TS
NBERt
'Een mirakel dat we
het hebben overleefd'
Strijd
■Mi om
r
IIJZEN
VEEL PUBLIEKE BELANGSTELLING
Minder geld voor
kunst en cultuur
Zeeuwsch- Vlaanderen
Zilveren
wijkzusters
gehuldigd
PAGINA ZEELAND 2
VAN ZEELAND
te zoenen
VLASLINNEN
IEREN JASSEN
55.00
US: 0P=0P
■li
g
res°sfo|aS?»S
Y M^v7|
AXEL - Vele Poolse oud-strijders, Axelse bur
gers, het gemeentebestuur en genodigden
woonden gisteravond de plechtige herdenking
van de veertigjarige bevrijding van Axel bij.
In Kioosterzande
Prog
ramma
PROVINCIE BEZUINIGT
-li
Brandje in
boerderij
Axel snel
bedwongen
Blaauwe Hoeve'
wint driekamp
FRANS VAN HOEVE OVER SLAG OM AXEL:
Penibel
Graaf
Zweten
Plaatselijk nieuws
Sint Jansteen
Lamswaarde
Absdale
Kioosterzande
Koewacht
ZATERDAG 15 SEPTEMBER 1984
T22
ulieren
|ubileum, receptie,
oving, overwinning,
lam. openbare dank,
best eens in de krant
familieberichten
jur hoeft het niet te
•n nog geen tientje),
nf 1,75 Eén grote
Voor het plaatsen van
net een formaat van
'ij 12,50 toeslag
aanvraag. Bij niet
2,50 adm.kosten
niet geretourneerd
jw tekst 2 dagen vóór
an onze kantoren
ïtuurt u eveneens 2
taar Postbus 3229,
Breda.
recht voor, teksten
denen te weigeren
snieuws
>m op donderdag.
ÏLOCK
iiteerd met
dag
EN
158-1216
De echte
Zeeuwsch-Vlaamse
nkelprijs -| 64.50
Onze prijs
iputer is het werk van
is Linders is een
jut, gespecialiseerd
opleidingen,
omputers aanwezig.
Ja en 27 andere steden in
jidingen van Instituut Jos
jouden
Lereen die het handma-
•rst In ca 5 maanden
van handmatig boek
boekhouder U voert
ichouding op een com-
in BASIC
5 maanden voor ieder-
n hoe een computer
grammeren
leiding vereist
mS
Of
mmeur
g)
I tot beroepsprogram-
ng dipl Mulo/Mavo-4 3
klas Havo. 5 3"
3
tmputerkunde
er a
«iding van ca. 6 maan- g
mee wil kunnen praten o.
jtomatisering
aktijk
jng van ca. 5 maanden
<retariaatswerk doet ot
ingscomputer wil leren
houden
tinbedrijf
5 maanden voor onder-
enotes) uit het Midden
rif met een computer
n boekhouding willen
"ekstverwerking
tijk afgestemde oplei-
;mi-mondeling on1de,™,I*:
k een mondelinge les
i een (zelf-kontroleren^)
„lormatie: 03463-3222
>s Linders, Antwoord*"-- 310
jostzegel is niet nodig)
Tel.
>pleiding nr(t):
latiserir^opieidingen^
i Een beeld van de kranslegging door Poolse oud-militairen en burgers op de militaire begraafplaats.
Bevrijding Axel
plechtig herdacht
i Van onze correspondent
correspondent
Vanaf het stadhuis vertrok het gezelschap in stille
tocht naar de algemene begraafplaats. Hier werden de
Poolse militairen die bij de bevrijding van Axel het
leven lieten, herdacht, evenals de burgerslachtoffers.
zijn. 's Morgens zal een aantal
1 Kinderen leggen bloemen bij het monument aan de Zeestraat.
foto de stem/cor j. de boer
Van onze correspondent
KLOOSTERZANDE - De
wijkverpleegkundigen
Antoinette Maenhout uit
Clinge en Marie de Waal
u)t Kioosterzande zijn
Sisteravond in restau
rant De Reizende Man in
Kioosterzande gehuldigd
vanwege hun 25-jarig
dienstverband bij de
Kruisvereniging.
Zij kregen uit handen van
voorzitter van de basis
eenheid 'Oost-Zeeuwsch-
aanleren', de heer De
schrijver, de zilveren leg-
Penning, terwijl het daarbij
"enorende kruis van het
Zeeuwse Kruis hen werd op
gespeld door de echtgenote
van de voorzitter.
Van het bestuur van de
basis-eenheid kregen de bei
de jubilarissen een bloem
stuk aangeboden. Ook de
collega's wijkverpleegkun
digen brachten hulde aan
hun zilveren medewerk
sters. Zij boden hen een en
velop met inhoud en bloe
men aan.
Voorzitter De Schrijver
was verheugd dat deze
avond gehouden kon worden
met de leden van het be
stuur, de collega's wijkver
pleegkundigen en de leden
van de contactcommissies
van Hulst en Hontenisse. In
het kort memoreerde hij de
25-jarige loopbaan van bei
de wijkverpleegkundigen,
die pas op latere leeftijd in
het kruiswerk gestapt wa
ren.
Na het leggen van bloemkran
sen en het voorlezen van de
naam van een Poolse gesneu
velde militair, werd een rode
en witte anjer bij het betref
fende graf gelegd. Vervolgens
ging men in stille tocht naar
het Poolse monument aan de
Oranjestraat. Na het spelen
van koraalmuziek vond de of
ficiële bloemlegging plaats,
waarna de 'Last Post' en de
'Reveille' werden geblazen.
Burgemeester A. Hack van
de gemeente Axel ontstak
hierna het bevrijdingsvuur;
nadat de Poolse en Nederland
se vlag waren gehesen, wer
den beide volksliederen ge
speeld.
Het officiële deel werd afge
sloten met een herdenkings
bijeenkomst in de Gerefor
meerde kerk. Hier verwel
komde Axels eerste burger de
aanwezigen. Hij stond stil bij
hen die bij de bevrijding van
Axel het leven lieten. „Tenge
volge van onze bevrijding ga
ven zij hun leven, soldaten en
burgers beide", sprak burge
meester Hack de aanwezigen
toe. Hij vervolgde; „Dit groot
ste offer dat een mens brengen
kan, doet ons altijd beseffen
hoe kostbaar de vrijheid is.
Helaas wordt dit te vaak ver
geten".
oude voertuigen staan opge
steld bij het Poolse monument;
's middags zal er een défilé
zijn voor het stadhuis.
Om 9 uur wordt een begin
gemaakt met de festiviteiten
met de feest- en schepenmarkt
en de bevrijdingswandel toch
ten. Het feest wordt 's avonds
besloten met een taptoe.
Vandaag wordt een uitge
breid programma afgewerkt.
Het tweede deel van de offi
ciële herdenking bestaat uit
het leggen van bloemen bij het
Poolse kruis en op de rooms-
katholieke begraafplaats in
Koewacht en Zuiddorpe, waar
eveneens gesneuvelde Poolse
militairen liggen begraven.
'Keep them rolling' zal met
zo'n 25-tal oude legervoertui
gen vandaag In Axel present
Vin
een onzer verslaggevers
."'^'■BURG - Het Zeeuws
Roehestmu- zal komend
ttn m"j°en gulden uitge-
w/?™ Kunst en cultuurbe-
i.. '.Pbua 4,5 procent minder
l'iat.
dit
Jaar op de begroting
I iat t provineie gaat er vanuit
Ij'Komend jaar aan rijksbij-
Lfn zeven ton binnenkomt,
X^lals dit jaar.
Ln Zangrijk deel van de
lv*rdaS'ng wordt doorge-
km i°°r ^dragen die naar
lij!r-t'ng toch maar tot
J cn°tten zouden hebben
fit de begroting te
Echter, organisato-
1 Van evenementen zullen
I OP df lrlcnn+iAC mnQ+nn
,°P de kleintjes moeten
.'"ten. Een aantal subsi-
en wordt verstrakt
r-'tila aanta' subsidies wordt
Dat8kfe maïdma gebonden.
lïWljkt uit. het deelpro-
IlsM ,0a 1Kunst én cultuurbe-
Snr Waarmee het dage-
)t{{ ™yinciebestuur gisteren
6 dag is gekomen. De to-
sector
aan
van de
eti cultuurbehoud
de 'heroverweging', de eerste
provinciale bezuinigingsronde
die momenteel wordt uitvoerd,
bedraagt ongeveer 164.000 gul
den. Daar staat tegenover dat
sommige uitgavenposten zijn
verhoogd tot een totaal van
ruim 21.000 gulden.
Het feit dat Zeeland 1,8 mil
joen (op jaarbasis) dreigt te
moeten inleveren voor natio
nale financiering van grote
orkesten en toneelgezelschap
pen, heeft bij de opstelling van
het deelplan nog geen rol ge
speeld.
Nieuwe bijdrage
Los van dit alles bekijkt het
provinciebestuur nog steeds
wat het aanmoet met de nieu
we, tijdelijke rijksbijdrage
voor stimulering van de beel
dende kunst in Zeeland. Deze
jaarlijks bijdrage, voorlopig
geraamd op bijna 174.000 gul
den, moet de klappen enigs
zins compenseren, die worden
uitgedeeld door de rijksbezui-
nigingen op de zogenaamde
Beeldende Kunstenaars Rege
ling (BKR), een sociale uitke
ring waarmee kunstenaars
aan het werk gehouden wor
den. Dit najaar denkt het da
gelijks provinciebestuur met
voorstellen te komen over de
wijze waarop het geld wordt
besteed.
De belangrijkste subsidies
waarop komend jaar bezui
nigd wordt, zijn die voor de
restauratie van monumenten
25.000 minder), de grensver
leggende en vernieuwende
kunst, waaronder Forum en
het Festival Nieuwe Muziek
10.000 minder), tentoonstel
lingen van provinciaal belang
10.000 minder), evenementen
van provinciaal belang 5.000
minder), literaire activiteiten
5.000 minder) en het Zeeuws
kunstenaarscentrum 3.000
minder). De subsidiëring van
ringsteken en sjezenrijden
3.000) wordt volledig ge
staakt. Deze folkloristische ac
tiviteiten, aldus het college,
zijn inmiddels zo ingeburgerd
dat stimulering niet meer no
dig is.
Meer geld komt er onder
meer beschikbaar voor cultu
rele uitwisseling (ƒ5.000 ex
tra), bijzondere evenementen
en experimenten 5.000 extra)
en de Vereniging De Zeeuwse
Molen 1.000 extra).
Onduidelijk nog is het be
leid ten aanzien van de
Zeeuwse Museumstichting. In
afwachting van een nota, die
nog dit jaar zal verschijnen,
wordt de subsidie voor de
stichting op hetzelfde niveau
gehandhaafd.
Van onze correspondent
AXEL - Vermoedelijk door
wegspattende vonken vuur
tijdens het uitvoeren van las-
werkzaamheden, ontstond gis
termiddag brand in een boer-
derijschuur van de heer J.D.
aan de Oude Zeedijk in de ge
meente Axel.
Dankzij het eigen ingrijpen
en mede doordat de gewaar
schuwde brandweer van Axel
spoedig ter plaatse was, bleef
de schade beperkt.
Van onze correspondente
HULST - De Blaauwe Hoeve
is gisteravond winnaar ge
worden van de driekamp die
tussen de personeelsvereni
ging van De Blaauwe Hoeve,
De Sterre en het ziekenhuis in
Hulst is gehouden.
De 'Berekuil' naast het Li-
duinaziekenhuis was herscha
pen in een wedstrijdterrein,
dat door het slechte weer be
hoorlijk nat en zwaar gewor
den was.
Het feest werd om tien uur
voortgezet in de aula. De be
kers (wisselbeker en de eerste,
tweede en derde prijs) werden
overhandigd door de aanwezi
ge directeuren van de drie in
stellingen. Uitslag: 1. Blaauwe
Hoeve 20 pnt, 2. De Sterre 15
pnt, 3. Ziekenhuis 14 pnt.
Op 16 september 1944, morgen precies veertig
jaar geleden, overschrijden de geallieerde
troepen de Zeeuwsvlaamse grens. Die dag
neemt het 9e bataljon Poolse jagers onder be
vel van de legendarische kolonel dr. Z.M.
Szydlowski om kwart over acht 's avonds
Koewacht en St. Jansteen in. Het doel is de
verovering van Axel en Ternevzen.
De Duitsers hebben zich teruggetrokken
achter het kanaal Axel-Hulst en worden con
stant beschoten door de geallieerde artillerie.
Als gevolg daarvan breken in Axel diverse
branden uit. In de late avonduren weten de
Polen een kilometer ten westen van Absdale
het kanaal over te steken en vestigen een
bruggehoofd.
Diezelfde 16e september vallen ook Heikant
(zonder strijden Zuiddorpe (na een kort
vuurgevecht) in Poolse handen. Terwijl de be
schieting van de zuidrand van Axel doorgaat,
graven de Duitsers zich in rond het stadje.
Ook weten ze via een onverwachte tegenaan
val op de ochtend van de 17e september de Po
len uit het bruggehoofd te verjagen en terug
te slaan achter het kanaal Axel-Hulst.
Op 18 september barst de slag om Axel in
alle hevigheid los. De troepen van Szydlowski
forceren een nieuw bruggehoofd over het ka
naal en de genie begint met het aanleggen
van een brug. De beschietingen blijven door
gaan.
In de vroege ochtend van de 19e september
is de brug gereed en stromen de Polen massaal
de Duitse linies binnen. Vanuit oostelijke
richting rukken ze nu op Axel aan. In de stra
ten van dit stadje worden verbitterde man-te
gen-man-gevechten geleverd, waarbij beide
partijen geen krijgsgevangen maken. Het is
duidelijk dat een zeer oude rekening wordt
vereffend. Poolse soldaten snijden gewonde
Duitsers met hun bajonet de keel af en omge
keerd gebeurt precies hetzelfde.
's Avonds is Axel bevrijd en wordt het bur
gerlijk bestuur overgedragen aan het hoofd
■van de plaatselijke ondergrondse, ds. Van
Oeveren. De balans van vier dagen strijd: der
tig doden en vele gewonden onder de burger
bevolking en 730 huizen verwoest of bescha
digd.
De Kanaalweg in Axel; verwoestingen alom.
Door Frank Deij
AXEL - „Het waren geme
nerikken ook. Op het laatst
was het alleen nog maar dat
jong spul, daar viel hele
maal geen garen mee te
spinnen. Op de dag van de
overgave, dinsdagmorgen 19
september 1944, liepen zeven
Polen op ons erf op een
groepje Duitsers af. Om ze
gevangen te nemen. Twee
van die rotzakken kropen
nog snel achter een machi
negeweer en schoten de Po
len neer. Er is er maar één
van blijven leven".
Het kost Frans van Hoeve
uit Axel, 82 inmiddels, zicht
baar moeite veertig jaar te
rug te gaan. Af en toe sluit
hij krampachtig de ogen als
of hij zijn geest wil dwingen
de beelden weer naar boven
te halen. Zijn boerderij, een
paar honderd meter van het
bruggetje aan de Tweede
Verkorting, lag tussen za
terdag 16 en dinsdag 19 sep
tember precies in de vuur
lijn van de Duitsers en de
Polen.
Kogels en granaten vlo
gen vier dagen lang boven
en langs zijn hoofd, doodden
vijfentwintig stuks vee en
verwoestten schuren en
stallen. Van zijn woonhuis
was na een dag vechten nog
slechts één kamer intact. Op
miraculeuze wijze bleven
hij, zijn ouders en twee zus
sen, die onder in de schuil
kelder vier dagen lang
kruitdamp te slikken kre
gen, ongedeerd. „Hoe wij het
er levend vanaf hebben ge
bracht, kan ik nog niet be
grijpen".
De slag om Axel barstte
zaterdag tegen de middag
voor zijn deur los. De situa
tie was penibel. De Polen
waren genaderd tot aan de
Tweede Verkorting. Een
groep van ongeveer vijfhon
derd Duitsers had zich rond
Van Hoeves boerderij inge
graven. Ze lagen daar al van
woensdag. „Ik had het al
zien aankomen. Woensdag
morgen kwamen ze op mijn
erf. Teruggetrokken vanuit
Frankrijk. Ze kwamen op
fietsen en te voet. Bergen
ammunitie hadden ze bij
zich. Velen van hen waren
gewond. Maar het waren le
lijke rotzakken om tegen te
vechten. Als ze een paar da
gen gezeten hadden, waren
ze weer opgelapt. Dat deden
ze allemaal zelf".
Bij dat eerste gevecht op
zaterdag sneuvelden aan
weerszijden talloze soldaten.
„Ze vielen bij bosjes. Op drie
minuten vielen er veertig
doden. Zeven jaar na de oor
log kreeg ik een Poolse kapi
tein op bezoek die hier had
gevochten. Ik vroeg hem
waarom ze maar steeds op
de schuren bleven schieten.
'We dachten dat er Duitse
tanks ln zaten', zei hij". Het
strijdtoneel gaf na het op
trekken van de kruitdam
pen, 's middags rond een uur
of drie, een gunstig beeld
voor Van Hoeve te zien. De
Duitsers waren verdwenen.
De strij d leek voorbij
Tegen de avond kreeg hij
een groepje van elf Polen in
zijn huis. Eén daarvan deed
zich voor als Pool maar hij
was een echte Brusselaar.
„Dat hoorde ik aan zijn
tongval. Hij zat recht tegen
over mij. Het bleek een
graaf te zijn. Twintig jaar
was die jongen, een vrijwil
liger van de Witte Brigade
(een Belgische verzetsbewe
ging), maar een felle kerel.
Die kunnen we niet missen,
zeiden de Polen. Bij het ge
vecht op zondag sneuvelde
hij. Zes kogels door zijn
hoofd toen hij over de dijk
keek. Te onervaren hé".
Leek de oorlog zaterdag
avond voorbij, zoals het er
ook na Dolle Dinsdag had
uitgezien, de vroege zondag
ochtend leerde anders. De
Duitsers waren teruggeko
men. Verscholen in duiven
en maïsvelden. „Ik zie die
sergeant van de Polen nog
binnenkomen. 'Het ziet er
slecht voor ons uit. Overal
zitten Duitsers', siste hii.
Vluchten was er niet meer
bij". De Duitsers trokken op
dat moment vanuit Zaam-
slag richting Axel. En ook
vanuit Kijkuit werden de
Polen onder vuur genomen.
De laatste stuiptrekkingen
van de reeds dodelijk getrof
fen vijand.
In die vroege uren van
zondag 17 september barstte
het oorlogsgeweld rond Van
Hoeves hofstede voor de
tweede keer los. De gevech
ten zouden nog tot dinsdag
duren. „Ze vochten alleen
overdag. Zo gauw het don
ker was, werd alles stil.
Maar wat een bende is het
geweest. Overal lagen do
den".
Frans knijpt zijn ogen
weer dicht. Na een korte
pauze laat hij er op volgen:
„Zweten deden ze, als ze
vochten, die Duitsers. Veel
zweten. En bang waren ze
ook". De dagen dat hij te
rugdenkt aan toen zijn
schaars geworden. „Mijn ge
heugen laat me af en toe in
de steek. Vroeger dacht ik er
vaak aan. En vooral kort na
de oorlog werd er nog veel
over gepraat".
Frans woont nu ook niet
meer op zijn hoeve. Zijn
zoon heeft de zaak overge
nomen. De behoefte alles
wat er in september 1944 is
gebeurd nog eens op te halen
is ook niet meer zo groot.
Iets wat hij gemeen heeft
met veel Axelaars, die er om
diverse redenen geen brood
meer in zien 'oude koeien uit
de sloot te halen'. Begrijpe
lijk. „Het heeft heel lang ge
duurd voordat ik alles van
mij kon afzetten. Het was
verschrikkelijk. Ja jong, wat
een ellende was het. Je ge
looft het niet als je er niet bij
bent geweest".
Supportersclub - De suppor
tersclub van de voetbalvereni
ging STEEN gaat op zondag 16
september het eerste elftal
vergezellen naar Steenbergen
om aldaar de wedstrijd Steen-
bergen-STEEN te bezoeken.
Er wordt met een autobus ge
reisd. Degenen die de reis wil
len meemaken, moeten om
12.45 uur aan de kerk te Hei
kant en om 13 uur aan de kerk
te Sint-Jansteen instappen.
Bridgewedstrijd - In café De
Vier Jaargetijden speelden de
leden van de bridgeclub hun
tweede wedstrijd in de Na
jaarscompetitie. Het was een
draaiende mitchell met veer
tien paren. De uitslag was: I.
dames Biesbroeck-Goossen, 2.
mevrouw Joossen-de heer De
Booy, 3. mevrouw Van Water
schoot-de heer De Schrijver, 4.
heren Wauters-Herrewegh, 5.
dames Smulders-Van Puyvel-
de.
Collecte - De collecte die in
Absdale werd gehouden ten
bate van de kankerbestrijding
door het Koningin Wilhelmi-
nafonds bracht ƒ285,55 en 315
Belgische franken op. Eenzelf
de collecte in het jaar 1983
bracht ƒ228 en 109 Belgische
franken op.
Oud papier - De voetbalver
eniging Hontenisse haalt van
daag tussen 9 en 12 uur oud
papier op. Het papier mag
vanaf 9 uur buiten worden ge
zet. De opbrengst van deze
maandelijks terugkerende ac
tie is bestemd voor de clubkas
van de voetbalvereniging.
Collecte - De opbrengst van de
collecte voor de kankerbestrij
ding van het Koningin Wilhel-
minafonds bedroeg in Koe
wacht 1865,75.
