De populariteit
Als het aan de Tielse
onderwijskundige drs.
Frans Winkels ligt behoren
spellingproblemen spoedig
tot het verleden.
Hij ontwikkelde het
'DeeTeetje', een apparaatje
waarop op zeer eenvoudige
wijze de juiste spelling van
ONDERWIJSKUNDIGE FRANS WINKELS
ONTWIKKELDE HET 'DEETEETJE'
W7
Belse
bollekes
ZATERDAG 29 SEPTEMBER 1984
van het Belgisch hier is
stijgende.
De import van hier door
particulieren eveneens,
want de prijzen in
Nederland liggen dertig
tot tachtig procent
hoger dan in België.
Waar moetje op letten
als bewuste,
fijnproevende
bierdrinker?
Een dorstig verhaal.
EVRIJDING '44
Verdubbeld
Vergelijking
Leuk
werkwoordsvormen
(bijvoorbeeld 'd', 't' of'dt')
kan worden afgelezen.
Een kleurig kokertje, een
beetje geïnspireerd op de
befaamde 'draaikubus' van
de Hongaarse architect Erne
Rubik.
Spelling
Tragedie
hi t*,- v 1] lil f m jMgjljP
"i UJ lil ipfc
t lUFin
IfTlOTKIlIffl
Simpel
Duidelijk
Gehamerd
W2
Door Willem Reijn
Op zondagmiddag lijkt
Baarle-Nassau een Bra
bants Valkenburg. Auto's
rijden bumper aan bum
per om liefst midden in
het centrum een parkeer
plaats te vinden, de trot
toirs zijn overvol met
slenterende mensen en
voor sommige winkels
(wellicht is een vergelij
king met enkele Oosteu-
ropese landen meer op
zijn plaats) staan rijen
potentiële klanten.
Zondagmiddag naar België,
een rondje rijden met de kinde
ren als het regent, een ouder
wetse papieren zak frites met
een fikse kwak mayonaise, een
bolleke trappist met grenadine
in een plaatselijk café, waar het
mortierorgel voor dansmuziek
zorgt. Maar sinds enige tijd ook:
naar de supermarkt om bier te
halen. Dat wil zeggen: Belgisch
bier, niet het doorsnee huis-
tuin-en-keuken-pils.
Bij de firma Bruurs in Baar
le-Nassau gaan op zo'n - vaak
regenachtige - middag heel wat
klanten met een winkelkarretje
bier naar buiten. De bak ligt
volgestapeld met De Koninck,
dubbele trappist van Westmal-
le, grote Krieken met champag-
nekurksluiting. Het zijn niet al-
BELGISCH
BIER OVER DE GRENS
VEEL GOEDKOPER
leen de sigaretten, die op voor
deel beluste Nederlanders de
grens over lokken.
Het Belgisch bier schuimt
volop in Nederland. Een insider
schat dat de consumptie van
Krieken, Kwaks en Konincks in
de laatste paar jaar is verdub
beld. Er is een steeds gevarieer
der aanbod, het valt prima in de
smaak, maar het is duur.
Door de veel hogere accijnshef
fing die de Nederlandse over
heid oplegt, zijn de prijsver
schillen met België groot. Op
een kratje De Koninck valt vlot
een tientje te verdienen door het
bij de zuiderburen in te slaan.
De aardigheid van die import
is, dat ze geheel legaal kan ge
schieden. Op bier staan per hec
toliter accijnsheffingen bij de
el blijft verboden terrein-
het stadhuis, een mispunt,
:hopaat. Hij kwam triomfan-
slden dat hij het NSB-gevaar
lad ingedrukt, dat ie die twee
had gewurgd. Ik werd ontzet-
aad en heb geroepen: Je hebt
dorven, mensen die totaal
aad kunnen doen gedood. Die
el zowat neer, hij had een
e verwacht, maar ik gebruik-
it moment even stadhuistaal
geen domineestaai. Ik was
k weet niet eens meer hoe die
kamer uitgekomen is. Ik heb
c nooit meer ontmoet. Later
re verbaasd dat ik er zo goed
ïkomen ben. Ik was tenslotte
:ester en verantwoordelijk,
tie heeft er met mij nooit over
en nee. Wel is de OD bij me
Die konden me toen wel vin-
de verantwoordelijkheid te
de oorlog arriveert er in hui-
eunis een brief van een Fran-
er. Hij is krijgsgevange ge-
vraagt of hij eens langs mag
Hij wil de vrouw ontmoeten
r tijdens de oorlog pakjes
riet Antheunis bewaart nog
en mantel van 'Zus'. Benny
u in Den Haag, zegt afstana
r te hebben van wat er met
ieder gebeurde: „Ze hebben
id met haar uitgehaald, maar
;een enkel politiek benul. Dat
vrouwen toen niet. Ze ve
rwoon onderbroeken en hem-
t zijn geen zuiver ideële m -
eweest die haar dood veroor
i. Dat is vermoedelijk ook a
aarom het de doofpot is mg
:gt geen wrok te hebben te
een mogelijke dader:
om het willen weten wat e
l is, willen weten om het een
en verwerken. Ik zou met
iraten om te weten. Dat is
ijkste".
r
)84 blijft een speurtocht n
tief voor de liquidatie
n algemene opmerkingen
üt lijfsbehoud gebeurd
h verraad" en „ze hielden
Duitsers". Oud-verzetsrnen
>en blij te zijn dat ze er
naken hebben geha°' wSCh-
Uroot Eiland in Zeeuwsen
■ren, een mysterieus gebt^
i, kreken en waterlopen.
ntte het Militair Gezag e
e boerderij in het gebitó e»
oor gevangen collabora
ipeelden zich weinig t
melen af. De sporen va"
en in de dolle dagenjan^P
•44 gebeurde zijn uitgew
ie boerderij staat ear.n°fernand
ische eigenaar *aa nuitse
de toegang waakt een
•Een paar tips voor de beginnende
liefhebber van Belgisch bier. Als
U in een café een Belgisch bier
wil drinken, begin dan niet met
een zwaar bier als Duvel. Zo'n
glas kan verrassend zwaar val
len en met twee Duvels kunt U
(inderdaad) verduveld veel last
met de politie krijgen als U naar
huis rijdt.
•Veel Belgische bieren gisten in de
fles. Dat betekent dat die bieren
een hoger alcoholpercentage
kunnen krijgen, als ze lang blij
ven liggen. Het bier kan ook wat
troebel worden, hetgeen zeker
niet inhoudt dat de kwaliteit
minder wordt. De smaak kan
wat veranderen.
•Het verdient aanbeveling om bier
onder (champagne)kurk te ver
kiezen boven hetzelfde bier on
der de kroonkurk. Het in de fles
gegiste bier heeft een betere
smaak. Proef zelf eens eerst een
fles Gueuze onder de kurk en
daarna de inhoud van een kroon-
kurkfles. De hogere kwaliteit
moet overigens wel worden be
taald.
Het heeft weinig zin een merk als
Stella mee te nemen. Een derge
lijk massaprodukt kunt U net zo
goed van Nederlands fabrikaat
nemen.
•Neem de tijd voor een Belgisch
bier. Het is een kwaliteits-, geen
kwantiteitsbier.
grens. Op honderd liter De Ko
ninck moet U 37.92 aan invoer
rechten betalen, maar u zult uw
Ritmo niet snel met zestien krat
ten volladen noch een tankauto
huren. De douane houdt als
richtlijn aan, dat bier niet wordt
belast, zolang het aankoopbe
drag niet boven de 700 komt.
Dat bedrag mag U aan 'gewone'
boodschappen zonder aangifte
invoeren, dus het moet wel
enigszins duidelijk zijn dat het
bier voor de eigen dorstlessing is
bestemd. Er wordt dan ook nooit
een particulier 'gepakt' voor
biersmokkel. Voor sterke drank
en sigaretten zijn overigens wel
de bekende restricties van
kracht.
Een prijsvergelijking is altijd
gevaarlijk. Zeker nu dezer da
gen in België een accijnsverho
ging is doorgevoerd, zodat een
afwijzing van een of anderhalve
franc zeer wel mogelijk is. Voor
de prijsvergelijking is bijgaand
een staatje van de populairste
biersoorten-opgenomen. Uit de
vergelijking blijkt dat de Ne
derlandse prijzen vijftig tot ne
gentig procent hoger liggen dan
de Belgische.
Dat zijn leuke voordeeltjes.
Toch moet je vlot een karretje
volladen om echt voordeel te
halen. Een tipje België betekent
ook voor plaatsen als Breda,
Bergen op Zoom, Roosendaal en
Terneuzen vlot vijftig tot zestig
kilometer rijden. Een tientje
aan benzinekosten wordt met
een kralje De Koninck goedge
maakt, daarna kan men pas wat
verdienen.
Volgens de heer J. Braet van
een Zeeuwsvlaamse groothan
del voelen de drankenhandels
langs de grens de concurrentie.
„Er wordt in Nederland veel
geadverteerd door Belgische
winkeliers", zegt hij. De omzet
groei van het Belgisch bier is in
dat gebied vrijwel uit. „We
moeten onze groei nu voorna
melijk halen in Limburg, Bra
bant en Zuid-Holland. Daar
hebben we geweldig veel nieu
we klanten. Ik schat dat de om
zet van Belgisch bier is verdub
beld in de laatste drie jaar".
Primarkt-bedrijfsleider Jac
Heymans uit Breda voert sinds
enkele jaren ongeveer tachtig
soorten bier. „Het zijn voorna
melijk studenten, die dat bier
kopen. Ook zijn er nogal wat
mensen die het Belgisch bier ge
zonder vinden. Kijk, dat bier is
veelal natuurlijk gebrouwen,
terwijl de Hollandse merken vol
met conserveringsmiddelen zit
ten", verklaart hij de toegeno
men belangstelling.
Over de klanten: „Het zijn
over het algemeen geen mensen
die echt veel bier drinken, daar
is het te duur voor. De mensen
zoeken iets speciaals, het zijn
fijnproevers". Veel Belgisch
bier drinken kan de consument
trouwens ook slecht bekomen.
Het bier is zowel qua smaak als
qua alcohol meestal zwaarder
dan Nederlandse pilsen. Wie
bijvoorbeeld rustig op de bank
televisie zit te kijken en drie
Duveltjes heeft gedronken, zal
bij het opstaan merken dat de
wereld er plots heel anders uit
ziet.
Het zijn de bekende Belgische
soorten die de meeste omzet ha
len: De Koninck, Westmalles
twee trappistenbieren, het Oud
Hoegaards, Duvel en Gueuze en
Kriek. „Maar de klant vindt het
ook leuk om uit het schap een
bier te pakken wat hij niet kent,
gewoon eens uitproberen", ver-
Belgische bieren
volop aanwezig in
Brabantse winkels:
lekker, maar prijzig
- foto's de stem dick de boer
telt Heymans.
Er groeit dankzij het Belgisch
gerste- en ander nat een echte
biercultuur in Nederland. Het
aantal slijters dat Belgisch Bier
verkoopt, stijgt. De Bredase
bierbrouwer Skol is eveneens in
het gat in de markt gesprongen.
'De Verenigde' brouwt zelf het 6
procent zware Oranjeboom
Royal, oud bruin en Bokbier.
Verder brouwen de paters van
de Schaapskooi het enige Ne
derlandse trappistenbier, de
Koningshoeve trappist. En uit
België worden de Gueuze en
Kriek (Kriek is gueuze, waar
aan morellen zijn toegevoegd)
van Belle Vue, de brouwerij van
Anderlecht-voorzitter Van den
Stock, ingevoerd. Niet alleen de
brouwsels van de Belgen, maar
ook die van de Duitsers zijn po
pulair: Skol brengt daarom
Schlösser Alt en Dortmunder
Kronen op de markt.
„De Koningshoeve hebben we
nu een jaar in ons assortiment",
vertelt Marijke Nienhuis, hoofd
van de pr-afdeling van Skol.
„Dat is een leuk succes. Een
klapper is het niet, we praten
niet over een gigantische markt.
We zien het zuiver als een uit
breiding van ons assortiment.
De consument vraagt daar om".
Haar verklaring voor de ho
gere bierprijzen: het duurdere
transport, de kosten van de dis
tributie, het langer blijven
staan van het bier in het schap
(lagere omloopsnelheid), de op
slagkosten en de reclame. En
natuurlijk de hogere accijnzen.
De Belgisch bierliefhebber
drinkt bewuster, bedenkt Ma
rijke Nienhuis. Met de alarme
rende cijfers over alcoholmis
bruik kan de ontwikkeling van
een echte biercultuur een goede
zaak zijn. „Zelf neem ik tegen
woordig eerder een trappist,
daar doe je drie keer zo lang
mee als met een pilsje. Het is
geen doordrinkbier om even je
dorst mee te lessen. Het is meer
een bier om gezellig mee voor de
open haard te zitten".
Onderdeel van de biercultuur
zijn ook de glazen. Het bekende
'bolleke' voor de Trappist en De
Koninck, de zeer speciale in een
houten standaard gehangen
Kwak-glazen ('Het koetsiers
bier'), de op een voetje staande
Kriekglazen, het opdienen van
het bier in de juiste kelk of fluit
is voor de ware liefhebber een
voorwaarde om van zijn bier te
genieten. En ook voor dit deel
van de cultuur geldt dat het
loont om te kijken waar men de
gewenste glazen koopt. Voor
een Westmalle-Trappist-glas
hebben we een prijzen van een
rijksdaalder tot zeven gulden
geconstateerd.
Ofwel: Belgisch bier kan best
betaalbaar blijken.
Een prijsvergelijking
Nederland
België
Gueuze Belle Vue
37,5 cl
1.98
1.28
75 cl
3.35
2.60
KriekBelle Vue
25 cl
1.39
0.90
37,5 cl
2.39
1.39
75 cl
4.45
2.72
De Koninck
25 cl
0.93
0.53
Westmalle
triple-trappist
1.78
1.22
dubbel-trappist
1.59 (1.39)
0.85
Palm
0.93
0.61
Roodenbach
1.19
0.66
Duvel
1.98
1.33
Oud Hoegaards
0.99
0.61
Grand Cru Hoegaarden
1.79
1.22
Pauwel Kwak
1.79
1.22
De Belgische franc is tegen een wisselkoers van 5.55 cent ge
rekend. Dat is de prijs die U moet betalen als U francs met een
giro-betaalkaart opneemt. De prijzen zijn gebaseerd op opga
ven van de Primarkt te Breda, drankhandel Baetsen in Horen
donk (België) en supermarkt Bruurs In Baarie Nassau. Afwij
kingen zijn mogelijk.
Door Harry Janssen
TIEL - Een kleurig peperbus
je met draaibare deksel. Dat
is het 'Ei van Columbus' ofwel
het 'DeeTeetje van Frans
Winkels'.
De onderwijskundige Winkels (47),
werkzaam bij de School Advies- en
Begeleidingsdienst Rivierenland in
Tiel, heeft zich het lot aangetrokken
van de tallozen die telkens weer in de
knoop raken met de spelling van de
Nederlandse taal.
„Er zijn heel wat mensen," zo luidt
zijn overtuiging, „die er gewoon niet
toe komen iets op papier te zetten,
omdat ze bang zijn fouten te maken."
Hij bedoelt dan mensen die hun lage
re school en vaak nog vervolgonder
wijs achter de rug hebben. Die men
sen voelen zich onzeker, weten niet of
Spelling van uit de handjes
ze een 't', een 'd' of een 'dt' moeten
schrijven.
Taal is communicatie, zegt Frans
Winkels, en de gesproken taal staat
natuurlijk voorop. Schrijven is het
vastleggen van die taal, het omzetten
van klanken in tekens. „En daar heb
je de spelling voor nodig. Het is
dwaas om te denken, dat je de spel
ling zou kunnen afschaffen. Maar het
is even dwaas om nodeloos veel tijd
en energie te besteden aan die spel
ling. Het is per slot van rekening een
eenvoudige truc."
Uitgaande van zijn doctoraalscrip
tie (1980) is hij gaan voortborduren op
het thema 'de spelling van de werk
woordsvormen'. „Die spelling ver
schaft de bekende moeilijkheden. Je
hoort een 't' en je schrijft in het ene
geval een 't', in het andere een 'd' en
in weer een ander geval een 'dt'. En
'te' of 'ten' moet in sommige gevallen
als 'tte' en 'tten' geschreven worden."
v\ mutl pHi f*9 r 1 fM
Drs. Frans Winkels.
Het 'spellingsbusje': draaien met de deksel om de
juiste spelling te vinden. - fotos de stem
'Een tragedie' noemt Frans Winkels
de in de loop der jaren ontwikkelde
methoden om leerlingen van lagere
scholen de foefjes bij te brengen. „Ge
middeld worden er op lagere scholen
250 lesuren aan deze flauwekul be
steed. En nog tragischer is dat na het
voltooien van die lagere school veer
tig procent van de leerlingen de spel
ling van de werkwoordsvormen niet
blijkt te beheersen".
De enkele jaren geleden alom toe
gejuichte kleurige draaikubus van de
Hongaarse architect Erne Rubik
bracht hem op een idee. 'Spelling
vanuit de handjes' noemt hij het.
Spelling spelenderwijs met een kleu
rig peperbusje („Toen hij ermee bezig
was miste ik regelmatig volle peper
busjes uit de keuken," zegt mevrouw
Winkels). Met dat 'DeeTeetje' kan 'de
truc met t-d-dt' volgens Winkels ge
leerd worden in 20 uur of minder. „En
ik ben ervan overtuigd dat het ooit in
vijf tot tien uur kan," zegt hij zelfver
zekerd.
Frans Winkels gaat uit van heel sim
pele taalgegevens: een duidelijk om
schreven persoonsvorm (bijvoorbeeld
'fiets' in 'ik fiets naar school') en even
duidelijk aangeduide familieleden
('fammetjes') van die persoonsvorm.
En het verhaal speelt in een tijd: 'nu'
of 'straks' of 'altijd' (tegenwoordige
tijd) of 'toen' (verleden tijd). Die basis
van iedere Nederlandse zin staat op
de bodem van het 'DeeTeetje'.
Wie die wezenlijke gegevens op een
rijtje heeft kan via het deksel onmid
dellijk zien wat er op papier gezet
moet worden, of via draaien met dat
deksel kan de juiste schrijfwijze wor
den afgelezen op de zijkant van het
busje. De gebruiker ziet dus in een
oogwenk - nadat hij zich de handlei
ding van het busje heeft eigen ge
maakt - of bijvoorbeeld de 't' die hij
hoort ook inderdaad geschreven moet
worden als 't' of dat er een 'd' of 'dt' in
het spel is.
Aan de hand van een onderzoek
naar de aantallen keren dat woorden
in het Nederlands gebruikt worden
(woordfrequentie-onderzoek) heeft
Frans Winkels 1054 Nederlandse
werkwoorden 'uitgeprobeerd' op het
'Deeteetje'. En er zijn inderdaad en
kele uizonderingen op de proppen ge
komen: met vormen als 'geweest', 'ge
vraagd' en 'gemoogd' heeft het spel-
lings-busje de nodige moeite. Die
worden dus opgenomen in de hand
leiding als 'uitzonderingen'. Een be
scheiden lijstje dus.
Het 'Deeteetje' komt als alles meezit
half oktober op de markt en is dan
voor acht of negen gulden ('in ieder
geval onder een tientje') mét een so
bere maar duidelijke handleiding in
de boekwinkel verkrijgbaar. De
vormgeving van de 'kleurige peper
bus' was in handen van Studio Dick
in Tiel.
Frans Winkels denkt dat het een
succes wordt. Van universiteitszijde
werd al enthousiast gereageerd. Voor
het lager onderwijs zijn al enkele be
geleidende boekjes in voorbereiding.
Maar in eerste aanleg gaat het om de
mensen die die lagere school al achter
de rug hebben. „Mensen hebben angst
om taalfouten te maken," zegt Frans
Winkels.
„Spellingfouten worden de mensen
ook steeds weer onder de neus gewre
ven. Bij sollicitaties wordt er vaak
speciaal op gelet. Daar zitten veel
mensen mee. Ze schrijven doodeen
voudig geen briefje meer naar de ge
meente of naar de krant omdat ze
bang zijn fouten te maken."
„Hoe je ook denkt over de aanpak van
het onderwijs, er zijn en blijven nu
eenmaal heel essentiële routinezaken,
vaste weggetjes die in het geheugen
geslepen of misschien zelfs gehamerd
moeten worden," vindt Frans Win
kels.
Hij hoopt met zijn 'uitvinding'
mensen te helpen zelfstandig de
schrijfwijze van de werkwoordsvor
men te leren ontdekken. Mensen die
hun lagere-schoolkennis willen op
frissen of bezig zijn voor een midden
standsdiploma. Mensen die wél vol
doende aanslagen halen bij het type
diploma, maar te veel spelfouten in
hun tekst hebben. Ook voor buiten
landers die Nederlands leren lijkt het
'DeeTeelje' een bruikbaar hulpmid
del.
Aan 'trucs' 'ballast' en 'flauwekul'
moet volgens Winkels niet te veel tijd
verknoeid worden. Met instemming
citeert hij een stelling van de journa
list Laurens ten Cate uit 1972: „Taal is
iets anders dan spelling. Taal is het
mooie meisje en de spelling de lelijke
jurk die zij draagt. Pas als de spelling
wordt veranderd tot een doorkijk-
bloes, pas dan kunnen we zien hoe
taal eigenlijk is. Dit onzedelijke werk
moet met kracht en vrolijkheid wor
den aangepakt, zodat nog binnen en
kele jaren de beslissing kan vallen et
telijke generaties zielige kinderen te
bevrijden van de idiote last die be
staat uit karrevrachten overbodige t's
en d's, ei's en ou's en zo verder."
