maar omdat het
nog lang niet zover is worden
als tijdelijke oplossing enkele
grote bovengrondse opslag
ruimtes gebouwd.
De Bondsrepubliek zit geweldig
omhoog met zijn radio-actief afval.
Het gevaarlijke spul wordt momen
teel opgeslagen op de terreinen van
de kerncentrales en in de speciale
verzamelplaatsen die een aantal deel
staten heeft ingericht. Maar zowel de
terreinen van de kerncentrales als de
verzamelplaatsen zitten barstensvol.
Bovendien krijgt Duitsland, net als
Nederland, vanaf 1990 van de Franse
opwerkingsfabriek COGEMA radio
actief afval terug, dat afkomstig is
van Duitse splijtstof. Vandaar dat in
Gorleben in Nedersaksen, vlakbij de
grens met de DDR, een gigantische
opslagruimte is gebouwd met een ca
paciteit van 35.000 vaten hoog radio
actief afval. Gorleben wordt de ko
mende weken in gebruik genomen.
Voor het afgelegen Gorleben is me
de gekozen omdat zich hier ook de
zoutkoepels bevinden, waar het ra
dioactieve afval uiteindelijk zijn de
finitieve bestemming moet vinden.
Bij Mitterteich in Beieren wordt een
tweede opslagruimte gebouwd met
een capaciteit van ongeveer 40.000 va
ten* ,qotë
Het radioactieve afval op de terrei
nen van de kerncentrales en in de
verzamelplaatsen wordt in contai
ners bewaard. Samen met België
werkt de Bondsrepubliek aan een
proces dat het stralingsgevaar van
bovengronds opgeslagen hoog radio
actief afval verder moet beperken.
Het afval wordt in een dikke glaslaag
„verpakt" en vervolgens in een con
tainer van edelstaal gedaan. Op het
terrein van de opwerkingsfabriek
Euro Chemie in Mol wordt een proef
fabriek gebouwd, die volgend jaar in
bedrijf wordt genomen en die duide
lijk moet maken of dit proces bruik
baar is.
De ogen van voor- en tegenstan
ders van kernenergie in de Bondsre
publiek zijn deze dagen weer op Gor
leben gericht. Gorleben, al vaker het
toneel van heftige demonstraties te
gen kernenergie, verwacht binnen
kort het eerste transport met hoog ra
dioactief afval.
Tegenstanders hebben al aange
kondigd dat ze alles in het werk zul
len stellen om de transporten te ver
hinderen. Ze vinden dat in deze uit
hoek van Duitsland te veel activitei
ten op het gebied van de kernenergie
worden geconcentreerd. Daarbij wij
zen ze ook op de opwerkingsfabriek
die in het nabij gelegen Dragahn ver
rijst. Met hun standpunt staan ze
lijnrecht tegenover de christendemo
cratische regering van Nedersaksen
die in de nucleaire activiteit een wel
kome opsteker ziet voor dit door hoge
werkloosheid getroffen gebied.
Het vervoer van grote hoeveelhe
den hoog radioactief afval vanuit
heel het land naar Gorleben is om
streden. Tot nu toe is er betrekkelijk
weinig hoog radioactief afval van af
gewerkte splijtstofelementen of van
het zeer giftige plutonium over de
weg vervoerd. Sinds 1970 slechts on
geveer 200 ton. Dat zal drastisch ver
anderen als Gorleben, waar alleen al
1500 ton wordt opgeslagen, in bedrijf
wordt genomen.
Het aantal transporten neemt sterk
toe en daarmee het risico. In een stu
die van het ministerie van Onderzoek
en Technnologie in Bonn wordt er op
gewezen dat het transport het ris
kants te onderdeel is van de opslag
van radioactief afval. De averij voor
Oostende van de met hoog radioactief
afval geladen Franse vrachtboot
'Mont Louis' heeft dat nog eens dui
delijk gemaakt. Maar ook als er niets
misgaat zijn bij transporten over de
weg de andere weggebruikers aan
een hoge dosis straling blootgesteld.
Vandaar dat vijf bewoners uit de
omgeving van Gorleben naar de
rechtbank in Lüneburg gestapt zijn
om de ingebruikname van de opslag
plaats te verhinderen. Op wat langere
termijn mikt de bondsrepubliek niet
alleen op het opslaan van het afval in
de zoutkoepels. Samen met Zwitser
land onderzoekt West-Duitsland ook
de mogelijkheden die granietgesteen
ten kunnen bieden.
Onderzoek naar opslag
radioactief afval
nog lang niet afgerond
Van een onzer verslaggevers
BREDA - De Nederlandse po
litiek wordt vaak een gebrek
aan daadkracht verweten
waar het gaat om het nemen
van beslissingen in ingewik
kelde en emotioneel geladen
maatschappelijke problemen.
Een van die problemen vormt
de opslag van radio-actief af
val. Toch is het onlangs geno
men (en typisch Nederlands)
kabinetsüesluit om geen defi
nitief besluit voor die opslag
te nemen, onder de gegeven
omstandigheden misschien
het enige juiste besluit.
Want ondanks alle internationale op
lossingen die voor die opslag worden
ontwikkeld en aangedragen staat één
zaak als een paal boven water. Het ei
van Columbus is nog lang niet gevon
den. Oók niet in België en West-
Duitsland die al veel verder zijn in
hun onderzoek naar de verwerking
van radioactief materiaal.
Ook elders in de wereld is het on
derzoek naar de opslagmogelijkheden
van (vooral hoog) radioactief afval
nog nergens in een dusdanig stadium
dat gesproken zou kunnen worden
van dé oplossing van dit maatschap
pelijk probleem.
De onzekerheid over de gevolgen
van een langdurige ondergrondse op
slag van radioactief materiaal werd
onlangs nog eens bevestigd in een
rapport van een onderzoekscommis
sie van de Internationale Raad van
Wetenschappelijke Verenigingen (IS-
CU). Na een studie van zes jaar kwam
een reeks van deskundigen uit de hele
wereld tot de conclusie dat nog vrij
wel niemand in staat is om enige ze-
De voormalige zoutmijn in het Westduitse Asse. Hier werden Nederlandse proeven genomen voor de opslag van
radio-actief afval.
kerheid te verschaffen over (bijvoor
beeld) de betrouwbaarheid en ge
schiktheid van geologische (rots-)for-
maties voor de opslag voor hoog ra
dioactief afval op langere termijn.
Want békend is dat /dit afval na een
lange afkoelingsperiode nog voor
duizenden jaren (dus vrijwel voor
goed) moet worden weggestopt. Vol
gens de commissie is het daarom
vooral noodzakelijk dat aangetoond
wordt dat een veilige opslag ook op
basis van een geologisch onderzoek
mogelijk is. En daar wringt volgens
de ICSU de schoen. Dat onderzoek is
nog niet uitgevoerd. Geologisch on
derzoek is hard nodig om er zeker van
te zijn dat zich in de loop van die dui
zenden jaren geen geologische ver
schuivingen in de ondergrondse lagen
zullen voordoen. Een ramp zou dan
onvermijdelijk zijn.
Ondanks alle onzekerheid over de
opslagmogelijkheid van radioactief
afval, tendeert de Nederlandse oplos
sing in de richting van opslag in zout
koepels. In de afgelopen jaren is op
dit terrein door Nederlandse onder
zoekers in een Duitse zoutmijn in
Braunschweig met proefboringen al
de nodige ervaring opgedaan. Dit on
derzoek wordt nu in Nederland
voortgezet door het Rijksinstituut
voor Volksgezondheid en Milieuhy
giëne en de Rijks Geologische Dienst.
Vooralsnog ziet het kabinet voor die
opslag een mogelijkheid in de berging
in droge zoutmijnen in het noorden
van het land. Bijkomend aspect hier
bij is dat een droge zoutwinning in
Nederland op dit manier ook renda
bel te maken zou zijn.
Eerder al werd een voorlopig ter
rein aangewezen in de Noordholland
se gemeente Zijpe (tot '89) waar het in
Nederland geproduceerde laag- en
middel radioactief afval (als alterna
tief voor het dumpen in zee) boven
gronds kan worden opgeslagen. Mi
nister Winsemius (milieubeheer)
kondigde deze week aan dat hij nu
ook wil laten zoeken naar een ge
schikt terrein voor het hoog radioac
tief afval. Dat terrein zou voor tien
tallen jaren dienst moeten doen in af
wachting van een definitieve opslag
mogelijkheid.
Het kabinet noemt een nieuwe 'in
terimopslagfaciliteit' voor radioactief
materiaal vooral dringend omdat al
in de jaren negentig hoog radioactief -
en kernsplijtingsafval afkomstig van
Nederlandse splijtstof, vanuit het
buitenland naar ons land wordt te
ruggestuurd. In Nederland zelf is
overigens, zeker in vergelijking met
het buitenland, sprake van slechts
een geringe produktie van radioactief
afval (ca. 1.000 m3 per jaar). België en
West-Duitsland produceren veel
meer, alleen al door het groter aan
deel van kerncentrales in de landelij
ke electriciteitsopwekking. Het afval
probleem is in die landen ook veel ur
genter. In de Nederlandse opslag
plaats zal (na '89) naast het afval van
kerncentrales en het splijtingsmate
riaal ook hoog-, middel- en laag ra
dioactief materiaal van onderzoeks
instellingen, ziekenhuizen en de in
dustrie op een verantwoorde wijze
opgeborgen moeten worden.
In ons land is de Centrale Organi
satie voor Radioactief Afval (CO-
VRA) belast met de zorg voor het ra
dioactief afval. De Commissie Loka-
tiekeuze Opslagfaciliteit Radioactief
Afval (LOFRA), onder leiding van de
oud-commissaris van de koningin in
Gelderland mr. W. J. Geertsema, zal
binnenkort een begin maken met een
inventarisatie van terreinen in Ne
derland die geschikt zijn als interim
opslagplaats.
Inmiddels bleek deze week uit een
reactie van minister Winsemius ook
dat het kabinet tegen de wil van de
oppositie in de Kamer voorstander
blijft van proefboringen naar de op
slagmogelijkheden in zoutkoepels. De
oppositie wil die proefboringen uit
stellen met het oog op internationaal
overleg over de problemen bij de ver
werking van hoog radioactief afval.
Vaten met licht- en middel-actief afval in de zoutmijn van Asse in
Braunschweig. - fotos archief de stem
Door onze correspondent
Aod Jongbloed
BRUSSEL - Werkgelegenheid
en het opslaan of verwerken
van radio-actief afval hebben
in de Belgische Kempen on
verbrekelijk iets met elkaar
te maken. Vandaar dat er
nauwelijks een woord van
protest gehoord wordt tegen
experimenten om het radio
actief op te gaan slaan in de
kleilagen bij Mol en dat er
zelfs gestaakt wordt vanwege
de onzekerheid rond de op
werkingsfabriek van kernaf
val, Eurochemic.
Niemand dan vakbondsvertegen-
woordiger Michel Bemong in Mol kan
beter verwoorden hoe de vlag er voor
staat. „Men kan niet ontkennen dat er
kerncentrales in ons land staan", al
dus Bemong, „en dat we met de ge
bruikte brandstofelementen geen
raad weten. De voorlopig beste oplos
sing is dus de hoeveelheid afval zo
veel mogelijk te verkleinen. Wie te
gen heropwekking is negeert dat er
kernafval is."
Wat na heropwekking overblijft
mag volgens de Belgen onder de
grond in de klei; een protest daarte
gen is nog niet gehoord, hoewel men
de samenhang tussen heropwekking
en het in de grond stoppen van afval
niet uit het oog wil verliezen. „Zonder
heropwekking wordt de Kempen al
leen maar de stortplaats van Belgisch
kernafval en daar bedanken we
feestelijk voor", aldus Bemong.
Vijfentwintig jaar geleden werd
rond Mol een 'geïntegreerd nucleair
park' opgericht met 4 eenheden: het
Studiecentrum voor Kernenergie
(SCK), Eurochemic, waar uranium en
plutonium teruggewonnen wordt uit
de gebruikte brandstofelementen van
kerncentrales, Belgonucleaire en
FBFC, die plutonium en uranium-
elementen produceren. Na tien jaar
van experimenten werd Eurochemic
in 1967 produktief. Toen bleek, dat
heropwekking mogelijk was en dat
dit ook op een veilige manier kon ge
beuren, maar dat er problemen wa
ren rond het rendabel maken van het
uiteindelijke produkt. Dat was voor
namelijk het gevolg dat de kernpro
gramma's in verscheidene landen
achterbleven en dat er dus voldoende
uranium - tegen lage prijzen - op de
markt kwam en er geen belangstel
ling was voor het dure produkt van
Eurochemic. In 1974 vloeiden 120 van
de 360 werknemers af. De rest mocht
voorlopig blijven om het bedrijf te
'ontsmetten' en het afval dusdanig te
bewerken, dat het ergens opgeslagen
zou kunnen worden.
Proefboringen in de Asse-mijn. Er worden metingen verricht tot een diepte van 1000 meter.
Tijdens energiedebatten in de Bel
gische Tweede Kamer in 1982 en 1983
werd besloten dat heropstarting van
de fabriek kon beginnen als de zaak
enigszins rendabel zou kunnen wor
den en als er garanties waren voor de
veiligheid. Twee studies voorzagen op
beide gebieden geen echte problemen.
Overheid en de electriciteitsbedrijven
overwogen daarna de oprichting van
een vennootschap, Belgotrans, die
Eurochemic zou overnemen. De on
derhandelingen daarover zijn echter
nog niet rond. Vandaar de staking
vorige week door het - overgebleven -
personeel, dat nu weieens wil weten
waar het aan toe is.
Tijdens alle troebelen rond Euro
chemic moest België wél zijn kernaf
val kwijt. Geen nood, het werd een
voudig in de Noordzee gedumpt, zoals
ook het afval van het energiecentrum
Petten aanvankelijk naar zee ging.
Toen België het akkoord van Lon
den mede ondertekend had tegen dat
dumpen in open wateren kon het
geen gebruik meer maken van eigen
schepen en bemanningen, maar zon
der nauwelijks enig protest werd de
'uitvaart' van Belgisch kernafval
verzorgd door Britse schepen en Brit
se zeevarenden. Tot de Britse vak
bond van zeelieden daar een stokje
voor stak.
Inmiddels had een onderzoek van
het SCK geconcludeerd dat, waar
Frankrijk en Engeland een uitkomst
zagen in het opslaan van kernafval in
graniet, Nederland en West-Duits
land in zoutkoepels, België, in navol
ging van Italië, gebruik zou kunnen
maken van de kleilagen. Over enkele
weken zullen bij Mol de eerste expe
rimenten beginnen in een laborato
rium op 225 meter onder de grond.
De kleilaag bij Mol is ongeveer 35
miljoen jaar oud en ruim 100 meter
dik. De stabiele kleilaag staat er vol
gens de onderzoekers borg voor dat
het afval er ongeveer 500.000 jaar
veilig opgeborgen kan worden, omdat
elke scheur onmiddellijk weer dicht
trekt en de waterdoorlaatbaarheid
zeer gering is. Het moet ondenkbaar
zijn dat de radio-activiteit er zonder
tussenkomst van de mens ooit uit
komt.
Er is desondanks toch een pro
bleem. Vanaf 100 graden Celsius
wordt de waterdoorlaatbaarheid van
klei steeds groter en bij 250 graden
verandert de klei zelfs geheel van
structuur. En dat betekent dat men
omwille van de veiligheid voor de
toekomst het radio-actieve afval ze
ker 50 jaar wil laten afkoelen voordat
ze onder de kleikoepel gestopt kan
worden. En uit dat gegeven put Euro
chemic weer hoop. Want in 50 jaar
kan, hoe zuinig en veilig men er ook
mee omspringt, de voorraad aardig
aangroeien de kans op onveiligheid
ook groter worden. En Eurochemic
kan door opwerking de voorraden
verkleinen. Vandaar dat men er van
uit gaat dat de heropening van Euro
chemic en het begin van de experi
menten van het SCK hand in hand
gaan, maar het is ook in België de po
litiek die daarin het laatste woord
heeft.
