Ai
ART BRIDGE TERUG IN SAS VAN GENT
Di
Veel
schikkingen
bi] misdrijven
Prof. mr.
Corstens:
Burger
is
het
slachtoffer
i
ZATERDAG 22 SEPTEMBER 1984
.LS SNOTAAP VAN 17 JAAR tekende hij in 1942 hij
de Canadese infanterie. Als vrijwilliger, waarom? Niet
uit toewijding of blozendwarme vaderlandsliefde. Nee,
avontuur, de zucht naar het onbekende die al
eeuwenlang legers voedt. „Er waren er zoveel, je deed
het gewoon". Zijn oorlog begon met glimmende knopen
en gepoetst geweer. Toen de Duiters op 5 mei 1945 de
capitulatie tekenden stond hij stinkende uniformen
te soppen in de regimentswasserij. Arthur Bridge was
maar een gewoon soldaat, geen held. Hij overleefde
slechts.
7ATERDAG 22 SEPTEME
§CHOENEN mogen
lijken, als uiting va
het gewone dageli
prachtige historisch
Nederlands jongste
hokin (26), over de
Leder- en Scht
'E SCHIKKING VAN tienduizend gulden, die onlangs
werd aangeboden aan zes filiaaldirecteuren van de
vroegere Slavenburg's Bank, en die inmiddels door vijf
van hen is aanvaard, doet nogal wat stof opwaaien. In
juridische kringen wordt zeer verdeeld gedacht over de
vraag of het terecht is dat ook geruchtmakende
zwartgeldpraktijken van deze omvang via een
afkoopsom worden afgedaan. Prof. mr. G. J. M. Corstens,
hoogleraar strafrecht en strafprocesrecht aan de
Nijmeegse universiteit, en daarvoor officier van justitie
in Arnhem, vindt de ontwikkeling zorgwekkend. Een
interview.
Macht
Geen controle
Minister
Globe moet
zich in de taal van n
van nu. Maar niet
nihilisme. Als je dat
wanneer je, zoals
signalen uitje eige
een nu
Door Paul de Schipper
Juni 1942 arriveerde Art
Bridge in Engeland. Hij
maakte deel uit van het regi
ment Argyll en Sutherland
Highlanders, een onderdeel
van de vierde Canadese Divi
sie. Hij wist dat hij op een dag
het vasteland van Europa zou
betreden. Er zou een invasie
komen, maar waar en wan
neer?
In 1943 landden de Geallieerden op
Sicilië en op 6 juni 1944 kwam D-day
voor West-Europa. Art Bridge vierde
al eerder een Decision-Day. Op 28
april 1944 trouwde hij het Londens
meisje Maureen. Er was nog tijd voor
wittebroodsweken. De Argyll en Su
therland Highlanders ontscheepten
zich op 25 juli in de met caissons aan
gelegde gigantische oorlogshaven van
Arromanches. De Langste Dag was
toen eigenlijk al geschiedenis.
In juni 1984 ligt D-Day veertig jaar
achter ons. Zij die het overleefden
zijn nu grijzende veteranen. Je kunt
ze vinden langs de Normandische
stranden. In de kleine oorlogsmusea,
bij de monumenten en op de massa
begraafplaatsen. Sommigen missen
een arm, hebben een houten been of
lopen met een stok. Je hoort er keurig
BBC-Engels en kauwgum-Ameri
kaans. Ze zijn samen met hun vrouw,
gepensioneerd, de kinderen zijn het
huis uit. Ze zoeken naar hun verle
den, herkennen plaatsen waar vrien
den vielen. Art Bridge kwam ook te
rug, in 1980 al.
Hij bezocht opnieuw het invasiege-
bied, herkende het landschap van
Normandië, de bloeiende boomgaar
den en de herbouwde steden en dor
pen.
In 1984 is hij weer in Europa, in Sas
lussen fi
Art Bridge terug in Sas van Gent: De Duitsers hadden een stelling en een machinegeweer.
- FOTOWIMKOC
Het verhaal van een gewoon soldaat
van Gent, Zeeuwsch-Vlaanderen, het
grensplaatsje waar hij zulke goede
herinneringen aan heeft: „Op 19 sep
tember 1944 kwamen vanuit de rich
ting Zelzate naar Sas van Gent. We
hadden drie tanks. Er zaten Duiters
in een glasfabriek bij het kanaal van
Gent naar Terneuzen. Ik weet nog dat
er bij die fabriek een heleboel paar
den stonden, hele mooie paarden in
een groene wei. Dat beeld is me altijd
bij gebleven. De Duitsers hadden een
stelling met een machinegeweer.
We renden in lijn op ze af, schie
tend met twintig man tegelijk. We
dachten dat ze allemaal dood waren.
Dat was niet zo. Die Duitse schutter
had alleen maar een kogel in de arm.
Toen we Sas van Gent binnengingen
werd er nog steeds geschoten. Het
was laat in de middag. Er stond een
dame langs de weg. Ze gaf me een
glas en een stuk kip. Wie het was, ik
weet het niet, maar ik stond daar, eén
hand met kip en eén hand voor de
borrel en geen hand voor m'n ge
weer".
Het zijn vluchtige herinneringen
van een infanterist. Net als bij tien
duizenden van z'n kameraden zijn de
herninneringen aan de mars naar
Berlijn vervaagd. Het zijn beelden
van dorpjes, zwaaiende burgers langs
de weg, slapen, vechten en steeds
maar weer voort, zittend in de laad
bak van bonkende lorries.
„Een paar dagen na onze aankomst in
Normandië kwamen we bij Falaises.
Dat was heel erg. De Duitsers hadden
betere tanks en artillerie. Onze taak
was positie houden en schieten als ze
kwamen. Het enige waar je aandenkt
is overleven. We zijn er gebombar
deerd door onze eigen luchtmacht".
Na Normandië begon de trek naar het
noorden, de Seine over. Bridge herin
nert zich namen als Abbeville en
Saint Omer en het 'veranderen van
de vlaggen' bij de intocht in België.
„We wisten niet waar we waren,
waar we gingen, alleen de kapiteins
wisten dat. Ik heb het later onze route
gevolgd via ons regiments-dagboek".
„In België, bij het kanaal Gent-
Brugge kwamen we in de problemen.
De akties stokten. De Duitsers verzet
ten zich hevig. Het Algonquin-regi
ment, ook Canadezen werd terugge
jaagd bij Moerbeke. De Duitsers
trokken zich samen in West-
Zeeuwsch-Vlaanderen in de zak van
Breskens. Wij gingen meer naar het
oosten, naar Waarschote, Zelzate en
Sas van Gent. Westelijk van Sas van
Gent gingen we naar 'de Staak'.
Bridge spreekt het uit als 'steak':
„In twee rijen langs de kant van de
weg. Er zaten Duitsers met een 88 mm
kanon. We hebben er dertig gevangen
genomen. Bij Isabella, in de buurt
van Boekhoute konden we niet ver
der. De Duitsers zaten aan de andere
kant van het Isabellakanaal. We
moesten ons ingraven in de dijk. In
het veld kon niet, dat was veel te
drassig. Kwam je uit je dekking, dan
schoten ze je kop eraf. Het was heel
erg. Aan Isabellasluis kwam voor mij
het einde van de oorlog. Ik ben er in
gestort, ik kon niets meer, alles trilde.
In Antwerpen kwam ik in een hospi
taal terecht. Oorlogs-uitputting zei de
dokter. Toen het gebeurde aan Isa
bella waren er van het peloton van
achtentwintig man zoals dat in Nor
mandië aan wal kwam, nog drie ak-
tief. De rest was dood, gewond of ver
mist. Het was geen veilige job. Na een
tijdje weet je niet meer wie er naast
je ligt. Er komt een nieuw gezicht en
de andere dag is hij dood".
Art Bridge werd afgekeurd voor
het frontwerk. „Ga jij maar kleren
wassen" zei de militaire arts. Zo
kwam hij in de achterste linies te
recht. Daar haalde hij het eind van de
oorlog. Dat was in de buurt van Emb-
den. Het werd geen feest. Bridge:
„Het enige wat we kregen was een
dubbele rum. We zeiden tegen elkaar
ok, laten we naar huis gaan".
Bij zijn bezoek aan Sas van Gent inI
1980 ontmoette hij er de secretarie-1
ambtenaar George Meghelinck. Eerst I
realiseerde Meghelinck zich niet dat
hij oog in oog stond met een van c
bevrijders van het grensplaatsje!
Toch groeide die ontmoeting uit tot I
een vriendschap. Dit jaar logeerden!
Art en Maureen Bridge bij de Meghe'
lincks in Westdorpe. samen hebben ze I
opnieuw het strijdtoneel bezocht:!
Boekhoute, Watervliet, Isabella en
Zelzate. Art Bridge vond er een
van zijn jeugd terug, een deel van wat I
hij betitelt als „een groot avontuur": I
„Ja, zo zag je het als jongen zeventien. I
Ik ben blij dat ik de ervaring heb ge-1
had, maar ik zou het nooit weer doen. I
Het is een verschrikkelijke verspil-
ling geweest. Voor niets, want wiel
heeft er gewonnen? Niemand. Dode I
jongens, droeve moeders, kinderen!
zonder ouders. Het was alleen maar
verspilling".
Veel misdrijfzaken ko
men niet meer voor: ze
halen de rechtszaal niet
meer. Dit jaar wordt één
op de twaalf misdrijfza
ken die bij de parketten
worden ingeschreven,
afgedaan met een trans
actie. Zeg maar: afge
kocht. Vroeger kon dat
alleen bij overtredingen.
Sinds de wet op de ver
mogenssancties vorig
jaar werd ingevoerd,
aanvaardt driekwart
van de verdachten van
een misdrijf de schikking
die het openbaar minis
terie aanbiedt. Dit blijkt
uit een voorlopige studie
van het openbaar minis
terie, waarvan de resul
taten deze week bekend
werden gemaakt.
De helft van de geaccep
teerde schikkingen be
treft rijden onder in
vloed. Ook voor eenvou
dige diefstal, zoals win
keldiefstal, en doorrijden
na een ongeluk worden
rechtszaken vaak afge
kocht. Daarmee is voor
de betrokkenen de kous
af.
Door Kees Buijs
NIJMEGEN - Een uitholling
van het strafrecht. Dat dreigt
te gebeuren als straffen van
de rechter steeds vaker wor
den vervangen door schikkin
gen.
Die „zorgwekkende" ontwikkeling
voorzag prof. mr. G. Corstens twee
jaar geleden, bij zijn ambtsaanvaar
ding als hoogleraar strafrecht en
strafprocesrecht aan de Katholieke
Universiteit. De praktijk lijkt hem
inmiddels gelijk te geven.
Een ontwikkeling overigens, die
niet uit de lucht is komen vallen. Al
jarenlang treedt een verschuiving op
van vrijheidsstraf naar geldboete. De
gevangenisstraf wordt gezien als een
noodzakelijk kwaad; bovendien is er
een cellentekort. Daarbij komt dat de
rechtbanken overbelast zijn geraakt,
en de rijstebrij van zaken het liefst zo
eenvoudig mogelijk willen afdoen.
Een van de instrumenten hiervoor
is de vorig jaar in werking getreden
wet op de vermogenssancties. Nu
kunnen niet alleen overtredingen,
maar ook alle misdrijf gevallen waar
voor zes jaar of minder staat, met een
schikking worden afgedaan. De
transactiebedragen worden overigens
niet door de officier met de natte vin
ger vastgesteld; de normen ervoor
zijn bij de inwerkingtreding van de
wet door de minister van justitie per
circulaire aangegeven.
De nieuwe wet scheelt niet alleen
een hoop werk. Het voordeel is bo
vendien dat rechtspersonen zoals ma
lafide bv's beter zijn aan te pakken.
Een bv kon nu eenmaal moeilijk de
bak in draaien.
De consequentie van de wet is ech
ter ook dat het openbaar ministerie
/O
STRAFRECHT
WORDT UITGEHOLD'
Prof mr. G. J. M. Corstens: „Als
het zo doorgaat wordt een rechts
zaak uitzondering, en dat zou hele
maal verkeerd zijn." - foto de stem
een grote vrijheid, dus macht, heeft
gekregen om uit te maken in welke
gevallen een schikking wordt aange
boden.
„Die verschuiving van de rechter
naar het openbaar ministerie is voor
een groot deel te rechtvaardigen",
meent Corstens. „In theorie gaat de
wet al heel ver. Maar in zijn toepas
sing - zie de Slavenburgzaak - gaat
het openbaar ministerie veel verder
dan de makers van de wet redelijker
wijs hebben bedoeld."
Voor Corstens staat vast dat het
aanbieden van schikkingen beperkt
moet blijven tot de kleinere misdrij
ven. In de praktijk gaat het meestal
ook om lichtere gevallen. „Maar een
zaak die Nederland maandenlang
heeft beziggehouden, waarin het ge
weldige maatschappelijke probleem
van het zwarte geld speelt, mag toch
niet binnenskamers worden afge
daan?"
Uiteindelijk is de burger het
slachtoffer, stelt de Nijmeegse hoog
leraar. „Want wat is de consequentie?
Er is geen rechterlijke controle en
geen publieke controle. Als deze zaak
voor de rechter was gekomen, had het
bewijs op tafel moeten worden ge
legd. Die openbare behandeling is ons
onthouden. Als staatsburger wil ik de
onafhankelijke rechtspraak kunnen
controleren. Dat is óók een element
van het strafproces: het publiek laten
zien wat er precies gebeurd is. Het
strafproces heeft mede een maat
schappelijke functie. Het is er ook
voor de burger."
Corstens kan zich voorstellen dat
zo'n schikking gevoelens van rechts
ongelijkheid en onvrede opwekt.
Waarom een bankdirecteur wel en
een kleinere jongen niet?
„Ook daarom hoort de zaak bij de
rechter thuis. Nu denken we mis
schien dat de heren er met tiendui
zend gulden vrij goedkoop van af ko
men, en dat de bank de schikkingen
mogelijk nog voor ze betaalt ook.
Maar voor de rechter zouden alle om
standigheden op tafel gekomen zijn.
Vorig jaar deed de Fiscale Opspo
rings Dienst een inval in Slaven-1
burg's Bank in Roterdam. De fi-1
liaaldirecteuren zijn inmiddels «al
een schikking weer op vrije voeten. I
- foto ARCHIEF OE STEM I
Het is bijvoorbeeld denkbaar dat men I
dan volstrekt vrede had kunnen heb-1
ben met een straf van zeg maar dui-1
zend gulden. Ik beweer niet dat ik de I
sanctie te hoog of te laag vind; ik wil I
kunnen beoordelen of de sanctie te-1
recht is, en dat is me nu onmogelijk
gemaakt.'
Zou een officier een schikking kun
nen aanbieden, omdat hij ziet dat de I
bewijsvoering in een zaak hem vrese-1
lijk veel tijd en moeite gaat kosten?
Corstens: „Dat is mogelijk, maar I
het zou me geweldig teleurstellen. In I
het strafrecht hoort geen onderhan
delingssituatie. Dan kom je aan het
fundament van ons strafrechtsys
teem. Maar of het werkelijk zo is ge-1
gaan, valt niet te controleren."
Hooguit zou de minister van justi
tie, onder wiens verantwoordelijk
heid het openbaar ministerie werkt,
achteraf ter verantwoordeling kun-1
nen worden geroepen. Dat roept de I
vraag op of de Rotterdamse officieral
of niet op eigen houtje heeft gehan
deld.
Corstens denkt van niet: „In dit ge-1
val zal er best met Den Haag over zijn I
gesproken. Je mag redelijkerwijs I
aannemen dat het schikkingsaanW I
is goedgekeurd door de minister van I
justitie." I
Justitiewoordvoerster mevr. FaW
zegt niet te weten of er in dit geva'
overleg is geweest. Omdat het open
baar ministerie een eigen bevoegd
heid heeft, blijft overleg beperkt tot
bijzondere, delicate gevallen, ook al is
dat formeel niet nodig.
De Rotterdamse officier van justi
tie mr. Gerding wil niet op de Slaven
burgzaak ingaan zolang de procedure j
nog loopt. Wel zegt hij in het alge1
meen over de mogelijkheid tot schik
ken bij misdrijven: „We hebben eer-
middel in handen gekregen waarmee
we nog ervaring moeten opdoe» I
Naarmate een zaak ingewikkelder is
gaat de reden om te schikken, name
lijk vermindering van de werklast
voor ons natuurlijk zwaarder we-1
gen."
Volgens Gerding is het op zich2®-
niet ongebruikelijk dat er ook bij grj>'
tere economische delicten een schik
king wordt aangeboden. Hij herin-1
nert zich het geval van een omvang
rijke illegale koffiehandel, die is af
gekocht met een bedrag van drie ton
Die zaak speelde overigens nog voor
dat de wet op de vermogenssanctie I
er kwam. I
„Het is wel een middel dat we me
de grootste zorgvuldigheid moeter-1
hanteren", aldus mr. Gerding.
Doo
„Mode-tr
aan. Ik b
seerd. Ki
draag. M
cultuurv<
geschiede
als objec
terechtko
nieuwsgi
kunnen
beeld lan
derijen"
De nieuw
niëlla Lokii
toe bijgedr:
Leder- en i
lijk dan ooi
schappelijk
heeft gekref
leen belar
vooral ook
opgebouwd,
maakt tusse
pese besta
waardoor
ontstaan va
de nieuwsti
tijd. Niet zo
seumbestuu
wijkse sch<
worden besc
op de 'wereli
musea. Vrij<
vernieuwde
Schoenenrm.
ris P. Van Ze
„Trends e
een museun
vaarlijk. Mc
nis worden"
Lokin. „De
uiting van
los van de 't:
boeiend. Ik
achter de ni
maar ik vol
de schoenen
De collect
seum biedt
Dl
Hoewel ze
afkomstig
heeft de n
recteur va;
Globe, de
penaar Pa
gesproken
met het g
hoven wil.
Hij studee
pen en dram
daar ook wet
ker bij zijn d<
Deze was het
rijnen intro
Theater; een
suele denkbe
die invloed h
visie van Pa
De Bruyne
Vlaamse the
werkt nu no
'Etcetera'. In
heleboel bani
ment is hij n
denis aan
voor Journa
iets met de
woordt hij
aarzeling. „I
capabel geac
te doceren,
deerd".
Heeft u ee
landse toneel
„Ik heb zo
noord tot zui
Groningen
Het Vlaamst
Ik heb eerst
teerd en da
vraagd om
regisseur,
omdat hij a(
kan laten sp
die nu als
Theu Boerin
ben we nog
Een aanti
het vertrouu
ben opgezegi
„Dat is ge
leen onduid
weggaan bij
jan Rijndei
moet daarov
groot aantal
