Gordon P. Gettyde rijkste man van Amerika
Liever knappe koppen dan potten en pannen
Gist-Brocades beleeft tweede ieugd
DINSDAG 25 SEPTEMBER 1984
D1BT13M
EXTRA
Bilj
onairs
SEBUTAL - Bisschop Dom Manuel
Martins van Sebutal, het grootste
industriegebied in Portugal, heeft
met zijn kritische opmerkingen over
de slechte Portugese economie in
maart voor nogal wat opschudding
gezorgd bij de regering. De bisschop
klaagde dat er in Sebutal honger
werd geleden. Hij zei: „waar honger
heerst, is de macht niet gerechtvaar
digd
Lommerd
Terrorisme
t||l
Uitzichtloos
Bakkersgist
Speerpunt
Drievoudig
Geheimzinnig
nlNSPAG 25 SEPTEMt
buitenland
Rioja 1981
O
NEW YORK - Volgens de
jaarlijkse lijst van de 400
rijkste Amerikanen van
Forbes Magazine is Gordon
P. Getty, zoon van oliemag
naat Jean Paul Getty, de
rijkste man van de Verenig
de Staten en eerste van een
dozijn biljonairs in het land.
Yoko Ono, weduwe van
John Lennon, staat wat la
ger op de lijst en popster Mi
chael Jackson wordt een
aankomend rijkaard ge
noemd.
Getty, een 50-jarige
kunstbeschermer, is de
rijkste Amerikaan. Zijn ver
mogen is ondergebracht in
de 'Sarah C. Getty Trust',
dat 4,1 miljard dollar kreeg
toen Getty Oil werd ver
kocht aan TEXACO. „Het is
wel waar dat Getty morgen
niet naar zijn bank kan
Gordon Getty.
stappen en 4,1 miljard dollar
in baar geld kan opnemen,
maar hij alleen presideert
een familietrust van deze
grootte", aldus Forbes.
Yoko Ono staat bij de
Amerikanen die meer dan
950 miljoen dollar bezitten.
Wat Lennon aan zijn mu
ziek verdiende stak zij in
muziekmaatschappijen, on
roerend goed en Holstein-
koeien.
Michael Jackson is met
een huidig persoonlijk ver
mogen van „iets onder de 70
miljoen dollar, aardig op
weg", constateert Forbes.
De beste manier om
schatrijk te worden is vol
gens het tijdschrift rijke fa
milie te hebben. Een meer
derheid (241) begon met
geërfd kapitaal, door eigen
zakendoen kwamen ze bij de
400 rijkste Amerikanen.
Onder de 400 zijn 20 Du-
ponts (de Nemour) en hun
vermogen is ook het oudste.
Het dateert van 1802.
De 400 rijkste Amerika
nen hebben een netto waar
de van 125 miljard dollar.
Alle individuele Amerika
nen hebben samen op hun
spaarrekeningen maar 1
miljard dollar méér.
Vierenzeventig van de 400
rijkste Amerikanen hebben
hun vermogens voorname
lijk uit olie en aardgas en 71
ontlenen het hunne aan on
roerend goed. Als fabrikant
verdienden 95 Amerikanen
hun vermogen.
Van de 12 biljonairs op de
lijst zijn er vier van de
Hunt-dynastie in Texas. Het
zijn de kinderen van olieba
ron H.L. Hunt. Slechts één
Rockefeller behoort tot de
biljonairs: bankier David,
die een fortuin erfde als
kleinzoon van de magnaat
van Standard Oil, John D.
Rockefeller. Andere Rocke
fellers staan wat lager op de
ranglijst.
Forbes corrigeerde zijn
schatting van het vermogen
van de komiek Bob Hope
van 1983. In plaats van de
200 miljoen dollar die hem
toén werden toegedicht, is
Hope nu nog slechts goed
voor 80 miljoen. Het bete
kent dat de vroegere zingen
de cowboy Gene Autrey rij
ker is dan de 81-jarige Hope.
Autrey is minstens 150 mil
joen dollar waard, belegd in
onroerend goed, muziek, ba
seball en hotelholdings.
Yoko Ono samen met
haar overleden
man, ex-Beatle John
Lennon
De rijkaard in-de-
dop: Michael Jackson
Honger en armoede in Portugal
voedingsbodem voor terrorisme
Door Jill Jolliffe
De opmerkingen van de bis
schop hadden tot gevolg dat de
regering ijlings een hulppro
gramma voor Sebutal opstel
de. Aan de allerarmsten werd
gratis eten uitgedeeld en klei
ne bedrijfjes, die zich op de
rand van een faillissement be
vonden, kregen financiële
hulp.
In het industriegebied van
Sebutal, dat ten zuiden van de
monding van de rivier de Ta-
gus ligt, bevinden zich de twee
voor Portugal belangrijkste
scheepsbouwwerven: Setena
ve en Lisnave. Tijdens de An
jerrevolutie in 1974 werden de
werven door de arbeiders
overgenomen. Sebutal is ook
een belangrijk staalindustrie-
gebied en heeft enkele petro
chemische fabrieken.
De laatste twintig j aar is het
inwonersaantal van Sebutal
enorm gestegen en bijna alle
738.000 mensen in dit gebied
zij n aanhangers van de Portu
gese communistische partij.
Duizenden arbeiders zitten op
dit moment echter zonder
werk en er zijn jaarlijks onge
veer 10.000 schoolverlaters die
niet aan de slag kunnen. Veel
bedrijven zijn hun werkne
mers achterstallig loon ver
schuldigd; in sommige geval
len is er al twee jaar lang geen
loon uitbetaald.
Feiten en cijfers over de si
tuatie variëren naar gelang
het politieke standpunt van de
spreker. Volgens de vakbon
den zijn er 20.000 arbeiders die
nog achterstallig loon krijgen;
volgens de regering zijn het er
minder dan 10.000. Vakbonds
leider Jose Encarnacao zegt
echter dat de cijfers van de re
gering niet betrouwbaar zijn,
omdat de politici weigeren om
mensen, bij wie het loon min
der dan vijftien dagen te laat
wordt uitbetaald, hierbij op te
tellen. „Deze mensen moeten
toch hun huur op een vastge
stelde dag betalen en kunnen
veroordeeld worden als ze
daar voortdurend te laat mee
zijn. Een arbeider die zijn loon
een week te laat krijgt, kan
daardoor in een net zo verve
lende situatie komen als
iemand waarvan het loon al
veel langer niet is uitbetaald".
Duizenden besteden het
beetje geld dat ze hebben aan
hun noodzakelijke levenson
derhoud, geld voor de huur of
hypotheek blijft er dan niet
over. Hypotheekbanken ma
ken overuren en komen om in'
het papierwerk. De grootste
hypotheekbank in Sebutal is
tegelijkertijd ook de enige
bank van lening van de stad.
Aan de voorkant van de bank
staan lange rijen mensen die
komen onderhandelen over
hun hypotheekschuld; aan de
achterkant van de bank is er
een deur, die toegang geeft tot
Sebutals lommerd waar die
zelfde mensen hun weinige
waardevolle voorwerpen ko
men belenen.
Eén van die mensen is Ma
ria da Conceicao. Haar man
werkt in een fabriek waar vis
wordt ingevroren en verdient
ongeveer 700 gulden per
van het bedrijf vandoor zijn
gegaan. Hoewel de Portugese
regering onlangs een commis
sie voor de bestrijding van
corruptie heeft ingesteld,
wordt er niets gedaan aan dit
soort
ring.
industriële verduistde-
Sebutal vormt door haar be
narde economische situatie
een uitgelezen broedplaats
voor het soort terrorisme-op-
kleine-schaal, dat de laatste
tijd overal in Portugal de kop
op steekt. Sebutal was dan ook
een van de plaatsen waar de
politie een inval deed tijdens
de gebeurtenissen in juni rond
de terrorisitische organisatie
Volgens de bisschop leven
arbeiders van Sebutal onder
ernstige psychologische druk.
„De regering moet de burgers
beschermen tegen terrorisme,
maar we moeten niet vergeten
dat terrorisme voortkomt uit
sociale onzekerheid en onte
vredenheid", zo waarschuwt
hij.
Demonstratie van Portugese werklozen
maand. Ze hebben drie kinde
ren en moeten van één inko
men zien rond te komen. Met
de huidige stijgende prijzen
blijkt dat een onmogelijke op
gave te zijn. Vandaar dat Ma
ria haar toevlucht heeft moe
ten zoeken bij dë bank van le
ning.
Camillo dos Santos van de
katholieke organisatie Caritas
denkt dat, hoewel Caritas zelf
een noodfonds heeft opgezet
,de situatie door de pers en de
vakbonden zwaar overdreven
wordt voorgesteld. „Er wordt
hier inderdaad honger gele
den, maar de situatie is beslist
niet zo erg als in de Derde-
Wereldlanden. Ook is Sebutal
er niet erger aan toe dan veel
andere streken in Portugal.
Het voornaamste probleem is
hier de sterke koopkrachtda
ling van de mensen".
Voor de arbeider in Sebutal
lijkt de situatie echter uit
zichtloos. Voorstellen om te
gaan staken vinden maar wei-
ning gehoor, bang als men is
dat een staking zou betekenen
dat het achterstallige loon dan
helemaal niet meer wordt uit
betaald. Zolang ze immers nog
in theorie op de loonlijst staan
en naar hun werk blijven
gaan, is er nog hoop denken ze.
Sommige bedrijven, die in
moeilijkheden zitten, zouden
een staking aangrijpen om zo
hun werknemers te ontslaan.
Af en toe een demonstratie is
dan ook het enige waarmee de
arbeiders hun ongenoegen
blijk geven.
Sebutal neemt een unieke
plaats in, aangezien de vak
bonden hier wilden samen
werken met de socialistische
sociaal-democratische rege
ring van Portugal. De vakbon
den hebben namelijk inge
stemd met een voorstel van de
regering, waarin wordt ge
steld dat er bij de werf Setena
ve 700 werknemers met vrij
willig pensioen moeten gaan,
wil de scheepswerf open kun
nen blijven. Het is het enige
voorstel uit de sociaal-demo
cratische hoek dat ook door de
Portugese communistische
partij is goedgekeurd.
Ondertussen regent het
klachten bij bisschop Martins
over de achterstallige uitbeta
ling van de lonen of over
werkgevers die er met de kas
Armoede in Portugal
Louis van de Geijn
DELFT - Blakend van zelf
vertrouwen presenteert het
Delftse concern Gist-Broca-
des zich de laatste tijd aan
de buitenwereld. Hoezo, Ne
derlandse achterstand in
biotechnologie? Daar doen
wij al honderd jaar aan!
Wetenschappelijke door
braken op het gebied waarin
deze vooraanstaande fabri
kant van gist, penicilline en
enzymen al vele jaren ver
trouwd is, hebben de onder
neming, waarvan de samen
stellende bedrijven al meer
dan een eeuw oud zijn, een
jeugdig elan verschaft. De
winsten zijn de laatste jaren
aardig aan het stijgen en de
verwachtingen op middel
lange termijn zijn nog veel
hoger gespannen.
NV Koninklijke Pharma-
ceutische Fabrieken v/h
Brocades-Stheeman
Pharmacia, is al sinds de op
richting in 1869 één van de
belangrijkste producenten
van bakkersgist in de we
reld. Het op industriële
schaal maken van gist is in
feite biotechnologie 'avant-
la-lettre'.
Op de penicillinemarkt is
Gist-Brocades de grootste
fabrikant in de wereld. De
derde levenslijn van het
concern is de produktie van
enzymen. Nu vinden deze
micro-organismen nog
voornamelijk toepassing in
de frisdranken- en wasmid
delenindustrie. Er ligt echter
nog een veelheid van toepas
singen in het verschiet. Ook
hier is sprake van groot
schalige biotechnologie.
de moderne biotechnologie
in Nederland toen daarover
aan het eind van de jaren
zeventig de eerste rege
ringsrapporten verschenen.
Dat gebeurde naar aanlei
ding van de stormachtige
ontwikkelingen op dit ge
bied in het buitenland, met
name in de Verenigde Sta-
zo pessimistisch geweest.
Zeker niet wat zijn eigen be
drijf betreft. Hij signaleert
wat verbaasd de mening van
200 Europese topmanagers,
die in een enquête van Wall
Street Journal spraken van
een groeiende achterstand
ten opzichte van de V.S., ook
op het gebied van de bio-
hebben getrokken, ook in de
financiële wereld. Bresser is
daarvan niet onder de in
druk. In de grootschalige
toepassingen van biotechno
logie (gist, antibiotica en en
zymen) overheersen Euro
pese ondernemingen, Gist-
Brocades zélf voorop.
De kracht van een bedrijf
bacteriën, schimmels en gis
ten die nóg beter werken,
kan een bedrijf als Gist-
Brocades internationaal bij
blijven. Directielid dr. J. de
Flines wijst met trots op de
ruime verdrievoudiging van
de produktiviteit in de afge
lopen tien jaren. De penicil-
lineschimmel die Gist-Bro-
De Koninklijke Neder-
landsche Gist- en Spiritus
fabriek NV in Delft, zeven
jaar geleden gefuseerd met
Het Delftse concern werd
dan ook, samen met o.m.
Unilever, Akzo, Shell en
DSM, genoemd als speer
punt in de ontwikkeling van
ten. De Nederlandse indus
trie en wetenschap, zo luidde
de boodschap, dreigden weer
eens een boot te missen.
Vijf jaar later wordt de
Nederlandse positie in het
algemeen veel gunstiger be
oordeeld. Op een aantal
deelgebieden (milieu, land
bouw) liggen hier opgelegde
kansen. Dr. G. Bresser, de
nieuwe voorzitter van de
raad van bestuur van Gist-
Brocades - die iets van de
open stijl van Philips-presi
dent Dekker heeft - is nooit
technologie.
Amerikaanse 'genetische
ingenieurs' hebben in de
eerste helft van de jaren ze
ventig de zogenaamde re
combinant-DNA-techniek
ontwikkeld. (De recombi-
nant-DNA-techniek is over
planting van erfelijke eigen
schappen op bacteriën en
andere micro-organismen.)
Dat heeft geleid tot het ont
staan van een reeks com
merciële biotechnologische
laboratoria (Genentech, Bio-
gen, etc.) die veel aandacht
als Gist-Brocades ligt vooral
in 'opschaling' van de gevoe
lige biotechnologische pro
cessen. Beheersing van een
reactie in een literkolfje in
een laboratorium is wel
even wat anders dan het be
sturen van industriële pro
cessen in vaten van 100.000
liter en meer.
Daarin schuilt het geheim
van de smid. Alleen door
voortdurend te zoeken naar
cades momenteel gebruikt,
produceert zelfs tweedui
zend maal zo veel als de
schimmel waarmee men be
gon.
Een groot deel van de 80
miljoen gulden die de onder
neming jaarlijks aan onder
zoek en ontwikkeling uit
geeft, gaat daarom naar po
gingen om de efficiciency
van de processen te verbete
ren. Zo worden jaarlijks
50.000 stammen van micro
organismen onderzocht, op
zoek naar de ideale combi
natie van eigenschappen.
Wij steken liever geld in ge
leerde koppen dan in potten
en pannen, is het gezegde bij
het Delftse concern.
Dat onderzoek, waaraan
650 mensen werken, leidt
ook tot nieuwe produkten.
Over een aantal ontwikke
lingen doet Gist-Brocades
nog geheimzinnig. Tot de
nieuwste vindingen met be
hulp van de recombinant-
DNA-techniek behoort de
produktie van chimousine
met behulp van gistcellen.
Chimousine is een bestand
deel van stremsel voor de
kaasbereiding, dat tot dus
ver moest worden gewonnen
uit kalvermagen.
Een andere troef is het fa
briceren van 'factor VIII',
een geneesmiddel tegen
bloederziekte dat nu nog uit
menselijk bloed wordt ge
haald.
Gist-Brocades timmert
ook aan de weg met een
nieuwe methode voor de
zuivering van afvalwater.
Op het eigen terrein in Delft
en bij de fabriek in Frank
rijk werken sinds kort in
stallaties waarin bacteriën
zonder zuurstof afvalwater
zuiveren. Dat levert een
flinke hoeveelheid me
thaangas op. In Delft gaat
het om 200 tot 300 kubieke
meter per uur, waardoor de
energierekening van het be
drijf flink wordt gedrukt.
Als er voldoende bedrijfs
ervaring mee is opgedaan,
gaat Gist-Brocades dat sys
teem in licentie verkopen.
Het buitenland heeft de
potentie van Gist-Brocades
als een gevestigd 'high tech'-
bedrijf de afgelopen jaren
kennelijk goed in de gaten
gekregen. Volgens dr. Bres
ser is waarschijnlijk meer
dan vijftig procent van de
aandelen in handen van bui
tenlandse institutionele be
leggers, met name uit
Groot-Brittannië, de Ver
enigde Staten en Zwitser
land.
Unita meldt
successen
nF Angolese guerrillabewe
ging UNITA heeft tussen 17 en
f september bij verschillende
noeraties in zeven provincies
totaal 354 regeringssoldaten,
46 Cubanen en 3 Russen ge
dood Dit is bekendgemaakt m
„en verklaring van de rebellen
■n Lissabon. UNITA voert
sinds de Angolese onafhanke
lijkheid in 1975 een guerrilla
oorlog voert tegen de regering.
Basken
pE extremistische Baskische
nartijencoalitie Herri Batasu
na heeft maandag de Basken
opgeroepen woensdag een al
gemene staking te houden te
gen de uitlevering van drie le
den van de afscheidingsbewe
ging ETA door Frankrijk aan
Spanje. Eerder kwam het aan
beide zijden van de Spaans-
Franse grens in baskenland
tot heftige reacties.
Voedsel voor
mijnwerkers
DE ondersteuningsactie van
de Nederlandse Socialistiese
Partij (SP) voor gezinnen van
stakende Britse mijnwerkers
I heeft tot dusverre geresul
teerd in de aankoop van hon
derd ton voedsel. Het voedsel
wordt verzonden naar in to
taal ruim 4.500 mijnwerkers
gezinnen in Zuid- en Midden-
Engeland. De actie wordt
voortgezet.
Van den Broek
ziet Udenhout
MINISTER Van den Broek
heeft een wat hij zelf. noemt
afspraak in beginsel gemaakt
om tijdens zijn verblijf in New
York, waar hij tot donderdag
de VN-assemblee bijwoont,
een gesprek te hebben met zijn
Surinaamse collega Wim
Udenhout.Voornaamste on
derwerpen van gesprek wor
den de Nederlands-Surinaam
se betrekkingen en in het bij
zonder de hervatting van de
ontwikkelingshulp die na de
decembermoorden van 1982 is
opgeschort.
Massale vlucht
wegens vulkaan
DE vulkaan de Mayon op het
noordelijke Filipijnse eiland
Luzon, die maandag fonteinen
as en stoom kilometers in de
lucht stoot, heeft ruim 40.000
mensen op de vlucht gedwon
gen. De vulkaan, die zes jaar
inactief was, kwam zondag
weer tot leven. Er zijn geen
meldingen van slachtoffers bij
de incidenten van maandag.
Botsingen Britse
stakers en politie
STAKENDE mijnwerkers
hebben met luchtbuksen en
katapulten op politieagenten
geschoten die probeerden een
mijn open te houden in de
buurt van de Noordengelse
plaats Rotherham. Het mijn-
conflict in Engeland ging
maandag haar 29ste week in.
Tijdens het treffen werden 14
agenten gewond. De politie
stond tegenover 5000 stakers
die probeerden te voorkomen
dat zeven collega's in de mijn
van Maltby aan het werk gin
gen.
Spion in
Miinchen
EEN afdelingshoofd van het
Westduitse lucht- en ruimte
vaartconcern Messerschmitt-
Boelkow-Blohm (MBB) in
München is vorige week don
derdag gearresteerd op ver
denking van spionage voor de
Russische geheime dienst
KGB. Het 60-jarige afdelings
hoofd, wiens naam niet be
kend is gemaakt, is 30 jaar ge-
'eden uit de DDR naar West-
Duitsland gekomen. De West
duitse geheime dienst ver
wacht dat op korte termijn
nog meer arrestaties zullen
volgen.
(ADVERTENTIE)
Deleavê
wijn gedistilleerd
Tel. 1015)569324
