BOEKEN Barbie werkte langer voor Amerikanen dan voor Nazi's 1 De Pari \Japann MOL MOL 'WARDAY'AANGRIJPEND BOEK OVER ONDERGANG VS DONDERDAG 23 AUGUSTUS 1984 Italo Svevo: verstikkende levensangst Boeiende roman over Samoa Poëzie T47 'Een leven' van Italo Svevo; ultg. Bert Bakker, prijs: £.29,50 De Italiaanse schrijver Italo Svevo (1861-1928) is vooral be kend geworden door zijn de- taillistisch-psychologisch zelf portret Bekentenissen van Ze- no, en door het feit dat hij ont dekt is door zijn vriend James Joyce. Italo Svevo stond als schrij ver geheel onder invloed van het sombere Naturalisme van Emile Zola, die aan het eind van de vorige eeuw overal in Europa, ook in Nederland, werd nagevolgd. Zijn roman Een leven, nu voor het eerst in het Neder lands vertaald, doet dan ook zeer sterk denken aan het werk van Marcellus Emants en aan dat van J. van Ouds hoorn. In Een leven wordt tot in de kleinste dagelijkse details het sombere bestaan van een een zame bankbediende getoond. Een jongeman zonder wils kracht, die zijn moeder en zijn geboortedorp heeft verlaten en in de grote stad bij een klein burgerlijk gezin inwoont. Op zijn werk tracht hij tevergeefs hogerop te komen, wat door zijn slapheid en angstige ze nuwachtigheid ('nevrose' noemde men dat in die tijd) jammerlijk mislukt. Het drama van dit onaange paste bestaan in verstikkende levensangst kan dan ook in niets anders eindigen dan in zelfmoord, geheel volgens de deterministische filosofie van die dagen. De eerlijkheid ge biedt te zeggen dat de lang dradigheid en de voortduren de zwarte somberheid voor de lezer van nu te veel van het goede zij n. H.R. 'Kroniek van Sapepe' van Albert Wendt; uitg. Het Wereldvenster Novib-Derde Sprekerserie 27,75). Een van de beste boeken uit deze serie, waarin geschriften uit en over de zogeheten Derde Wereld worden uitgegeven. Deze roman uit West-Samoa is min of meer klassiek opge bouwd en uitgewerkt, maar de auteur schrijft zo boeiend vanuit duidelijk een persoon lijk ervaren werkelijkheid dat dit eiland in de Stille Oceaan, waarvan de meeste Nederlan ders nauwelijks het bestaan van kennen, heel nabij komt. Albert Wendt wordt mo menteel beschouwd als één van de belangrijkste schrij vers uit de Pacific. Hij heeft een grote invloed bij de ontwikkeling van een eigen cultuur in dat gebied. Zijn opleiding ontving hij nog in Nieuw Zeeland. Een ver schijnsel uit de overgangstijd van kolonie naar zelfstandig heid; overal. Daarom is hij is staat om juist de tijd waarin een gekolonialiseerd gebied zich via de kolonisator ont wikkelt naar mondigheid en onafhankelijkheid goed te ka rakteriseren. Hij doet dat in deze roman op een uitstekende manier. Als proces niet onbe kend, maar door de Samoaan- se inkleuring beleef je het als lezer toch opnieuw. Kroniek van Sapepe bestaat uit drie delen; soort trilogie (420 pagina's). Over alle drie heerst de figuur van Tauilope- pe Mauga, die als arme mis lukte theologiestudent zich wil revancheren. Daarbij trekt hij zich op aan het voorbeeld en de rijkdom van de kolonialise rende blanken. Hij weet op de wildernis plantages te verove ren en schakelt daarbij zijn ri vaal Malo uit. Concurrentie leert hij uit het kapitalistisch stelsel van de blanken, het christendom dat hun 'heiden se' levenswijze eerder had versterkt dan verzwakt wordt daarbij subtiel ingeschakeld. Tauilopepe wordt diaken en predikt over 'God, Geld en Succes' Tauilopepe legt het aan met de vrouw van zijn grootste concurrent Malo, die met zijn familie het dorp wordt uitge werkt. In het tweede boek wordt duidelijk welke prijs Tauilo pepe ervoor betaalde in zijn familieleven. Dit verhaal wordt geschreven vanuit zijn zoon Pepe, die met tbc op zijn sterfbed ligt. Tauilopepe werd de machtigste en rijkste man van Sapepe; zoon Pepe een 'mislukkeling', die hem haat. „De papalagi en zijn wereld hebben ons mensen veranderd in karikaturen van onszelf!". In het derde boek neemt het leven wraak, als het nage slacht Tauilopepe uiteidelijk onderuit haalt; door de in Nieuw Zeeland opgeleide zoon van Pepe en een zekere Galu- po, die zijn buitenechtelijke zoon van de vrouw van de door hem verbannen Malo moet zijn. Een dramatisch ontknoping waarbij duidelijk wordt, dat je niet straffeloos overspel met je eigen cultuur Door Mare de Koninck WASHINGTON - Een bestseller in Amerika is sedert geruime tijd Warday, een boek over hoe de Verenigde Staten er uitzien in 1993, vijf jaar nadat er op 28 oktober 1988 ('warday' is oorlogs dag) een beperkte kernoorlog met de Sowjet-Unie heeft plaatsgehad. Het boek is zo aangrijpend, omdat de twee auteurs, Whit ley Strieber en Jim Kunetka, een scenario hebben uitge werkt tot in precieze details, die voor de lezer tegelijk ver rassend en waarachtig zijn. Het echte Amerika, vijf jaar na een 'kleine' atoomoorlog zou er heel anders uit kunnen zien dan Warday beschrijft. Maar men realiseert zich bij het lezen van dit boek dat die werkelijkheid zo moeilijk voorstelbaar is, dat een situa tie als hier beschreven zich net zo goed voor kan doen als een heel andere toestand. Hoe dan ook zal het voor de overleven den geen 'globale' ramp zijn, maar een heel concrete, vol nooitgedachte bijzonderheden. Een journalist en een ro manschrijver maken in 1993 een reportagereis door Ameri ka. Vijf jaar tevoren was het tot een nucleaire confrontatie met de Sowjet-Unie gekomen, nadat de VS een satelliet had gelanceerd die alle Russische atoomraketten electronisch kon verlammen. Het Kremlin zag zich daarom genoodzaakt electromagnetische bommen boven Amerika tot ontploffing te brengen, teneinde in de VS alle electronische systemen uit te schakelen. Alle computers in het land vielen uit, verbindingen wer den verbroken, vliegtuigen stortten neer. Wel kon dankzij noodvoorzieningen de presi dent nog de opperste lucht machtleiding bereiken en op dracht geven tot het afvuren van enkele intercontinentale Minuteman-raketten op de Sowjet-Unie. De Russen rea geerden met een salvo van atoomraketten op onder meer New York, Washington, San Antonio en enkele andere strategisch belangrijke doelen in de VS. In New York is Manhattan niet rechtstreeks geraakt, wel de buitenwijken Queens en Brooklyn. Washington is van de kaart geveegd. Alles, inclu sief de president, de regering en de volksvertegenwoordi ging is weg. De stad Baltimo re, 60 km. noordelijk van Washington, is verbrand. De aanval heeft over geheel Ame rika 7 miljoen onmiddellijke doden geëist. Amerika vijf jaar na de kernoorlog van 1988 Vijf jaar later is dat aantal dodelijke slachtoffers (door brandwonden, straling, ver hongering) tot 75 miljoen toe genomen. In 1993 is Amerika grotendeels een onleefbaar continent, waar miljoenen overlevenden vooral vanwege opgelopen straling ten dode zijn opgeschreven. Maar voor nieuwkomers is er weinig ge vaar meer en dus krijgt Ame rika koloniale belangstelling van landen als Japan en Enge land. Japanse technici exploi teren er de grondstoffen en brengen weer computers en auto's naar het land. De feite lijke macht is in handen van enkele duizenden Britse 'hulp verleners'. Zij hebben onder meer het euthanasie-systeem opgezet, waarbij patiënten die meer dan 450 radio-actieve straling hebben opgelopen niet meer voor de schaarse medi cijnen in aanmerking komen. Alleen Californië, aan de westkust, is ongeschonden uit de kernoorlog gekomen en ontwikkelt zich nu, in 1993, tot een onafhankelijke staat, die als zodanig reeds diplomatiek erkend is door een aantal an dere landen. Niemand uit de de besmette rest van Amerika mag Calefornië binnen. In Los Angeles zetelt een 'voorlopige regering' van de oude Ver enigde Staten, maar die heeft geen macht. Aan het hoofd staat 'president' White, die tij dens Warday staatssecretaris van Financiën was, maar toe vallig op vakantie was en als enig regeringslid aan de dood is ontsnapt. In het zuidelijk deel van de VS, te weten een deel van Te xas plus Nieuw-Mexico en Arizona, hebben Spaans-spre kende emigranten ook een eigen staat Aztlan genaamd, gesticht. In de hoofdstad El Paso zijn al ambassades van Mexico, Nicaragua, El Salva dor en andere Latijns-Ameri kaanse landen gevestigd. Ook daar zijn het de Japanners die hoog technologische ontwik kelingshulp verlenen. Het boek is een verzameling van persoonlijke reisimpres sies en van interviews van Whitley en Jim met mensen die zij op hun tochten door de VS, Californië en Aztlan ont moeten. De waarnemingen zijn meestal op koele toon neergeschreven en daarom nergens melodramatisch. Een indrukwekkend hoofdstuk is dat van het bezoek aan Man hattan, waar een van de schrijvers zelf woonde tijdens de aanval. Hij weet dat hij aan kanker zal sterven. De meeste wolkenkrabbers en huizen op Manhattan staan nog overeind, maar ze staan nu in een soort jungle. Straten en gebouwen zijn grotendeels overwoekerd door planten. Er leven verwilderde honden en roof- en andere dieren uit de dierentuin. Op het hele eiland wonen slechts een paar hon derd vrijwilligers, die zoveel mogelijk waardevolle spullen proberen te verzamelen. Op Broadway en de overige grote boulevards zijn smalle door gangen gemaakt tussen de autowrakken. De vrijwilligers trekken da gelijks voor tonnen aan koper draad uit de leidingen van het World Trade Center. Tot hun verbazing horen de bezoekers dat de vrijwilligers een trein stel van de metro weer aan de praat hebben gekregen. Jim vindt in de wijk Greenwich Village het gedeeltelijk inge storte huis waar hij met vrouw en dochtertje woonde. Hij treft er hun spullen verre gaand verrot, maar alsof hij er gisteren nog tussenleefde, aan. Plotseling staat hij oog in oog met een reusachtig 'katachtig dier' dat in een van de kamers blijkt te wonen. Zijn gids schiet het beest tijdig dood. „De kop verdween in een rode klodder van bloed en schedels plinters." In het laatste hoofdstuk, als zijn reis is voltooid, bedenkt Whitley in zijn huis in Dallas hoe vreemd het na vijf jaar nog altijd is dat Rusland en Amerika, begrippen waar hij mee is opgegroeid, niet meer bestaat. Hij herinnert zich zijn eigen anti-Russische gevoe lens en vraagt zich af of die op een of andere manier hebben bijgedragen tot die kortstondi ge oorlog op 28 oktober 1988, die zijn hele wereld zo onher kenbaar heeft Veranderd. „Ik zou willen dat we door de tijd heen terug konden reiken en alsnog voorkomen wat er is gebeurd." 'Warday' door Whitley Strieber en James Konetka. Uitgever Holt, Ri- nehart and Winston, New York. 15,95. Door Jan van de Ven Nazibeul Klaus Barbie, de slachter van Lyon, heeft lan ger voor de Amerikanen ge werkt dan voor Hitler. Van april 1947 tot maart 1951 heeft hij in dienst van de Amerika nen gegevens over Russen en communisten verzameld. Zijn ijver werd uiteindelijk be loond met een vlucht naar Zuid-Amerika. Geregeld en betaald door zijn Amerikaan se vrienden. Dat staat te lezen in het boek: 'Klaus Barbie, een nazi in dienst van de VS'. Schrijver is de Amerikaan Erhard Da- bringhaus, die kort na de oor log als werknemer van een in lichtingendienst Barbie als in formant kreeg toegewezen. Dabringhaus heeft het gerui me tijd met Barbie weten uit te houden, maar hij vroeg overplaatsing aan toen hem steeds duidelijker werd welke rol de Nazibeul in het zuiden van Frankrij k had gespeeld. Het boek is onlangs in een Nederlandse vertaling op de markt gekomen. Dabringhaus vertelt zijn le zers, dat hij in 1948 al zijn su perieuren op de hoogte bracht van het Nazi-verleden van Klaus Barbie. Toen schonk men geen aandacht aan deze berichten. Pas in 1983 kreeg het verhaal van Dabringhaus gehoor. In de Verenigde Staten lieten verslaggevers van kran ten en televisiestations het hem vele malen vertellen op het moment, dat Barbie zon der pardon uit Bolivia naar Frankrijk werd overgebracht, omdat dat land hem voor zijn daden tijdens de tweede we reldoorlog wilde berechten. Aannemelijk Dabringhaus maakt aanne melijk, waarom een man als Barbie -en met hem vele an deren- een gerechte straf kon ontlopen. In het Duitsland van kort na de oorlog heerste cha os en na een eerste zifting van oorlogsmisdadigers wilden de overwinnaars zo snel mogelijk overgaan tot herstel van het land. Doorgaan met vervolgen van Duitsers zou betekenen, mensen met leiderskwalitei ten ging beroven. Een grove, eerste zifting had vele Nazi's ten aanschouwe van de hele wereld gevange nis- of doodstraf bezorgd. Wie daarna nog vrij rondliep en bereid was met de bevrijders mee te werken, kon op de be lofte dat hij zijn Nazi-ideeën had laten varen meteen aan de slag. Zo ook Barbie, die dank zij de hulp van Kurt Merk, een legerofficier die hem van Frankrijk kende, onder de be schermende paraplu van een machtig bezettingsleger aan het werk kon bij een van de Amerikaanse inlichtingen diensten. Informatie Barbie viel op door grote ij ver. Hij ging immers door met wat hij ook tijdens de oorlog had gedaan; informatie voor zijn bazen verzamelen. De Amerikanen wilden alles we ten over de bewegingen van andere geallieerden, met name de Russen. Ook de Duitse com munisten moesten worden ge schaduwd. Barbie leverde die informatie tot grote tevreden heid van de Amerikanen, die hem na korte tijd liever als in formant handhaafden dan hem uit te leveren aan de Fransen. De Fransen wilden hem overigens naar Frankrijk ha len om informatie te krijgen over de rol van een miskende verzetsheld, zo meent Da bringhaus. Enkele malen heeft hij de Fransen met een kluitje in het riet moeten sturen van zijn superieuren; Nee, van Barbie had hij nooit gehoord. Uiteindelijk hebben de Fran sen dan toch met Barbie mo gen praten en zij kregen te ho ren dat de in Frankrijk te ver volgen Franse verzetsheld nooit een verraderlijke rol had (Tocnool H Pas in 1949 wilden de Fran sen Barbie over zijn misdaden aan de tand voelen. Op last van de Amerikanen kwamen zij echter niet bij hem in de buurt. Een woelige, warrige tijd, zo vlak na de oorlog, waarin or ganisaties de beste kans had den om zich staande te hou den. Organisaties bescherm den haar leden: informaten van de ene inlichtingendienst, die door een andere dienst werden opgepakt, konden re kenen op snelle vrijlating. Maar ook: een organisatie als de SS was zelfs na de oorlog een machtig bolwerk, als de individuele leden maar te ken nen gaven met de geallieerden te willen samenwerken. Klaus Barbie leefde er goed van in Bolivia. FOTO ARCHIEF DE STEM Leiding Volgens Dabringhaus, en hij haalt uitlatingen van hoge SS- ers aan, heeft in het na-oor- logse Duitsland deze organisa tie kans gezien zijn leden op belangrijke en minder belang rijke, in ieder geval leidingge vende posities, te droppen. De leden kwamen voor elkaar op. En volgens de Amerikaanse schrijver heeft de SS-organi- saite er uiteindelijk ook voor gezorgd, dat Kurt Merk op verzoek van de in Zuid-Ame rika verblijvende Barbie werd opgeruimd, omdat hij teveel wist. Kurt Merk heeft dus zijn behulpzaamheid met de dood moeten bekopen. Hij helpt Barbie aan een veilige baan, maar de twee krijgen ruzie over de verdiensten en de een vertelt over de ander aan hun contactman Dabringhaus. Die vindt echter geen gehoor bij de legertop, waardoor Barbie een betrekkelijk rustig bestaan in Duitsland heeft. De verhalen van Merk moe ten gruwelijk zijn geweest. Dabringhaus schrijft onder meer: „Hij kon een vrouw op zijn schoot liefkozen en op het zelfde moment opdracht geven een andere afwisselend te slaan en in ijswater onder te dompelen. Toen hij genoeg kreeg van zijn Zwitserse vriendin, schoot hij haar dood. Een van zijn meest afschuwe lijke represaillemaatregelen was het opsluiten van 100 kin deren in een schoolgebouw, dat hij daarna in brand stak en opblies." Front „Als SD-chef in Lyon van 1942 tot 1944 was hij persoon lijk betrokken bij 4342 moor den en zorgde hij ervoor dat bijna 8000 mensen naar de vernietigingskampen werden gestuurd. Dit zijn de aantal len, die werden vastgesteld door de Franse rechtbanken, die hem tweemaal - in 1952 en in 1954- ter dood veroordeel den." Zo'n man kon zichzelf in een sterk verdeelde wereld hand haven. Volgens Dabringhaus bespioneerde iedereen ieder een en de SS spon er garen bij door als een gesloten front op te treden. Een SS-kolonel schijnt Dabringhaus te hebben gezegd: „Als soldaten al vrien den worden in schuttersputjes in de frontlinie tijdens de oor log, worden ze nog grotere vrienden achter het prikkel draad van interneringskam pen. Jullie Amerikanen stop ten na de oorlog alle SS-ers bij elkaar, omdat wij automatisch werden gearresteerd." In hun groepsverbonden- heid zorgden ze er wel voor, dat ze bij de bezetters in een goed blaadje kwamen. Da bringhaus kwam er na zijn overplaatsing achter, dat ver schillende inlichtingendien sten het bericht doorkregen, dat de Russen bij de Tsjechi sche grens naar uraniumerts aan het delven waren. De nooit opdrogende SS-bron zorgde voor ruime versprei ding en dankzij de verdeeld heid van de geallieerden, elk deel koesterde informatie als een deel van zichzelf, waren de Nazi-informanten uitstekende medewerkers. Dankbaar De inlichtingendienst van Dabringhaus (CIC -Counter Intelligence Corps- geheten) bleek niet ondankbaar. Zij hielp informanten aan een vluchtroute. Volgens schrijver gaf CIC zijn reizigers gewoon lijk de status van ontheemde en pater Dragonovics -een Kroaat- band met de katholie ke kerk gaf de vluchtroute, door de Amerikanen 'ratten- route' genoemd, een respecta bele buitenkant. Het CIC hielp deze priester, misschien onopzettelijk aldus schrijver, een aantal oorlogs misdadigers, die door de geal lieerden werden gezocht, Europa uit te krijgen. In ruil hielp de pater het CIC wan neer die informanten had wier leven afhing van een vertrek uit Europa. Het gezin Barbie is hier een voorbeeld van. Het CIC betaalde Dragonovic tus sen de duizend en veertien honderd dollar voor elke vol wassen vluchteling die hij op de route zette. Dabringhaus schetst een beeld van een tijd, die hij zelf heeft meegemaakt. Aan oor delen komt hij niet toe, wel aan veronderstellingen, die voor een goede lezer overigens overbodig zijn. De schets geeft immers aan, dat in die woelige periode meer nog dan anders het leven van de enkeling van toevalligheden aan elkaar hangt. Excuus Het individu Barbie heeft zijn toevalligheden in het le ven mogelijk beter dan een ander richting kunnen geven, na Frankrijk in Duitsland en later in Bolivia, waar een on der andere een lid van de na oorlogse generatie -Beate Karsfeld- hem het leven on aangenaam begon te maken door te wijzen op zijn daden tijdens de oorlog. Het verhaal van Dabring haus geeft een nieuw stukje in de legpuzzel 'Klaus Barbie', niet doorslaggevend maar in teressant. En het merkwaardi ge daaruit is, dat de Ameri kaanse regering zich vele ja ren na de oorlog meende te moeten verontschuldigen bij de Franse voor het feit dat het Amerikaanse leger -gelijk an dere bevrijders- na de oorlog Duitse informanten in dienst had gehad. Paste die mede werking niet geheel in het tijdsbeeld? 'Klaus Barbie' van Erhard Da bringhaus; Uitg. Batteljee en Terpstra Uitg., 19.90 Jacques Schmitz: Potloden niet kunnen (uitg. In de Kim. scheer - 23,50). Schmitz (38) debuteert hier. mee in boekvorm; publiceerde eerder in De Gids, Mandala etc. Is journalist (momenteel bij VARA). Liefdespoëzie; liefde voor het landschap, lief] de voor het landschap, vrouw heet. Een spel met taal, met proza, dat uiteindelijk door - soms wat geforceerd, aangebrachte ritmiek tot poë- zie werd verheven; ook het drukken (schrijven) binnen4 bladspiegel speelt daarbij eet visueel idioom. Gekruid niet een snufje 'maatschappij; „Niet de poëzie niet dit ver maak hier van glitters niet de liefde is de drijfveer vat het kapitalisme, het moet maar gezegd, dit niets ontzien- de maschien. Hier fluisten alvast de strijd om de macht (alsjeblieft: Poëzie) als ee: vlag hoe harder het waait hoe strakker zij staat". Tom Lanoye: In de piste (uit, Bert Bakker - 19,50). Dichten of poëzie lijkt vaak een uitvlucht om te ontkomen aan de discipline van het pro- za. Zo hier. Lanoye beschik! over een taalgebruik met flair en wordt bevangen door har de- en indringende levens- spinsels, die te maken hebben met veel waanzin. De waag halzerij in de piste van het le ven overwinnen met sterke verhalen, bepoederd met poe- zie. Hallucinaties in een beeld rijke woordenstroom. „Nie mand moet mij vragen stellen Zet me niet onder stroom.; Ik kan hoogstens bedriegen,, het vertellen van een droom". Georges Lambrechts: Hm kwetsbaar jij en ik (uitg. De Ne. derlandse Boekhandel - 18-50). Fraai uitgegeven boekje (voor iemand die eens poëzie als cadeau wil geven), mooie tekeningen van Nouwkens heeft Lambrechts gedachten genoteerd over aantrekkingskracht tussen mens en natuur en tussen mens en mens. Tegelijk klinkt er onmacht in door. „Ik het met mijn voet mulle namen in het zand geschreven II zee, wind en regen hebben elk spoor verdreven //ik leen ben overgebleven". Geo Milev: September (uitg, Zuid/Knipscheer - 19,50). Boeiende-, historische bun del van de Bulgaarse schrijver Georgi Milev Kasabov (1 1925). Zijn stoffelijke resten werden in 1954 teruggevonden tijdens graafwerken bij een fort nabij Sofia in een massa graf. Deze 'prinicipieel anti realist, rücksichtlos artistiek vernieuwer, antiburgelijke non-conformist en individua list Geo Milev' was het slacht offer geworden van een poli tieke strijd in Bulgarije. In een nawoord vertelt Mon Detrez, die ook de vertaling van Sep tember deed, er meer over. Mi lev die bij het uitbreken van de eerste wereldoorlog naar Engeland ging en onder meer kennis maakte met het werk van Verhaeren en Nietzsche, vond dat de Bulgaren op Vla mingen lijken. „Wij vonden onszelf in het leed en barbaar se terreur, die alleen maar vergeleken kan worden met de verknechting van de Vlamin gen door de katholieke kerk". In September rekent hij i met god die de mens in de steek laat en laat hij de mens het lot in eigen handen nemen In September vernielt de priester Andrej met een ka nonschot zijn kerk en legt daarna de strop om zijn eigen hals. September is een gedicht als een mitraileur; betreffende opbouw en indhoud. „Alles wat geschreven is door filoso fen en poëten -/ zal geschie den Zonder god Zonder heer September zal zo mooi als mei zijn". Maarten Maurik: Van bomen, plaats en tijd (uitg. Agathon - f 16,50). Maurik is thans Nederlands ambassadeur bij de UNESCO in Parijs. Vanaf 1955 werd zijn poëzie al gebundeld. Sedert 1970 was zijn visuele poëzie t' zien op talrijke exposities in binnen- en buitenland. Me' Albert Helman en Marnix Gij' sen maakte hij de bundel 'Pet diplomatieke koerier'. In nieuwe bundel staat dood en verderf tegenover het verlan gen naar onsterfelijkheid Mourik is 61 jaar. De titel van het boek met de begrippen ruimte en tijd in relatie me' bomen verwijst naar de ge hanteerde symboliek in ver band met de verschillende le vensfases van de mens. Ook de visualiteit speelt in deze bun del een rolletje. Tussen Voort planten, Klimop, Tussen jouv' takken en Wortels is er heel wat zinnebeeldigs te beden ken. De begrippen 'plaats' en 'tijd' treden echter afzonder lijk op en niet geïntegreerd U de boomgedichten. Hele direc te en mooie gedachten, die voor velen herkenbaar zullen zijn. Of niet Het gedicht 'De dood'; „Punt op de i van het niets". Bommen op Amerika (foto uit de film 'The day after'). FOTO ARCHIEF DE STEM 4 1 Toen in het begin van de j 1 een kleine, verlegen Japar eerst zijn visie op de mode I pers en inkopers liet zien, moment vast niet kunnen I groot zijn invloed zou gaa het internationale modegt 1 Waren het tot dan toe slee I handjevol stylisten van dl confectiemerken die in ve ruimtes hun showtje gavel I met het défilé van Emmanl in de gang van een verkool 1 ik bekneld tussen een dew. I de schouder van een Duits mocht gadeslaan!), deze ta 1 jongeman uit het land var 1 zon pakte het heel anders i Hij huurde het leegstaat Commerce af, in de afbraa I toenmalige Hallen, bouwc plankier in het midden en het publiek, dat nu eens ei heel goed kon zien, met ee spektakel vol vrolijke vro I en kinderen in kleurige er kleren. Zijn naam: Kenzo I credo: weg met het dwang mode, hulde aan de vrij he vrolijkheid in de mode. K om je prettig in te voelen, kleur aan te passen aan je 1 niet andersom. Hij ontkeU revolutie. Kenzo's ster rees het modefirmament en zei mode-ontwerper zo geïmi Japanse stylist. Denk bij voorbeeld maa toen ongewone combinati met bloemen en ruiten, aa 1 'vouwcol' op een bloes, aar puntzakken, aan de comfc geplooide broeken, waarai gewend zijn geraakt. Nu, r jaar, wordt Kenzo's boetie de Victoire nog steeds dru staat de bescheiden Japan hoofd van een honderd pr mode-imperium dat het n 1 export heeft betekend. Ma niet de enige. Na hem hebI Japanse ontwerpers zich n 1 Parijs gevestigd. Zoals Issey Miyake, die r I vernuftig gemaakte eenvo een van de beste exporteur Amerika wordt beschouw Kansai Yamamoto, die me felle ontwerpen een groot weten te bereiken, zijn dn gedessineerde T-shirts en de hele wereld te koop. De I Yamamoto (geen familie) jaar geleden van zich spra nieuwe versobering in sto; Wat er zo'n drie jaar geli getoond is nu overal geacc 1 losse wijde kielen, de enkt en broeken, de 'droge' linr 1 katoenen stoffen. En de re voort. De Japanners krijgt grip op de Franse mode, er naam in eigen land al law, echt tevreden zijn ze pas a Europese modemekka is gt hun ideeën. Soms is daar l woord Frans bij, want velt vanuit hun thuisland en k ten tijde van de Pret a Por naar Parijs. Zoals de enert Kawakubo, die met haar c 'Comme des Gargons' er nt abstracte ideeën op nahou velen nog moeten wennen Haar volumineuze creat ingewikkelde draperieën, en breisels, ongebruikelijl I en bindsels zijn niet direc om even 'aan te schieten' t winkelen. Het 'Commes dt concept is nog moeilijk te alleen weggelegd voor ave gardistische trendsetters. 1 verloop van tijd zullen oo filosofieën vertaald zijn ir I onconventionele, creatiev Het tijdperk van'jasje-bit 1 dan inmiddels ver achter i

Krantenbank Zeeland

de Stem | 1984 | | pagina 20