ZEELAND
Wonderlijke historie
uit 'n kleyn stedeken
Het oorlogsverleden
van misdienaar Piet
Weerman Willy
Zondag
en
maandag
droog,
óók
zonnig?
LIED VAN DEN DOMINEE VAN IJZENDIJKE
k. kerkdiensten
p.c. kerkdiensten
ZATERDAG 15 SEPTEMBER 1984
IDSDSBTEM
VAN ZEELAND
Zielbehoeders
Zwarte hond
Helschen duyvel
Ga, knerzelt
Zeeuwse
Babbels
Spotrympjes:
'Peperbussen'
.'..Qzrnn gr.
T6 PAGINA ZEELAND fi
NOORD - ZUID - BEVELAND
Goes - Parochie Maria Magdalena:
zat. 19 u. zond. 8.30 en 10 u.
Zierikzee - H. Willebrord, Mo-
lenstr. 62, zat. 9 u. zond. 11 u.
Hansweert - O. L. Vrouw Onbe
vlekte Ontvangenis, zat. 17 u. zond.
11 u. Maria-oord, zat. 10.30 u.
Letvedorp - H. Eligius, zat. 19 u.
zond. 10.30 u.
Rilland-Bath.- H. Jozef, ofwel zat.
om 19 u. ofwel zond. om 9.30 u. (om
de 14 dagen).
Yerseke - H. Anna: ofwel zat. 19 u.
ofwel zond. 9.30 u. (Om de 14 dagen).
Ovezande - O. L. Vrouw Hemel
vaart, zat. 19 u. zond. 9.30 u.
WEST - ZEEUWSCH - VLAAN
DEREN
Aardenburg - Maria Hemelvaart,
zat. 19 u., zond. 8 en 10 u.
Biervliet - H. Maagd Maria Onbe
vlekt Ontvangen, zat, 19 u. zond., 10
Breskens - H. Barbara, zat. 17 u.
zond. 10 u. Tot 7 aug. elke woe. om
19 u.
Eede - H. Maria Hemelvaartzat.
19 u. zond. 10 u,
Groede - H. Bavo. zat 19 u. zond. 9
u.
Hoofdplaat - H. Eligius. zat. 17 u.
zond. 9 u.
Oostburg - H. Eligius. zat. 19 u.
zond. 10.30 u.
Schoondijke - H. Petrus Apostel,
zond. 9.45 u.
Slljkplaat - Maria Sterre der Zee.
zat. 17 u.
IJzendijkc - H. Maria Hemelvaart,
zat. 19 u. zond. 10.30. Huize Em-
maus. zond. 11.15 u.
Sluis - H. Johannes de Doper. zat.
19 u. zond. 8 en 10 u.
WALCHEREN
Middelburg - H. Petrus en Paulus,
Lombardstr. zat. 19 u. zond. 10 u.
Kerkcentrum De Hoeksteen, Ro
zenburglaan, zond. 11.30 u.
Vlissingen: Paauwenburg. Kerk
centrum Open Hof, A. Gogelweg:
zond. 11 en 19 u. Lieve Vrouwe-
kerk, Singel: zat. 19 en zond. 9.30 u.
Souburg - Martinuskerk. zond. 10
u.
Domburg- Willibrorduskerk-
zond. 8.45 u.
OOST - ZEEUWSCH - VLAAN
DEREN
Clinge - H. Hendrikus. zat. 19 u.
zond. 8.30 en 10 u.
Hulst - H. Willibrordus. zat. 19 u.
zond. 9.30 en 11.30 u.
Graauw - Maria ten Hemelope-
ning. zat. 19 u. zond. 9 u.
St. Jansteen - H. Johannes de Do
per. zat. 19 u. zond. 10 u.
Boschkapelle - H. Petrus en Pau
lus. zat. 19 u. en zond. 9 u.
Westdorpe - O. L. Vr. Visitatie, zat.
19 u. zond. 8 en 10 u.
Hengstdijk - H. Catharina. zat. 19
u. en zond. 9.00 u.
Heikant - H. Theresia. zat. 19 u.
zond. 10 u.
Kloosterzande - H. Martinus. zat.
18.30 u. zond. 9 en 10.30 u.
Koewacht - H. H. Philippus en Ja
cobus. zat. 19 u. zond. 8.30 en 10 u.
Lamswaarde - H. Cornells, zat. 19
u. zond. 10 u.
Nieuw- Namen - H. Jozef. zat. 17 u.
zond. 10.30 u.
Ossenisse - H. Willibrordus. zat. 19
u. zond. 10.30 u.
Stoppeldijk - H. Gerulphes. zat. 19
u. zond. 8 en 10 u.
Sluiskil - St. Antonius. zat. 19 u.
zond. 11 u.
Terhole - H. Gerardus Majella. zat.
19 u. zond. 8 en 10 u.
Axel - H. Gregorius de Grote. zat.
19 u. zond. 11 u.
Philippine - O. L. Vr. Hemelvaart,
zat. 17 u. zond. 9.30 u.
Sas van Gent - Maria Hemelvaart,
zat. 19 u. zond. 9 en 11 u.
Zandstraat - H. Pastoor van Ars.
zond. 10 u.
Terneuzen - H. Willibrordus(Tri-
niteitskerk). zat. 19 u. zond. 9.15 en
10.30 u. Verrezen Christus: Maand.
t.m. zat. 19 u. zond. 9.30 en 11 uur.
Hoek - H. Kruiskerk, zond. 10.30 u.
Zuiddorpe - H. Maria Hemelvaart,
zat. 17 u. zond. 9.45 u.
R.K. TOERISTENKERKEN
Walcheren
Domburg (Badhuisweg) - zond.
8.45 u.
Zoutelande (Bosweg) - zond. 10 u.
zaterdag 15 september
ZE VENDED AGS ADVENTISTEN
Terneuzen (Goede Herderkerk): 10
u. leesdienst.
Middelburg (Doopsgezinde Kerk):
10 u. ds. H. van Rijn.
Vlissingen ('t Anker): 9.15 u. ds. H.
van Rijn.
zondag 16 september
HERVORMDE KERKDIENSTEN
Geen opgave ontvangen.
GEREFORMEERDE KERKDIEN
STEN
Axel: 10 en 17 u. ds. J. Overdulve,
Tiel.
Hoek: 16 u. intrededienst ds. J. Jur-
jens, te Terneuzen.
Terneuzen (Noordstraatkerk): 10 u.
bevestiging ds. J. Juijens. (Opstan-
dingskerk): 16 u. intrededienst ds.
J. Jurjens.
Zaamslag: 10 en 15 u. ds. J. Noord-
hof, 's-Gravenpolder.
Aardenburg: 9.30 u. Cand. Platje.
Breskens: 9 u. ds. A. Ruitenburg. 17
u. cand. mevr. Platje.
Oostburg: 11 u. cand. Posthosper.
Schoondijke: 9.30 en 14.30 u. dhr. A.
Vercouteren.
GEREFORMEERDE KERKEN
(VRIJGEMAAKT)
Axel: 10 en 15 u. ds. J. Borgdorff.
Hoek: 10 en 15 u. ds. C. Mewe.
Terneuzen: 10.30 en 15 u. ds. J. Ver
kade.
Zaamslag: 9 u. ds. J. Verkade. 15 u.
ds. P.v.d. Laan, Gent.
CHRISTELIJKE GEREFOR
MEERDE KERK
Zaamslag: 10 en 15 u. ds. L.v.d.
Meij.
DOOPSGEZINDE GEMEENTE
Aardenburg: 10.30 u. ds. J. Klan-
derman
LEGER DES HEILS
terneuzen (gebouw Donzevis-
serstr.): 10 u. heiligingssamen
komst. 19 u. verlossingssamen
komst.
ZONDAG 16 SEPTEMBER
AARDENBURG: 10.30 uur, de heer
W. Kruidenier.
AXEL: 11.00 uur, ds. H. van de
Berg.
BIERVLIET: 11.00 uur, mevrouw
Taaalman-de Ruijter.
BRESKENS: 9.99 uur, ds. A. Rui
tenberg.
GROEDE: 9.30 uur, ds. J. van de
Hoek.
HOEK; 10.00 uur, ds. W. van Meeu
wen.
HONTENISSE: 9.00 uur, ds. H. de
Neling en ds. R. Hartog.
HOOFDPLAAT: zie Breskens.
HULST: 10.30 uur, ds. R. Hartog.
OOSTBURG: 10.00 uur, ds. P.
Feenstra.
RETRANCHEMENT: 11.00 uur, de
heer Peterse.
SAS VAN GENT: 9.00 uur, ds. I
Spiering.
SCHOONDIJKE: 9.30 uur, dienst
door kerkeraadsleden.
SINT-ANNA TER MUIDEN:
dienst te Sluis.
ST.-KRUIS: 9.00 uur, mevrouw
Taalman-de Ruij ter.
SLUIS: 9.30 uur, de heer Peterse.
SLUISKIL: 11.00 uur, ds. I. 5PK
ring.
TERNEUZEN: Grote Kerk:rJ^
uur, ds. C. Hoogendoorn;
Herderkerk: 10.00 uur, ds. D.
man en 19.00 uur, ds. H.
Berg; Opstandingskerk: 9.00 u
ds. E. Rietveld. ,ur
WATERLANDKERKJE: 11.00 u
ds. J. van de Hoek. heer
IJZENDIJKE: 11.00 uur, de h
Geuze. r hoo-
ZAAMSLAG: 9.00 uur, ds. C.
'endoorn. heCr
ZUIDZANDE: 10.00 uur, de hee
Pantekoek.
RUIM TWEE eeuwen gele
den woonde in IJzendijke
een klein convent van de Pa
ters Minnebroeders in een
huis aan de huidige Konin
ginnestraat, waar nu het ca
fé de Lozanne is gevestigd.
Dit tot ongenoegen van 'de
calvenisten', die in 1780 be
sloten 'deze papen' te verja
gen. Dit geschiedde en het
pand werd daarop behekst
verklaard.
Dit incident zou uiteraard
al lang in de vergetelheid
zijn geraakt, ware het niet
dat in datzelfde jaar 1780
over de affaire een lied werd
gemaakt (op de wijze van:
De Vier Gasten): 'Het lied
van den dominé van IJzen
dijke, zijnde een wonderlyke
historie voorgevallen in een
kleyn stedeken genaemd IJ
zendijke bij het Sas van
Gent'.
Het originele manuscript
bevindt zich nog steeds in
handen van twee rasechte
IJzendijkenaren, de dames
E. de Lozanne-Groosman en
M. Brouwers-Boerjan.
Het lied is niet alleen inte
ressant omdat het een stukje
vergeten historie uit IJzen
dijke boven water brengt,
maar ook vanwege de on
verzoenlijkheid die er - bij
na anderhalve eeuw na het
einde van de 80-jarige oor
log - uit spreekt tussen ka
tholicisme en calvinisme.
Het is dan ook niet verwon
derlijk dat de paters worden
aangeduid als reine engelen,
maar de dominee het predi
kaat 'baarlijke duivel' krijgt
opgeplakt.
„Daer was eertijds een
kleyn convent van Paters
Minnebroeders", zo begint
het lied. „Zoo iedereen wel is
bekend opregte zielbehoe
ders. Dat sted'ken is gere-
formeert aan Jan Calvin die
blasphemeert op Roomen en
zijn kerken, en God zijn
wonderwerken".
„Den dominé vol haet en
nijd en kop dat niet geley-
den. Vol gal en opgeblae-
zendheyd, hoort wat hij gaet
bereyden. Hij schreef de
Staten van het land veel
valsche brieven van zijn
hand. De Paters te verjagen,
dat was al zijn behagen".
De dominee krijgt zijn zin
en de paters moeten, zo
meldt het lied 'het land ver
laten door order van de Sta
ten'. Hun woning vervalt tot
'eenen peerdenstal' en de on
bekende dichters vervloeken
de dominee: „God zal u
kwaed doch vreken zonder
een woord te spreken".
En jawel hoor. Vijf jaar
later bezoekt het noodlot de
dominee: „Den man viel
krank en ziek te bed. Nie
mand en weet wat dat hem
let. Doctor of medegijnen en
kende niet zijn pynen". Het
gevolg is 'een subite dood',
waarna de duivelse dominee
wordt opgebaard."
Maar zie, de nacht valt en
vreemde dingen zijn op til.
De wakers bij het lijk 'ston
den geheel verslaegen van 't
geen dat zij daer zagen'. En
wat was dat dan wel? „Daer
kwam een grooten zwarten
hond de kamer ingestreken.
Gelijk mm klaer en waer
bevond, van schrik zij schier
bezweken. Zijn oogen waren
brandend vier. Hij huylt,
hier briescht, hij maakt ge
tier. Zij hebben dan met
schroomen terstond de vlugt
genomen".
Heel IJzendijke is uiter
Een oude foto van het huis aan de Koninginnestraat,
waaruit de Paters Minnebroeders eerst werden ver
jaagd om er later - na het verjagen van 'den helschen
hond' - weer terug te keren.
aard in rep en roer en de op-
per-dominee wordt erbij ge
haald om deze 'helschen
geest' met de bijbel in de
hand terug te jagen naar
zijn inferno. „Kont gij den
boozen duyvel niet doen
naer den afgrond keeren?",
zo smeekt IJzendijke de
geestelijke. Maar hoe deze
z'n best ook doet 'zoo is de
geestelyke macht dan groo-
ter als mijnheer zijn kracht.
Mijnheer die nam zijn gan
gen naar huis met groot ver
langen'.
Dan staat er plotseling
een voerman op, die de op
lossing weet. Hij zegt be
kend te zijn met de eertijds
verdreven Pater Minne
broeders die, zo is zijn stelli
ge overtuiging, wel raad
zouden weten met de situa
tie. ,,'k Wed dat zy dezen
vreeden hond met haeste
doen verdwijnen". En jawel,
de calvinisten gaan door de
knieën en de voerman vliegt
te paard naar Sas van Gent
met een smeekbrief van de
IJzendijkenaren op zak.
De paters buigen zich over
de brief en bespreken de
zaak, waarna 'den consina-
tor riep met kracht, in Jezus
Christus zijne macht, ik zal
dat stuk aenranden tot Jan
Calvin zijn schanden'. On
middellijk vertrekt een de
legatie naar IJzendijke om
de kwestie te klaren. De
dichters spreken daarbij de
opper-dominé aan, die zo
jammerlijk heeft gefaald.
„Wel dominé, gij grooten
man, gij moet hier weer ver
schijnen. Komt ziet den hel
schen duyvel dan door pa
ters macht verdwijnen. Zet
uwen bril op uw gezicht en
ziet hier een waerachtig
licht. Gij kond hier klaer be
merken Christus zijn won
derwerken".
De paters trekken nu naar
het huis waar de dode domi
nee nu al negen dagen wordt
bewaakt door de zwarte hel
hond. Eén van hen 'opent zoo
de deur, in Christus naam
zonder getreur' en naderen
de sponde waar het lijkt ligt
opgebaard. De pater spreekt
de hond toe: „Wel satan, hel
schen geest, hoe lang wilt gij
hier schuylen. Vertrek met
nister toch om geen emanci
patiegeld aan Zeeland meer
te geven. Hij is niet getikt.
Alles waar te voor staat
deugt niet. Te dom, te veel,
te dik. En Te Veldhuis?
Nieuw artikel Wegenver
keersreglement. Rode drie
hoek: Pas op, boer op de weg.
Binnenkort heeft Smit-Tak
lichtgevende duikers in de
uitverkoop.
Gat in de markt: zakdoeken
„Den pater riep met groo
ten kracht: Ga, knerzelt op u
tanden. Daer, helschen duy
vel, hebt gij macht, zoo bijt
mij af de handen. Den duy
vel buygt op zijn gebod voor
zijnen Heer en zijnen God.
De Geuzen die dat zagen
toonden geheel verslagen".
„Den pater riep op 't zelve
pas: Ik zal u doen verdwey-
nen. Hier door een ruyt van
deez glas daer gij kwam
door verscheynen. En hij
vloog op in vlam en vier, met
brieschen, huylen en getier.
Wat dunkt u, calvenisten,
die 't Roomsch geloof be
twisten".
IJzendijke is verlost van
de duivel, de Pater Minne
broeders kregen hun huis
weer terug en de dichters
van het 'Lied van de dominé'
besluiten uiteraard met de
moraal: „Christeme men-
schen algelijk, plant dat in u
memorie. Het Roomsch ge-
loove in deugden rijk be-
haelt altijd victorie. Gij Lu-
teraen en Calvenist, die zoo
den schoonen tijd verkwist,
gij ziet niet verlegen op uwe
baen en wegen".
- xnr
-* trm Oa-ii&icus A*
1% di 1
mm
ii&i h%j Am Mt l-4 ,&t«%
beid# ar staakte
<0:* eet -fi 'nren -tt&w rfar .y*l r®-;
,it rt .3*1, ar rosi ju •edaoüti.ln^ *«*r» st£. isf./tvc .ear.:
oor ptnÜ lp.rlgéa Plat w. ar:**
Uw* #jss£ei iiv dew .ül - 'l r ruide V; ten 1
Lt, 'ter -oe-iiart 11 .rl;;ea j
PSjt A.-er».* rvnér&e tf a.öt* 43» vvédét e.-5c.l/t:xda
-ft q® oo£ cu\>l 1;re tl.i: «m coco *4»
:*■-> >-.*■ - r I.. jet .tv over cm, I. .iie:-zelfde»
a id o -trit-xü f uur deelde 'da ~ó*~er Piet A era rsij :;ede
Uet &ij t--• o o' - C sy: .'«e» 4T> tt ac r.\ 'Uifa
*.12 e doz :.t i jlere» vaa let p. n:-..t'Jr'oora op het
eif^eeoheurci. Sij wkt
nc r c ctr
et, uit de
irar
ilt mgm, en MJ
o.- enn ezizi;
Z*&>md0 u e -dem e:- het
éti ,v«a rijh e» ^esrkle,-ssw
m -t
te jsallei; d»«a«
dö'.r Mij öu in
Gü
14 li rt 1-^*1*
Wie gistermorgen ont
waakte met het tikken van
de regen tegen het zolder
raam (Rob de Nijs) moet di
rect gedacht hebben: wordt
het een herhaling van vo
rig week? Gelukkig niet.
Vandaag kunnen we nog af
en toe wat regen verwach
ten, maar morgen en
maandag is het droog en in
Zeeland zelfs zonnig. De
temperaturen halen zeker
de 18, misschien wel de 19
graden.
Deze weersverbetering
hebben we te danken aan
een klein hogedrukgebied,
dat maandag alweer af
neemt waardoor we dinsag
opnieuw puur najaarsweer
krijgen. De wind kan zon
dag pittig uit het noorden
waaien, maar neemt maan
dag wat af.
Vorige week was de si
tuatie geheel anders. Een
depressie boven Duitsland
zou onder invloed van een
hogedrukgebied boven Ier
land naar het oosten moe
ten verdwijnen.
Jille:
Afijn, dè gienge me dan vo
rige weke is een keer nae den
overkant, en dan bliekt dat
die veerboot eerst vier uur in
kwaranteine moet vo dat de
passagiers dat landje inmo-
ge.
De overheid mag geen
maatregelen voorschrijven
aan het bedrijfsleven, vindt
het liberale Tweede-Kamer
lid Te Veldhuis. Voormalig
topman Stikker van RSV
weet nu op welke partij hij
moet stemmen.
Voor de volgende druk van
Van Dale:
Goese Polderitis Isolatinus.
En maar blijven volhouden
dat die olie bij het wrak van
de Mont Louis het gevaar
lijkste is....
Vrouwencontact Lotje: met
zo'n naam dwing je de mi
TBC al jaren onder de knie.
Waar zit die bij een dolfijn?.
Marjol Flore-ert dankzij
Terneuzense Rotary. Een
eersteklas-LP
Bietenboer over gevaren
driehoek: Als ze nou maar
niet denken dat ik ook rood
stem.
Reinaert Ommeganck: Een
streep door de rekening.
Probeer maar eens te zwem
men met een buts in je kop.
ijsselijk tempeest in d'onde-
raerdsche kuylen". En de
hond? „Hij huylt, hij
briescht, hij maekt getier en
hij en wilt in geen manier de
doode ramp veriaeten. Mae
ten kost hem niet baeten".
De elf jarige Piet Apers.
AANGENAAM VERRAST,
maar toch ook enigszins ge
schrokken, toonde Axels
wethouder Piet Apers zich
deze week toen hij een copie
van een politierapport uit
1941, opgemaakt door de
Zuiddorpse gemeenteveld
wachter Petrus de Clercq,
onder zijn neus geschoven
kreeg.
Aangenaam verrast om
dat het stuk een bewijs
bleek van zijn liefde voor
ons vaderland. Maar niette
min toch geschrokken om
dat er na 43 jaar nog steeds
ergens in de archieven een
belastende aanklacht tegen
zijn persoontje lag. „Van die
aanklacht heb ik echt nooit
iets geweten".
Wel staat hem als de dag
van gisteren voor de geest
waarom hij destijds, als elf
jarig jongetje in oorlogstijd,
met de politie te maken
kreeg. Pietje, die misdienaar
was, had namelijk op weg
naar de kerk een een stuk
van een NSB affiche afge
scheurd. Na de kerkdienst
had hij er- het affiche hing
op een aanplakbord op het
Dorpsplein- nog een stuk af
getrokken. Dat alles was
door Oscar de Block gezien
die Pietjes oneerbaar gedrag
onmiddelijk door brief de
naar de veldwachter.
Het voorval werd vorige
week bij de opening van de
be vrij dingstentoons telling
in De Halle opgerakeld door
oud-gemeentesecretaris van
Axel P.G. van de Bosse, die
het stuk te pakken moet
hebben gekregen bij de ge
meentelijke herindeling van
1970. De gemeente Zuiddor
pe werd toen bij Axel ge
voegd. Uit het hierbij volle
dig afgedrukte rapport
blijkt overigens dat het voor
de huidige wethouder alle
maal met een sisser is afge
lopen.
winkel in de Goese Polder.
De PSD organiseert nu ook
vier uur durende rondvaar
ten over de Westerschelde.
Is het beton van de PZEM-
schoorsteen nu al hard ge
noeg?
Tweeduizend jaar nadat die
man in het Midden-Oosten
heftig voor vrede pleitte,
blijkt uit het jaarverslag
van De Schelde de produktie
van oorlogstuig toch altijd
nog winstgevend te zijn.
Velen hebben zich afge
lopen week afgevraagd of
het weer, dat zo vroeg al
slecht en vooral koud was,
een voorbode is van de
winter. Beslist niet. Men
kan - hoewel velen daar
hardnekkig in blijven ge
loven - in de natuur geen
enkele aanwijzing vinden
dat we een koude en barre
winter krijgen.
Het overzicht van de
laatste 20 jaar leert ons dat
we drie pure kwakkelwin-
ters kenden: 1965, 1976 en
1983. Er kon geschaatst
worden in 1964, 1966, 1969,
1970, 1971 en 1982. Zeer
slappe winters waren 1967,
1968, 1972, 1973, 1974, 1975,
1977, 1978, 1979, 1980 en 1981.
U weet dat we in 1976 een
uiterst warme en lange zo
mer hadden. Er kwam zelfs
voor bepaalde streken in
ons land een verbod om
tuinen te besproeien en
auto's te wassen met lei
dingwater. Toch was de
winter van 1976 een slappe
winter.
De koudste dag die we
ooit kenden was op 27 ja
nuari 1942 toen in Winters
wijk een temperatuur van
27,4 graden onder nul werd
gemeten.
De weerspreuk van van
daag kijkt wel erg ver
vooruit. Komende maan
dag, 17 september, is de
naamdag van Sint-Lam-
bertus. Het volksgezegde
luidt: Is het op Sint-Lam-
bert zonneschijn, droog zal
het voorjaar zijn.
Eindredactie: Jan Jansen en Frank Deij
DEZE WEEK is St-Kruis
aan de beurt als onderwerp
van een 'spotrympje'. De ri
valiteit tussen het dorp en
grote buur Aardenburg is
niet onder stoelen of banken
gestoken:
„Peperbusse, schóne toor'n,
ör je wel op tyd geschoor'n?"
klienk het Eèrenburgs ge-
snaoter,
van je kaoië zonder waoter!
Dat gebeurde vrijdag
nacht niet en de gevolgen
hebt u weer aan den lijve
ondervonden. Alleen zon
dagmiddag vanaf drie uur
redelijk weer tot 's avonds.
Toen vergalden onweers
buien ons leven.
