Piet Smolders, kenner van de sterren,
ilUa «BBfflffiSBS
OFILIE:
Beter goed gestolen dan slecht zelf
bedacht', is een favoriete slogan in de
reclamewereld. Trend, nog zo'n woord,
waarmee vaak brutale naaperij bedoeld
wordt. Voor reclamemakers zijn het
SYMPOSIUM STELT PLAGIAAT IN RECLAME AAN DE KAAK
SS I ZATERDAG 29 SEPTEMBER 1984
W5
IET EN CHRIET: samen
hebben ze het heelal verdeeld.
Maar waar Chriet Titulaers
baard en zuidelijke klanken
bekend zijn van de Poolster tot
de zestien manen van Jupiter,
kan Piet Smolders als
onbekend gezicht in de
menigte over de Kalverstraat
kuieren.
Hoe komt het dat zo weinigen
deze ruimtevaart-journalist
kennen die al 25 jaar nuchter
en goed zijn werk doet en die
onder meer voor deze krant
regelmatig schrijft?
Piet Smolders, het onbekende
gezicht van de ruimtevaart
H Leerboek
Karrewiel
Mogelijkheden
Neuskegels
pijnlijke onderwerpen.
Vandaar dat de Kamer van Koophandel
in Rotterdam op 4 oktober een
symposium heeft belegd over dat naapen,
het plagiaat in de reclame. Aap dat maar
'ns na, heet het symposium over dat hete
hangijzer in de reclamewereld.
Armoede
Dagtaak
je tegen mensen: stel je
larmee maak je mensen
het alcoholisme. Als
ature alcoholist is, maar
vrij goed in de hand,
ij geregeld binnenska- I
:h bedrinkt, het mag, als
n functie invloed heeft, j
mwing blijven. Ik denk
ene kant iedereen het I
vaar het de ander niet
e geven aan zijn natuur
dit ogenblik is overi-
Is niet beslist of homofi-
ze tot de menselijke na
dat men die eigenschap
vrijelijk moet uitleven,
of meer de beslissende;
1 l
staat al zolang de men$
mens bestaat, heeft men
judingen buiten het hul
nd. In het algemeen lijkt
- het is de vraag hoe
net de emancipatie wil
ime aard van de man, al-;
-h aangetrokken voelen
lene vrouwen, een hard
vil nog niet zeggen dat
aard de vrije loop moe|
et bij de vrouwen even-.
- wat ik beslist geloof -
ot verscheidene mannen
i voelen, moeten ze: I
haar beurt toegeven
is het een kwestie van l
d ik als norm; dat norm-;
iteen."
2 I
rees voor groeiend racis-
imenleving
dat zuiver racismes
chten om het ras, bij Ne-
iet in sterke mate wordt
Ie 1 speelt een rol dat bit
toevloeiing van vreemf
genen die in wat bekrom-,
(idigheden leven of zelf j
van de woningnood zijnJ
sn dat buitenlanders ook
le verzorging krijgen en
lUisvest. Iemand van 29.
acht voor een woning in
staat, kan het op een ge-;
niet verkroppen dat een,;
n 'vreemdeling', na drie
zelfs op staande voet een
Een en ander gaat ge-
;eleurgestelde verlangen'
jg je bitterheid en dez
bij uiterlijke kenmerken;
aan toevoegen: als u die
kenmerken strikt neemt
louter van animale aard
>dang eigenlijk toch al be;
niveau van de mens te
boren
n,
an
iili
en
:ts
i een 1
aten
nate
onder
net
imgaan;
?rs
il
ik
in,
schap
n
en.
iS,
ken
/al,
ad
elens wordt ingespeeld.
waar, maar helaas wordt
is bevorderd door onver».
:id. Onverstandig beleid is
toewijzing van woningen,
an gekleurde wijken. Een
'aat, met 300,400,500 man-
;n, kinderen kan heel goed
vijf 'vreemde' gezinnen
ar de 300,400, 500 personen
aepen die plotseling voo
gaan bestaan uit degene
ren en getogen Neder*
zo'n straat, zo'n laan,
het niet aan. Dat is vra-
iilijkheden.
trouwens - dat is hele-
om ons op te beroemen,
l kwestie van de wer
spreken-van nature
van selectie als N
«r elkaar. U moet eens;|
wie u niet wilt dat
gaan; of, louter bi]
blijvend, naast wie j
itten; of naast wie
vilt schuiven. Ik zie u I
wat deftig uitgedrus
ap der heiligen, in e*
krioelende kerkba
die dingen moet me
En overigens, m
daar ligt de ren***,,
ontluizen.
lor
irtij?
lang
het verbieden van de
een partij nietdmdd
tegen wet en rec^ ken.l
t verboden gaan wette
goed zijn, dat ik o
verband met meu j
verbod van de Certruffl
op dit ogenbUk z
in strijd zijn met w
democratie wil.
iet
iel
in
en
maar
in
Door Jan Koesen
Geen elektronisch mirakel of Chriet
Titulaer drijft ons naar de winkel. En
1= passant verkoopt hij in ademloos
tempo zijn imago, flanst hij het ene
M boekje na het andere in elkaar en is
het duidelijk dat het universum en
alle krachten daarin (van die van het
sü atoom tot het geweld van quasars), in
|H dienst staan van het mannetje met
die prothese waarvan wij moeten ge
in loven dat het een baard is.
Toch is de informatie van Smolders veel de-
gelijker, zijn kennis van ruimtevaart is breder
en bovendien heeft hij toegang tot de gegevens
uit de Sowjet Unie. Hij woont in een van de
Acht Zaligheden van Brabant: Netersel in de
Kempen. Het ligt er weinig kosmisch bijeen
schoon dorp waarvan Wim Sonneveld gezon-
gen kan hebben.
„Ik was zeg maar tien jaar, en we woonden
buiten, op een boerderij. Het was ontzettend
donker in die tijd, er was geen straatverlich-
ting. Ik keek omhoog en verwonderde me
ademloos over de sterren, waarbij ik met fiets
s en al in de sloot donderde. Dat was mijn eerste
confrontatie met de Wetten van de Zwaarte-
kracht."
Piet blijft omhoog kijken. Zijn moeder geeft
hem een plastic kijkertje van de V&D, „waar-
van ik het vermoeden had dat ik het nu iets
ssj beter kon zien." Hij schrijft zijn eerste boek
=5 met de kroontjespen, „ongehinderd door enige
55 kennis van zaken. Ik dacht dat onze maan ook
van Jupiter was. Natuurlijk is het boek nooit
uitgegeven."
Maar Piet Smolders heeft nu zijn Poolster
gevonden. Alles wil hij weten van het heelal en
hij begint krachtig, maar ongedocumenteerd
j in de Kempen. „We hadden thuis maar één
blad: De Boerderij en daar stond elk jaar een
j verhaaltje over sterrenkunde in."
=H Op de HBS schrijft hij een leerboek over
kosmografie over en maakt er zelf tekeningen
bij. Hij noemt het met flair voor het grote
'Hoofdzaken der astronomie'. Veertien is hij,
maar ook dit werk zal niet uitgegeven worden.
„Maar ik heb er wel ontzettend veel van ge-
leerd."
Op zijn zeventiende begint Smolders aan
zijn carrière als ruimtevaart-journalist. Om
de veertien dagen vult hij een rubriek. „Intus-
sen was ik ook voor de deftige De Tijd-Maas-
bode gaan schrijven. Maar ik was nog zo jong,
ik durfde mijn gezicht niet op de redactie te la-
ten zien, omdat ik bang was dat ze niets van
=5 zo'n broekie zouden aannemen. En daarom on-
dertekende ik met PLLSmolders."
In militaire dienst krijgt Piet de kans om
Russisch te leren, als luitenant bij de Inlichtin
gen. Hij schiet zijn eerste raketjes af: zware
mortieren. Het Russisch zal hem later in staat
stellen uit de eerste hand kennis te nemen van
de ruimtevaart-ontwikkelingen in dat onme
telijke land. Bovendien kennen de Russen geen
andere taal (of weigeren ze die te spreken).
Liefst zestien keer reist Smolders naar de ma
kers van het eerste echte ruimtevaartuig: de
Spoetnik.
De sterren blijven hem fascineren. „Maar de
ruimtevaart is nog zo uiterst miniem. Verklein
de Aarde tot een karrewiel van I meter 50. Dan
komt Space Shuttle op nog geen 3 centimeter,
amper boven de velg dus."
Spoetniks stijgen op, de Amerikanen volgen.
Plotseling is ruimtevaart een rage. De wereld
gaat rechtop zitten bij de waggelende gedaante
van Neil Armstrong, de eerste mens die zijn
voetstappen drukt in het stof van de Maan. En
naar Piets specialiteit is nu vraag. Zijn eerste
boek 'Amerikanen op de maan' slaat aan. Nog
veertien titels zullen volgen. Als hij 'Russen in
de Ruimte' geschreven heeft wordt hij door de
KRO-televisie benaderd. De Apollo- en Sal-
joetvluchten worden door hem toegelicht. Piet
doet het rustig en bekwaam. De informatie
blijft hangen, zijn gezicht niet. Hij is de naam
loze deskundige voor het publiek, ook al is hij
tientallen malen verschenen op de buis.
Zo is hij regelmatig te zien in KRO's 'Daar
vraag je me wat!' Maar de tijden veranderen,
het geloof in techniek verzwakt, de maat
schappij wendt zich af van die prijzige machi
nes die het militarisme lijken te veridealise-
ren. De KRO trekt zich terug. Smolders wordt
later door de TROS aangetrokken. Ondertus
sen bouwt Chriet Titulaer hevig aan zijn ima
go bij de NOS. Hij heeft alles mee voor een
bloeiende carrière op de buis, zal een Hilver
summer het later samenvatten: raar gezicht,
rare stem, rare naam.
En er ontploft geen voetzoeker of Chriet
mag de natie uitleggen wat men denken moet.
Titulaer wordt een superstar, terwijl Smolders
wat bleekjes in zijn schaduw staat. Presentatie
is meer waard dan inhoud, blijkt voor de zo
veelste keer. Als Titualer uiteindelijk ook de
TROS wordt binnen gelasso'ed, moet de buit
verdeeld worden. Chriet schept zijn 'Wondere
Wereld' terwijl Piet ons uitlegt wat er in de
daarboven gebeurt. De strijd is ongelijk. Het
Pratende Horloge tegen het trillingsgetal van
pulsars, de Sherry Serverende Robot tegen het
koolzuur-gehalte van de atmosfeer van Venus.
„Ik heb nu een afspraak met de TROS. Elk
jaar mag ik een dokumentaire maken van een
half uur, naast de onderwerpen die ik bij Ak-
tua TV behandel. Mijn eerstvolgende uitzen
ding is op 29 september waarin ik de mogelijk
heden van leven op andere planeten bespreek
onder de titel 'Hallo, is daar iemand?"'
Daar zij n twee tegenstrij dige theorieën over.
De eerste zegt, dat met zo'n ontzaglijke over
daad aan geschikte planeten het onvermijde
lijk is dat de situatie zoals op de Aarde zich
herhaalt. De andere filosofie beweert stellig
dat de Aarde enig is. Beide partijen hebben
krachtige argumenten.
„De Amerikanen hebben een zeer grote
computer aan een antenne gekoppeld. Die
computer kan straks 8 miljard kanalen tege
lijk afluisteren. Als hij regelmatige signalen
ontdekt, die op intelligentie duiden, slaat hij
alarm. Het vermoeden bestaat da.t de computer
straks vele malen per dag alarm zal slaan om
dat er nogal wat regelmatige radio-bronnen
zijn. Alle bevindingen worden met de hand na
getrokken. Maar als men iets vindt, dan is dat
de meest spectaculaire ontdekking van de
mensheid. Het is eigenlijk te dol dat het heelal
eigenlijk alleen voor ons zou zijn. We weten nu
dat overal in het heelal dezelfde elementen en
dezelfde bouwstenen worden aangetroffen. Je
zou kunnen zeggen dat de situatie gunstig is
voor leven op koolstof-basis, maar dan wel in
alle mogelijke verpakkingen. Ik vind persoon
lijk dat alles er steeds meer op gaat wijzen dat
de Aarde geen bijzondere plaats in het heelal
inneemt. Zelfs onze zon is maar middelmaat."
Wat is het verschil tussen de wijze waarop
de Russen en Amerikanen hun geheimen
blootgeven? „De Amerikanen geven je prima
alle informatie, maar wat harteloos en onper
soonlijk. Bij de Russen moet je maar afwach
ten wat je krijgt, soms krijg je niets, soms
meer dan je vraagt. En ze zijn veel persoonlij
ker, veel hartelijker. Ik heb daar nog nooit iets
van censuur meegemaakt. Het materiaal is
soms niet hoogstaand, maar als je er komt, ben
je hun Gast. Bij de Amerikanen kan er niet
eens een kopje koffie af als je net over de Oce
aan hebt gevlogen. Bij de Russen krijg je kof
fie en wodka en cognac en cadeautjes, noem
maar op."
In zijn carrière heeft Smolders praktisch al
les meegemaakt wat de astronauten beleven,
zij het in gesimileerde omstandigheden. Hij
heeft in diverse raketten, neuskegels en ruim
tevaartpakken gezeten, hij is gewichtloos ge
weest en heeft over deze ervaringen bericht.
„Ik heb een filosofie, ik wil de mensen meer
bieden dan informatie. De Club van Rome zei
destijds dat het nu wel bekeken is op Aarde,
tenzij we allemaal een mesthoop voor de deur
hebben. Maar dat waren oude mannen van
Piet Smolders, nog jeugdig, over
handigt in 1965 aan Amerika's eerste
echte astronaut John Glenn een door
hemzelf geschilderd portret. In het
midden Jan van Beek van de Ameri
kaanse ambassade.
1972, ze hebben niet verder gekeken dan hun
Aardse neus lang is. Kijk om je heen, alles is er
in overvloed. De zon heeft meer energie dan
we ooit voor een fractie kunnen opmaken.
Voor grondstoffen beschikken we over de pla
neten, de manen, de meer dan een miljoen as
teroïden. Daarbuiten zijn alle mogelijkheden,
er is geen reden om binnen de bebouwde kom,
binnen de Aarde, te blijven. Als politici iets
van ruimtevaart wisten, zouden ze zich wat
bescheidener opstellen. Alles heeft te maken
met de vraag hoe de toekomst zich ontwikkelt.
We zullen de ruimte moeten koloniseren. De
zon zal eens ontploffen, akkoord, dat is nog
heel ver weg, maar de bevolking neemt expo-
nentioneel toe. Theoretisch is het zo, dat de
Massa van de mensen groter zal worden dan
die van de Aarde. Dat is natuurlijk onzinnig,
maar de bevolkingsaanwas duidt er toch op
dat er nu iets moet gebeuren. We moeten op
langere termijn denken.
En wat hebben we al met ruimtevaart be
reikt? De mensen vragen het me steeds. Dan
antwoord ik: de teflonpan, chips, computers,
onbrandbare pakken voor brandweerlieden,
met de ogen bestuurbare karretjes voor tataal
verlamden, medicijnen vooral voor immuni-
teitsziekten. Op zich is dit nauwelijks een
rechtvaardiging van de enorme kosten van
ruimtevaart. Maar ieder vindt het wel nor
maal dat hij de Spelen van LA direct op de
buis ziet, zonder dat hij denkt aan die satelliet
die daarvoor nodig is. En wij vinden het de ge
woonste zaak om met een nichtje in Australië
te bellen. Satellieten maken weerkaarten, kij
ken door de grond heen naar grondstoffen,
zoeken verziekte plekken in bossen en akkers
op."
Geen behoefte aan een reisje naar de Maan?
Graag, zegt Piet met vochtige ogen, „dol
graag." En met de armen om zich zwaaiend.
„Maar in Netersel vind ik het ook prima. Ne
tersel is de beste plek in het heelal."
Door Rinze Brandsma
„En öf het een probleem
is", zegt de Rotterdamse
reclameman Jan Brun-
sting, een van de organi
satoren. „Op jaarbasis
wordt voor miljoenen ge
pikt, platweg gezegd. De
uurtarieven van ontwer
pers, fotografen en illu
stratoren belopen gauw
100. Maken zij iets
nieuws, dan kost dat ze
ker een dag of twee, je zit
dus zo al op een paar dui
zend, de rest van de kos
ten niet meegerekend.
Ideeën worden om de ha
verklap gejat. Tel dus
maar op. Allemaal ge
derfde inkomsten."
Op het symposium laat een
keur van deskundigen hun licht
schijnen over het plagiaat. Ge
leerde voordrachten over imita
tie, een forum, voorbeelden uit
de praktijk. Aan het eind reiken
de organisatoren de 'Naaap' uit
aan de organisatie die het beste
andermans ideeën naaapt. Dat
wordt een pijnlijk moment. En
des te spannender, omdat de
uitreiking geschiedt door een
nageaapte André van der Louw,
een dubbelganger dus van de
Rijnmond-voorzitter (zelf ook
in het echt aanwezig) en omdat
het trofee-aapje in kwestie
(merk Monchichi) zelf massaal
nageaapt is in Taiwan. Er was
een rechtzaak voor nodig, om de
naaap het oerwoud weer in te
sturen.
De Rotterdamse organisato
ren hebben het plan, de naaap
jaarlijks door het reclameblad
Adformatie te laten uitreiken,
om zo regelmatig grove geval
len van plagiaat aan de kaak te
stellen.
Jan Brunsting: „Ieder recla-
metiep dat er niet uitkomt, ver-
Vignet van het naap
erij -symposium.
- FOTO'S DE STEM
grijpt zich aan een al eerder be
dacht voorbeeld. Het gebeurt
zoveel, meestal uit creatieve ar
moede. Nou kan je dat blijven
constateren, maar daarmee ban
je het naapen niet uit. Met
rechtzaken ook niet, want de
rechterlijke macht bezit vrij
weinig deskundigheid op dit
punt. Bovendien zijn de juridi
sche procedures tijdrovend en
kostbaar."
Een voorbeeld. Een recent
kort geding wegens naapen van
een shagverpakking kostte de
fabrikant aan voorbereidings-
kosten alleen al 25.000 gulden.
„Daarom kunnen alleen de echt
grote jongens er werk van ma
ken."
Brunsting noemt een pla
giaat-topper: „Al die stickers
met die hartjes. Ooit heeft
iemand, om New York te pro
moten, de kreet I love NY be
dacht, met voor love een rood
hartje. Nu zie je dat hartje op
duiken bij de meest uiteenlo
pende kreten: over sporten, over
steden, over meisjes, over sex.
Super-pikwerk allemaal."
Nog een voorbeeld. „Een paar
jaar geleden kwam Shell met de
kreet 'Shell helpt', voor het eerst
sinds lange tijd (want dat was
taboe in de reclamewereld) met
cursieve letters en onderstreept.
En ineens barst het van de re
clameboodschappen in cursief
en onderstreept. Vaak ontstaat
het kwaad van het plagiaat ook
al, als tegen de reclamebureaus
gezegd wordt: het moet onge
veer zoiets als dit of dat worden.
Sommige bureaus vinden het
nog complimenteus ook, als een
ander hun idee jat", zegt recla
meman Brunsting.
Wat is de wens van hem en
zijn mede-organisatoren van
het plagiaat-symposium? „Dat
er een betere bescherming komt
en eenvoudiger juridische pro
cedures om plagiaat aan te pak
ken."
Een van de inleiders op het
symposium zal over dat laatste
een heel andere mening hebben.
Volgens mr.Cees Crul van het
chique Amsterdamse advoca
tenkantoor Nauta Van Haersol-
te bieden de huidige Nederland
se wetten al voldoende moge
lijkheden tot aanpak van pla
giaat: auteursrecht, modellen-
wet, merkenrecht. Crul: „In ons
land krijg je in een aangespan
nen kort geding binnen een
maand wel een uitspraak."
Advocaat Crul is, met drie
collega's van zijn kantoor, ge
specialiseerd in zaken van pla
giaat (merken, auteursrecht, oc
trooien, oneerlijke mededin
ging, etc.). Landelijk hebben
aan naaperij in reclame, handel
en drukvorm 10 tot 15 advocaten
een dagtaak.
Als hij een kastdeur op zijn
kamer opent, rollen de tastbare
voorbeelden van plagiaat hem
tegemoet. De Cabbage Patch-
knuffelpoppen, de clickets, de
puzzelkubus van Rubik, regen
jassen met reflecterende stre
pen, kabouterpoppetjes naar
Rien Poortvliet, spelen, boeken.
Zij vertegenwoordigen allemaal
plagiaat-rechtzaken, waarbij de
namaak meestal in het stof beet
en terug naar (doorgaans) het
Verre Oosten kon ophoepelen.
In de ontvangstzalen van het
De trofee van het
symposium over pla
giaat, de "Naaap'.
Amsterdamse advocatenkan
toor staan vitrines vol andere
voorbeelden van plagiaat in de
reclame. Op het symposium zul
len zij getoond worden: nage
aapte mini-shirtjes van Ajax,
wc-pot-moffen, zepen plus ver
pakking, wokkels, vazen, een al
te smeuiige porno-parodie op
Suske en Wiske (mocht niet,
was hitsig plagiaat van de figu
ren zowel als van de lay-out
van het spetterend orffelag),
hapklare brokjes voor de poes,
een kruimeldief-stofzuigerde.
Mr. Cees Crul: „Een aantal
reclamebureaus zijn creatief,
veroorzaken trends. Het is niet
helemaal te veroordelen, dat
een opgedroogde reclamemaker
ergens op inhaakt. Trends mag
je navolgen, maar waar over
schrijd je de grens en wordt het
echt plagiaat? Je mag ideeën
van anderen gebruiken. Maar
ga je die puur copiëren of stop je
er wat van je eigen creativiteit
bij? Je mag, zo bleek ook weer
uit die processen rondom die
shagverpakkingen, niet door
nodeloos navolgen schade aan
richten."
Slagzinnen als 'Schat, staat de
Bokma koud' zijn beschermd
door opname in het slagzinnen-
register. In de reclamewereld
bestaat de afspraak, dat je af
blijft van andermans slagzin.
Het register helpt daarbij. Bo
vendien beschermt de auteurs
wet de maker van de tekst.
Soms, en dat komt wel voor bij
kleinere, minder gereputeerde
reclamebureaus, zijn de rechten
van de reclame overgedragen
aan de opdrachtgever.
Verbazend genoeg is er zelden
ruzie over plagiaat in wasmid
delenreclames. Maar die apen
elkaar toch vreselijk na met
hun 'wast witter dan wit'-ge-
neuzel? Plagiaat-jurist Crul:
„Die fabrikanten weten zelf ook
wel, dat zij heel beperkte moge
lijkheden binnen hun reclame
hebben. Je vestigt de aandacht
op schoon en op wit."
En de eeuwige moeder, die
haar dochter naast een bloesje
met een hardnekkige vlek be
trapt? „Dat zie je veel, ja, op
zich een heel gewoon idee dat ze
allemaal wel eens gebruiken.
Vaak krijgen wij verontwaar
digde klanten hier: is hun leuke
idee gepikt. Tsja, moeten wij
dan zeggen, jammer, maar dat
mag, al moet die andere reclame
dan wel afwijken in de verdere
uitwerking van dat idee."
En de klacht van de reclame
wereld dat procederen te duur
is voor een klein bureau dat een
lumineus idee gekaapt ziet?
Mr.Crul: „Klopt, een kort ge
ding kost in totaal tussen de 5-
en 20.000 gulden. En win je, dan
is in Nederland de schadever
goeding maar heel bescheiden,
bij lange na niet eens voldoende
om je kosten te dekken. Ieder
een kan natuurlijk ook met een
klacht naar de reclamecode
commissie. Maar dat werkt veel
langzamer, die procedure kan
wel een half jaar duren. En al
die tijd loopt die plagiaat-recla
me dan maar door."
