De unieke
manuscripten van
Spanje-kenner
prof. dr. Ifosters
Vandaag Nike,
morgen Kappa:
de merkenrage
in sportkleding
VAET
ff,
In deze
Gids-
Weekend:
Alle radio en
tv-programma's
van het weekend
op de achterpagina
ESTEN
PER BOOT DOOR 'PRENTBRIEFKAARTENLAND'
as| zaterdag 21 jul11984
ice en
NZ-DEALER
>0-20400
0-2255
oe vierde Nederland vroeger vakantie? Vandaag het
vierde deel in een serie van acht. Het is 1930. Sommige
rijkaards zakken al voor tien dagen af naar de Rivièra.
Voor de kleine burgerman is het hoogste ideaal een
reisje langs de Rijn. De volgende 'Vergeelde Vakantie'
(1940) staat volgende week zaterdag in deze krant.
Wachtlijsten
c:
•Tg» fl H'WHIIIIi»
i
Kamphuisens Vacantieschip Rival in zomeruitrusting op de Rijn. 's Winters werd de Rival weer een gewoon
vrachtschip.
Reisje langs de Rijn
attractie sinds 1930
Sj
„Ja, zo'n reisje langs de Rijn,
Rijn, Rijn." Wie heeft die
oude tophit nooit gegalmd?
Geen wonder, het Rijnreisje is
in 1984 nog net zo'n toeristi
sche topper als het in 1930 al
was. In 1930 vooral is het
Rijnreisje de verzinnebeel
ding van het schamele weekje
vakantie-over-de-grens.
Die jaren '30 is een tijd waarin Ne
derlanders aarzelend wat massaler
toerisme gaan bedrijven. Buitenland
se tripjes verliepen voor die tijd nog
hoogst individueel.
NRV/Holiday heet in die dagen nog
gewoon Nederlandsche Reis Vereeni-
ging: opgericht in 1906. Het zijn in de
beginjaren niet de doorsnee-loonsla
ven die met de NRV op vakantie
gaan: advocaten, artsen en vooral on
derwijzers, die hebben vakantie en
wat spaargeld. Via de Vereeniging
worden hele spoorwagons afgehuurd,
zitplaatsen en hotels gereserveerd,
uitstapjes georganiseerd. Alles netjes
tevoren geregeld.
Bladeren in oude Postiljons (het
NRV-orgaan voor Reizen en Trek
ken) uit die tijd laat de steeds grotere
groepen van de 'generales' zien. Keu
rig in het pak stekende reisgezel
schappen met vadermoorders en
hooggesloten japonnen op een Zwit
serse alpenwei. Zwitserland is een
topper, net als de Italiaanse Meren, de
Rivièra. De reisjes duren 4, 6, 7, hoog
uit 10 dagen want meer vakantie heb
je niet...als je al vakantierechten hebt.
Een reis naar Lugano, Milaan, Ve
netië, Merano en de Dolomieten van
14 dagen is in 1930 al heel wat. Die
kost, per 3e klasse spoor, 208. De
happy few kan ook naar Noord-Afri-
ka, 22 dagen voor een kleine 500.
Maar veel bereikbaarder zijn reizen
naar het Gardameer (11 dagen, 200),
6 dagen Valkenburg voor 39, een
Scandinavië-reis per motorschip
vanaf 127. In die dagen kost een
lunch in een Nederlands hotel-pen
sion nog 1,50, een diner 3 en een
heel weekeinde volpension 12,50.
Absolute toppers zijn de Duitsland
reizen, de reisjes naar de Rijn voorop.
Per trein of bus naar bijvoorbeeld
Keulen, Rüdesheim of Königswinter,
daar dagtochtjes op een vrolijk Rijn
bootje. In 4 of 6 dagen uit en thuis,
voor 42,50 tot 73. Het Rijnreisje is
geen voorrecht meer voor 'lieden van
stand en geld', maar ook bereikbaar
voor de kleine burgerman en werk
lieden.
Het reisje naar de Rijn. Zwijmelen
bij de Lorelei. Marnix Gij sen schrijft,
in „Telemachus in het dorp", over
zo'n trip van een Hollandse knaap
met zijn oom langs 'de boorden van de
Rijn', favoriet in menige familie. De
reis met een magische klank. „Jon
gens kennen van prentbriefkaarten
elke Fels, elke Stein, elke Pfalz." Gij-
sen beschrijft de wijnbergen, walgt
van het publiek, dat druipend-vette
Wurst eet, vindt Duitsland vanaf de
Rijn „een echt prentkaartenland".
Hij klaagt over „het rapalje dat
men in de treinen en in hotels als
dienstpersoneel ontmoet". Gretig ra
kelen reizigers en schoolmeesters de
legendes op. Die van de Drachenfels
aan de Rijn bijvoorbeeld. De draak,
verslagen door de kuise jonkvrouw,
die het verslindend monster een
kruisbeeld in zijn onreine, vurige
adem houdt.
De kranten van 1930 verslaan in
kleine eenkolommertjes de opkomst
van het nazisme in dat Duitsland: ve
nijnige, grootscheepse vechtpartijen
op vergaderingen van de brallende
bruinhemden. IJje Wijkstra, die om
zijn lief bij zich te kunnen houden
vier veldwachters in Grootegast
neerknalt, draait voor 20 jaar de
Leeuwarder strafgevangenis in.
Een herenhuis met 8 kamers kost je
tussen de 10- en 15.000, een dienstbo
de voor dag en nacht 30 per maand.
Een glas bier of een borrel drie stui
vers, verse eieren 5 cent (twee duiten
dus), een 2-persoons houten ledikant
bij V&D 5,30. Het is de tijd van de
grote werkloosheid en de werkver
schaffing. Philips ontslaat 2.000 man,
bijna 10% van de arbeiders. Een Ford
Tudor-sedan kost nog geen 2.000.
Rijnwijn heb je al voor 1,10 de fles.
Rijnreizen in die tijd zijn nog
spoor- of busreizen naar en langs ho
tels en pensionnetjes, doorspekt met
dagtochtjes op het water op witte
Duitse raderboten. Pas veel later ver
schijnen op het Rijnwater schepen,
die hele groepen mensen een week
huisvesten en rondvaren. Dan wor
den het écht Reisjes langs de Rijn,
Rijn, Rijn.
Wie de opbloei van die Rijnreizen-
De Rival van Kamphuisen in haar allereerste zomergedaante: zonnedek met daaronder in het vrachtruim de
slaapruimte voor de dames, midden boven het dagverblijf, links onder het mannenslaapruim.
In die tijd, vertelt zoon-van-toen
Kamphuisen (inmiddels zelf senior)
had je in Duitsland alleen nog dagjes-
bootjes. „De schepen van de KD-linie
op de Rijn met cabines en slaapmoge
lijkheid kreeg je ook pas in het mid
den van de jaren '50. De Rijnvakan-
ties, varend op schepen, zijn pas toen
echt begonnen." Na een paar jaar
komt er een andere houten zomer-op-
bouw op de Rival. Er komen echte
hutten bij.
Het eten voor die 60 gasten wordt
gewoon in het kombuis van de schip
persvrouw bereid. „Geen 4-gangen-
menu, maar wel een soepje vooraf en
een puddinkje na. We hebben eens,
met veel kunst- en vliegwerk, halve
haantjes kunnen serveren met patat.
Hadden we een soort enorme warm-
houdpan voor geconstrueerd, want
zoveel kippen tegelijk op een klein
fornuis, dat gaat natuurlijk niet. Nou
was kip in die tijd nog een feest. We
kregen een staande ovatie van de
gasten. En nu op onze schepen? Dan
hoor je: gadverdamme, kip. Of de
biefstuk is te rauw. Of juist-te door
bakken. De mensen zijn nu zo onte
vreden en verwend geworden.
„In die begintijd ging alles veel
sportiever. Na het eten, bijvoorbeeld,
kwamen er altijd een paar in de keu
ken: kunnen we even helpen met de
afwas? Boontjes afhalen, aardappels
schillen, iedereen vond het prachtig
om te helpen. Dat hóefde helemaal
niet, ze boden het zelf aan. Stel, dat
nu op een van onze Rijnschepen de
schilmachine kapot gaat en we de
passagiers vroegen, even te helpen
met piepers schillen. Ze zouden een
hartverlamming krijgen. Ze betalen
nu voor hun Rijnreisje 100 per dag,
dan willen ze voor 100 opeten ook.
Een enkele bonbon bij de koffie is niet
goed, het moet een schéóltje zijn.
Nooit tevreden."
In het begin van de jaren '60 wordt
de Rival verlengd, mooi wit geverfd
en komen er meer hutten onderdeks.
Nog steeds varen de Kamphuisens 's
winters vracht, nog steeds is de hele
zomer-opbouw demontabel*-Pas in '62
komt er een definitieve stalen op
bouw. Er komt cv in, de seizoenen
worden langer. Er wordt nu ook ge
varen vanuit aanlegplaatsen in Arn
hem en Nijmegen.
Interieur van het slaapruim met simpele stapelbedden, zacht wiegend op de deining van de Rijn.
per-schip vanaf het prille begin heeft
meegemaakt is de aan de rand van
Oosterbeek - natuurlijk met uitzicht
op de Rijn - wonende H.Kamphuisen.
Hij is zelf van 1930, maar zijn verhaal
begint pas in de jaren '50.
De familie Kamphuisen zat altijd
al op de Rijn, maar dan in de vracht
vaart. In het begin van de jaren '50
volgt vader Kamphuisen een lumi
neus idee op van een vriend/collega-
Rij nschipper. De zomer is in die da
gen voor de vrachtvaart komkom
mertijd. Dus schrobben de Kamphui
sens in mei de ruimen goed schoon,
geven her en der een lik verf, halen
een deel van de luiken weg, zetten rij
en stapelbedden in het gelid, monte
ren wat wastafels en spiegels. Aan
dek komt een simpele houten opbouw
met regendichte overkapping en ra
men, daarin klaptafeltjes en klap-
stoelen. En ziedaar: voor de zomer
maanden heet het vrachtschip Rival
ineens 'Kamphuisens Vacantieschip'.
„Het was een soort kamperen, heel
primitief." Maar pa Kamphuisen en
diens Friese vriend/collega Veenstra,
die zo slim op de opkomende popula
riteit van de Rijnreisjes inspeelden,
bleken een gouden idee gehad te heb
ben. De schippers kunnen het hele
jaar doorvaren met betalende lading:
in de wintermaanden met vracht en
van half mei tot half september met
Nederlandse toeristen. Die reizen per
bus naar Keulen en stappen daar aan
boord van het Vacantieschip Rival.
Met eten en al kost de exclusieve
Rijnreis van een week 75.
Een prille groepsreis naar Zwitserland, de 'generale' naar Sankt Mo-
ritz. De heren wandelstokken, petten, strohoeden, pak met das, de da
mes kuis ingepakt van kin tot en met kuit. Let wel: het is hoogzomer!
Instappen op een nederige halte in internationale rijtuigen. De heren
dragen plusfours, oneerbiedig 'drollenvangers' genoemd. De kartonnen
reiskoffers, trots beplakt met etiketten van hotels, bestempelen je tot
wereldburger. (zie foto rechts
Het zijn gouden jaren. Het Reisje^
langs de Rijn krijgt een nieuwe,
enorm hoge populariteit. De Rival zit
van begin tot eind seizoen vol, er zijn
wachtlijsten. Pas toen ook durven
meer Nederlandse rederijtjes de
Rijnreisjes aan, met zeer wisselend
succes.
Kapitein Kamphuisen laat zijn eer
ste eigen schip nieuw bouwen als een
jongere broer kapitein op de Rival
wordt. Dat is, in 1966, de Filia Rheni,
dochter van de Rijn. Daarna volgen
steeds nieuwere, grotere Filia's, Re-
xen en Regina's Rheni. En nu heeft
Kamphuisen drie moderne Rijnsche
pen in de vaart, kanjers van 90 meter
lang en meer dan 10 meter breed. Met
wel 93 hutten, elk met badkamer, met
airconditioning etcetera.
Tegenwoordig vervoeren zijn sche
pen nog maar weinig Nederlanders,
maar juist veel Engelsen en Zwitsers.
Voor de Amerikanen is het Rijnreisje
een steeds populairder trip.
De Kamphuisens hebben het er nu
goed van. Maar verlangen nog wel
eens terug naar de beginjaren. Met
die primitieve stapelbedden in het
ruim. Het ploeteren in dat hete kleine
scheepskombuis. En dol-enthousiaste,
tevreden Rijnreizigers, die zich nog
echt bij de schipper te gast voelden en
simpelweg genoten van hun Reisje
langs de Rijn, Rijn, Rijn.
