HET EINDE VAN EEN TIJDPERK
Italiaans
ziekenhuis
is een ramp
Leuvense bioloog stelt
wetmatigheid
embryovorming vast
'SWIND DA
g
Sandinis
politieke
ZATERDAG 21 JUL11984
EXTRA
Bolivia moet
rente betalen
7ATERDAG 21 JULI 198<
Oostenrijk:
120 Polen
vragen asiel
Sluiting laatste mijn in
vallei van de Rhondda
Van onze correspondent Roger Simons
MAERDY, GLAMORGENSHIRE (ZUID-WA
LES) - In de groene vallei van de Rhondda ligt
een belangrijk deel van het Britse mijnwezen
op sterven. Vroeger telde deze regio van Zuid-
Wales 66 steenkoolmijnen en 42.000 mijnwer
kers. Daarvan blijft vandaag de dag nog één
mij n over.
Haar machinegebouwen leunen in Maerdy (een
Welse naam die, merkwaardig genoeg, melkhuis bete
kent) tegen een steile heuvelflank. Wegens de mijn
werkersstaking worden daar al sinds meer dan 100
dagen geen steenkolen meer naar de oppervlakte ge
bracht.
Maar staking of geen sta
king, eind 1984 gaat ook de
mijn van Maerdy dicht. Dit
betekent dat de vallei van de
Rhondda praktisch ten dode
opgeschreven is. De troostelo
ze gehuchten, dorpen en stad
jes die daar sedert de eeuw
wisseling ontstaan zijn, heb
ben niet veel toekomst meer.
Vroeger was de naam
Rhondda synoniem met steen
kool. De bodem van het dal is
onvruchtbaar; alleen het
'zwarte goud' bracht er een
beetje welvaart. Vele genera
ties van mijnwerkers hebben
er diep onder de grond met
hard zwoegen hun brood ver
diend.
De Rhondda is het zwarte
Klondike van Wales. Toen
rond de eeuwwisseling ont
dekt werd dat de ondergrond
vol steenkolen zat, stroomden
grote zwermen arbeiders met
hun vrouwen en kinderen
naar het dal van de rivier de
Rhondda om daar een brood
winning te zoeken. Het was
een rush naar het zwarte
goud. Wie in de particuliere
mijnen werkte, verdiende net
genoeg om in leven te blijven.
Alleen de eigenaars van de
mijnen werden schatrijk.
Revolutionair
De sociale, hygiënische en
medische toestanden waren zo
slecht dat de geprikkelde
nieuwe bewoners van de
Rhondda Valley weldra een
revolutionaire houding aan
namen. „Lang voor de Britse
Labourpartij gesticht werd,
hadden wij hier al socialisten",
vertelt de gepensioneerde
mijnwerker Will Gardner (84),
die er geboren en getogen is.
„De 50.000 mijnwerkers van
vroeger waren heel arme
mensen", zegt hij en doet een
gruwelijk verhaal over zijn
vader die bij een mijnontplof-
fing om het leven kwam. An
dere arbeiders waren zwaar
gewond aan de benen. Zij wer
den in een huis gebracht waar
de mensen zaten te eten. De
geworden werden daar ge
woon op tafel gelegd en hun'
benen geamputeerd.
Will Gardner spreekt van
de tijd toen het dal nog 160.000
inwoners had. Wegens de
mijnsluitingen is dit cijfer tot
nauwelijks de helft teruggelo
pen. In het dorp Ferndale,
waarvan Maerdy een gehucht
is, komen de muzikanten van
de Cory Band dagelijks bijeen
om te repeteren voor het aan
staande gouden jubileum van
hun fanfare. Het is een goede
band, die in het verleden veel
prij zen heeft gewonnen.
Maar vandaag de dag kan
hij niet meer meedingen in
wedstrijden, georganiseerd
door de Nationale Steenkolen-
raad, de algemene directie van
de Britse staatsmijnen. Het
DE mijnwerkers van Wales zijn altijd zeer strijdbaar geweest - foto's archief de stem
reglement schrijft immers
voor dat de deelnemende fan
fares voor minstens de helft
uit werkende mijnwerkers
moeten bestaan en nu er nog
maar één mijn is, krijgt Fern
dale zoveel spelende mijnwer
kers niet meer bij elkaar.
De mijn van Maerdy wordt
gesloten omdat ze haar renta
biliteit verloren heeft. De be
slissing inzake deze sluiting
dateert van vóór vakbonds
baas Arthur Scargill een na
tionale aktie ontketende uit
protest tegen een nieuwe ver
laging van de produktie, die
volgens hem onvermijdbaar
zou leiden tot het verlies van
nog eens 20.000 arbeidsplaat
sen in minstens 20 mijnen.
Klein Moskou
De mijnwerkers van Maer
dy hebben de stakingsoproep
van Arthur Scargill nauwge
zet opgevolgd. Het zijn mili
tante jongens, die de oude bij
naam van hun mijn, 'Klein
Moskou', eer aandoen. Die be
naming dateert uit de jaren
twintig, toen de steenkoolmijn
van Maerdy een communis
tisch broeinest was. In de
Rhondda raak je zo'n bijnaam
niet gauw kwijt.
De stakers van Maerdy we
ten dat zij voor zichzelf niets
meer kunnen winnen. Hun ak
tie is van symbolische aard.
Zij zijn de laatste mijnwerkers
van de Rhondda die tegen een
onafwendbaar noodlot vech
ten. „Wij geven onze brood
winning niet op zonder er voor
te strijden", zegt Meirion Price
(28), een van de jongere mijn
werkers van Maerdy. Hij heeft
nog twee oudere broers in de
mijn. Hun vader en grootva
der waren ook mijnwerkers.
„Vanuit ons ouderlijk huis kon
je de machinegebouwen van
drie mijnen zien", herinnert
Meirion zich nog. „Die zijn nu
allemaal verdwenen."
Meirion en zijn broers vin
den dat zij het niet alleen aan
zichzelf maar ook aan hun
voorzaten verschuldigd zijn
om opstandig te reageren te
gen de beslissingen van de Na
tionale Steenkolenraad. Mei-
rion's echtgenote Julie is het
met hen eens. Zij moet wel,
want als zij er anders over
dacht, zou het vaak ruzie zijn
in huis.
Voor de gezinnen van alle
stakende mijnwerkers is het
DE mijnen in Wales hebben geen toekomst meer: ze worden dus gesloten.
een harde tijd. Hun vakbond
betaalt geen stakingsgeld en
zij trekken niet veel steun. Ge
meentebelasting, gas en elec-
triciteit moeten betaald wor
den. Daarnaast zijn er de af
betalingen van hypotheken en
van dure dingen zoals auto's,
tv's en video-apparatuur, die
zij zich aangeschaft hadden
vóór het huidige conflict be
gon.
Voor eten en drinken blijft
niet veel geld over, maar Julie
Price houdt het hoofd koel. Zij
voédt haar gezin met goedko
pe snacks. „Niemand klaagt
dat er geen vlees meer in huis
komt", vertelt ze, „maar als
mijn zoontje van vier jaar met
dit warme weer naar een ijsje
vraagt, doet het mij wel hart-
pijn dat ik nee moet zeggen."
Haar man Meirion: „Wij
moeten ons er doorheen slaan.
Niemand weet beter dan wij
wat het betekent wanneer
mijnen gesloten worden. Wij
zijn met dit probleem opge
groeid. Wie het niet begrijpt,
moet hier maar eens komen
kijken."
Dramatisch
Na de sluiting van de mijn
van Maerdy zullen weer enke
le honderden mannen van nog
geen 40 jaar voor de rest van
hun leven werkloos zijn. De
economische weerslag daar
van is dramatisch. Net zoals
vroeger, zullen er ook nu weer
vele winkeliers zich gedwon
gen zien hun zaak te sluiten.
In de vervallen straten van de
Rhondda-gemeenten hangt
een naargeestige stemming. Er
rijden al jaren geen treinen
meer. De toekomst is uitzicht
loos.
Tegen het einde van de
eeuw zullen in de vallei van de
Rhondda praktisch alle sporen
van het mijnwezen verdwene
zijn. Dan blijft nog één steen
kolenmijn over: die van
Mawr-Lewis Merthyr, die
gelopen juli gesloten weri
Daar wordt nu een museui
van gemaakt. Men hoopt
het jaarlijks tenminste 200.
bezoekers zal aantrekken.
„We moeten toch ergens be
ginnen om de Rhondda
Door Cees Manders
ROME - De frequentste bezoe
kers van de Romeinse openba
re hospitalen zijn de carabi
nieri, leden van het semi-mili-
taire politiekorps dat waakt
over de publieke veiligheid.
Zij melden zich niet voor be
handeling, integendeel: zij ar
resteren juist diegenen die be
handelen, zij verzegelen keu
kens en operatiezalen, en ont
ruimen hele 'afdelingen'.
De brandweer is ook een
vaak geziene gast. En de on
derzoeksrechter. Enkele we
ken terug kwam een van de
beste Romeinse anesthesisten
om in de lift van zijn eigen zie
kenhuis. Onder in de lift
schacht bleek zich (vergeten)
ziekenhuisafval te bevinden
dat was gaan branden
De gezondheidszorg in Italië
is een ramp. Dat beweert ook
de verantwoordelijke minis
ter, Degan. „Als we niet snel
optreden, stort onze hele ge
zondheidszorg in elkaar", zei
de eerlijke minister dezer da
gen. In zijn begroting (van 65
miljard gulden) was een gat
ontdekt van 12,5 procent.
Maar dit zijn politieke proble
men, waar weinig Italianen
wakker van liggen. De gewone
man gaat het om het zieken
huis in de wijk: kom je er ge
zonder uit dan je erin ging.
Functioneert het, is het me
disch personeel betrouwbaar
en heeft het enig respect voor
je als patiënt. Het antwoord op
deze vragen is veelal negatief.
Drama
De lokale media brengen el
ke dag een nieuwe aflevering
van het Romeinse ziekenhuis
drama: de medici staken en
laten de patiënten aan hun lot
over; in het ziekenhuiseten
zijn kakkerlakken aangetrof
fen; de politie arresteert enige
specialisten die op hetzelfde
tijdstip in het openbare zie
kenhuis en in hun particuliere
praktij kaan het opereren wa
ren; bedlegerige zieken sa
mengepakt in gangen en op
overvolle zalen hebben luid
keels om hun verdwenen ver
pleegsters geroepen; verple
gend personeel dient verjaar
de medicijnen toe; enkele me
dici blijken hun diploma sim
pelweg gekocht te hebben; 'de
modernste apparatuur' staat
onuitgepakt in het ziekenhuis
magazijn, omdat de gebruiks
aanwijzingen spoorloos zijn;
de operatiezaal is buiten be
drijf, omdat enkele vitale ap
paraten kapot zijn en er geen
geld is voor reparatie; een zie
kenhuiskamer is 'zo lang' ge
bruikt als opslagplaats voor
lege melkverpakkingen, enz.
enz.
En dan de allerlaatste: de
justitie van Rome is een on
derzoek begonnen naar 5
sterfgevallen op de vrouwen
afdeling van het Camillo-zie-
kenhuis. Het vermoeden be
staat dat 5 bejaarde patiënten
niet die begeleiding en verzor
ging hebben gehad waarop ze
recht hadden.
Fouten
Fouten worden overal ge
maakt, maar in de Italiaanse
publieke ziekenhuizen (grote,
logge en volledig verpolitiekte
overheidsdepartementjes) ge
beurt dat met enige regelmaat.
De Italiaan die het zich enigs
zins kan permitteren ver
trouwt lichaam (en geest) lie
ver toe aan de particuliere ge
zondheidszorg. Als hij erg veel
geld heeft, vliegt hij meteen
naar Zwitserland of Amerika,
want dan heeft hij tenminste
de absolute zekerheid dat er
met hem op verantwoorde
wijze wordt omgesprongen.
Dit aantal 'gezondheidsemi
granten' neemt enorm toe.
Maar de meeste 'particulie
ren' gaan naar de kliniek, naar
de casa di cura, waarvan er in
Rome meer dan honderd be
staan. Deze casa di cura is het
best te vergelijken met een lu
xe hotel, een exclusief rust
huis. De doktoren en specialis
ten die je er tegen komt heb
ben al een volledige dagtaak
in de openbare ziekenhuizen.
De kliniek doen ze er even bij.
Om hun veel te lage 'publieke'
salaris aan te vullen. De parti
culiere tarieven zijn hoog,
soms 5 tot 600 gulden per dag
exclusief medische behande
ling, maar de Italianen willen
die best betalen om zich de
chaos en de vernedering van
de publieke ziekenhuizen te
besparen. Zo is het bijvoor
beeld tijdens de bezoekuren in
de openbare ziekenhuizen een
komen en gaan van mensen
die zieke familieleden van
eten en drinken voorzien,
want de verzorging en voeding
van de patiënten laten vaak te
wensen over. Hier moet de
justitie voortdurend toezien op
de naleving van de elementai
re regels van hygiëne en medi
sche ethiek.
Avontuur
Een bezoek aan een van de
ongeveer 50 openbare zieken
huizen in Rome is een avon
tuur. Voor een consultatie van
een gynaecoloog bijvoorbeeld,
moet men zich zo vroeg moge
lij k in de ochtend melden,,
want de dokter accepteert
maar een beperkt aantal per
sonen, en wie het eerst komt
het eerst maalt. Vervolgens
wordt de vrouwen verzocht te
wachten in een gang, vol cha
os, vol op en neerlopende pa
tiënten, bezoekers en medisch
personeel. Stoelen om te zitten
zijn er nauwelijks, ook al zijn
de meeste vrouwen zeer zwan
ger. Rond het middaguur snelt
de gynaecoloog voorbij, en
meldt de wachtenden dat hij
het die ochtend te druk heeft
met abortussen en bevallin
gen, die uiteraard moeten
voorgaan. Of de wachtenden
morgen terug kunnen komen.
Zo'n consult in een publiek
hospitaal kost niets of prak
tisch niets, maar vergt veel
van ieders geduld en zelfres
pect. Hetzelfde consult in de
particuliere kliniek, een paar
straten verder, kost 50 tot
80.000 lires (150 gulden) maar
daar is geen chaos. Daar zijn
tenminste stoelen waarop de
wachtenden kunnen plaatsne
men. Gewacht moet echter ook
in de kliniek worden (vaak
urenlang) want om de een of
andere reden zijn er heel wei
nig Italiaanse specialisten die
hun eigen praktijk redelijk
kunnen organiseren. Komen
in de publieke ziekenhuizen de
carabinieri geregeld over de
vloer, in de particuliere klinie
ken zijn dat de ambtenaren
van de belastinginspectie,
want de belastingontduiking
is hier schering en inslag, zo
als trouwens in de gehele pri-
vé-sector in Italië.
Eerste hulp
De eerste hulp in het publie
ke ziekenhuis is voortreffelijk,
als de patiënt er tenminste in
slaagt het ziekenhuis te berei
ken. Vooral in Rome zijn nog
voortdurend problemen met
het ziekenvervoer, waardoor
verkeersslachtoffers wel eens
langer op het asfalt moeten
vertoeven dan hun gezondheid
toestaat. Maar hoe goed de
eerste hulp in de ziekenhuizen
ook is, ook hier geldt het pa
rool: zo gauw je lichamelijke
en financiële toestand het mo
gelijk maakt, moet je je naar
een particuliere kliniek laten
rijden, om daar in alle rust en
orde op krachten te komen.
De buitenlanders in Italië
doen niet anders dan de Italia
nen: afhankelijk van het bezit
van contant geld of een deug
delijke verzekeringspolis
wordt gebruik gemaakt van
openbare ziekenhuizen of de
case di cura. Wat de zieke Ne
derlanders betreft, ruiken ze
(fysiek) onraad, dan vliegen ze
met de nationale luchtvaart
maatschappij terug naar Am
sterdam, voor de noodzakelij
ke medische behandeling. Ook
die Nederlanders die zweren
bij Italië en dit land het fijnste
vinden dat er bestaat.
LA PAZ (RTR) - De buiten
landse banken met vorderin
gen op Bolivia hebben het La-
tijnsamerikaanse land laten
weten dat het drie maanden de
ander karakter te geven", zegt lijd heeft om zijn rentebeta-
Tony Roberts, ondervoorzitt lingen te hervatten. De Boli
viaanse minister van Finan
ciën, Oscar Bonifaz, heeft dit
vrijdag meegedeeld op een
persconferentie in La Paz.
President Hernan Siles
Zuazo schortte de betaling van
rente over de buitenlandse
schuld van zijn land eind mei
voor onbepaalde tijd op bij
wijze van concessie aan de in
vloedrijke vakbond COB, die
inruil voor het afzien van for
se looneisen had bedongen dat
geen rente zou worden be-
ild zolang de Boliviaans
economie in een recessie ver
keerde. Bolivia heeft een
schuld van ongeveer 680 mil
joen dollar.
van het gemeentebestuur
Tonypandy. „Een museum
zeker geen kwaad idee." Mai
de werkloze mijnwerkers
hun gezinnen in de vallei va
de Rhondda willen niet
levende museumstukken woi
den. De harde geschieden
van het mijnwezen in hun va
lei is voor hen bijna even
prettig om aan te denken
de nare toekomst, die zij doo
de boeg hebben.
LEUVEN - De Belgische
bioloog prof. Arnold de Loof,
die verbonden is aan het
zoölogisch instituut van de
universiteit van Leuven, is
er in geslaagd voor de eerste
maal de vorming van een
embryo te verklaren door
een universele basiswetma-
tigheid.
Sinds lang wordt de mens
getroffen door het mysterie
van de feilloze manier
waarop zich gewoonlijk een
eitje ontwikkelt tot een or
ganisme met alle organen en
ledematen op de juiste
plaats. Al bijna twee eeuwen
zoeken biologen intensief
naar de wetmatigheden die
deze ontwikkeling sturen.
Professor De Loof begon
drie jaar geleden alle aparte
stukjes in elkaar te passen
van de enorme puzzel die de
embryonele ontwikkeling is.
Hij heeft nu vastgesteld dat,
wanneer men de vroegere
resultaten combineert met
het vrij recent ontdekte ver
mogen dat cellen zelf elek
trische stromen voortbren
gen en die onder bepaalde
voorwaarden door zichzelf
heen jagen, het beeld van
een universele basiswetma
tigheid ontstaat. De stukjes
van de puzzel komen hier
door ineens op de juiste
plaats te liggen en vormen
een goed sluitend geheel.
De sleutel voor het begrij -
pen van de embryonale ont
wikkeling ligt, in tegenstel
ling tot wat men op het eer
ste gezicht zou verwachten,
niet direct in de genetische
informatie die in de ver
schillende chromosomen
aanwezig is, maar wel in het
celmembraan, dat een zeer
belangrijk structuurelement
van de cel vormt. Het pias-
paalde enzymen aanwezig
die op actieve wijze ionen
door de membranen kunnen
verplaatsen. In het vakjar
gon worden deze enzymen
ionenpompen genoemd. An
derzijds zijn er ook de
ionenkanalen die op passie
ve wijze ionen kunnen door
laten. Elektrische
stroompjes kunnen ontstaan
wanneer de pompen ionen
naar buiten sturen en er dan
via de kanalen meer ionen
naar binnen komen.
Bij en na de bevruchting
van het eitje door de zaadcel
blijkt in grote trekken het
volgende te gebeuren. Voor
aleer de eigenlijke embryo
nale ontwikkeling begint,
liggen de verschillende
ionenpompen en kanalen
nogal willekeurig door el
kaar in het membraan van
de eicel. De cel jaagt dan nog
geen elektrische stroom door
zichzelf heen. Min of meer
snel na het binnendringen
van de zaadcel treedt er een
migratie en groepering op
van de ionenpompen en ka
nalen, zodanig dat deze op
een asymmetrische manier
in het membraan verspreid
komen te liggen en daar ook
min of meer gefixeerd wor
den.
Van dat ogenblik af kan
het eitje wel een elektrische
stroom door zichzelf drijven-
Deze asymmetrie van het
celmembraan is het eerste
essentiele element.
Het tweede essentiele ele
ment heeft weer met asym
metrie te maken. Wannee
het eitje gaat delen gebeur
dit niet zoals in gewone ce
len op een symmetrised
wijze, waarbij twee gelijk
dochtercellen ontstaan,
maar vrij snel asymme
trisch. Het gevolg is dat e
dochtercellen ontstaan
mamembraan omgeeft de
totale celinhoud, het intra
cellulaire membraan ver
deelt de cel inwendig in
compartimenten. Een cel
membraan is geen starre
structuur, maar heeft in ze
kere mate het karakter van
een vloeistof. Het is precies
het celmembraan dat de no
dige elementen bevat om de
cellen in staat te stellen zelf
elektrische stroompjes voort
te brengen. Hiervoor maakt
het gebruik van twee ele
menten. Enerzijds zijn be-
identieke kernen, doch m
verschillende membraane
genschappen. De omV°'
ming van een eitje in ee
embryo met verschillen®
weefsels steunt dus op n
tweemaal na elkaar inV
ren van asymmetrie m
celmembraan, terwijl
kernen die ontstaan
identiek zijn.
het
Van onze
redactie buitenland
BRUSSEL - „De solidariteit
j„ de EG wordt steeds meer
vervangen door onderlinge
afspraakjes tussen de grote
en machtige lidstaten." Deze
felle kritiek uitte gisteren de
ge]gische staatssecretaris
paul de Keersmaeker van
Europese zaken.
De Belgische bestuurder
doelde daarbij niet alleen op
de recente benoeming van
ur«
oec
Van onze redactie
EN HAAG - Het stijgin
litgaven van het Europt
lens het voorzitterschap
iocialist Piet Dankert sch<
Tijdens het bewind van 197
;angster, de Francaise Simo
gspercentages respectievel
jens het bewind van Danker
irocent. Eén en ander blijkt t
afwikkeling van de uitgavei
lert 1978.
di
bi
vi
di
g<
d<
m
m
g<
De cijfers tonen aan dat het
irlement in 1978 210 miljoen
gulden uitgaf. In 1983 was dit
tedrag gestegen tot 475 mil
joen gulden. De goede resulta
ten van het bewind van Dan
kert zijn te danken aan het feit
ondanks de stijgende uit
gaven voor leden en personeel,
jVENEN (AP) - Een groep van
'20 Polen, die met vier bussen
&aar Oostenrijk waren geko
men, heeft kennelijk om asiel
gevraagd, zo heeft een woord
voerder van het Oostenrijkse
Ministerie van Binnenlandse
Zaken vrijdag meegedeeld.
De 120 Polen kwamen don
derdag aan in Oostenrijk. Vol
te het ministerie betreft het
e grootste groep Poolse asiel
zoekers van de afgelopen tijd.
to 1981 vroeg een recordaantal
29.000 Polen asiel aan in
oostenrijk. Vorig jaar was dat
teal gezakt naar ruim 1.800.
zr
be
m
st.
St
vc
ni
la
dc
tv
di
zij
cr
Br
El
ke
m<
Li
de
ge
De
de
sei
en
de
zir
ka
de
eei
o
co
de
hai
Sri
not
ligt
vri
Col
sch
vai
eer
ger
hai
noc
eil;
doe
brc
na,
lorr
blo
per
onze redactie buitenland
f^AGUA/SAN JOSE/CO- tej
c ®ÏA - De Nicaraguaanse de
Ministische leiding heeft M
gelegenheid van de vijfde P'
.-r)aardag van de revolutie hi
!en <'e P°btieke beperkin- re
u® ?n de perscensuur in ver-
"o met de verkiezingen van
j °v®mber verlicht. Maar an-
beperkingen van de vrij-
v. krachtens de opnieuw
JpWe staat van beleg blij-
bestaan.
Nicaraguaanse
aeuciaiibe oppositie-
J» die de opheffing van
p Der
SIC
di:
aa
w<
tei
zij
is
de
sii
Perkingen als voorwaar- st:
stelden voor deelneming n'
le verkiezingen, noemden ^el
concessies onvoldoende en
leider zei dat zijn partij P
1 Kandidaten zal stellen,
ongeveer 200.000 Nicara-
vl nen. met de rood/witte ch
'«van het Sandinistische re
en de blauw/witte Nica- he
