!-5 4 X f o
ZWITSERLAND STEMT OVER OPHEFFING BANKGEHEIM:
jVoG beroemder dan zijn
kaas en horloges is
\lxnitserlands bankgeheim.
Miljarden zijn naar de
kleine Alpenrepubliek met
zijn zwijgzame bankiers
I gesluisd. Het bankgeheim
heeft het land tot het
safeloket van de wereld
gemaakt. Maar hoelang
nogHet protest tegen de
!'q[ van de Zwitserse banken
wordt steeds luider. Op
20 mei moeten de
Eedgenoten naar de
stembus om zich uit te
I preken over de opheffing
van het bankgeheim. Een
reportage uit het land van
Willem Teil.
n
Gevangenisstraf
Anoniem
Droogte
Wennen
Cavaliersdelict
Bedroefd
I7ATËRPAG 12 MEi 1984
W5
me via affiches.
ir dat zou 'Lulug' zijn. Heel
:egd: wie de zakelijke om-
i bijvoorbeeld de Liga-koe-
asi-artistieke wikkels rond
•eens van dit exposerende
Roosendaal bekijkt, beseft
en voor kunstenaars liggen,
ok, als voorganger Lefèvre-
artistieke toekomst halen,
directie heeft plannen om
wat te gaan doen. Kunste-
eletWe zijn benieuwd.
ky Channel of welke andere
ir maand voor de huur van
raat om het Sky Channel-
decoderen. De CAI Ruc-
ft 9 tv-kanalen. Het dage-
aur van de woningstichting
:e maand de voelhorens uit
itelliet-tv en binnenkort zal
foorstel aan het Rucphense
bestuur volgen. Daarnaast
verkt aan een renovatie van
van Etten-Leur hebben de
nnemer' voor de CAI op
geven om de kosten van de
Sky Channel' te berekenen,
is het geen probleem, zeker
e CAI is gerenoveerd en uit-
an 9 tot 30 tv-kanalen. Wel
-Leur ook kijken naar even-
olgers in het satelliet-wezen,
innel is nu toevallig de eer
als je er voor kiest, blokkeer
et mogelijke nakomers?Die
iet ook worden bekeken", al-
gemeentelijk zegsman van
ur.
it kan de gemeente nog wei-
delen over het toekomstig
na-aanbod via het kabelnet,
het Hulster kabelnet wordt
eerd door Kabel Televisie
ld (een dochter van Caserna).
instantie stippelt KTN het
if uit en wordt de gemeente
betrokken als het financiële
n de hoek komt kijken, zoals
sverhogingen voor de kabel
algemeen blijkt uit de reac-
het voor abonnees van naa
ng kleine kabelnetten we
ae wens zal blijven °m
nnel-programma (en ander
fgevuurde satellietprogram-
inenkort al op de beeldbuis
Immers, om de ontvangst
mogelijk te maken moet®
at kosten gemaakt word
igen over de abonnees v
n kabelnet zou uitbreiding
stijging van de tarieven
En dat kan weer betekenei
wat mensen bedanken y
ïlaansluiting. Al met al blij
e van de abonnee bij al de F
omende ontwikkelingen
ker. h0.
samenstelling van het g
ket (kanalen op radio en
abel) heeft de abonnee g
i moet het totale Pakkel"n-
e aansluiting opzeggen-
wens van de minister o
ninst voor te zorgen da
(ook bij de komst van a
;en minimumpakket kan
kabel krijgt aangebod^
iten is de abonnee, de mee
i dus, volstrekt afhank
beleid dat de exploitant
:t in samenspraak me ,us)
inghouder, de gemeent
t. De abonnee raakt ken
i in de discussies over
iring op de kabel.
Door onze correspondent in Bonn,
Gerard Kessels
Bijna niemand kent ze bij
naam, ook in Zwitserland
niet. Het zijn hardwerkende,
onopvallend geklede, heren
die 's morgens in alle vroegte
de lift betreden en naar de be-
stuursetages van de bankpa
leizen in Zürich suizen. Maar
deze mannen, de chefs van de
vijf grote Zwitserse banken
„hebben een macht zoals geen
keizer, geen paus in de ge
schiedenis van de mensheid
gehad heeft", zegt de Zwitser
se socialist Jean Ziegler. Een
beetje overdreven misschien,
maar feit is dat er nauwelijks
grote internationale financië
le transacties worden afge
wikkeld zonder dat de geld-
priesters van Zürich er bij
zijn.
Daar aan de Bahnhofstrasse in Zü
rich klopt het financiële hart van het
land. Als de gnomen, zoals de presi
denten van de vijf grote banken in
Zwitserland genoemd worden, vanuit
hun hooggelegen kantoren met mil
jarden schuiven, doen ze dat in de
comfortabele wetenschap dat zich on
der hun voeten een onmetelijk ver
mogen heeft opgestapeld. In de kel
ders aan de Bahnhofstrasse bevindt
zich onder meters dik beton een laby
rinth van gangen met duizenden en
duizenden safeloketten. Groten en
minder groten der aarde hebben hier
hun waardepapieren, deposito's, goud
en sieraden naar toegebracht. In de
kluizen aan de Bahnhofstrasse ligt
een vermogen van naar schatting
600 miljard Zwitserse franken, ofwel
zo'n 830 miljard.
Brazilië's bisschop Dom Helder Ca-
mara probeerde in 1971 het geweten
van de Eedgenoten wakker te schud
den. „In jullie banken liggen, goed be
schermd, de vermogens van enkele
rijken uit de arme landen. Beseffen
jullie dat aan dit geld de tranen, het
zweet en het bloed van de massa's
kleven?" Dom Helder Camara sprak
die woorden in het hol van de leeuw:
in Zürich.
'Aan jullie geld kleeft het
bloed van de massa's'
De sleutel tot deze macht en rijkdom
is het Zwitserse bankgeheim, dat zijn
gelijke in de westerse wereld niet
kent. Een loslippige" bankier moet re
kenen met een gevangenisstraf van
een half jaar. Sterker nog: wie pogin
gen doet informatie los te peuteren
over cliënten hangt dezelfde straf bo
ven het hoofd. Dat geldt ook voor de
Zwitserse belastingdienst. Alleen als
de belastingdienst aan kan tonen dat
er sprake is van pure fraude, van op
lichting, willen de banken iets zeggen.
Wanneer het om belastingontduiking
gaat, dus het niet opgeven van in
komsten of vermogen, blijven de lip
pen van de bankiers verzegeld. Ont
duiking is in Zwitserland immers
niet strafbaar. „Maar uit onderzoek is
gebleken dat er slechts in één op de
honderd gevallen sprake is van regel
rechte fraude. In 99 procent van de
gevallen gaat het om ontduiking",
zegt Tobias Bauer, secretaris van de
actiegroep 'Zwitserland-Derde We
reld'.
Dat is ook de reden voor de aan
trekkingskracht van Zwitserland
voor buitenlands geld. De Zwitserse
autoriteiten geven buitenlandse be
lastingdiensten geen assistentie in
geval van belastingontduiking.
Rechtshulp wordt pas verleend, zon
der enig enthousiastme overigens, als
het buitenland aan kan tonen dat er
sprake is van bedrog. „Dat is juist het
probleem", zegt Tobias Bauer, „want
om te bewijzen dat er gefraudeerd is
moeten de buitenlandse regeringen of
belastingdiensten vaak eerst inzage
hebben in de rekeningen hier. Maar
dat mag dus niet. Het is de kat die
zichzelf in de staart bijt."
Ook in Zwitserland zelf leidt dat
tot scheve situaties, zegt Rudolf
Strahm, algemeen secretaris van de
Zwitserse Socialistische Partij.
„Werknemers moeten de belasting
dienst hun loonstrook geven. Zij be
talen belasting over hun volledige
loon. Zelfstandigen waarvan het in
komen niet precies bekend is, hebben
veel meer mogelijkheden tot ontdui-
Alleenheersers uit de Derde Wereld brachten hun kapitalen onder in Zwitserland: Somoza van Nicaragua, de Sjah van Iran,
Moboetoe van Zaïre en Bokassa van de Centraal Afrikaanse Republiek. - foto's archief de stem
king." Hij schat dat de Zwitserse
kantons zodoende jaarlijks één mil
jard aan inkomstenbelasting mislo
pen.
Iedereen kan in Zwitserland een
bankrekening openen. Je hoeft er zelf
niet eens naar toe. Het kan ook via
een advocaat of een vertrouwensman.
De klant krijgt een anonieme cijfer-
of lettercode. Maar drie of vier chefs
van de bank weten wie er achter de
codes schuilgaan. Dat maakt de kans
op uitlekken zeer klein.
De gegarandeerde anonimiteit en
de geringe bereidheid buitenlandse
belastingdiensten en regeringen de
helpende hand toe te steken bij hun
speurtochten naar verdwenen gelden,
hebben het land tot een internationa
le geldmetropool gemaakt. De Sandi
nisten, die in Nicaragua aan de macht
zijn, kunnen daar een lied van zingen.
Het land is 45 jaar lang uitgezogen
door de Somoza-clan. Toen zij door de
Sandinisten verdreven werden had
den Somoza en zijn tranwanten een
vermogen vergaard van meer dan
vijfhonderd miljoen dollar. Een be
langrijk deel daarvan zit in Zwitser
land. Toen de Sandinisten in 1979 pro
beerden de Somoza-schat terug te
krijgen vingen ze bot bij de Eedgeno
ten. „Alle dictators brengen hun geld
naar Zwitserland", klaagt de priester
Ernesto Cardenal, minister van Cul
tuur in Nicaragua.
Inderdaad. Via hun dochteronder
nemingen in Panama transferreren
de Zwitserse banken miljarden van
uit Zuid-Amerika naar de Alpenre
publiek. In 1981 speelde een legeroffi
cier een Braziliaanse krant een lijst
toe van de Amerikaanse geheime
dienst CIA. Op de lijst stonden 152 ho
ge militairen en politici, waaronder
vroegere presidenten en ministers,
die rekeningen in Zwitserland had
den met een totaalbedrag van 14 mil
jard dollar. Een voorbeeld uit vele.
De beruchte Trujillo's, die van 1930
tot 1960 de Dominicaanse Republiek
terroriseerden, zijn waarschijnlijk de
kampioenen uit de regio. Nadat ze
waren weggejaagd probeerde de
nieuwe regering 500 miljoen dollar
uit Zwitserland terug te halen. De
processen in Genève stokken al ge
ruime tijd.
Ook in Afrika zijn de 'Zwitserse
bankmissionarissen onderweg om te
wijzen op de zegeningen van hun
banksysteem. De onafhankelijkheid
van tal van Afrikaanse staten heeft
er een nieuwe klasse regerenden doen
ontstaan. In 1971 liet een verontwaar
digde president Julius Nyerere van
Tanzania een brief in de kranten van
zijn land afdrukken. De afzender: een
bank in Chur, die Nyerere een gun
stig aanbod deed om zijn 'persoonlij
ke spaargelden' in Zwitserland te be
leggen.
Meer schuld hadden de Zwitsers bij
ex-keizer Jean Bedel Bokassa van de
Centraal Afrikaanse Republiek en
vooral bij president Moboetoe van
Zaïre, die het land al bijna twintig
jaar met onbeperkte macht regeert.
Volgens de actiegroep 'Zwitserland-
Derde Wereld' zou Moboetoe vier
miljard dollar op geheime rekeningen
in het land hebben. Dat bedrag komt
overeen met de totale staatsschuld
van Zaïre. De actiegroep zegt zich te
baseren op uitspraken van de voor
malige premier Nguza Karl Bond van
Zaïre en van het Internationale Mo
netaire Fonds.
Een reuzeschat in Zwitserland had
Ethopië's potentaat Haille Selassie.
Terwijl de droogte in zijn land hon
derdduizenden de ,dood in dreef, liet
de Negus jaarlijks ongeveer vijfhon
derd kilo goud in Zwitserland depo
neren. De 83-jarige monarch, die het
land 44 jaar regeerde, stierf in 1975 in
gevangenschap. Hij zou in totaal on
geveer 15 miljard dollar in het bui
tenland hebben belegd. Na hun
staatsgreep vonden de kolonels in het
paleis van Haille Selassie een brief
waarin een Zwitserse bank de Negus
vroeg voorlopig vroeg geen goud
meer te sturen. De reden: in de klui
zen van de bank was geen plaats
meer.
Ook de sjah van Iran wist van
wanten. De pauwetroon kon hij niet
redden, maar de dynastie van de
Pahwlawi's slaagde er sinds zijn ves
tiging in 1925 om een vermogen te
verzamelen dat voorzichtige finan
ciële experts op 20 miljard dollar
schatten. Toen Khomeiny de sjah
verdreef publiceerde personeel van
de Iraanse Centrale Bank een lijst
van begunstigden, die 2,4 miljard
dollar het land uitgebracht hadden op
rekeningen in Parijs, New York, Zü
rich en Genève.
Voor de Derde Wereldlanden bete
kenen deze geldtransfers een gevoelig
verlies. Vaak hebben ze strenge de-
viezenbepalingen om het geld dat ze
voor hun eigen ontwikkeling brood
nodig hebben, in het land te houden.
„Het is duidelijk dat kapitaal vlucht
ontwikkelingslanden destabiliseert",
zegt Rudolf Strahm. Maar de Zwit
serse banken, die zweren bij vrij
geldverkeer, hebben een broertje
dood aan dergelijke bepalingen. „Wij
vinden het juridisch, economisch en
ook moreel niet te verdedigen dat le
gaal verworven geld uit ontwikke
lingslanden principieel afgewezen
jnoet worden. Buitenlandse deviezen-
voorschriften zijn voor ons niet bin
dend. Ze zijn vaak willekeurig en een
uitdrukking van onbekwaamheid of
corruptie", zo zeggen de banken in
een brochure. „Kapitaalvlucht is al
tijd het symptoom van een crisis, die
in het betreffende land zelf opgelost
moet worden." Dat is duidelijk: ont-
Heinrich Schneider van de Zwit
serse Bankiersvereniging: „Niets
verplaatst zich sneller dan geld.
- fotoaudet
wikkelingslanden moeten eerst zelf
maar eens orde op zaken stellen.
Het is even wennen in Zwitserland.
Als ik het land binnenkom heb ik in
West-Duitsland de strijd om de 35-
urige werkweek op de voet gevolgd.
Zo ver is Zwitserland nog niet. Hier
wordt gemiddeld bijna 45 uur per
week gewerkt. Heel voorzichtig, want
in Zwitserland is iedereen voorzich
tig, willen de vakbonden naar en 40-
urige werkweek toe. Niet in een keer,
maar in vijf jaar tijd. Ze werken lang
en ze werken allemaal, de Zwitsers.
De werkloosheid is minder dan één
procent. Stakingen komen er niet
voor. Harmonie wordt hier met
hoofdletters geschreven. Dat zijn,
naast het bankgeheim, natuurlijk al
lemaal bijkomende redenen die als
een magneet werken op buitenlands
kapitaal en die Zwitserland zo'n
unieke positie hebben verschaft.
Sinds 1959 wordt het land gere
geerd door een coalitie van alle grote
partijen, de socialistische SPS en de
drie burgerlijke partijen. De vrouwen
hebben sinds 1971 algemeen kies
recht, maar toen vorig jaar de socia
listen de euvele moed hadden een
vrouw op een van hun twee zetels in
de regering te posteren, vielen ze op
hun bek. De andere partijen weiger
den Lilian Uchtenhagen te accepte
ren. Ze kozen een mannelijke collega
uit Uchtenhagen's SPS. In de meeste
andere democratiën zouden de socia
listen het met hun regeringsdeelname
voor gezien houden. Zo niet in het
land van Willem Teil. De socialisten
zijn gewoon mee blijven doen. Met
twee mannen.
Het is ook een zuinig volkje. Bij al
mijn gesprekken in Bern en Basel
komt er zegge en schrijve één keer
een kopje koffie op tafel. Die prettige
onderbreking doet zich voor bij de ac
tiegroep 'Zwitserland-Derde Wereld'
van Tobias Bauer. De actiegroep
huist in een kleine kelderruimte in
een zijstraat in het centrum van
Bern. Een schril contrast met de im
posante bankpaleizen, vanwaaruit de
tegenstanders van de opheffing van
het bankgeheim hun strategie bepa
len.
De actiegroep wil een verdere uit
breiding van de rechtshulp aan het
buitenland. Vooral ook bij belastin
gontduiking. Verder moet de publici-
teitsplicht van de banken belangrijk
worden uitgebreid. Bauer en de zij
nen maken zich geen illusies. Ze zijn
er van overtuigd dat ze het referen
dum gaan verliezen. Ze worden uit
sluitend gesteund door de socialisti
sche partij en door de vakbonden. De
regering en het parlement, waarin de
almachtige bankenlobby sterk verte
genwoordigd is, hebben de bevolking
geadviseerd alles bij het oude te la
ten.
Bauer: „Wij beschouwen het al als
een succes als we 30 a 35 procent van
de stemmen halen. De banken hebben
miljoenen franken uitgegeven aan
advertenties en televisiereclame. Ze
hebben een campagne gevoerd waar
in ze speculeren op de angst, dat de
staat straks inzage krijgt in alle
spaartegoeden en dat alle gegevens
van de klanten naar buiten komen.
De banken hoeven niet bang te zijn
voor de uitslag, maar deze hele dis
cussie maakt krassen op hun indruk
van vriendelijke, menselijke, ban
ken."
De banken, daar is Bauer van over
tuigd, willen het referendum ook tot
een demonstratie van hun politieke
macht maken. „De banken bepalen
hier het beeld. Ze zijn belangrijk voor
de werkgelegenheid en het zijn de
toonaangevende dirigenten van de
economie. De banken bezetten
2200 commissariszetels bij Zwitserse
bedrijven. Ze zijn vast van plan het
initiatief tot opheffing van het bank
geheim totaal kapot te maken, zodat
er jarenlang niet meer over het on
derwerp gepraat wordt."
Bij Rudolf Strahm van de socialisti
sche partij is het een komen en gaan.
De buitenlandse pers blijkt een le
vendige belangstelling te hebben voor
het referendum over het bankgeheim.
Strahm: „Zojuist was hier een collega
van u uit Amerika. Hij vertelde dat
als uit zou komen dat hij belasting
ontdoken had, hij onmiddellijk bij
zijn krant ontslagen zou worden. In
Amerika is belastingontduiking een
misdaad, hier een cavaliersdelict."
Ook Strahm gelooft niet dat een
meerderheid van de Zwitsers de ban
ken de duimschroeven aan wil draai
en. Hij kijkt al verder. „Van de refe
rendums zoals wij ze hier kennen,
zijn er bijna geen aangenomen. Maar
op langere termijn hebben ze vrijwel
allemaal wat bereikt. Wij hopen dan
ook dat de discussie verder gaat. Tien
jaar geleden was het nog taboe om
zelfs maar over de rol van de banken
te praten. Nu kan het tenminste ter
sprake worden gebracht."
De partijsecretaris hoopt ook op
het buitenland. Massieve druk van
buiten kan helpen. Dat hebben de
Amerikanen gedemonstreerd. Jaren
lang deponeerden gangsterbazen en
belastingontduikers zulke geldbedra
gen aan de voet van de Alpen, dat de
Amerikaanse justitie het Zwitserse
bankgeheim als 'een gevaar voor de
binnenlandse veiligheid van de Vere
nigde Staten' bestempelde. Vier jaar
lang werd onderhandeld over een uit
breiding van de rechtshulp tussen
beide landen. Maar pas toen de Ame
rikanen dreigden met sancties tegen
de Zwitserse kaas en horloges, gaven
de Eedgenoten bij. De bepalingen van
het akkoord, dat in 1977 werd geslo
ten, worden door de Zwitsers 'echter
zeer laks in de praktijk gebracht.
Heinrich Schneider, plaatsvervan
gend directeur van de Zwitserse Ban
kiersvereniging is bedroegd over alle
negatieve publiciteit. Achter zijn
stoel in zijn kantoor in Basel hangt
een groot affiche. „Geen inbreuk op
de privésfeer. Tegen gesnuffel", zo
staat er. „Dit referendum is gevaar
lijk omdat het vertrouwen in het
Zwitserse banksysteem erdoor ver
minderd kan worden", zegt Schnei
der. „Als het zou worden aangenomen
zou Zwitserland de dag daarna niet
tenonder gaan, maar het kapitaal zou
verdwijnen. Niets verplaatst zich
sneller dan geld. Veel landen staan
aan de kant te lachen en hopen onze
plaats in te nemen, zodra die vacant
is."
Het probleem van de kapitaal-
vlucht uit de Derde Wereld wordt zo
,niet opgelost, meent Schneider. Hij
brengt zelf het geval-Moboetoe ter
sprake. „We moeten een onderschei
ding maken tussen de legenden en de
feiten. Hoe zou Nederland bij voor
beeld willen voorkomen dat er geld
van Moboetoe in het land komt? Als
wij dat geld willen weigeren, op wel
ke rechtsbasis moeten wij dat dan
doen. Moboetoe wordt ontvangen
door de paus en door staatshoofden.
Onze rechters zouden over de toe
stand en de politieke kwaliteit van
een land moeten oordelen. Hoe moet
dat met jaarlijks tien a twintig put-
ches in de wereld? Dat zou de rechts
onzekerheid toch bevorderen?"
Dat Zwitserland een voorbeeld zou
kunnen geven, lijkt de woordvoerder
van de banken weinig zinvol. Hij ziet
het bankgeheim als een groot voor
deel voor de hele Zwitserse economie.
Een kerngezonde economie die van
internationale experts net zo'n hoog
cijfer krijgt als die van Japan en de
Verenigde Staten. Schneider: „Wij
zijn aangewezen op onze export, onze
arbeid. Wij hebben geen grondstoffen
en geen havens, wij leven van het
vrije handelsverkeer. Wij zijn aan
trekkelijk door onze neutraliteit en
onze onafhankelijkheid van de groot
machten." „Het referendum", zo
meent Schneider, „gaat niet om de
honger in Nicaragua maar om de be
scherming van het vermogen van on
ze gepensioneerden."
Kortom,. Zwitserland, dat al meer
dan vierhonderd jaar geen oorlog
meer gekend heeft, als een oase van
rust en stabiliteit in een woelige we
reld. Een oase waar geld, of het nu
van eerbare burgers is of van misda
digers, goed gedijt. Zo zien de Zwit
serse bankiers het graag. Ook na
20 mei zal blijven gelden: koning,
keizer, admiraal, geld in Zwitserland
hebben ze allemaal.
