NA RECORDVLUCHT VAN DRIE KOSMONAUTEN:
B
Weekend:
Bevrijding '44:
Ook Antwerpen
werd onderschat
Oude fabrieksglorie
breeduit in beeld
Slapeloosheid
te lijf
via een cursus
A ZEELAND 5
Organisator van
Rock Torhout
ziet muziek
in wielerploeg
tv-programma's
op de achterpagina
t IPiPf Ww
ijna onvoorstelbaar dat een mens het
uithoudt: 237 dagen 'huisarrest' in een
soort stacaravan op een kleine 300
kilometer boven de aarde. Toch hebben de
Russische kosmonauten Leonid Kizim,
Wladimir Solovjov en Oleg Atkov dat
klaargespeeld. Uit hun recordvlucht
blijkt dat het inderdaad mogelijk is
permanent bemande ruimtestations in
een baan om de aarde te hebben en
langdurige ruimtereizen te maken,
bijvoorbeeld naar de geheimzinnige
planeet Mars.
Koppelmogelijkheden
Een doorsnede van het Russische ruimtestation:
Gespecialiseerd
Lanceerbasis
nktnhpr
DAGS ADVENTISTEN
(Goede Herderkerk)10
"n.
g (Doopsgezinde kerk);
('t Anker); 9.15 u.
ktober
DE KERKDIENSTEN
g: 10.30 u. ds. H. Valk.
ds. H.v.d. Berg.
.30 u. ds. W. Meeuse.
9.30 u. mevr. M. Taalman.
Biervliet.
'enst te Retranchement
.30 u. ds. Buissing-van
ds. W. van Meeuwen.
9 u. ds. R. Hartog.
u. ds. R. Hartog.
t: 11 u. ds. M. van Manen
10 u. ds. P. Feenstra.
10.30 u. dhr. H. Schoen
utelande.
ment: 11 u. ds. C. Balk.
~nt: 9.30 u. dhr. van Vliet
e: 9.30 u. ds. M.v. Manen,
r Muiden: dienst te Sluis
9 u. ds. H. Valk.
u. ds. C. Balk.
1 u. dhr. H. Schoenmaker
e.
(Grote Kerk): 10 u. ds. c
rn. (Goede Herderkerk)
Koelman. 19 u. mevr. M
de Ruiter, Biervliet, (bp-
erk)9 u. ds. E. Rietveld,
kerkje: Zie Nieuwvliet.
11 u. ds. W. Meeuse.
11 u. ds. H.v.d. Berg, Axel
11 u. ds. M.v. Manen
Gezam. dienst in Nieuw-
MEERDE KERKDIEN-
en 17 u. dhr. B.v.d. Wal,
en 15 u. ds. D.v.d. Meulen,
(Noordstraatkerk): 9 u.
Best. (Opstandingskerk):
u. dhr. D. de Best.
10 en 15 u. ds. M. Voet.
rg: 9.30 u. ds. J. Paksy.,
9.30 u. kand. W. Jansen,
17 u. kand. M. Lourier,
11 u. dhr. W. Jansen,
ke: 9.30 en 14.30 u. ds. A.
leewijk.
R MEERDE KERKEN
MAAKT)
n 15 u. ds. J. Verkade.
.30 u. ds. C. Mewe, 15 u.
ul.
n: 10 en 15 u. ds. C. Mewe.
10 en 15 u. leesdienst.
LIJKE GEREFORMEER-
10 en 15 u. ds. L.v.d. Meij.
EZINDE GEMEENTE
g: 10.30 u. ds. L. Klander-
ES HEILS
n (gebouw Donzevisserstr.)
iligingssamenkomst. 19 u.
ssamenkomst.
kerkdiensten
- ZUID - BEVELAND
3arochie Maria Magdalena
zond. 8.30 en 10 u.
H. Willebrord, Molenstr.
\i. zond. llu.
:rt - O. L. Vrouw Onbevlekte
enis, zat. 17 u. zond. 11 u.
>rd, zat. 10.30 u.
- H. Eligius, zat. 19 u. zond.
Bath.- H. Jozef, ofwel zat.
ofwel zond. om 9.30 u. (om de
- H. Anna: ofwel zat. 19 u.
id. 9.30 u. (Om de 14 dagen).
e - O. L. Vrouw Hemelvaart,
zond. 9.30 u.
ZEEUWSCH - VLAANDE-
•urg - Maria Hemelvaart,
zond. 8 en 10 u.
t - H. Maagd Maria Onbe-
itvangen, zat. 19 u. zond., 10
- H. Barbara, zat. 17 u.
u. Tot 7 aug. elke woe. om 19
Maria Hemelvaartzat. 19
10 u.
H. Bavo. zat 19 u. zond. 9 u.
aat - H. Eligius. zat. 17 u.
ijke
u.
- H. Eligius. zat. 19 u. zond.
H. Petrus Apostel.
it - Maria Sterre der Zee.
te - H. Maria Hemelvaart,
zond. 10.30. Huize Emmaus.
15 U- IQ
Johannes de Doper. zat. 1»
en 10 u.
EREN ,e
urg - H. Petrus en Paulus.
dstr. zat. 19 u. zond. 10 u.
trum De Hoeksteen, Rozen-
n, zond. 11.30 u.
en: Paauwenburg. Kerkcen-
n Hof, A. Gogelweg: zona
Lieve Vrouwekerk, Singei-
zond. 9.30 u.
Martinuskerk. zond. 10 u.
g- Willibrorduskerk- zona.
ZEEUWSCH - VLAANDE-
H. Hendrikus. zat. 19 u. zond.
H. Willibrordus. zat. 19 u.
en 11.30 u. ,n0
- Maria ten Hemelopenmg-
zond. 9 u. n^npr
teen - H. Johannes de Doper-
zond. 10 u. Doiiiiis
ipelle - H. Petrus en Pauius-
en zond. 11.30 u. t
»pe - O. L. Vr. Visitatie, zal
d. 8 en 10 u. 1Q a
ijk - H. Catharina. zat.
- H. Theresia. zat. 19 zond'
■zande H. Martinus. za
ond. 9 en 10.30 u.
it - H. H. Philippus en Jaco
19 u. zond. 8.30 en 10 u.
larde - H. Cornells, zat. if u
Namen - H. Jozef. zat. 17 u.
je°-UH. Willibrordus. zat. 19
ÉUjk - H. Gerulphes. zat. 19 u
-St. Antonius. zat. 19u. zond-
- H. Gerardus Majella. zat
d. 8 en 10 u. t 19
1. Gregorius de Grote, za
neU: O. L. Vr. Hemelvaart
zond. 9.30 u. uivaart-
Gent - Maria Hemelvaa
aatn-H "Pastoor van
H. WillibrordusfTnm-
t). zat. 19 u. zond 9.18 en
ezen Christus: Maand.
zond. 9.30 en 11 uur
Kruiskerk, zond W
pe - H. Maria Hemeiv
zond 9.45 u.
ebistenkekken
ren »nnd. 8.45
■g (Badhuisweg) - zonu
ode (Bosweg) - zo"4 10 u'
2ATERDAG 6 OKTOBER 1984
Russen willen vaste voet in de ruimte
De nieuwe recordhouders ruimtevaren. Van links naar rechts: Leonid Kizim,
Wladimir Solovjov en Oleg Atkov.
Door Piet Smolders
Hl „De aarde is de wieg van de
H mensheid, maar je kunt niet
altijd in de wieg blijven." Dat
M. is de lijfspreuk van de Rus
g Konstantin Tsiolkovsky
M (1879-1935), die op zijn graf in
H Kaloega ten zuiden van Mos-
H kou staat te lezen. Al rond het
H begin van deze eeuw be-
schreef Tsiolkovsky de com-
M plete ontwikkeling van de
ruimtevaart, tot en met ruim-
H! tewandelingen, maanreizen
en grote ruimtestations in ba
ll nen om de aarde. Zijn boek-
werken vormen de bijbel van
de Russische ruimtevaartdes-
kundigen. In hoofdlijnen
s| volgt de Sovjet-ruimtevaart-
ontwikkeling de beschrijvin-
gen van deze dove wiskunde-
M onderwijzer, die in zijn tijd
natuurlijk hartelijk uitgela-
chenwerd.
„Het creëren van ruimtestations
met elkaar afwisselende bemannin-
gen is de hoofdweg van de Sovjet-
ruimtevaart", zei Brezjnjev, die zich
erg veel gelegen liet liggen aan de
=j „bestorming van de kosmos" en naar
wie kortgeleden het trainingscen-
trum voor ruimtevaarders werd ge-
noemd.
De Russen zijn druk bezig met het
waar maken van de dromen van
Tsiolkovsky. Eerder dan de Amerika-
nen zullen zij een grote permanente
basis in de ruimte hebben: binnen
twee jaar wordt met de bouw ervan
een begin gemaakt.
Het Russische ruimtestation, dat
een massa van minstens 120 ton zal
hebben, zal worden geassembleerd
uit afzonderlijk te lanceren modules,
volgens een ontwerp dat voortdurend
kan worden aangepast aan nieuwe
behoeften en ontwikkelingen.
De Russen beschouwen ruimtesta-
=j tions als de Saljoets 1 tot en met 5,
voorzien van EEN koppelinrichting,
als stations van de eerste generatie.
Die werden gebruikt tussen 1971 en
1977. De Saljoets 6 en 7, met twee
jS koppelopeningen, worden tot de
tweede generatie gerekend. De Sal-
joet-7 vliegt al sinds april 1982 in een
baan om de aarde (op een hoogte van
rond de 300 kilometer) en wordt vrij-
wel continu bemand door twee of drie
kosmonauten. Aan dit type station zit
in de standaardsituatie aan de voor-
kant een bemanbaar Sojoez-T ruim-
teschip vast (dat de kosmonauten
aan- en afvoert) en aan de achterkant
een onbemand Progress vrachtschip,
dat voor bevoorrading en voor afvoer
van afval zorgt.
Tot de derde generatie behoort het
uit afzonderlijke modules in een baan
om de aarde samengestelde 'kosmits-
jeskaja stantsia', het volwaardige
ruimtestation dat een groot aantal
koppelmogelijkheden biedt. De mo-
dules die hiervan straks deel gaan
uitmaken werden in de afgelopen ja-
ren getest: een keer werd zo'n module
gekoppeld aan de Saljoet-6 en een
keer aan de huidige Saljoet-7, waar-
mee het leefvolume van dat ruimte-
Een artistieke impressie van het
ruimtehuis Saljoet-7, met daaraan
gekoppeld (op de voorgrond) een
speciale module, zoals die welke
straks deel uit zullen maken van
een permanent ruimtestation.
- FOTO'S DE STEM
1. Remraket vrachtcapsule
2. Parachuteruimte vrachtcapsule
3. Vrachtruim vrachtcapsule
4. Motorcompartiment, met naar voren en naar
achteren werkende raketmotoren
5. Zonnepaneel, 20 m2
6. Laboratorium- en leefruimte Astronomische
module (netto leefruimte 50 m3)
7. Rendez-vous radar
8. Zonnepaneel hoofdmodule, 20 m2
9. Sluis voor uitzetten apparatuur en afval
10. Bed
11. Hulp-zonnepaneel (4,6 m2), aangebracht
door kosmonaut
12. Zonnepaneel hoofdmodule, 20 m2
13. Rendez-vous radar
14. Kosmonaut
15. Koppeling Sojoez/hoofdmodule
16. Rendez-vous radar Sojoez
17. Telemetrieantenne
18. Communicatieantenne
19. Zonnepaneel Sojoez, 8 m2
20. Rem- en stuurraketten Sojoez
21Zoekantenne rendez-vous operaties
22. Zonnepaneel Sojoez, 8 m2
23. Periscoop voor handbestuurde koppeling
24. Motorcompartiment Sojoez
25. Driepersoons Sojoez-cabine (2 ramen)
26. Overstapruimte Sojoez
27. Zoekantenne rendez-vous operaties
28. Overstapruimte hoofdmodule
29. Luik voor ruimtewandelingen
30. Handgrepen voor ruimtewandeiende kosmo
naut
31Zonnepaneel hoofdmodule, 20 m2
32. Zonnepaneel hoofdmoduie, 20 m2
33. Leefruimte met externe radiator (uitstraling
overtollige warmte), totaal 100 m3.
34. Zonnepaneel module, 20 m2
35. Leef- en werkruimte biologische module
36. Doorgang naar toilet- en aggregatenruim
37. Afsluitbaar luik
38. Aggregaten- en motorruimte
39. Stuurraketjes (6 stuks)
40. Koppelopening
41Antenne voor communicatie met aarde
42. Vrachtruimte Progress bevoorradingsschip
(totale vrachtcapaciteit 300 kg
43. Brandstofreservoir voor bijtanken ruimtesta
tion
44. Telemetrieantenne
45. Zoekantenne rendez-vous operaties
46. Motorcompartiment Progress
47. Flitslicht
48. Zonnepaneel module, 20 m2
49. Afgescheiden module
50. Afgescheiden vrachtcapsule, vuurt remraket
af voor terugkeer naar aarde.
station (100 kubieke meter) tijdelijk
met de helft werd vergroot.
Kosmonaut Valeri Koebasov,
ruimtevaarder en constructeur, ver
telde me in Moskou: „Met een module
bedoelen wij een ruimtevaartuig dat
naar het kern-station gaat en gespe
cialiseerd is. Het bevat bijvoorbeeld
astronomische apparatuur (dan noe
men we het een astromodule) of ap
paratuur voor het uitvoeren van
technologische experimenten. Dat
laatste is dan een technologische mo
dule. Na uitvoering van de opdracht
kunnen we die module afkoppelen en
er verder niet meer mee werken. De
apparatuur hoeft dan niet in het sta
tion te blijven, zoals tot nu toe het ge
val is."
De Russen bouwen vier verschil
lende typen modules: een voor astro
nomisch-, een voor technologisch-,
een voor biologisch onderzoek en een
voor aardobservatie. Dergelijke ge
specialiseerde eenbeden kunnen ook
voor een deel van de tijd los van het
station opereren. Het is denkbaar dat
ze om te beginnen even aan het sta
tion gekoppeid worden, door de kos
monauten bijvoorbeeld van filmma
teriaal of grondstoffen voorzien, om
vervolgens ergens in de nabijheid te
gaan 'hangen'.
Na een aantal weken of maanden
automatisch te hebben gewerkt zou
den ze, geleid vanaf de aarde, het sta
tion weer kunnen opzoeken om door
de kosmonauten opnieuw op een vrij-
vliegend bestaan te worden voorbe
reid. Aan het eind van hun actieve
periode zou hun vrachtcapsule door
de kosmonauten kunnen worden vol
geladen met belicht filmmateriaal en
automatisch vervaardigde produkten
(zoals nieuwe metalen, kristallen en
medicijnen) waarna de hele module
wordt afgekoppeld. Op een veilige af
stand van het station maakt de
vrachtcapsule zich los, vuurt een
remraket af en keert met zijn kostba
re lading terug naar de aarde om een
parachutelanding te maken.
In direct verband met de gespecia
liseerde aard van de modules zal de
behoefte aan gespecialiseerde kosmo
nauten groter worden. Pure weten
schappers zullen volop de kans krij
gen op hoog niveau onderzoek te
doen. Zij zullen het gedrag van aller
lei levensvormen (inclusief dat van
hun soortgenoten) bij nul-zwaarte
kracht bestudecen, olie- en gasvoor
raden opsporen, het weer continu vol
gen).
Er zal in de wat verder verwijderde
toekomst sprake zijn van niet EEN,
maar van verscheidene Russische
ruimtestations, die in verschillende
banen lopen, afhankelijk van hun
primaire doelstelling. De Saljoets
draaien in een baan waarvan het
•vlak een hoek van 57 graden maakt
met de evenaar. Zodoende wordt de
Sovjet-Unie goed bestreken voor het
maken van fotografische inventari
saties. Maar het kan ook interessant
zijn een ruimtestation in een baan
precies boven de evenaar te hebben
(bijvoorbeeld voor het bestuderen
van ontwikkelingslanden) of in een
baan om de polen.
Deze laatste baan is met name ge
schikt voor het maken van complete
en frekwente foto-inventarisaties
van de aarde (ook militair interes
sant) omdat de aarde dan precies on
der de baan door draait en elke plaats
per dag twee keer in het zicht van de
camera's komt. Kortgeleden hebben
Sovjet-kosmonauten in het zuidpool
gebied getraind in het overleven na
een noodlanding. Dat wijst al op een
verhoogde interesse voor dit soort
missies. Bij de huidige 57-graden
baan is het uitgesloten dat Russen in
de buurt van de polen neerkomen.
Toekomstige grote ruimtestations
van de Sovjets zullen niet alleen fun
geren als onderzoek- en waarne
mingsinstituut op hoog niveau, maar
ook als lanceerbasis en ruimtehaven.
Daar zullen raketten worden klaar
gemaakt voor vluchten verder de
ruimte in, naar zeer hoge banen om
de aarde (ideaal voor communicatie
satellieten), naar de maan en de pla
neten. Terugkerende raketten en son
des zullen bij het station kunnen af
meren. Dat zal bijvoorbeeld gebeuren
met een automaat die terugkomt met
een bodemmonster van de planeet
Mars. Veiligheidshalve zal men dat
eerst op het station onderzoeken: je
weet immers nooit of er misschien op
Mars toch bacteriën voorkomen die
een ernstige bedreiging zouden kun
nen vormen voor de bewoners van de
planeet aarde.
Hoewel de Russen werken aan de
ontwikkeling van een eigen space
shuttle, zullen zij voorlopig hun
ouderwetse maar overigens wonder
wel funktionerende ruimtetransport
systeem blijven hanteren. Stap voor
stap gaan ze verder met het uitbou
wen van hun ervaringen. De langste
bemande ruimtevlucht heeft nu dus
237 dagen geduurd. Maar het is be
kend dat de Sovjets geïnteresseerd
zijn in nog langere bemande vluchten
- tot drie jaar! Want zo lang duurt het
om naar Mars te vliegen, daar een
tijdje te kamperen en terug te reizen
naar de aarde. Maar voor het zover is
moet er nog heel wat onderzoek en
ontwikkeling gedaan worden.
Voor wat bemande ruimtestations
betreft zal men uiteindelijk wel over
gaan op het bouwen van grote wiel-
vormige bouwsels, die langzaam om
hun as draaien. Daardoor ontstaat
kunstmatige zwaartekracht. Op die
manier zouden de bezwaren, die nu
nog kleven aan het langdurig ge
wichtloos zijn, tot het verleden beho
ren. Maar ook dat had Konstantin
Tsiolkovsky aan het begin van deze
eeuw al voorzien.
