WOENSDAG 18 JUL11984
EXTRA
'Killers'
Lasers
Deeltjes
J4
tekst: Piet Smolders
foto's: NASA, USIS,
General Electric
Binnen tien jaar
zou Amerika's
ruimtevliegtuig
kunnen worden
gebruikt om een
laserwapen in de
ruimte te brengen
dat met de snelheid
van het licht
vijandelijke
satellieten kan
vernietigen. Een
kwart van alle
shuttle-vluchten is
nu al gereserveerd
om militaire
kunstmanen in de
ruimte te plaatsen.
Ook bij de lopende
vlucht van het
ruimtevliegtuig
Discovery wordt
een kunstmaan in
een baan geracht
die verbindingen
gaat verzorgen
tussen
Amerikaanse
militairen overal
ter wereld.
De space shuttle stelt het
Pentagon in staat de
ruimte vrij routinematig
te bereiken en deze, als het
aan het Amerikaanse
ministerie van Defensie
ligt, om te turnen tot het
volgende en misschien wel
laatste slagveld van de
mensheid. President
Reagan is daar, getuige
zijn zogenaande 'Star
Wars'-plannen sterk voor.
Zelf nu al is de militaire
ruimtevaart- die zich
overigens helemaal buiten
de competentie van NASA
afspeelt - een factor van
betekenis in het
internationale gebeuren.
Satellieten van Russen,
Amerikanen en Chinezen
fotograferen dag in dag uit
elke vierkante meter van
het aardoppervlak. Als u
vergeten bent uw auto in
de garage te zetten is dat
binnen een dag in het
Pentagon bekend. Privacy
is tegenwoordig maar een
betrekkelijke zaak.
Die militaire
spionagekunstmanen zijn
beslist nuttig. Zij stellen de
Amerikanen in staat na te
gaan hoe de Russen hun
troepen verplaatsen in
Afghanistan of langs het
IJzeren Gordijn. En in het
algemeen maken zowel
Russen als Amerikanen
gretig gebruik van deze
kunstmanen om te
controleren of de andere
partij zich aan de
bestaande verdragen tot
beperking van wapentuig
en troepen houdt. Sommige
spionagesatellieten
werken nog met films die
moeten worden belicht en
- bij voorbeeld na een
week - in een capsule
terugkeren naar de aarde.
Maar de meer moderne
uitvoeringen gebruiken
een verfijnd
televisiescherm, waarbij
de gemaakte opnamen
vrijwel onmiddellijk ter
beschikking zijn. Voor
militaire verbindingen op
wereldschaal en voor de
navigatie van schepen en
vliegtuigen worden ook
DE capsule van een spionagesatelliet keert met belicht,
films terug naar de aarde. Terwijl zij vervolgens aan een ivf
rachute afdaalt, wordt de capsule door een vliegtuig metee
soort schepnet uit de lucht gevist.
volop kunstmanen
gebruikt. Nu al gaat
zeventig procent van alle
internationale militaire
communicatie via
satellieten.
Tot nu toe is het
verhaal niet agressief
van karakter.
OORLOG
RUIMTE
Maar een logische
ontwikkeling dient zich
aan: als de grootmachten
voor hun informatie zo
afhankelijk zijn geworden
van satellieten, dan is het
van groot belang in tijden
van hoogspanning de
spionage- en
waarschuwingskunstmane
n van de tegenpartij uit te
schakelen. Dus worden er
middelen ontwikkeld om
dat te kunnen doen. Sinds
1967 al experimenteert de
Sowjet Unie met
kunstmanen die in het
Nato-jargon 'killers'
worden genoemd, maar
door de Sowjets gewoon als
de Kosmos-satelliet
worden aangekondigd.
De killers zijn satellieten
die tot vlak bij een andere
kunstmaan kunnen
manoeuvreren (volgens het
rendez vous recept dat zo
nuttig is bij het koppelen
van ruimteschepen aan
ruimtestations) en daarna
uit elkaar klappen,
waarbij ook de
doelsateiliet het loodje legt.
Dit heeft de VS weer
geïnspireerd tot de
ontwikkeling van een anti-
satellietraket die dit jaar
voor het eerst werd getest.
De kleine tweetrapsraket
wordt afgevuurd vanonder
de vleugel van een steil
optrekkende F-15
straaljager. De met
springstof geladen kop van
het A-sat wapen gaat af op
de warmtestraling van een
satelliet en ramt deze als
een anti-tankgranaat.
Satellietkillers zouden
ook 'handig' zijn voor het
uitschakelen van een met
een waterstofbom geladen
kunstmaan die op afroep
naar de aarde kan komen.
Zowel Amerikanen als
Russen zijn zonder
technische hoogstandjes in
staat een ring van
dergelijke waterstofbomen
in een baan om de aarde
aan te leggen: de moderne
versie van het zwaard van
Damocles. Een
internationaal verdrag,
gesloten in 1967, verbiedt
het plaatsen van
kernwapens in de ruimte.
Maar de vraag is of men
zich daar werkelijk iets
aan gelegen zal laten
liggen als het er op aan
komt
Tot dusver is het
verhaal nog
gebaseerd op wat er
nu beschikbaar is.
Maar in een dreigende
situatie is de tijd die met
militaire maatregelen
gemoeid is de beslissende
factor. Vandaar de
voorkeur van Reagan en
zijn medestanders voor een
meer tot de verbeelding
sprekende aanpak: het
Star Wars concept. Hierbij
gaat het om het inzetten
van twee totaal nieuwe
wapens, waarbij de
bestaande satellieten en
raketten trage voetzoekers
worden: laserwapens en
deeltjeswapens.
Laserwapens zijn ideaal
voor gebruik in de ruimte,
omdat een laserstraal in de
aardse dampkring nogal
wat tegenwerking
ondervindt. Maar in de
luchtloze ruimte kunnen
laserkanonnen over
duizenden kilometers
afstand dodelijk zijn. Zij
lijken dus ideaal voor het
uitschakelen van
satellieten en
hoogvliegende raketten.
Lasers maken gebruik
van lichtgolven van EEN
kleur, die als soldaten
eensgezind in dezelfde
richting marcheren.
Gewoon licht bestaat
daarentegen uit allerlei
kleuren, waarvan de
golven in alle richtingen
gaan. Het geconcentreerde
eenrichtingskarakter van
lasers is verantwoordelijk
voor hun groot
doordringend vermogen.
Zij blijken dikke platen
staal te kunnen doorboren
en in de praktijk is al
bewezen dat lasers,
afgevuurd vanaf de aarde
of vanuit een groot
vliegtuig, een niet al te ver
weg vliegende helikopter
of projectiel kunnen
neerhalen.
Het grote voordeel van
lasers is het feit dat ze
werken met de snelheid
van het licht: 300.000
kilomter per SECONDE.
Satellieten en raketten
komen niet verder dan
maximaal 40.000 kilometer
per UUR. Als je een
satelliet met een gewone
raket wilt raken dan
worden krankzinnige eisen
gesteld aan de vol- en
besturingsapparatuur. Bij
een laser is het een kwestie
van eenvoudig op het
bewegende doel richten,
want de straal is praktisch
gesproken meteen ter
plaatse.
Lasers zijn niet zo
geschikt om raketten op
aarde of vlak daarboven
- direct na de lancering -
uit te schakelen. Zij
ondervinden teveel
tegenwerking van met
name waterdamp in de
atmosfeer. Daarom wordt
er gewerkt aan een nieuw
wapen dat tot voor kort
uitsluitend in science
fiction boeken voorkwam:
het deeltjes wapen.
Deeltjeswapens
maken geen gebruik
van licht, zoals de
laser doet, maar van
kleine deeltjes die in
atomen zitten:
protonen en
electronen.
Die zijn electrisch
geladen en met behulp van
een sterk magnetisch veld
kun je een bundel van deze
deeltjes versnellen. Zo'n
deeltjeswapen zou je ook in
een baan om de aarde
kunnen hangen om
opstijgende raketten of
vliegtuigen letterlijk
blimsemsnel te kunnen
vernietigen. In het westen
wordt beweerd dat de
Sowjets in Semipalatinsk
in Centraal-Siberië al
jaren proeven doen met
deeltjesversnellers die
zelfs vanaf de aarde een
kunstmaan neer zouden
kunnen halen.
Reagan zou ten koste
van zo'n twintig miljard
dollar rond 1995 om te
beginnen enige tientallen
lasergevechtstations in de
ruimte willen hebben.
Daarna zouden ook nog
deeltjeswapens moeten
worden geïnstalleerd.
Maar experts twijfelen
aan de realiseerbaarheid
van die plannen. Zelfs voor
het laden van een
laserkanon zou het
vermogen van een kleine
electriciteitscentrale nodig
zijn om nog maar te
zwijgen van de
fabelachtige energiën die
ingezet zouden moeten
worden om een
deeltjesversneller in een
baan om de aarde in
bedrijf te houden.
Reagan beweert dat zijn
Star Wars wapens de
huidige kernraketten tot
ouderwets wapentuig
zullen degraderen,
waardoor althans een
nucleair conflict tot de
onmogelijkheden zou gaan
behoren. Vandaar dat hij
zijn plan presentert als een
zegen voor de mensheid.
Maar deskundigen
betwijfelen of het mogelijk
zal zijn een zo effectieve
verdediging met laser- en
deeltjeswapens op te
bouwen dat geen enkele
intercontinentale
kernraket of
atoombommenwerper door
de mazen van het net kan
glippen. Een een of enkele
missers zouden al
catastrofale gevolgen
kunnen hebben. Een
waterstofbom op
Washington, New York of
Moskou kan al de grootste
ellende en ontregeling
veroorzaken.
Of de ruimte werkelijk
het volgende slagveld van
de mensheid wordt valt
niet met zekerheid te
voorspellen. Maar het lijkt
onwaarschijnlijk dat
menselijke conflicten op
grote schaal zich dan
uitsluitend nog buiten de
aarde zouden afspelen.
Eerder lijkt het er op dat
het oorlogstoneel zich
alleen maar zou uitbreiden
en de aarde zelf allerminst
gespaard zou blijven.
PERSHING 2-raket: door Star Wars wapens straks uit de tijd?
DE Amerikaanse luchtmacht ontwikkelt een kleine space shuttle die vrijwel direct te lanceren is om bijvoorbeeld kleine satellieten uit te zetten of
vijandelijke kunstmanen uit te schakelen.
