wool
B toet ter ere van Maria trekt al veertig jaar door Bergen Op Zoom Ot 6n Si
Sesams
Ter herin
aan Kerv\
Duinmeij
a
D,
ZATERDAG 1 SEPTEMBER 1984
Wfi I ZATERDAG 1 SEPTEMBE
Suske en Wiske: De j
Appie Happie en de
SP
"IT JAAR wordt de
Maria Ommegang op 9
september gehouden. Dan
zingen, declameren, dansen
en stappen de ongeveer
duizend deelnemers aan de
stoet (onder wie apostelen,
profeten, engelen en tal van
andere bijbelse figuren)
weer en verkondigen het
publiek de boodschap, die ze
de laatste maanden ijverig
hebben ingestudeerd.
Ondanks het feit dat de
belangstelling is verminderd
voor alles wat met de kerk te
maken heeft, staat het voor
de organisatoren als een
paal boven water dat de
Maria Ommegang nooit zal
verdwijnen.
Maria Ommegang wordt ge
houden heeft alles te maken
met de belofte die op 15 augus
tus 1942 in de kerk van de H.
Maagd op de Markt werd ge
daan. Het was een beroerde
tijd, midden in de oorlog. In
die sombere tijden was er de
angstige vraag: Wat staat ons
allemaal nog te wachten?
Tijdens de Mariaviering in
de kerk spoorde kapelaan W.
door Bas Augustijn
Al veertig jaar trekt de Maria Ommegang
door de straten van Bergen op Zoom. Vroeger
gebeurde dat altijd op 15 augustus, de dag van
Maria ten Hemelopneming. Later hield men
niet meer zo aan die dag vast en trok de stoet
ter ere van Maria meestal wat later door het
centrum van Bergen op Zoom.
„De Maria Ommegang gaat
een geweldigde toekomst tege
moet. In Nederland bestaat er
bp dit gebied verder niets
meer. En naast de beslomme
ringen van alledag hebben de
rViensen er behoefte aan eens
tets anders te zien. De Maria
Ommegang zal blijven be
staan, als tenminste de leiding
daaraan vol bezieling blijft
werken", zegt de 84-jarige C.
Quik, de man die veertig jaar
geleden het startsein gaf voor
de eerste Maria Ommegang en
dertig jaar lang als de grote
animator en de grote leider er
van fungeerde.
De Maria Ommegang is
voor Quik een belangrijk stuk
levenswerk geworden dat op 1
november 1954 werd bekroond
met een ontmoeting met paus
Pius XII in Rome en een pau
selij ke onderscheiding.
Tien jaar geleden gaf hij het
joer uit handen. „Ik heb toen
geredeneerd: Als er met mij
wat gebeurt dan ligt de Maria
Ommegang |pla£i JK5kdat vond
ik niet f^tirant^avd. Ik heb
liet eeuwige leven niet. Van
daar dat ik de leiding heb
Overgedragen aan een drie
manschap, bestaande uit G.
Timmermans, C. van Terheij-
iS§? den en J. Dagelinckx".
Dat overdragen van de lei
ding blijft binnen de top van
de Maria Ommegang overi
gens doorgaan. Van Terheij-
den is inmiddels 67 en ook voor
het driemanschap is het tijd
om jongere krachten in te
Schakelen. Zodoende is er
thans een soort vijfmanschap,
waarvan nu ook Paul An-
driessen en Lex Doggen deel
uitmaken.
Zichzelf geven
C. van Terheijden is het
grondig met Quik eens dat de
Maria Ommegang niet kapot
te krijgen is. „In het verleden
hebben veel mensen het hou
vast met de kerk verloren.
Veel van de vroegere waarden
zijn overboord gezet. In deze
tijd voelen jongeren zich niet
altijd aangesproken door de
kerk. Maar wel werken veel
jongeren mee aan de Maria
Ommegang. Waarom? Hierin
kunnen ze op hun manier
uiting geven aan hun geloof.
Hier kunnen ze iets van zich
zelf geven. Ze voelen zich erin
thuis".
J. Bakker, secretaris van het
Lievevrouwegilde dat als het
bestuur van de Maria Omme
gang fungeert, beaamt dat.
„Jongeren willen er beslist
aan meewerken. Ze verlangen
ook een stuk verantwoorde
lijkheid. Dat is bijvoorbeeld te
merken aan het feit dat er veel
belangstelling is voor een in
dividuele rol in de Maria Om
megang. We hebben op die
manier teveel declamatoren.
Anders zit het met groepen
waarin heel gedisciplineerd
moet worden gewerkt en de
mensen daarin geen eigen rol
hebben. Neem bijvoorbeeld de
Johannes de Dopergroep.
Daar krijgen we wat minder
gemakkelijk mensen voor.
Misschien moeten we met deze
tendens in de komende jaren
rekening houden en wat ver
anderingen doorvoeren",
meent Bakker.
Veranderingen die het ka
rakter hebben van een stukje
evolutie. Zo is de Maria Om
megang voortdurend wat aan
gepast. De eerste Maria Om
megang, die op 15 augustus
1945 van start ging, zag er wat
anders uit dan die van vorig
jaar, ofschoon de uitgangs
punten bij het samenstellen
van de stoet nog volledig in
tact zijn.
Belofte
Dat in Bergen op Zoom de
Ooijens, later pastoor, het
kerkvolk aan te bidden tot
Onze Lieve Vrouw dat het
land snel bevrijd zou zijn en
dat de stad voor vernieling ge
spaard zou blijven. Als dat zou
gebeuren dan zou ter ere van
Maria elk j aar^g^Q0Stg^t
de stad trekken, zo luiaae ae
belofte.
Zeven Vreugden
Na de oorlog, in oktober
1944, kwamen kapelaan Ooij
ens en Quik voor de vraag op
welke manier de belofte moest
worden nagekomen. „We
moesten bijvoorbeeld kiezen
voor een thema. Er waren
twee mogelijkheden: Maria,
Moeder van de Zeven Smar
ten, of Maria, Moeder van de
Zeven Vreugden. We dachten
toen: we hebben al zoveel
smarten gehad in de oorlog, nu
nemen we de zeven vreugden",
vertelt Quik, die ondanks zijn
leeftijd een prima geheugen
heeft en uren kan vertellen
over 'zijn' Ommegang..
De zeven vreugden, die ge
kozen werden, betroffen de
boodschap van de engel Ga
briel aan Maria, de opdracht
van Jezus in de Tempel, de ge
boorte van Jezus in de stal van
Betlehem, de aanbidding van
de wijzen, de wedervinding
van Jezus in de tempel, de ver
rijzenis van Christus en de ten
hemelopneming van Maria.
Die zeven vreugden zijn altijd
in de stoet gehandhaafd geble
ven. „Het zijn de fundamenten
van de stoet", meent Quik.
Aanpak
Met het kiezen van het the
ma was men er nog niet. Quik
wist echter al aardig hoe hij de
zaak aan moest pakken. Al
van zijn jeugd was hij een ver
eerder van Maria en had erg
veel over haar gelezen. Orga
niseren had hij geleerd in het
jeugdwerk, toneelervaring
deed hij op bij het Gezellento-
neel, waarvan hij regisseur is
geweest. En verder was hij lid
van de EK, de Eucharistische
'Kruistocht, die zich bezighield
met de geestelijke belangen
van de arbeidersjeugd en de
mensen in de bedrijven.
Ofschoon hij voor het opzet
ten van de Maria Ommegang
al een redelijk goede onder
grond had, ging hij begin 1945
overal in bevrijd gebied kijken
hoe daar de processies en de
stoeten op touw werden gezet.
Hij trok naar Halle, Tongeren,
Boom, Luik, Antwerpen en be
zocht in juli 1945 ook de eerste
stoet van de Zoete Moeder van
Den Bosch na de oorlog.
Andere vorm
„Het bezoek aan al die
plaatsen was voornamelijk om
te zien hoe we het niet moesten
doen. In april al waren we in
Bergen op Zoom voorzichtig
begonnen met .de voorberei
ding van onze eigen stoet. We
voelden ons zeker. De groepen
werden samengesteld, voorna-
Ter gelegenheid van de veertigste Maria Ommegang, die dit jaar door Bergen op Zoom
trekt, bracht de Bergse kunstenaar Fons Gieles de 'Zeven Vreugden' in beeld. De prent werd
•onlangs aangeboden aan bisschop Ernst.
De groep 'Onze Lieve Vrouwe van Brabant' in '48, met bloemenboogjes
melijk uit mensen van de H.
Maagdparochie. We hadden
bij elkaar 450 mensen. Het was
niet zo moeilijk om aan zoveel
mensen te komen. Bergen op
Zoom stond al van vroeger be
kend om zijn Mariadevotie.
Vandaar ook dat Bergen op
Zoom veel processieverenigin
gen had. Die vroegen ons of ze
mee mochten doen. We hebben
van die verenigingen de pro-
cessievaders met hun vaandels
en dergelijke laten meedoen in
de eerste tocht", vertelt Quik.
„Wat onze stoet betrof von
den we dat die niet alleen
rpoest bestaan uit biddend
door de straten gaan. We ko
zen voor een andere vorm,
voor het uitbeelden, het spelen
op straat, voor expressie. Voor
het ritmische aspect van de
Maria Ommegang hadden we
Fientje Verdonkschot aange
trokken, een bekwaam lerares
ballet en dans".
Primitief
„De aankleding van de
mensen in '45 was primitief. In
die tijd was textiel overigens
nog op de bon. De 56 dames
van de Angelusgroep kregen
tweepersoonslakens om. Ver
der huurden we kostuums uit
Antwerpen voor vijftig jon
gens van twaalf en dertien
jaar. Toen de kostuums kwa
men bleken die bestemd te zijn
voor volwassenen. Daarom
zochten we grotere jongens uit
voor die kleren en voor de an
deren gingen we de pastorieën
af om te kijken wat die voor
ons hadden. Verder leenden
we pluche overgordijnen en
dergelijke", herinnert Quik
zich nog levendig.
De start van de eerste Maria
Ommegang op 15 augustus
1945 staat Quik ook nog hele
maal voor de geest. „Op die
dag hoorden we namelijk om
kwart voor een 's middags dat
Japan had gecapituleerd en
dat de tweede wereldoorlog
helemaal voorbij was. Onze
Maria Ommegang was de eer
ste stoet na de oorlog in de hele
wereld. Er ging op dat moment
in mij en de andere mensen
heel wat om. Er waren mensen
in de stoet die zich niet konden
ihhouden. Door het einde van
de oorlog viel bij de mensen
een enorm stuk spanning weg
en dat was te merken in hun
gebarenspel, in hun houding,
in hun dansen. Het enthou
siasme sloeg over op het pu
bliek. Mensen zakten op hun
knieën en begonnen te huilen.
Na afloop waren de deelne
mers aan die eerste Maria
Ommegang niet alleen erg
moe, maar ook blij dat ze dit
hadden mogen doen".
Groei
Na die geweldigde start van
de Maria Ommegang was er
interesse van alle andere
Bergse parochies om aan de
stoet mee te doen. In 1946 wa
ren dan ook alle parochies
vertegenwoordigd. Van jaar
tot jaar groeide de stoet. Op
een gegeven moment waren er
1250 deelnemers. Uiteraard
was de organisatie toen ook in
omvang toegenomen en had
Quik een grote schaar van me
dewerkers om zich heen ver
zameld.
En ook veranderde er gelei
delijk aan wat in de Maria
Ommegang. Zo kwamen er op
een bepaald moment meisjes
die declameerden. „Op een
goede dag was er het idee om
declameren in de stoet in te
voeren. Ik had dat zelf vroeger
ook gedaan en durfde dat wel
aan. Met twee meisjes gingen
we tevoren oefenen in de tuin
van de Gezellenvereniging, la
ter de Hollandse Tuin. Toen
we het in de Maria Ommegang
uitprobeerden sloeg dat enorm
aan. Later kwamen er meer en
meer declamatiegroepen en nu
hebben die een belangrijk
aandeel in de stoet", zo schetst
Quik een stukje van de Om
megang-historie.
In die historie zitten overi
gens niet alleen hoogtepunten.
Ook het weer heeft de organi
satoren weieens behoorlijk
dwars gezeten. Eén keer, in
1952 of 1953, moesten de deel
nemers, nadat de Ommegang
pas van start was gegaan, voor
een flinke storm vluchten in
de kerk op de Markt. In 1968
was het weer 's morgens zo
slecht dat rond het middaguur
besloten werd de Ommegang
niet te laten doorgaan. Achter
af geen juiste beslissing, want
van 15.00 tot 17.00 uur -de tijd
waarop de stoet door de Berg
se straten had moeten trek
ken- viel er geen druppel re
gen. En vanuit de bevolking
van Bergen op Zoom kwam
later het verwijt dat de orga
nisatoren beter op Maria had
den moeten vertrouwen. Zij
had er immers voor gezorgd
dat het goed weer was.
Moeilijker
De laatste jaren is het deel
nemersaantal wat minder ge
worden. Het is wat moeilijker
dan vroeger om de mensen
voor de Maria Ommegang bij
elkaar te krijgen. De organisa
toren van nu geven dat ook
grif toe. „Vroeger kwamen de
mensen vanzelf. Verenigingen,
scholen, het jeugdwerk en der
gelijke kwamen met groepen
opdraven. Van die kant is er
nu minder medewerking. De
mensen moeten nu gevraagd
worden in de trant van: doe je
mee. Zo'n elfhonderd brieven
met dit soort verzoeken gaan
nu bij ons de deur uit en een
duizend mensen reageren daar
positief op. Dat we meer moei
te hebben om de zaak bijeen te
krijgen betekent niet dat de
Maria Ommegang aan het
verwateren is. Allerminst. Als
de mensen eenmaal ja hebben
gezegd, dan zijn ze enthousiast
genoeg", merken Van Terheij
den en Bakker op.
Dat enthousiasme blijkt in
hun ogen niet veel te lijden te
hebben gehad van de ontker
kelijking in de samenleving
En als de mensen meedoen
dan spelen ze niet zomaar een
rolletje alsof ze lid zijn van
een toneelvereniging. „Als Je
aan de Maria Ommegang
meedoet, dan moet je je bezin
nen op de inhoud van de tekst
Die tekst kun je niet met
nodige overtuiging uitspreken
als je er niet achter staat. Da
ze belangstelling hebben voo
hun rol in de Ommegang
blijkt ook uit het feit dat hee
wat mensen de boekwinkels
en bibliotheken afgaan °P
zoek naar meer informs®
over de figuur die ze moeten
uitbeelden", zegt Quik. Bakke
voegt eraan toe: „Meedoen aa^
de Maria Ommegang is
puur een rolletje spelen. A^
het dat zou zijn, dan bestaat fl
Maria Ommegang niet meer
In Sesamstraat wordt tegen
woordig iedere dag een ver
haal over Ot en Sien voorge
lezen. Ot en Sien zijn buur
kinderen. Ze beleven van al
les en zijn een soort Jip en
Janneke, maar dan wel 80
jaar geleden. De leesboekjes
van Ot en Sien werden ge
schreven door Jan Ligthart,
een onderwijzer met voor
die tijd hele nieuwe ideeën.
Hij nam zijn leerlingen wel
eens mee naar buiten en liet
ze daar van alles zien! Ot en
Sien wonen op het platte
land in een soort Brinta-ge-
Zll
vo
lei
ke
Geknield op de voorgrond zie J
son Carhilho. Achter hem staat I
Eric, de broers van kerwin Duim
Dit beeld is gemaakt door de
Surinaamse beeldhouwer
Nelson Carhilo, als herinne
ring aan de Antilliaanse
jongen Kerwin Duinmeijer.
Kerwin werd een jaar gele
den in Amsterdam ver
moord door een 16-jarige
jongen omdat volgens hem
Kerwin „vies naar me keek
en vieze nikkers moeten niet
vies naar me kijken". Je
kunt het je niet voorstellen,
toch is het gebeurd. Omdat
zoiets niet nog eens mag ge
beuren was vorige week de
Actieweek tegen het racis
me. Aan het eind van die
week werd het beeld voor
kerwin door zijn broers ont
huld.
je zou een beeld van een
zwarte jongen verwachten,
maar op de foto zie j e dat het
een negervrouw is. De
beeldhouwer heeft daarvoor
gekozen omdat in Suri
naamse en Antilliaanse ge
zinnen de moeder heel be
langrijk is; lang niet altijd is
er een vader. De moeder
leert haar kinderen wat
goed en niet goed is. Deze
oermoeder, aan het woord
moet je denken als je het
beeld ziet, is een beeld tegen
het racisme en vóór ver
draagzaamheid. Het heet
Mana Baranka en is ge
maakt voor de zwarte men-
He
he«
vri
dei
mc
na
vei
mo
pel
He
dez
I
en
eer
op
der
Zij
als
ha:
boe
ine
mc
spi
tek
193
Uil
Gr
ovc
wa
pr<
en
na
dal
'i Ueel htuiltml niet meer,
Mer ih voel me lééiijy
en we moeten
OMKL£DöJ
IM'M RUDEKJQÈ
kt£/NE éfÖRT-
Cfeé O
Ü5ÈPÊ
Ml£7
K/tSC
KALT
