Theater en leven
vloeien dooreen
Heroïsch overleven in
Warschau en Treblinka
ONTDEK DE
VERSCHILLEN
Speurtocht naar
paneel Van Eyk
TEEDS
BIOSCOPEN
'vrijdag 28 september 1984
t3z pagina gldt
'NA DE REPETITIE'
'UITNAAM VAN AL DE MIJNEN'
Monument wordt opengebroken
■n I
in DES
li?4ste jaargang
Suske en Wiske: De Lieve Lilleham-
Appie Happie en de dichtgeklapte voordeurdeler
Even Piekeren
Boes-
OPLOSSING
den haag-
[Nevenwerk kos
[ambtenaar gele
bontmantels
braspennincx
Merijntje
Door Marjan Mes
De wereld van het theater en
toneelspelers speelden een be
langrijke rol in 'Fanny en
Alexander', het laatste mees
terwerk, gemaakt voor de bio
scoop, van Ingmar Bergman.
Fheater en leven zijn geheel
met elkaar vervloeid in 'Na de
repetitie', een korte film, die
Bergman na 'Fanny en Alex
ander' voor televisie maakte.
Evenwel een totaal andere
film, al komen tal van thema's
weer terug. Het is een kaal,
maar intiem 'kamerspel', een
dialoogfilm in de stijl van
'Scènes uit een huwelijk', zij
het dat werkelijkheid, ver
beelding, herinnering en fan
tasie veel ingewikkelder met
elkaar zijn vervlochten.
Dat het een tv-film is, valt
goed af te zien aan de beeld
kwaliteit in de bioscoop; het 16
mm-beeld werd tot 35 meter
opgeblazen, waardoor er spra
ke is van enige onscherpte,
grofkorreligheid en gebrek
aan diepte-scherpte.
'Na de repetitie' speelt zich
(gedurende zeventig minuten)
geheel af op een kaal toneel
tussen wat zet- en decorstuk
ken. De oudere regisseur Hen
drik Vogler (Bergmans alter
ego) zit na de repetitie van
Strindberg's 'Droomspel' wat
na te peinzen over leven en to
neel. „Alles is voorstelling,
niets bestaat", meent hij en
wat zich vervolgens afspeelt,
illustreert deze uitspraak op
geniale wijze.
Ongevraagd verschijnen de
twee actrices, die respectieve
lijk in eerdere en de laatste
enscènering van 'Droomspel'
een hoofdrol vertolkten. De
jonge Anna (Lena Olin) voert
eerst een gesprek met Vogler
(een prachtrol van Erland Jo-
sephson). Hun verhouding is
Erland Josephson en Lena Olin in 'Na de repetitie'.
dubbelzinnig; zij zou zijn
dochter, maar ook zijn minna
res kunnen zijn. Ze hebben het
over het toneel en over de lief
de. Anna wordt gekweld door
de herinnering aan haar over
leden moeder, Rakel. Eens was
deze Voglers steractrice en
minnares, voor haar dochter
was zij vaak een onuitstaan
baar theatrale vrouw, die alles
'speelde' wat ze in haar leven
meemaakte. De vraag over
echt en onecht, spel en bedrog,
in het werkelijke leven en in
het theater staat centraal in de
dialoog.
Later verschijnt Rakel, een
oudere, alcoholische vrouw,
die bij haar vroegere geliefde
om een rol komt bedelen. An
na zien we heel even als een
meisje, de dochter van deze
vrouw (die eigenlijk dus al
lang dood is) beschroomd tus
sen de twee ouderen in zitten.
Ook zien we Vogler een mo
ment als de kleine jongen die
hij was (overigens dezelfde
jongen, die Alexander speel
de).
Iets van de oude hartstocht
tussen Hendrik en Rakel
vlamt weer op. Hij bekriti-
- foto. cupido films
seert haar verlopenheid en
emotionaliteit. Het lichamelijk
verval en de dood zijn haar
een obsessie geworden, maar
toch biedt hij geen weerstand
aan haar tragische verlei
dingskunsten. Anna zou je
kunnen begrijpen uit de dia
loog, is eigenlijk hun kind,
maar zelf weet de jonge actri
ce dit niet. In haar gesprek
met Vogler bespelen zij de
verbeelding, alsof zij samen
een liefdesverhouding hebben.
Theater of leven? Het is
voor de oudere Bergman een
en hetzelfde. Men kan geen
moment zijn gedachten laten
wegvluchten, omdat de onder
titeling een constante aan
dacht opeist. De ware liefheb
ber van Bergman kan deze
film niet missen, de anderen
zullen waarschijnlijk teleur
gesteld zijn.
'Na de repetitie' van Ingmar
Bergman. Cinésol 3 in Breda.
Door Marjan Mes
'For those I loved' (Uit naam
van al de mijnen), de ongeloof
lijke autobiografie van Martin
Gray, is sinds zij in 1971 ver
scheen een bestseller gewor
den, die door 35 miljoen men
sen werd gelezen. De film, die
Robert Enrico er nu van heeft
gemaakt, is een Hollywood-
achtige succes-story gewor
den. Aan de ene kant onecht
en zoetelijk waar het de joodse
familieverhoudingen betreft,
aan de andere kant met weer
zinwekkend gruwelijke beel
den van het concentratiekamp
Treblinka.
De in Polen geboren Martin
Gray (geboren Grayewski) zat
met zijn familie in het ghetto
van Warschau, maakte de op
stand mee tijdens welke fami
lieleden omkwamen en werd
naar Treblinka getranspor
teerd, waar hij zijn verdere
familie verloor. Bij de bevrij
ding werd hij officier van het
Rode Leger, later antiquair in
Amerika en hereboer in Zuid-
Frankrijk. Bij een bosbrand
aldaar in 1970 kwamen zijn
vrouw en vier kinderen om.
Niettemin wist Gray zich
weer te herstellen; een moedig
man, die opnieuw trouwde en
drie kinderen kreeg en zijn
onvoorstelbare mémoires te
boek stelde. Gray beschouwt
het overleven als een kwestie
van waardigheid en toevals
treffers als geluk, noodlot, een
Michael York (links) als Martin Gray is 'In naam van de
mijnen'. - foto concords film.
krachtige persoonlijkheid en
een sterk lichaam staan bij
hem gelijk voor heroïek.
Die heroïek, die andere mil
joenen niet ten deel viel, is ook
het belangrijkste thema van
'In naam van al de mijnen'.
Deze Frans-Canadese co-pro-
duktie werd opgenomen in
Hongarije. Het krakkemikkig
nagebouwde ghetto van War
schau toont geen enkele jood
en de joodse cultuur wordt
uitgebeeld via dikke cliché's
met een vleugje weemoedige
vioolmuziek. Daarentegen
werd geprobeerd om Treblin
ka zo echt mogelijk te tonen,
waarbij honderden figuranten
als lijk fungeren.
Het leeghalen van een gas
kamer door medegevangenen
had beter achterwege kunnen
blijven, omdat deze smakeloze
voorstelling tekort schiet in
het verbeelden van de onvoor
stelbare werkelijkheid. De kij
ker wordt niet in staat gesteld
om wanhoop en verdriet te
voelen, omdat de Grayweski's
ondanks alle onmenselijkheid
zelf steeds aardig, beleefd, be
hulpzaam en edel blijven.
Martin en de zijnen zijn be
slist verkeerd gecast, want ze
zien er geheel niet joods uit.
En je kunt natuurlijk wel wil
len beweren, dat dat ook niet
hoeft en dat het minder discri
minerend is. Maar de werke
lijkheid was anders. Michael
York spant zich niettemin bij
zonder in om van Martin Gray
een imponerende persoonlijk
heid te maken. Net als de TV-
serie 'Holocaust' is deze 2,5 uur
durende film bedoeld als
waarschuwing voor de jongere
generatie. Een meer aristieke,
gestileerd aanpak, die meer
aan de verbeelding had over
gelaten, zou beter doel hebben
getroffen. 'For those I loved'
(Uit naam van de mijnen). Ci
nésol 1 in Breda.
Het oorlogsmonument van Melle, waarin het schilderij
verborgen zou zitten. - foto de stem cor j de boer
Door Rein van der Helm
GENT - Binnen nu en 14 da
gen wordt het herdenkings
monument van de Franse
Vlootfuseliers in Melle (een
klein plaatsje tussen Gent en
Wetteren) ontmanteld. Niet
omdat men deze Franse oud-
strijders uit Wereldoorlog I
niet meer wil herdenken, ook
niet omdat het monument aan
restauratie toe is. Het in 1934/
1935 gebouwde gedenkteken
wordt gedeeltelijk gesloopt
omdat het in zijn binnenste
mogelijk het in 1934 gestolen
onschatbare schilderij 'be
Rechtvaardige Rechters' her
bergt.
Dit paneel maakte deel uit
van het wereldberoemde veel
luik 'Aanbidding van het Lam
Gods' van Jan van Eyk en
werd in de nacht van 11 april
1934 gelijktijdig met het pa
neel 'Johannes de Doper' ge
stolen uit de Gentse Sint-
Baafskerk. Dit laatste paneel
werd in de loop van 1934 te
rugbezorgd toen er een losgeld
voor was betaald. Over de
'Rechtvaardige Rechters' wa
ren schriftelijke onderhande
lingen bezig.
Een halve eeuw lang al
houdt de verdwijning van 'De
Rechtvaardige Rechters' Bel
gische justitie en kunstmin
naars bezig. Bekend is dat het
'paneel indertijd vermoedelijk
werd gestolen door een voor
malige koster, wisselagent en
directeur van de Tekenacade
mie van Wetteren, Arseen
Goedertier. Op zijn sterfbed
bekende hij tegenover een
vriend dat hij alleen wist waar
het paneel was. Verdere aan
wijzingen kon hij niet meer
geven. In zijn allerlaatste po
ging bracht hij het niet verder
dan: „In mijn bureel.... kast
lade."
In het bureau van Goeder-
tier vond men dertien af
schriften van getypte losgeld-
brieven, gestuurd naar de bis
schop van Gent. Hierin overi
gens geen enkele aanwijzing
waar zich het gestolen paneel
zou kunnen vinden. Een veer
tiende brief, met de hand ge
schreven en nog niet uitgetypt
en verzonden, bevatte een
aanwijzing. Letterlijk stond
er: „De Rechtvaardige Rech
ters liggen op een plaats waar
ik noch een ander ze kan weg
nemen zonder de publieke be
langstelling te wekken". En
deze laatste cryptische aan
wijzing is menigmaal onder
werp van studie en naspeu
ring geweest.
Zo ook bij Gentenaar Lu-
cien Huyghe, een computer
deskundige die zich al meer
dan 20 jaar met de mysterieu
ze verdwijning van het paneel
bezighoudt. Stelselmatig heeft
hij de gebouwen die in de pe
riode van de diefstal in aan
bouw waren onder de loep ge
nomen. Door eliminatie heeft
de Gentenaar drie, vier gebou
wen of bouwsels overgehou
den, waarin mogelijk het ver
dwenen schilderij is opgebor
gen. Eén daarvan is het oor
logsmonument in Melle.
Het monument was in 1934
in aanbouw en werd na de
diefstal voltooid. Het staat bo
vendien op de weg die Goeder-
tier dagelijks tussen Wetteren
en Gent met zijn auto aflegde.
De afmetingen van het ver
dwenen paneel, 149 x 55 centi
meter, maken het mogelijk het
op een vrij kleine plaats te
verbergen. Hoewel de oor
spronkelijk tekening van het
monument niet meer bestaat
wordt aangenomen dat in het
binnenste, onder een bekle
ding van arduinen stenen, een
holle ruimte bestaat waar
plaats genoeg is voor het pa
neel. Het voldoet aan de om
schrijving dat je daar niet aan
kunt werken zonder dat het
omstanders opvalt.
Huyghe kwam overigens in
1981 al tot zijn bovenvermelde
conclusie en vond aanvanke
lijk het gemeentebestuur van
Melle bereid de kosten voor
afbraak en opbouw van het
monument voor zijn rekening
te nemen. Door bezuiningen
bleek men die belofte niet te
kunnen inlossen. Nu heeft
Huyghe een aannemer bereid
gevonden de kosten op zich te
nemen. Heel België wacht in
spanning.
GOES
Grand Theater - 20 u.
Yentl, a.l.
23 u. Hot lips, 18 j.
HULST
De Koning van Engeland
19 en 21.30 u. Hot bubblegum op
herhaling, a.l.
19 en 21.30 u. Police Academy,
a.l.
19 u. De schorpioen, 12 j.
19 en 21.30 u. Indiana Jones, a.l.
21.30 u. Meisjes lusten, 18 j.
OOSTBURG
Ledeltheater - 20 u.
Indiana Jones and the temple of
doom, a.l.
TERNEUZEN
Luxor
19.30 en 21.45 u. Police acade
my, a.l.
19.30 u. Footloose, a.l
21.45 u. Angel, 16 j.
VLISSINGEN
Alhambral - 20 u.
Police Academy, a.l.
23 u. Het Weense hoertje op
haar hoogtepunt, 18 j.
Alhambra 2 - 20 u.
Footloose, a.l.
23 u. Dans la ville blance.
ANTWERPEN
Rex - 12,14,16,18, 20 en 22
u. Police academy.
Rex-Club - 12,14.20,16.45,
19.10 en 21.30 u. Harry Son.
Metro I - 12,14.20,16.45,
19.10 en 21.30 u. Romancing the
stone.
Metro II - 12,14.20,16.45,
19.10 en 21.30 u. Against all
odds.
Odeon - 14,16,18, 20 en 22
u. Erotica.
Rubens - 12,14,16.30,19 en
21.30u. Purple rain.
Sinjoor - 12,14,16,18, 20 en
22 u. The woman in red
Vendome - 14.20,16.45,
19.10 en 21.30 u. Le profession
nel.
Quellln I - 12,14.20,16.45
19.10 en 21.30 u. Conan, the
destroyer.
Quellln II - 12,14,16,18,20
en 22 u. Lassiter.
Quellln III - 11 45,14,1630
19 en 21.30 u. The Blues bro
thers.
Astra - 12,14,16,18, 20en
22 u. Mad Max I.
Astrld - 12,14,16,18 en 20
u. De Aristokatten.
Capltole - 12,14,16,18,20
en 22 u. Penitentiary 2.
Savoy - 12,14,16,18,20en I
22 u. Peep Show.
Ambassades - 12,14.20
16.45,19.10 en 21.30 u. The'far
pavilions.
Ambassades-Club I - 12,14
16,18, 20 en 22 u. Private pops! I
cle.
Ambassades-Club II - 12
14.20, 16.45,19.10en 21.30u.
The shining.
Ambassades-Club
III - 11.45,14, 16.30,19 en
21.30 u. Yentl.
Festa - 13,15,17,19en2lu I
The Outsiders.
1|F J
HENGSTDIJK
Eug.de Kort - 20 u.
bingo.
DEKLINGE
De Statie - 19.45 u.
schieting.
MIDDELBURG
Kuiperspoort - Schilderijen
en tekeningen van Sander Uttel.
Geop. di. t/m zat. 13.30-17 u. en I
donderdagavond 19-21 u. (tot 13
okt.)
BRUGGE
Memllngmuseum, Sint Jans
hospitaal - Pieter Pourbus
(1524-1584) meesterschilder (tot
30 sept.).
flkt u een dikke kans op succi
M - omdat negen van de tien
I in week uit In onze ..Kleintj
1 hun gading bi] staat. Dat zijn
I nu u kleintje-
Reagan en Gromyko: gee
Luxor in Terneuzen en De
Koning van Engeland in
Hulst gaan onverdroten
door met 'Police Academy'.
De Koning van Engeland
in Hulst brengt 'De Scor-
pioen' van Ben Verbong,
een schitterend uitziende
thriller met een te vaag
scenario. In de hoofdrollen
Peter Tuinman en Moni
que van de Ven. Ledel
Theater in Oostburg en de
Koning in Hulst vertonen
'Indiana Jones and the
Temple of Doom' van Ste
ven Spielberg. Met Harri
son Ford als anti-held in
een overvol jongensboeke-
navontuur met fascineren
de beelden.
In Rubens in Antwerpen
draait 'Purple Rain', de
muziekfilm van opheld
Prince. 'The woman in
red', een komische film
van en met Gene Wilder, is
te zien in Gulden Vlies 2 in
Brugge en Sinjoor in Ant
werpen.
Quellin 1 in Antwerpen
vertoont 'Conan the des
troyer', het vervolg op 'Co
nan, the barbarian'. Wie
het eerste deel zag, weet
wat hem te wachten staat.
Arnold Schwarzenegger
(Mr. Universe en Mr.
World) gaat weer in de
prehistorie duistere krach
ten te lijf. Een verzameling
spierbundels dus, die niet
kan acteren, maar heel
goed een jonge maagd kan
beschermen tegen een boze
koningin. De woeste Grace
Jones valt te herkennen als
zijn helpende hand. Het
leukst nog is een dronken
Conan en Tracey Walter,
die zoveel op Stan Laurel
lijkt.
je iêpit ie loemelen, komt er
heibel tanWe zijn iehomen om Wake
l te zoeken, hé1 f
K3S
OnifulT an Boon kIJht EEtt
ELFJE UEFTHLÜ6 WWW il/Jfff.
Oef!Wit ~YÏHer uordjedzit m 'tdamen
[fcn óins en th heb noj niets gedronken!'
In plaats van horizontaal en
verticaal dienen de woorden
van linksboven naar rechts
onder en van linksonder
naar rechtsboven te worden
ingevuld.
Van linksboven naar rechts
onder: 1. ijzeren stang, 2. in
woner van Drenthe, 3. tus
senpersoon, 4. kloosterzus
ter, 5. langhalzig dier, 8. ont
wikkeld insekt, 9. noodzake
lijk, 10. deel van een plant,
11. bloem, 12. lawaai, 13.
zacht, 14. plaaggeest.
Van linksonder naar rechts
boven: 5. vluchtige stof, 6.
tweewielig voertuig, 7. hoog
gebouw, 8. Europees land, 9.
plaats in België, 10 lijfeige
ne, 11. van kruit en kogels
voorzien, 14. snelschrift, 15.
schrijflijn, 16. korte bad
kuip, 17. schadelijk, 18.
strafwerktuig.
Magisch vierkant midden: 1.
beest, 2. denkbeeld, 3. op een
keer, 4. overschot.
1 JJ
qsaj f 'suaa g 'aapi gjaip
'X :uappiui xuBjjjaiA qosiSejM
aoj '8T 'Sqapsu il
'X3AEX '9x 'jaSaj gx 'oua;s >1
'uapBx XX 'Jbbxs 01 'uauiBN
'6 'puBjaai 8 'uaaox 'i 'sqaij 9
'sb8 g :uaAoqsxqoaa jbbu jap
-uosTjuq uba 'JRS x-I 'uapa;
•gX 'uaAaj z\ 'aqai XX TaSua^s
0X 'Sipou '6 'oSbuii '8 'jbj18
g 'uou x 'ubujoj}s g 'xuaaa
Z 'jbbxs x uapuosxqoaa jbbu
uaAoqsi|u!i uba :Suissojdo
a# \W0§
•ubiu uba snau 'auiep aiuM
-oqsxqoaj xaajj 'uCqjaxBM 'uajoxjnnA dol °!P
-bj 'sxqoaj ;aoA 'ua^ap do SezSiz 'sbi ja3a)lA
Van onze redai
k£
aa
Besl<
-Het!
jeen eind maken
particulieren in -
Minister Ruding (Fi
reede Kamer een we
Ivoorkomen dat nog mt
gebruik maken van de E
Op het departement van
I r.ancien wordt de laatste ha
[gelegd aan het wetsontwe
i dat de voorgenomen verlagi
i van de vennootschapsbel:
Iting per 1 januari 1986 reg<
i In dat wetsontwerp wil
Ialsnog de noodzakelijke wij
I gingen aanbrengen.
Vooral de laatste tijd 'k
Ipen' steeds meer particulier
[een BV om op die manier
[kunnen profiteren van de vc
[mogensaftrek in de venncx
|schapsbelasting.
Volgens een woordvoerd
Ivan het ministerie zijn
[laatste tijd ook nogal wat b
[leggingsfondsen in de voi
van een BV opgericht, die zi
net name toeleggen op 1
(profiteren van die vermoge
Isaftrek.
Vermogende particulier
brengen hun geld onder
(dergelijke fondsen omdat 1
[leen ondernemingen van c
'vermogensaftrek kunnen pr
fiteren. Ze doen dat omd
[DEN HAAG - Rijksambten
[ren zullen in het vervolg ge
[salaris meer voor twee ban
[mogen krijgen. Het kabii
[wil niet bezoldiging of loon b
[talen over de periode waai
|de ambtenaar elders aan 1
|werk is.
Tot nog toe is het zo c
[ambtenaren die in de politi
■gingen een korting op hun s
llaris kregen over de perio
[dat zij aan de politiek war
[uitgeleend'. Die korting w
[nooit hoger dan de vergoed!
|voor deze nevenfunctie. Da
komt nu een eind aan.
De regeling is afhankeli
|i'/Jn (fc tijd die de ambtena
""ijt is aan het nevenwerk.
een volledige baan, d:
|wordt niets uitbetaald. Zoni
uan wordt de vergoeding c
j® ambtenaar voor dit we
J13gt gekort op het salaris.
AMeen als het nevenwe
overwegend wordt verricht
r algemeen belang z
Rechts de vergoeding van h
plaris worden afgetrokke
advertentie
Rechtstreeks van farm naar klant,
altijd voordeliger
Wij geven nu nog op
Iedere bontmantel
500.-ZOMERKORTING
"il inlevering van deze advertentie
nog extra 10% KORTING
"ertstarm - bonizaak - cosmetica
'IPelaarstr. 38 - Breda -
076-652285
(vlakbij motel Brabant
do. koopavond)
Niet meer
over de
kieuwen
roken dus
