Een boeiend cultureel
verslag in Den Bosch
TRIUMPH, KWALITEIT
VOOR 'N ZACHT PRIJSJE
ALS
f Herstel
PLEUNI EN HUGO KRIJGEN
ELK WEEKEND GEZINSUITBREIDING.
Vaccin teg<
DONDERDAG 7 JUN11984
SEXTRA OP DONDERDAG=
Kruisraketten (1)
Kruisraketten (2)
PAPIER 1
VOOR UW PEN
D-Day (1)
D-Day (2)
Lourdes
Kernenergie
Midden-Amerika
Verpleeghuis
BUITENLAND
T11
_PAGIN,
Van onze kunstredactie
Italië is al eeuwen vakantieland. Maar in de
tijd dat het reizen daarheen nog niet door
vliegtuig, trein of caravan gedemocrati
seerd was, behoorde een tocht over de Alpen
tot het domein van avontuurlijke kunste
naars of rijkeluiszoontjes.
Canaletto: Gezicht op
de Bianco di San Marco
vanaf de Piazetta (de
tail) te Venetië.
Nederlandse toerist in
de 18e eeuw in Italië
Met name in de 18e eeuw
was de zogeheten 'Grand
tour' een noodzakelijke af
ronding van de opvoeding in
de kring van adel, regenten
en kooplieden. Recente stu
dies brachten aan het licht
dat dit verschijnsel, in de
cultuurhistorie van Enge
land zeer bekend, ook in Ne
derland een grotere rol heeft
gespeeld dan men wist.
De Rijksdienst Beeldende
Kunst is op dat thema gaan
speuren in zijn bezit. Schil
derijen van landschappen en
stadsgezichten, portretten,
sculpturen, reisdagboeken
en souvenirs uit eigen en
privé-eigendommen, aange
vuld vanuit Engeland en
Duitsland, leverden een hele
interessante expositie op:
'HERINERINGEN AAN
ITALIË - Kunst en toerisme
in de 18e eeuw'.
Tot 22 juli is deze 200
nummers omvattende ten
toonstelling te zien in het
Noordbrabants Museum te
Den Bosch. Daarna nog in
Heino en Haarlem. Met de
zelfde titel verscheen er een
fraai en boeiend boek/cata
logus met 250 illustraties en
deskundige inleidingen (264
paginas'). Alleen bij de ex
positie verkrijgbaar in ge
naaide vorm voor 37.50; de
luxe, en met bijlagen (8 pa
gina's) aangevulde, editie
ligt in de boekhandel voor
69.50.
Te voet
In de 17e eeuw trokken er
heel wat Nederlandse kun
stenaars naar Italië, zoals
bekend. Rubens was daar
van het uitgesproken voor
beeld. In de 18e eeuw - de
Eeuw der Verlichting - gin
gen er ook nog wel wat kun
stenaars uit Nederland naar
Italië, maar zijn het vooral
gegoede burgerzonen die
met name Venetië, Rome en
Napels bezochten. De reis
dagboeken, die ze doorgaans
gedurende deze reizen van
een tot twee jaren bijhiel
den, zijn sedert kort bron
van studie. Namen die eruit
springen - en in het boek
dan ook afzonderlijk behan
deld worden - zijn bijvoor
beeld baron van Westreenen
aan wiens verzamelwoede in
Den Haag het museum
Meermano-Westreenianum
te danken is en baron Van
Spaen, wiens kasteel Biljoen
bij Velp (Gld.) in- en uit
wendig een klassieke meta
morphose onderging als ge
volg van zijn reis. Het reizen
in die dagen was geen sine
cure, maar te voet, met de
koets of te paard trotseerde
men bergen, slechte wegen,
rovers en douane, die ook in
die dagen al erg lastig kon
zijn. Hoewel het aspect
'kunst' aan de orde is op deze
tentoonstelling, was er méér
in het geding op deze toch
ten; de Nederlandse koop
mansgeest verzekerde zich
in het buitenland ook van
allerlei relaties, waarbij ge
zantschappen erg in tel wa
ren. De salon van kardinaal
Francois de Bernis wordt
herhaaldelijk geprezen van
wege het fantastische ijs,
dat je er kon eten! IJssalon
de Kunst!
De expositie is geogra
fisch ingedeeld op de steden
Venetië, Rome en Napels. De
interesse van de 'touristen'
had betrekking op de archi-
tectur, schilderkunst/teken
kunst en sculptuur, alsmede
penningen, gesneden stenen
(gemmen en cameeën) en
souvenirs. Maar ook toen al
namen de Nederlandse gas
ten weliswaar nog geen
bierglazen mee, maar snaai
den wel mineralen en lavas
tenen van de hellingen van
de Vesuvius mee of sloegen
stukken van de St. Pieter af
als souvenir of relikwie.
Over die sightseeing en de
appreciatie lees je in de reis
verslagen ('de lugubere Six
tijnse kapel').
i V
In vergelijking met de En
gelsen die al vroeg hun mu
sea hebben verrijkt door an
dere landen af te schuimen,
kochten- de Nederlanders
nauwelijks kunst. Wat dat
betreft is er nog niet veel
veranderd. Maar voor die
tijd is er wel een aardige
verklaring te vinden: de Ne
derlanders konden in eigen
land voldoende vinden; zelfs
via een Italianiserende rich
ting die hier bloeide (Gos-
saert van Mabuse, Van
Heemskerck, Cock, Paul
Bril).
Desondanks is er wel wat
in ons land terecht gekomen.
Ronald de Leeuw, hoofdcon
servator van de Rijksdienst
Beeldende Kunst consta
teert: „Buitenlanders die in
de 18e eeuw ons land bereis
den en onze verzamelingen
bezichtigden, constateerden
al dat deze zeer weinig bui
tenlandse kunst bevatten.
Nog steeds is de plaats die
onze musea aan oude kunst
van buitenlandse makelij
inruimen zeer bescheiden.
Werk van kunstenaars als
Carlevarijns, Guardi en Pa-
nini uit de collectie van de
Rijksdienst fungeert thans
als decoratie van openbare
gebouwen, omdat een mu
seale bestemming ont
breekt". Daarom heeft deze
tentoonstelling een voor Ne
derlandse begrippen onge
woon karakter.
De buit
Wat kopen Nederlanders
op reis in het buitenland?
Zou daarvan over 150 jaar
een interessante expositie te
maken zijn? Afgaande op de
reisverslagen uit de 18e
eeuw waren de reizigers
toen zich niet bewust wat er
artistiek aan de hand was;
bijvoorbeeld dat in Venetië
een Canaletto en een Tiepolo
werkzaam waren. Tekenin
gen, prenten en kaarten
werden wel ingeslagen. De
meeste aankopen liggen op
het gebied van decoratieve
sculptuur zoals marmeren
schoorstenen, zuilen, vazen
en tafels. Desondanks is 'de
buit' die op deze expositie te
zien is, relatief alleszins de
moeite waard.
Een chauvinistisch gege
ven is de invloed die Neder
landse kunstenaars in Italië
uitgeoefend hebben op artis
tieke ontwikkelingen. Uiter
aard komt een naam van de
Italiaan Piranesi als smaak
maker van antieke ruïnen
op prenten naar voren, maar
de invloed van Nederlandse
kunstenaars als Paul Bril,
Willem van Nieulandt en
Poelenburch op het schilde
ren van fantasielandschap
pen (capriccio) is ook ge
boekstaafd. Ook Gaspar van
Wittel, die op deze tentoon
stelling een woordje mee
spreekt, wordt gezien als
iemand met grote invloed op
de Italiaanse veduteschil-
ders. Die Hollanders en Ro
me! Nog steeds! Het was
paus Paul Clemens XI die in
1720 de Nederlandse schil
ders in Rome de vrijheid
van vergaderen ontzegde en
daarmee bewerkte dat ze
tientallen jaren praktisch
wegbleven uit de stad die
'eeuwig' heet te zijn.
Op de afdeling Venetië op
de tentoonstelling kom je
bijvoorbeeld werk tegen van
Ploos van Amstel met zijn
beroemde 'klassieke' ge
kleurde prenten; in
drukwekkende gezichten op
Venetië van Canaletto en
Guardi, maar ook portretten
van de roemruchte Rosalba
Carriera en alledaagse scè
nes (als een polenta-verko
per) van Longhi of karika
turen van Tiepolo. De stad
Rome, terend op oude roem
met de grenzen dicht voor de
Verlichting en een Vati
caanse staat met despotische
renaissancistische pausen,
inspireerde kunstenaars als
Withoos, Weenix, Van Bloe-
men, Van Wittel, Piranesi,
Joli, Panini, Robert, Grant
jean, Moucheron, Josephus
Knip, Van Bree, Daniel Du-
pré e.a. tot romantische vi
sies op dit verval. Vermel
ding verdienen de kurkmo-
dellen van oude Romeinse
gebouwen van de bekende
Chichi uit het Rijksmuseum
voor Oudheden te Leiden.
Verder zijn er verschillende
gipsafgietsels van klassieke
beelden die voor decoratieve
en didactische doeleinden
werden gebruikt; zelfs af
gietsels van gemmen, zoals
714 stuks in 20 boekdelen
(Liberotti Impronte) gebon
den, zijn er te zien.
Herkenning
Napels had minder aan
trekkingskracht en waarde
ring. De opgravingen te
Herculaneum, Pompei en
Stabia brachten daarin ver
anderingen. Neem daarbij
de vuurspuitende Vesuvius
en de kunst is weer gered!
De Solfatara-zwavelbron-
nen, die ook nu nog een 'at
tractie' van de eerste orde
zijn, vind je terug in bij
voorbeeld de opmerkingen
van kpt. Van Vlierden die
vertelt dat in de Grot van de
Hond een pistool niet afgaat.
Hij at daarbij eieren ge
kookt op heet zwavelwatei
uit de baden van Nero... Ook
Caspar van Wittel uit
Amersfoort laat via een
schilderij, dat normaal in
Zurich te zien is, ondergaan
hoe hij Napels toen zag. Op
vallend zijn de schilderijen
met de Vesuvius van o.a. Jo
li, Wutky, Hackert.
Zakelijk gezien: mensen
die Italië al kennen uit hun
reizen feesten hier de her
kenning en zij die Italië hier
ontmoeten zullen besluiten
erheen te gaan. Waarschijn
lijk sponsert Alitalia deze
tentoonstelling niet voor
niets!
Herinnering aan Italië. Noord
brabants Museum, Bethanië-
straat 4, Den Bosch. Open di. t/m
vrij. 10-17 uur, za. zo- en feestda
gen 13-17 uur. Toegang f 2.50.
IN uw commentaar op het
kabinetsbeleid over de
kruisraketten (De Stem d.d.
2 juni 1984) stelt u dat het
een goede zaak is dat een
klein land als Nederland in
bondgenootschappelijk ver
band een schop durft te ge
ven tegen de schenen van
grote broer Amerika. Ik ge
loof zeker dat het geenszins
de bedoeling van het kabinet
is geweest met haar besluit
Amerika tegen de schenen te
schoppen. Het besluit is m.i.
vooral ingegeven door de
omstandigheid dat het poli
tiek (houding van de loyalis
ten in het CDA) niet moge
lijk was een beter besluit te
nemen. Maar buitendien,
waarom zou Amerika in de
huidige situatie een schop
moeten ontvangen vanwege
haar NAVO-politiek? M.i. is
thans op Amerika's houding
geen aanmerking te maken.
Breda
L.C.M. Grasveld
PREMIER Lubbers heeft
een dreigende vinger naar
de regering van de Sovjet-
Unie uitgestoken over de
wapenbeheersing. De heren
Den Uyl en Commandeur
van de FNV zijn er boos
over. Zij verwijten de heer
Lubbers van een eenzijdige
mening, terwijl hij altijd
voor een tweezijdige wapen
beheersing is. De heren Den
Uyl en Commandeur hebben
de heer Lubbers niets te ver
wijten, want ze zijn altijd
,tZtPS
atbG'
■EffcN
1252'"*
voor eenzijdige stappen ge
weest nl. nee zeggen tegen
plaatsing van kruisraketter
Nu is de plaatsing uitge
steld, vermoedelijk tot eind
1986, en dan zijn er nieuwe
Tweede Kamerverkiezin
gen. Als de PvdA aan de re
gering komt (in combinatie
met wie?) worden de raket
ten niet geplaatst. Zouden
dan intussen de onderhan
delingen tussen Amerika en
Rusland over wapenbeheer
sing zijn hervat? Dat be
twijfel ik, want de Russische
regering heeft als voor
waarde gesteld dat de nu ge
plaatste raketten eerst te
ruggehaald moeten worden.
Mijns inziens zijn de onder
handelingen al bij voorbaat
mislukt en het zou prakti
scher zijn geweest als de Ne
derlandse regering kordaat
'ja' had gezegd in het belang
van de solidariteit met de
andere Navo-landen. Nu
wacht de Russische regering
geduldig af op een 'nee' van
Nederland zonder consessies
te doen op het gebied van de
wapenbeheersing. Volgens
het Russische dagblad Tass
is de Russische regering dik
tevreden over het uitstel in
afwachting van een defini
tief 'nee' van Nederland.
Roosendaal
C. Pomper
OMDAT ik geen partijman
ben, durf ik het met een ge
rust hart te zeggen: ondanks
de kritiek die van bepaalde
zijde te verwachten is, heb
ik toch respect voor de drie
CDA-ministers die de be
langrijkste rol hebben ge
speeld bij het besluit van het
kabinet rond de kwestie van
de kruisraket. Twee doel
stellingen zijn volhardend
en intelligent overeind ge
bleven: loyaliteit met het
bondgenootschap van de
Navo en een poging, een weg
om de oplopende spiraal van
de bewapening te door-
brekn. Op 6 juni 1944 wisten
wij nog niet dat in Engeland
1,5 miljoen Yanks klaar
stonden om ook ons land te
gaan bevrijden. Wel was er
hoop, maar van de militaire
omvang hadden wij geen
besef. Met tienduizenden
hebben niet-Europeanen
hun leven voor onze vrijheid
en daarmee voor een betere
toekomst gegeven. Wie, zo
als ondergetekende de laat
ste wereldoorlog bewust
heeft meegemaakt, veraf
schuwt een dergelijke men
senslachting, maar ook een
totalitaire macht die de be
steming van mensen niet
telt. D-day kan ik dezer da
gen met piëteit, dankbaar
heid en nieuwe hoop her
denken.
Breda
Willem Woutersz
(ADVERTENTIE)
Pleuni Touw en Hugo Metsers krijgen er
elk weekend een dochtertje bij. Roosje heet ze.
En ze moest 12 jaar lang verborgen blijven.
In Weekend het exclusieve verhaal en
de eerste foto's van deze geheime dochter.
EN VERDER IN WEEKEND:
Wim Gilberts leverde strijd op leven en
dood om ruilhart.
Stielmoeder maakt Lady Diana het leven
zuur.
In Rosas gaf Yvonne Brandsteder zich
eindelijk bloot.
WEEKEND.'T IS HAAST NIET TE GELOVEN DAT
HET ALLEMAAL WAAR IS.
LANG heb ik geloofd in de
diepe oprechtheid van het
maatschappelijk verzet te
gen de plaatsing van de
kruisraket. Dit geloof is
evenwel door het vele ru
moer in de laatste tijd danig
aan het barsten. Als je in de
krant leest: Piet de Jong
vlucht in helikopter uit drei
gend Nijmegen, moet ik
denken aan wellicht verge
ten woorden van de idealis
tische, socialistische Hen-
riëtte Roland Holst: 'Min de
stilte in uw wezen,/ min de
stilte die bezielt./ Zijdie al
le stilte vrezen,/ hebben
nooit hun hart gelezen,/
hebben nooit geknield'. Nu,
bij de 40-jarige herdening
van D-Day, gaan mijn ge
dachten naar de dodenak
kers van o.a. Margraten en
Oosterbeek die ik meerdere
keren heb bezocht. Wie van
de luidruchtige actievoer
ders hebben ooit die pelgri
mage gemaakt en in stilte
verwijld bij de honderden,
duizenden graven? De con
clusie is dan overduidelijk:
dit mag nooit meer gebeu
ren, niet met een nucleair
arsenaal, noch met andere
wapensystemen. Maar wie
bezit de hoogste wijsheid bij
het bepalen van de juiste
strategie? Mensen van het
lawaai en de intimidatie
voor mij zeker niet. Eén
zaak staat, dunkt mij, wel
vast: rolt de militaire macht
van het Oostblok ooit verder
naar het Westen, dan zullen
wij nooit meer op bevrijding
kunnen rekenen.
Oosterhout
Jan Mommers
WE krijgen vanavond die
mooie film te zien over Ber-
nadette over de Tros, 2Vi uur
durend. Wie zich een reis
naar Lourdes niet kan per
mitteren, kan letterlijk zijn
hart ophalen, maar dat moet
je wél hebben, aan het
boeiend relaas over de Sou-
birousfamilie die 150 jaar
geleden al de ellende onder
vond van werkeloosheid en
armoe e.e.a. naar de be
roemde roman van een jood
se auteur, Frans Werfer
n.a.v. zijn redding uit de
klauwen van de nazi's uit
Oostenrijk. Hij schrijft zijn
uitwijk naar Zuid-Frank
rijk aan Maria toe en wel op
magistrale wijze! Kort
daarop brak de hel los bij de
inlijving van Oostenrijk.
Voor een keer raad ik de
vooral jongeren aan: ga die
film zien. Neem er de tijd
eens voor. Die is dan wel be
steed en je kunt er vaak nog
mee lachen ook.
Breda
P.G.J. Dekker
HOE hier in den lande met
de politiek maar wat aange-
rotzooid wordt, bewijst men
weer eens met het advies om
vier kerncentrales erbij te
laten komen. Terwijl we nog
barsten van het gas (wat een
relatief schone energiebron
is) gaat men dat weer ver
kwanselen naar de buiten
landse afnemers zeker. En
jan-met-de-pet mag weer
meer gaan betalen! De mul
tinationals moeten immers
op de een of andere manier
hun superwinsten behou
den. De Brauw zegt nu dat
de BMD weggegooid geld is,
waar hij gelijk in krijgt als
die kanker-centrales er ko
men (zie de radio-actieve
kustvervuiling bij Winscale
en La Hague en de Maas,
waarbij Doel dan nu ook nog
een duit in 't zakje gaat doen
om Brabant en Zeeland ver
der te vergiftigen!). Overi
gens heeft De Brauw er wel
mooi 205.000 aan verdiend!
Ik begrijp nog steeds niet
dat men met de alternatieve
schone energiebronnen geen
aanvang neemt en dan voor
al met de op grote schaal
aanwezige wind! Dat zou
tenminste gezonde arbeids
plaatsen opleveren. Bij Eco
nomische Zaken moet men
eens milieubewust ontwa
ken!
Bergen op Zoom
J.C. v.d. Ketterij
DE NCRV is bepaald geen
omroep van 'communisten
vreters'. Toch wist deze om
roep informatief te melden
dat de radio van de guerilla
in El Salvador meldde dat er
een voorlopige regering in
bevrijd gebied was gevormd
o.l.v. kamaraad Weer een
bewijs dat de bevolking in
El Salvador o.a. lijdt onder
de agressie van het commu
nisme dat volop gesteund
wordt door extreem-links in
Nederland (en door Mexido
dat zodoende tracht te ver
zwijgen dat het een rechtse
dictacor is, waar een politie
ke middenpartij van de ver
kiezingen werd uitgesloten).
Nederland steunt het dicta
toriale Nicaragua per jaar
met 50 miljoen gulden. Voor
de oppositie omdat het hun
heilstaat is en voor de rege
ring noodgedwongen omdat
zonder Nederlands geld het
regime verder zal afdrijven
naar Cuba en de USSR. Wat
een fout. Zonder Nederlands
geld zit b.v. Bouterse in Su
riname in de grote proble
men. En onlangs in de Do
minicaanse Republiek. Dit
land zit financieel aan de
grond en noodzakelijke be
zuinigingen ten gunste van
extreem-links en extreem
rechts leidden tot bloedige
onlusten. Dit democratische
land (volgens de Vara, Hilv.
II 27-4 echter een dictatuur)
krijgt van Nederland geen
cent ontwikkelingshulp. Zelf
zegt onze regering dat het
geweld in deze regio niet
veroorzaakt wordt door het
communisme maar door ar
moede. Waarom worden
dictatoriale landen dan ge
steund en democratische (El
Salvador, Dominicaanse Re
publiek en Costa Rica) uit-
gehonderd?
Kruisland
L. Nelen
MET plezier heb ik gelezen
over de klachten die bij de
comissie centraal orgaan sa
menwerkende bonden voor
ouderen in Nederland bin
nen komen van de verpleeg
huizen. Het leven voor vele
bewoners is zinloos, wachten
tot ik aan de beurt kom om
te sterven. Ook vele bezoe
kers vragen zich af: wat is
er hier voor privacy. Een
slaapkamer voor vier perso
nen, waar je ansichtkaarten
en foto's boven je bed hebt
hangen, gestuurd door fami
lie, vrienden en kennissen.
Heel erg lief van ze, maar
stel je eens voor, alleen dit
ene, alles verder opgerumd.
Het is heel triest dit aan te
zien en te beleven, zoals ik.
Maar ik als hartpatiënte van
middelbare leeftijd ben on
danks mijn handicap de ge
lukkigste mens van de afde
ling hier. Ik kom hier weer
gauw uit, ga terug naar mijn
flat, wel weer met mijn han
dicap, maar met privacy. De
leefomstandigheid is hier
doelloos. Het is een erg mooi
huis, fijn personeel, maar
het voornaamste voor deze
mnsen ontbreekt: aandacht
en privacy. Er wordt heel
veel voor ons georganiseerd
o.a. bezigheidstherapie, ge
zellige avonden, vakanties
enz., 't gezellig ontmoetings
centrum waar je bezoek kan
ontvangen, maar teruggeko
men op de afdeling mis je
gewoon privacy, heel begrij
pelijk: niets van jezelf waar
je woont. Het verplegend
personeel heeft weinig tijd
voor ons om ons bezig te
houden, heel begrijpelijk:
alles moet maar bezuinigd
(ADVERTENTIE)
piONDERDAG 7 JUN11:
UTRECHT (ANP) - In de Ver
enigde Staten is een vaccin te-
waterpokken ontwikkeld,
Ll waarschijnlijk over onge-
veer twee jaar in produktie
kan worden genomen.
Na een klinisch onderzoek
waarbij 914 kinderen waren
betrokken, meldt dr. Robert E.
weibel van het kinderzieken
huis in Philadelphia en van de
Zuic
WEST-BERLIJN (RTR
heeft aangeboden zich
trekken als de vijf lar
contactgroep het bestui
het gebied willen overne
De Zuidafrikaanse premi
ren dat hij geen tijdslimiet
Hij verwachtte evenwel nie
vaard.
Volgens Botha kost het be
stuur over Namibië zijn land
jaarlijks 658 miljoen rand
(ruim 1,5 miljard gulden), de
defensiekosten niet meegere-
Hongersnood
VOLGENS de Britse hulpor
ganisatie Afghan Aid heerst er
in grote delen van Afghanis
tan hongersnood. De Afghaan
se verzetsorganisaties zijn
daardoor steeds moeilijker in
staat strijd te leveren met het
regeringsleger en de naar
schatting ruim 100.000 Sovjet
militairen.
Overstromingen
OVERSTROMINGEN door
zware regenval hebben in het
zuiden van China aan zes
mensen het leven gekost. Veel
bruggen zijn door het wassen
de water weggespoeld en
dammen bezweken. In de
buurt van de provinciale
hoofdstad Fuzhou werken
ruim 20.000 soldaten en bur
gers aan het redden van een
duizendtal door het water in
gesloten personen.
Voorzitter
VOOR het eerst in de geschie
denis van de Internationale
Arbeidsorganisatie ILO is
woensdag een vrouw gekozen
tot voorzitter van haar jaar
vergadering. Zij is de Zweedse
45-jarige minister van arbeid,
Anna-Greta Leijon.
ESSEN DPA) - Het Instituut
voor Economische Onderzoek
van Noordrijnland-Westfalen
(RWI) merkt in zijn jongste
verslag op dat het economisch
herstel van de westerse indus
trielanden de afgelopen
maanden krachtiger is gewor-
R In steeds meer landen ne
men vraag en aanbod toe,
waarbij de opleving niet be
perkt blijft tot verbruiksgoe-
Trium/ili
Stepy OTN. Een eenvoudige strapless
bandeau-beha die altijd goed zit.
In wit B 65-80 en huid A, B en C 65-80
worden, dan blijft er veel
achterwege wat zo broodno
dig is. De mensen hier leven
zo doelloos. Het wordt in dit
blad zo mooi geschreven,
dus klachten zijn er maar
genoeg gemeld. Als er nu
maar eens aan gewerkt
wordt. Het wordt de hoogste
tijd. Kom verpleeghuizen,
Breda
Mevr. A. Stemmer
