KRUISWOORDRAADSELS NU
OPGELOST/PUZZELS IN DAILY
TELEGRAPH VOL MET CODE
WOORDEN UIT INVASIEPLAN
NEDERLANDSE STRIJD-
KRACHTEN NAUW BIJ
INVASIE BETROKKEN
DE REDACTIE VAN
DE STEM VRAAGT U
DIE UNIEKE
BEVRUDINGSFOTO'S
TOE TE STUREN
OPROEP!
ZATERDAG 2 JUN11984
„Vliegtuigen van de Nederlandse mari
neluchtvaartdienst die bij de Tactische
Luchtmacht zijn ingedeeld, hoorden bij
de eerste die over het invasieterrein vlo
gen", zo meldde in de morgen van 6de
juni 1944 een radioverslaggever van de
BBC.
G.
,M.Goossens
van der Sande:
Gelukkig wisten
we niet wat
nog volge n zou
320 (Mitchell) Squadron en Dutch Spitfire
Squadron boven Normandië/ 'Soemba' en
'Flores' geven vuursteun bij 'Utah- beach'/
Prinses Ir en e -Briga de bevrijdt Pt Audemer
bevrijding Zeeland en West-Brabant9
Normandië
6 juni 1944
U V>uu 11 u \J\ U
Cor van der Hooft
- fotoarygroeneveuj
„Met D-Day was voor on»
e oorlog echter nog lang niet
oorbij. We hebben nog
ïaanden hard, erg hard zelfi
loeten werken. Op 17 sep.
ember kregen we eerst nog
e luchtlandingen en later d(
poorwegstaking".
Tot op de dag van de bevrij.
ing is Van der Hooft actief
ebleven in het LO-LKP
Vest-Brabant.
Van der Hooft, geboren
Amsterdammer, werd in ver.
•and met zijn illegale bB
Leden en hulp aan onderdui
kers luttele dagen voor D
)ay, op 1 juni '44, nog ontsla*
;en als ambtenaar bij 's Rijks
Belastingen in Breda. Na de
tevrijding begon hij in zijn
Toegere functie bij de belas*
ingen maar werd later, op
uni '49, burgemeester Van
Willemstad. Van december
58 tot zijn pensionering was
/an der Hooft burgemeester
ran Waddinxveen.
Door Wim Koek
Bemanningen van bet 320 (Mit
chell) squadron op de vliegbasis
Dunsfold hoorden het radiover
slag van hun eigen nachtelijke
actie boven de droppingzönes
van Normandië.
Het 320-squadron behoorde
tot de weinige Nederlandse
strijdkrachten die op D-Day wer
den ingezet. Ook het 322 Dutch
Spitfire Squadron opereerde bo
ven het Normandische gevecht
sterrein.
In de stalen gordel van zware
6cheepsartillerie die voor de invasie-
stranden dreef, bevonden zich de ka
nonneerboten 'Soemba' en 4Flores\
bijgenaamd 'the terrible twins'. De
'Soemba' gaf vuursteuri aan de troe
pen van het Amerikaanse 7de Leger
korps dat op Utah Beach was geland.
De 'Flores' lag, naast de zware Britse
kruiser 'Belfast', ergens voor de Brit
se stranden. De accurate scheepsar-
tillerie was de hele juni-maand lang
en ook nog daarna onmisbaar voor
de grondtroepen.
Op een van de Amerikaanse mo
numenten op Utah-Beach herinnert
een natuurstenen plakette aan het
aandeel dat de 'Soemba' had in de
operaties van de 6de juni en daarna.
De Koninklijke Nederlandse Bri
gade 'Prinses Irene', aan welk onder
deel in het befaamde D-Day-museum
van Arromanches een kleine uitstal
ling is gewijd, landde pas later in de
kunstmatige mulberry-haven 'Port
"Winston, voor het strand van Arro
manches. De brigade hoorde bij de
versterkingen die werden aange
voerd voor de sprong over de Seine.
In augustus hielp de brigade de Sei-
ne-stad Pont Audemer bevrijden.
H
Start voor de operatie met
de speciale invasie-strepen
op de flank.
In zijn binnenkort te verschijnen
boek 'D-Day, 320 was erbij!' be
schrijft Daan van der Kop, toen
bommenrichter van een van de Mit
chells hoe die gedenkwaardige nacht
er vanuit zijn vliegtuig uitzag:
„Bij Beachy Head zetten wij
koers voor St.-Valerie en zagen dat
in de verte parachutefakkels en
lichtgranaten werden gebruikt. De
horizon was één en al vuurwerk
ieder van ons leek onder de in
druk van wat wij zagen. Hans van
Lingen riep: Stuurboord, twee uur,
vele vliegtuigen, lager dan wij, juist
over de toppen van de wolken! De
maan bescheen een fantastisch
schouwspel van vele Dakota's en an
dere vliegtuigen en deed hen soms
even fonkelen."
Dat was de Zesde Luchtlandings
divisie 'Pegasus', op weg naar de Or-
ne-bruggen.
De bemanning Burger
hout naast hun 'kistwaar
op trots het aantal succes
volle bombardementsvluch-
ten staat aangetekend.
- FOTO'S UNIEBOEK
Mevrouw G.J.M. Goos-j
lens- Van der Sande.
- FOTO MEVROUW G00SSENS
BREDA - „D-Day herinner ik
me nog uitstekend. We waren
-dolgelukkig, temeer omda
we niet konden voorzien wa
ons nog allemaal te wachten
zou staan". Mevrouw G- J*
Goossens-Van der Sande (0»)i
fysiotherapeute aan de Irso®
itraat 24 in Breda, was 111
ictief in het verzet en werkt*
,oor de inlichtingendiens
Als koerierster pendelde
'ijwel dagelijks tussen ore
en de Vloeiweide in R'j8 el
gen waar de verzetsgroep
Paul Windhausen zat ondCT-
gedoken in de boswachter,
woning van Ernst JNeei»
paar maanden na D-Day, P
de vroege ochtend van
ber '44, vond vrijwel heel
ze verzetsgroep <le do
een overval door Ns» e
Duitse militairen. f
„Op die 6e juni 44 .j
een Amerikaanse piloot,
Scott, in ons huis onderg
ken. Op zolder hadden w
radio verborgen achter
paar schotten en daar
piloot de hele dag naar e
teren. Zo hoorden
nieuws van de landing
mandie. En natuurlij
we dolblij dat het emdeUJ
zover was'. Diet 1
Haar verzetswerk gge|)J
iets waar mevrouw ver.
zich in de loop van ,aW.n
dere leven op been
voorstaan. „Het was i j
je gewoon deed omda
dat je je moesten verz je(
Mevrouw Goossens-
Sande, secretaris^^a
meester van de vorig
Vloeiweide, werd eio faet
v loeiMciuc, in hei
jaar voor haar wer
verzet door prins ver*
onderscheiden met^
zetsherdenkingskrui»'
foor Roger Simons
De Britse contraspiona
gedienst M15 vond het
hoogst verdacht.
In het kruiswoordraadsel van de
Londense Daily Telegraph van 2
roei I944 paste de Amerikaanse
jroani Utah. Drie weken later, op
22 mei, was het woord Omaha
aan de beurt. Op 27 mei 1944
net de Daily Telegraph, een
S100* dagblad dat niet van een
gebrek aan vaderlandsliefde be
schuldigd kon worden, zijn le
xers zoeken naar de benaming
Overlord. Op 30 mei 1944 werd
aandacht van de Britse con-
^aspionage getrokken door het
Jvoord Mulberry en op 1 juni
^44 door Neptune.
Op 6 juni begon de geallieerde
.nding in Normandië. Dat was
peration Overlord. De stranden
ACROSS
1 Gtveotf
SParto! A F A..
isiiS 10 Gossip.
perhaps
«suoo.n^
35 Across 25 TV oldle
90 Disunt CuttlnR tools
Comb tap*n
van de invasie vlakbij school kam
peerden. „Deze militairen wisten al
les van de landing", zegt hij. „Alleen
de plaats en de datum waren geheim
gehouden".
Net zoals de meeste andere jon
gens van zijn leeftijd, was Ronald
French toen dolgraag ook soldaat ge
weest. Alles wat verband hield met
de a.s. landing, fascineerde hem. Hij
hing urenlang rond in de militaire
kampen en ging er vaak naar toe in
het uniform van het kadettenkorps
van zijn school. De 14-jarige jongen
mocht voor diverse militairen bood
schappen doen. Een van zijn dage
lijkse klusjes was een avondwande
ling met de hond van de koloneL
'P geland werd, droegen de
namingen Omaha en Utah. De
jvende haven van de Amerika-
Den en Britten heette Mulberry.
^rodat dit allemaal geheime code
woorden waren, wilde de M15 we-
en- hoe het kwam dat de Daily
di lfraPh ze kende en waarom
e want deze militaire geheimen
^publiceerd had in haar dagelijk-
kruiswoordraadsels die door
Joenen lezers opgelost werden.
Verhoren
g le tijd betrok het conservatieve
wXkdjD?ily TJele^raPh ziin
ee i aadsels onder meer van
Craar' beoöard Dawe, die in
gestorven is. Dawe was in de ja
ren veertig hoofd van de Strand
School, een Zuidlondense onderwijs
instelling die wegens het oorlogsge
vaar geëvacueerd was naar de ge
meente Effingham, in het Engelse
graafschap Surrey. Na het verschij
nen van de kruiswoordpuzzels met
geallieerde codenamen kreeg Dawe
in Effinghame bezoek van enkele op
dringerige agenten van de M15. Zij
voelden hem grondig aan de tand,
doorzochten zijn bureau en werden
nog nieuwsgieriger toen zij verna
men dat Dawe's zwager Peter San
ders, een belangrijk ambtenaar van
de Admiralty (het Britse departe
ment van de Marine), in de weken
voor D-Day in Effingham hetzelfde
huis bewoond had. Sanders werd
prompt door de contraspionagedien
sten van de Navy verhoord. Ook bij
Melville Jones, de oudere leveran
cier van kruiswoordraadsels aan de
Daily Telegraph, die in Bury St. Ed
munds woonde, klopten geheime
agenten aan om het te ondervragen.
Leonard Dawe vertelde dit alles
jaren later in een vraaggesprek met
de BBC. „Uiteindelijk besloten zij
ons maar liever niet dood te schie
ten", besloot hij grinnikend.
De Daily Telegraph deze week,
dat het mysterie van zijn oorlogs
kruiswoordraadsels pas nu op het
punt schijnt te staan van compleet
opgelost te worden. Een oud-leerling
van Leonard Dawe heeft namelijk
bekend, dat hij de geheime code
woorden aan zijn meester voorge
steld had.
Deze 'schuldige', Ronald French,
een vaste lezer van de Daily Tele
graph, is een zakenman in Wolver
hampton, die in 1944 amper 14 jaar
was. Nadat zijn krant hem kortgele
den herinnerd had aan de mysterieu
ze kruiswoordraadsels van school
hoofd Dawe, schreef French naar de
Daily Telegraph om de ware achter
grond le onthullen. Jammer genoeg
is het veertig jaar 'na de feiten' niet
meer mogelijk om zijn verhaal met
bewijzen te staven.
Volgens Ronald French had het
hoofd van zijn oude school de ge
woonte op regelmatige middagen en
kele goede leerlingen bij zich te roe
pen. Op zijn bureau Het hij hen mee
werken aan de constructie van nieu
we kruiswoordpuzzels voor de Daily
Telegraph. Zij zochten geschikte
woorden voor openstaande vakjes.
Daarna voltooide Dawe de puzzels
door van ieder woord de betekenis
neer te schrijven.
lies op in mijn no-
French vertelt, dat hij in de weken
voor D-day de vijf militaire code
woorden uit het hoofd kende. Hij
had ze geleerd van Amerikaanse en
Canadese soldaten, die in afwachting
Woedend
„Iedereen praatte openlijk met mij",
zegt French, „want ik was immers
geen Duitse spion. Ik wist dat de ge
plande invasie Overlord genoemd
werd. Ik praatte met de Amerikanen
over Omaha, Utah en Neptune. Ook
de naam Mulberry was mij welbe
kend. Ik schreef allei
titieboekje".
Ronald French herinnert het zich
nu niet meer precies, bij welke gele
genheid hij deze namen in de blanco
vakjes van schoolhoofd Dawe ge
plaatst heeft, maar hij weet nog heel
goed dat hij kort na D-day bij het
hoofd geroepen werd. Deze vroeg
hem op de man af waar hij die woor
den vandaan had gehaald.
French: „Dawe was woedend en
legde meteen beslag op mijn notitie
boekje. Dit moet verbrand worden,
riep hij gestreng uit. Daarna hield
Dawe een lange preek over de belan
gen van de nationale veiligheid. Tot
6lot liet hij mij op zijn bijbel zweren,
dat ik er aan niemand iets over zou
vertellen. Die eed ben ik veertig jaar
getrouw gebleven".
Generaal 'Ike' Eisenhower (links) en de Poolse generaal Maczek op het oude NAC-ter-
rein te Breda in november 1944. Op de achtergrond is de kerk van Princenhage zichtbaar.
Op het inzetje: Eisenhower en Maczek in gesprek met een Poolse bevrijder.
- FOTO'S SIKORSKI INSTITUTE LONDEN/ GENERAAL MACZEK MUSEUM
In elke fotoalbum zitten plaatjes, die men voor geen geld zou willen missen. Zij leggen ge
beurtenissen vast, die in beleving en gevoel éénmalig zijn, uniek en onherhaalbaar.
Zo'n gebeurtenis moet de bevrijding van Zeeland en West-Brabant september en oktober
1944 geweest zijn, de langdurige strijd tegen grimmige Duitse troepen, op de terugtocht en
op weg naar de nederlaag.
Waarschijnlijk zullen veel Zeeuwen en Westbranders kleine en grote gebeurtenissen uit
die bevrijdingstijd op de gevoelige plaat hebben vastgelegd. Foto's die de sfeer van die span
nende dagen weergeven, het kleine detail, dat in de vele verhalen over de bevrijding zelden
aan bod komt en een vrolijk of droevig beeld, dat in de talloze boeken over de jaren van de
oorlog nauwelijks een plaatsje heeft kunnen krijgen.
De tweede compagnie van het negende bataljon Poolse jagers rukt op in het zwaar ge-
bombaardeerde Moerdijk. De Polen bevinden zich halverwege de Steenweg even voor de
Marechausseekazerne.
Ook al zijn ze niet van al te beste kwaliteit, stuur ze rustig op. Wij zullen de foto's in de
kranten van september en oktober zoveel mogelijk publiceren, wanneer wij in extra pagi
na's de bevrijding van Zeeland en West-Brabant voor U willen doen herleven. De foto's van
toen kunnen daarin een autentiek bestandeel vormen.
Wij vragen hierbij om uw medewerking. U zou ons op de volgende manier kunnen hel
pen:
U stuurt uw foto('s) naar Redactie van De Stem, Postbus 3229, 4800 MB Breda, onder
vermelding:
Wilt U bij of op de foto vermelden waar en wanneer de foto genomen is en bij welke gele
genheid. Als er bevrijders op staan graag vermelden wie het zijn (Polen, Canadezen etc) en
tot welk onderdeel zij behoorden. Vergeet ook vooral niet uw eigen naam en adres duidelijk
(achter)op de foto te vermelden.
Wij copiëren (rasteren) Uw foto en U krijgt het orgineel zo snel mogelijk terug.
Ook foto's waarvan U denkt dat ze onbruikbaar zijn kunt U sturen. Met onze uiterst mo
derne fotoapparatuur is nagenoeg elke foto, hoe slecht ook, behoorlijk af te drukken.
Hierbij ziet u een paar voorbeelden van het soort foto's dat wij bedoelen. Zij zijn ter be
schikking gesteld door het Sikorski Institute Londen/ Generaal Maczek Museum te Breda.
Bij voorbaat hartelijk dank voor uw medewerking.
Poolse manschappen van het Tweede Regiment Motorartillerie tijdens een gevecht
spauze in de rij voor een warme hap in de Koningsdijk te Oosterhout (de foto is genomen
vanaf De Zwaaikom). De Poolse intendance gebruikt hier een buitgemaakte Duitse keu
kenwagen.
Cor van der Hooft (73) w
p D-Day bijna een halfje
rovinciaal leider van de LO,
KP, een landelijke
[oeg in het verzet.
aanden voor D-Day deed de
icherheitsdienst nog een ij,
d in de woning van Van de,
ooft aan de Nachtegaalst^,
aar hij toen zijn bureau had
svestigd. Halsoverkop
ok hij toen naar de Sp00t,
raat.
Een extra bijlage
van Dagblad De Stem
