Politiek spel, of koningin ais pion Het Waterloo van een kampioen-ondernemer Hongkong-akkoord voordelig voor Londen en Peking De eeuwige toerist 'ONVOLLEDIGE' TROONREDE: Dl Of HM ACHTERGROND VRIJDAG 28 SEPTEMBER 1984 Half geld even..v-^i' UITBLAZEN 200 miljoen Hellend vlak Jong in de top Succes voor stille diplomatie Gelegen Uittocht Geen vergrijp Driehuizen Onroerend goed te koop aangeboden Spanbroek Voor liefhebbers van rust en natuur Ruime eengezinswoning T5 PAGINA 3 de risico's kennelijk uit hand zijn gelopen en water aan de organisatie schort. Het lot van Boskalis is nauw verbonden met de schuldenproblematiek van enkele Derde Wereld-landen De betalingsproblemen met Nigeria, Algerije en met na me Argentinië ondervindt het Sliedrechtse concern aan den lijve. De ervaringen van het concern in Algerije doen sterk denken aan de lotge vallen van RSV in datzelfde land. Conflicten over meer- werk, slechte prestaties van Algerijnse partners etc. Door Louis van de Geijn „EEN goede onderne ming onderscheidt zich niet doordat zij gespaard blijft voor tegenvallers, maar door de wijze waarop zij op die tegen vallers reageert". Die troostende woorden voegde minister dr. Jan Terlouw in mei 1982 J. Kraaijeveld van He- mert, de president-di recteur van Boskalis, toe bij de uitreiking van de Koning Willem I-prijs vanwege de veerkracht en vindingrijkheid die, dit bagger- en construc tiebedrijf kenmerkte. Terlouw doelde op de 'inci dentele' strop van dertig mil joen waarmee Boskalis even eerder de financiële wereld overviel. Woedend waren de beleggers, het bestuur van de Effectenbeurs voorop, over de gebrekkige inlichtingen van het baggerconcern. Kraaijeveld van Hemert deed verongelijkt, vond het onredelijk dat beleggers na één slippertje het vertrou wen opzegden. En hij besefte dat het jaren zou duren voor dat die deuk was gerepa reerd. Sindsdien is het tussen Beursplein 5 en Boskalis nooit meer goed gekomen. In april 1983 kwam de onderne ming met een verlies van 47 miljoen op de proppen, ter wijl tot dat moment een winstprognose van ƒ25 mil joen overeind was gehouden. In 1984 zou het beter gaan, beloofde Kraaijeveld van Hemert, die 1983 'een inci denteel verliesjaar' noemde. Daarom heeft de presenta tie van het resultaat over de van een pijpleiding In Irak. Sommige waarnemers houden het er op dat Boskalis gewoon werd overtroefd door de concurrentie. De situatie rond Argentinië, dat voor een paar miljard gulden een gasleidingnet liet aanleggen maar de rekening niet kan betalen, blijft onzeker. Een nieuwe schuldenregeling met het Internationaal Monetair Fonds biedt mogelijk aanknopingspunten. Er is sprake van dat een TERWIJL de ondernerming zelf al een paar weken 'radiostilte' betracht, worden de berichten en de speculaties rond het bouw en baggerbedrijf Boskalis (6100 werknemers) steeds meer verontrustend. Na de onverhoedse bekendmaking van een verlies van bijna 70 miljoen in de eerste zes maanden van dit jaar is het beeld verder verslechterd. Het concern stapte dezer dagen uit de race naar een vette order voor de aanleg Nederlandse overheidsdelegatie naar Buenos Aires afreist. Dat gebeurt niet in de eerste plaats om op te komen voor de belangen van Boskalis, maar voor een deel lopen die parallel met de belangen van de staat. Via de Nederlandse Credietverzekering Maatschappij is de staat garant voor een groot deel van de vorderingen op Argentinië. De verwachting Is algemeen dat Argentinië op langere termijn aan haar verplichtingen zal voldoen. Het lijkt uitgesloten dat Boskalis nog tijd heeft om daarop te wachten. Op de Amsterdamse effectenbeurs Is de handel in aandelen en obligaties van Boskalis verboden. De effectenhandel voelt zich ernstig geschoffeerd door de directie van het Sliedrechtse concern en heeft het fonds al nagenoeg afgeschreven. Daarnet had ik een vriend aan de tele foon. Hij zit min of meer in het reiswezen, al thans: zijn werk - public relations - heeft daar vele raakvlakken mee omdat verschillende van zijn cliënten mensen vervoeren over het water en door de lucht Hij was gisteren op een verga dering geweest waar hij zich weer eens 'vreselijk kwaad' had gemaakt, zei hij. Het was - be greep ik - een vergadering ge weest van reisboeren en het ge zelschap had zich voornamelijk beziggehouden, niet zondei krampachtigheid, met het be denken van een thema voor dt nieuwe reclamecampagne waarmee toeristen uit Neder land naar Engeland moeten worden gelokt. „Altijd moeten ze 'n thema hebben", brieste hij nog na, „Vorig jaar was het Heritage '84. Onzin, want die heritage ligt et al eeuwen en zal er zekei ook in 1985 nog wel zijn. Maai Heritage '85, wat natuurlijk wel gemakkelijk zou zijn geweest, vonden de thema-bedenkers zelf ook met origineel genoeg. Ik geloof dat het nu zoiets gaat worden als England Enter tains." „Ze moeten tegenwoordig overal zonodig een toeristenat tractie van maken" zei hij. „Heritage '84 bijvoorbeeld, wat was dat anders dan een poging om van Engeland's eeuwen oude erfgoed een ordinaire toe ristenattractie te maken?" En toen volgde de zin die ik graag zelf bedacht zou hebben: „het Handvest van de Rechten van de Mens zou moeten verbieden dat mensen tot toeristen wor ld ij raakte er een gevoelige snaar mee. Ik ben zelf al lang tot de conclusie gekomen dat reizen en toerisme absoluut identiek geworden zijn, tenzij je je Royal Class kunt veroorloven omdat een ander de rekening betaalt. Kom je voor je werk in Londen of Parijs dan blijkt het hotel vergeven te zijn van toe risten en word je zelf toerist. Vanaf het moment dat je klaar bent met je werk en een voet buiten de deur zet, zit je in zo'n stad onmiddellijk in het toeris tencircuit. Je ontkomt er niet aan want je bent vreemdeüng, dus toerist. Dat is op zichzelf allemaal niet zo bezwaarlijk, behalve dat het wel eens prikt dat die echte toeristen dezelfde diensten ge nieten voor de helft van de prijs die jij ervoor betaalt. Van tijd tot tijd ben je echter zelf toerist en dan geniet jij voor half geld. Geen kwaad woord over de toeristen dus, maar wel over de toeristenindustrie. Die is ooit zo idyllisch begonnen. Eerst wa ren er alleen maar reisboeken. Toen bleek dat er mensen wa ren die de beschreven reis óók wilden maken, stonden de eer ste gidsen op. Het werd wat drukker en er kwam een VW- tje dat de vreemdeling vriende lijk behulpzaam was bij het zoeken naar een pension en hem de weg wees naar de wa terval. Een kroegbaas met visie bouwde een nieuwe vleugel aan zijn herberg en nam de vrouw, die in het dorp altijd voor de bruiloften had gekookt, in vaste dienst. Nu was het dorp een hotel-restaurant rijk. Maar dat moest vol, dus de herbergier naar het VW-tje om te vragen of er niet een foldertje gemaakt kon worden van de waterval, het dorp en zijn hotel. Dat fol- dertje bleek een geniale inval te E zijn. Er kwamen meer mensen E en dat bracht de bakker op de i gedachte óók een hotel te be- E ginnen. Dat moest dus ook E weer vol. De drogist ging wan- delstokken met kunstig gesne- den handvaten verkopen. Die E kreeg hij zelf bijna voor niks E van de herders, hogerop in de heuvels. Het VW-tje groeide E het dorpje mee mee en op een E dag - de nieuwste hotels toren- den hoog boven het waterval- letje uit - was het gewoon één E van de ontelbare wervende in- E stituten wier lokroep we nu vrijwel dagelijks horen. E Sanitair Dit wordingsverhaal vol- gend wordt al snel duidelijk dat E we hier te doen hebben met een E zogenaamde kip/ei-kwestie, Wie was er het eerst: de toerist E die zelf niks kon vinden en bij E de hand genomen wilde worden of de lepe zakenman die zijn diensten opdrong en de toeris- E ten handig in manipuleerbare groepen perste?. Eerder deze maand be- E schreef ik ook al zo'n kip/ei- kwestie toen ik mijn laatste be- zoek aan Stonehenge vergeleek met m'n eerste in 1966. Toen waren we de enige bezoekers, nu stonden er wel honderd auto's geparkeerd. Waar zoveel mensen samenkomen moeten sanitaire en allerlei andere voorzieningen zijn. Die moeten E betaald kunnen worden dus wordt er een souvenirwinkeltje geopend en wordt het recht om E thee te schenken en friet te bak- ken bedacht en vervolgens ver- pacht. Als het monument niet tij- E dig was afgezet, zou het al on- der de voet gelopen zijn. Nie- mand kan nu nog tussen de ge- E heimzinnige stenen zelf rond- dolen. Kwamen daar nu spon- taan te veel mensen? Of heeft E men van Stonehenge, eeuwen lang gewoon een bezienswaar- digheid, een toeristen-attractie gemaakt en de mensen erheen E gelokt? Big Business I Het tourisme is big, big busi- E ness geworden. Zo big dat lang- zamerhand alles wat interes- sant, mooi en bezienswaardig is in de wereld wordt verpakt in E toeristische attracties. Wat E mooi was, maar lang geleden door de tijd werd achterhaald, wordt 'herschapen' en zonder blikken of blozen als authen- E tiek gepresenteerd. Nep-folklo- E re voor een historisch decor van polyester en spaanplaat. Een beschamend voorbeeld E van het herscheppen van een E respectabel oord tot een toeris- E tische massa-attractie hoorde ik vanmorgen nog op de radio. De bisschop van Knock, het Ma- E ria-genadeoord in westelijk Ier- E land,dat in 1979 werd vereerd met een pauseüjk bezoek, heeft - handig profiterend van de pu- E bliciteit en vooral van enkele kort op elkaar volgende verkie- zingscampagnes - overheids- geld losgepeuterd voor de bouw E van een internationalelucht- haven. De startbaan ligt er al. Knock moet een soort Lourdes E worden, vindt de lokale Man Gods. Als het kan zelfs groter. In Argentinië nam Boska lis het leeuwendeel op zich van de aanleg van een dui zenden kilometers lange aardgasleiding (kosten circa ƒ2 miljard). Hoewel het risi co voor het grootste deel is afgedekt bij de banken en (via de Nederlandse Crediet- verzekerings Maatschappij) bij de staat, zit Boskalis daar nog voor bijna ƒ200 miljoen in. Dat geld laat op zich wachten: de gasopbrengst zou worden gebruikt voor de aflossing, maar de noodlij dende Argentijnse regering ziet er geen kans toe. De hoop is nu weer gevestigd op de hulp die Argentinië van het Internationaal Monetair Fonds krijgt. De internationale gel dingsdrang van Boskalis heeft dus op verscheidene plaatsen verkeerd uitgepakt „Ik heb toch niet gezegd dat ik bij die goeie vijftig procent zit", pareerde Kraaijeveld van Hemert toen de eerste scheurtjes in zijn imago sprongen. Nu zal hij zich een andere uitspraak herinne ren: „Een goede ondernemer moet instaan voor zijn beslis singen. Aan de top kun je niet de schuld aan anderen ge ven". Boskalis groef zich vast in schuldencrisis pesten' van politiek Den Haag. En hij spaarde zijn eigen soort niet. De helft van het Nederlandse manage ment schoot volgens hem te kort. De klinkende resultaten in eigen huis (met een topwinst van 51,5 miljoen in 1980) on derstreepten zijn gezag en Kraaijeveld van Hemert was voortdurend op toernee om als kampioen-ondernemer zijn collega's moed in te spre ken. Getergde managers trokken zich aan hem op. Eindelijk iemand die zei waar het op stond. opgezette baggerconcern kwam hij al zeer jong in de top. Toen de onderneming in 1970 naar de beurs ging, bleef hij als enige van de familie aan het roer. Kraaijeveld van Hemert, niet gekweld door gebrek aan zelfvertrouwen, zette in de jaren zeventig strijdlustig en welbespraakt de aanval in tegen het 'ondernemertje- eerste helft van 1984 (verlies ƒ69 miljoen) de deur dicht gedaan. „Tot driemaal toe kraaide de haan en verraad de Van Hemert zijn aandeel houders", reageerde één van de beleggingsbladen bitter, om vervolgens het hoofd van topman Kraaijeveld van He mert te eisen. Het verwijde ren van bestuurslid Th. Da- nel, zondebok voor de strop pen in de pijpleiding-divisie, was niet afdoende. Het profiel van Boskalis valt grotendeels samen met dat van de voorzitter van de Raad van Bestuur, Johannis (Hans) Kraaijeveld van He mert (55). Als telg van één van de geslachten in dit van oudsher als familiebedrijf Het tij is gekeerd. Terwijl de politiek inmiddels zijn oren laat hangen naar onder nemend Nederland, is Boska lis op een hellend vlak ge raakt. Dat de naam van het Sliedrechtse bedrijf een vloek is op de beursvloer is tot daaraan toe, dat de ban ken hun vertrouwen hebben verloren, is ernstiger. Zij la ten McKinsey bekijken hoe het vertrouwen waard zijn" De geslaagde onderhande lingen over de overdracht van Hongkong in 1997 kun nen consequenties hebben voor het conflict inzake twee andere Britse overzeese ge bieden, de Falkland-eilanden en Gibraltar. De kans dat het Hongkong-succes op het con to van de Britse premier, Margaret Thatcher, zal wor den geschreven zou haar kunnen bewegen tot meer in schikkelijkheid. Officieus heet het dat er vooruitgang zit in het gehei me overleg met Spanje over Gibraltar, de rots aan de toe gang tot de Middellandse Zee die sinds 1713 Brits gebied is. Maar daarentegen zou de kwestie van de soevereiniteit over de Falklands, waarop Argentinië aanspraken maakt, nog verre van opge lost zijn. Westerse diplomaten zeg gen dat de Britten veel meer uit de onderhandelingen over Hongkong hebben gesleept dan allerwegen was ver wacht. „Ze stonden bepaald niet sterk", aldus een Wes terse diplomaat. „Een over winning voor de diplomatie Geen kanonneerboten, geen politici die dreigementen uiten, maar doodgewone tra ditionele stille diplomatie". China ging verder dan was verwacht en beloofde het ka pitalistische systeem gedu rende 50 jaar na 1997 voort te zetten. De overeenkomst komt op een gelegen tijdstip voor de regering-Thatcher die zit met een mijnwerkers staking van ruim een half jaar. Maar ook voor Deng Xiaoping die het akkoord als een cadeau aanbieden aan de bevolking aanstaande dins dag, wanneer de Volksrepu bliek haar 35ste verjaardag viert. Het handhaven van kapi talisme en communisme naast elkaar tot in de 21ste eeuw was van belang vanwe ge de gewenste hereniging met Taiwan. Volgens Bridges heeft Peking de onderhande lingen gevoerd met in het achterhoofd de hereniging met Taiwan. Bridges denkt dat China ook nog eens de andere Azia tische landen met een grote Chinese bevolking, zoals Ma laysia, Singapore en Indone sië, wilde geruststellen in verband met een eventueel te verwachten stroom van vluchtelingen uit Hongkong In Londen is de bereidheid om veel Chinezen uit Hong kong op te vangen gering „1.800 Falklanders, nou Ja- 30.000 mensen uit Gibraltar als het moet. Zij zijn Brit zegt een lid van Thatchers Conservatieve partij, „Maar vijf miljoen Chinezen ul* Hongkong kunnen we zeker niet hebben". Van onze redactie buitenland DE OVEREENKOMST over de teruggave van Hongkong aan China, die woensdag in Peking is ondertekend, wordt beschouwd als een over winning van de Britse diplomatie, een opwaar dering van Pekings ima ge en een waarschuwing voor Taiwan. Het akkoord is het beste wat voor Groot-Brittannië te halen was, bewijst dat China op internationaal terrein 'zijn mannetje staat' en geldt als werkmodel voor een her eniging van China en Tai wan. Een en ander is de mening van de meeste westerse des kundigen. Zij zeggen dat China er duidelijk belang bij heeft aan te tonen dat kapi talisme en communisme naast elkaar kunnen bestaat. Het communistische bewind hoopt namelijk nog altijd de achttien miljoen Taiwanezen voor zich te winnen. Volgens Alan Bridges, hoofd van de afdeling Verre Oosten van het Britse Ko ninklijke Instituut voor In ternationale Zaken, willen de Chinezen een belangrijke rol spelen in Azië en de Pacific. „Hongkong wordt hun etala ge. Ze willen laten zien dat ze vuiltje aan de lucht is. „Kunt u mij een Troonrede aange ven waarbij sommige lezers niet hebben gezegd: die is on volledig. In welke Troonrede staat wel alles?" Nee, wat Donner betreft hebben de minima nog ge boft. Want wie lukt het ooit te bewijzen dat de Troonrede niet volledig is. En zó te be wijzen dat de regering wel haast in een positie wordt ge dwongen er wat aan te doen. Voor de Groningse hoogle raar hoort de opschudding over de vergeten passage he lemaal bij het politieke spel. Praten over schending van het staatsrecht noemt hij „de zaak opblazen. Als je dat al lemaal serieus gaat nemen waar blijven we dan? Dan is het spelletje uit. Als er in de Kamer immoreel wordt ge roepen, gaat u dan ook naar een hoogleraar in de ethiek?" Zo wil Donner niets weten van de opmerkingen van een andere geleerde in het staatsrecht die deze week van zich liet horen, drs. Wit- teveen uit Leiden. Hij vindt dat de ministers een beetje te laat zijn met het betuigen van hun verant woordelijkheid. Volgens hem hadden zij van tevoren moe ten beseffen dat het staats hoofd woorden in de mond werden gelegd, die een flinke deze toevoeging is de premier hoogst kwalijk genomen. In eerste instantie riep de PvdA'er De Vries al dat „het staatshoofd op deze manier in een onmogelijke positie was gebracht", omdat de tekst „sterk misleidend" is. De CPN-er Brouwer ver weet Lubbers met het staats recht te hebben gesold. „Het is voor het eerst dat er op schudding ontstaat over het waarheidsgehalte van de Troonrede", zei zij. Een beetje steun kwam er ook nog van de VVD als rege ringspartij die het kabinet verweet „een forse steek te hebben laten vallen". Maar een steek laten val len of een misleidende tekst laten uitspreken is nog geen vergrijp aan het staatsrecht. Volgens de Grondwet is de koningin onschendbaar en zijn de ministers zelf verant woordelijk voor de tekst van de Troonrede. „We zullen er lering uit trekken", sprak Lubbers berouwvol. Maar geleerden in het staatsrecht zijn het nog niet zomaar met elkaar eens. De Groningse hoogleraar pro fessor Donner laat desge vraagd maar met frisse te genzin weten dat er geen Van onze Haagse redactie HEEFT het kabinet ko ningin Beatrix als 'wil loos werktuig' te kijk gezet of niet? Heeft de regering zich achter haar woorden proberen te verbergen en daar door het staatsrecht ge schonden of niet? Vragen die - helemaal in de schaduw van de opnieuw hevig losgebar sten discussie over de koopkracht van de echte minima - werden opge roepen, toen premier Lubbers deze week het boetekleed aantrok en publiekelijk toegaf dat de tekst van de Troonre de niet volledig was ge weest. Wat hij Beatrix had laten voorlezen was weliswaar juist, maar het zou juister zijn geweest als zij na de zin „de koopkracht van de socia le minima kan gelukkig ge handhaafd blijven", iets had kunnen zeggen als: de meer jarige minima zullen er wél 1 tot 3 op achteruit gaan. Lubbers zelf gaf die aanvul ling. Het achterwege laten van „De regering heeft het staatshoofd laten optreden als een 'willoos werktuig', als een advocate die met een tamelijk doorzichtige truc het beleid moet legiti meren", aldus dr. Witte- veen. - fotoanp politieke controverse zouden uitlokken. En bovendien aar dig wat opschudding in het land zouden veroorzaken. Dus, zegt Witteveen. Lub bers had de koningin beter in bescherming moeten nemen. „Nu heeft de regering het staatshoofd laten optreden als een 'willoos werktuig', als een advocate die met een ta melijk doorzichtige truc het beleid moet legitimeren. In het politieke schaakspel is de koningin als pion gebruikt". De regering kan dat na tuurlijk doen want - om de woorden van Donner te her halen - welke Troonrede is wél volledig. Lubbers heeft de fout hersteld door in de Kamer te verklaren dat het anders had gemoeten. Maar de verhouding tussen staats hoofd en minister-president zal er niet makkelijker op worden. Beatrix zal zich op z'n minst toch een beetje 'be- lubberd' voelen. (ADVERTENTIE) Geheel voorzien van c v dubb. begl. Vr. pr f 139.500 Jcjc Evt. ook zonder garage Halfvrijstaand HERENHUIS, Tiwit afzonderlijke tuinkamer, g<Kl onderhouden, prima ligBig, ruime woonkamer, tojral 4 sl.k. Uistekende verbindingen, o.a. A'dam en omg. T.k royaal HUIS met o. keuk., o. haard, 4 sl.k., badk., dak terras, carport, tuin a d. zonk. pr. n.o.t.k. Uitgave van uitgeversmaatschappij De Stem b.v. Directie: drs. J.H.M. Brader. Hoofdredactie: L. Leijendekker en H. Coumans. Hoofdkantoor: Spinveld 55, Breda. Postadres: Postbus 3229,4800 MB Breda. 076-236911 Telex 54176. Centrale redactie Breda: Nieuwsdienst 076-236883 Sportredactie 076-236884. Rayonkantoren: Bergen op Zoom, Zuivelstraat 26, 01640-36850. Breda, Nwe. Ginnekenstraat 41076-236326. Etten-Leur, Markt 28, 01608-21550. Goes, Klokstraat 101100-28030. Hulst, Steenstraat 14, 01140-13751 Oosterhout, Arendstraat 14, 01620-54957. Roosendaal, Molenstraat 45, 01650-37150. Terneuzen, Nieuwstraat 9. 01150-17920. Vlissingen, Torenstraat 5, 01184-19910. Openingstijden: Breda en Oosterhout 8 30-17.00 uur; overige kantoren 8.30-12.30 en 13.30-17.00 uur. Abonnementen: j 22,10 per maand; 63,70 per kwartaal of j 247,60 per jaar. Bij automatische betaling geldt een korting van 1,- per maand, 1,80 per kwartaal, 7,20 per jaar. Prijzen: inclusief 5% B.T.W. Voor post-toezending geldt een toeslag. Heeft u de krant niet ontvangen? Onze excuses. Bel voor nabezorging tijdens kantooruren uw rayonkantoor. Lezersservice: Informatie over Stern-reizen en promotie 076-236911 Fotoservice 076-236573. Advertenties (tijdens kantooruren 8.30-17.00 uur): Rubrieksadvertenties 't Kleintje 076-236882. Grote advertenties uitsluitend 076-236881 Geboorte- en overlijdensadvertenties 076-236442 (Buiten kantooruren maandag t/m vrijdag van 19.00 tot 20.30 uur en zondag van 18.30 tot 21.30 uur 076-236394/236911 Bankrelaties: Postgiro 1114111 - ABN rek. 520538447. NCB rek. 230301584 - Rabo rek. 101053738. TE KOOP, geheel gereno- ->4erdtft3fAufsparfe^-rA kantol erfifcv Bp. Bel 75 u/aLe rljji rd ning f 1.700 per jaar. KoopsoJ voor het geheel f 59.000 k.Tc NIJKERK (10 km v a. Amersfoort). Woonhuizen, bungalows enz in alle prijsklassen. Vraag onze woninggids. TJaBOERDERIJTJES, bunga «iBuken n oln haa| ■eer f Ai verbQjjwdawustig ■L Jé %Sgj^iyi!en. 3}iet 4 slaapk. en vrij uitzicht, pr. f210.000 k.k. jJwdkamer, vaste trap zolder^iet 4e slaap- ir.Vr.pr.n08 000. in Meppel Bouwjaar 1976. apparatuur. 3 sl.kmrs en zol der met dakkapel. Ruime tuin. Het gehéffls uitstekend onderhouden Hi geïsoleerd - vrije vestiging Moderne HELFT VBUBBEL HERENHUIS Jë Hl RAGE, HELFT V. DUBBEL HEREN- helft van twee onder één kap, HUIS m. GARAGE, L-kamer, met garage, voor-en achter-

Krantenbank Zeeland

de Stem | 1984 | | pagina 2