ELEKTRO.
D B.V.
Isp*el
SON
TV anno '84:
Alles kan
maar 't kost
wel een paar
dubbeltjes
BIJLAGE DAGBLAD DE STEM DINSDAG 8 mei 1984
ïktrVnika
energie
elektrische
lak-,
ids
a 6 uur 1411
Afstandbedie
ning
Opmars
Beeldplaten
Laservision
Goedkoper
weg
Geldautomaat
Elke bank
Uitbreiding
Beeldschermpje
thuis
Alles apart
Eigen schoteltje
Verleerd
Vluchtheuvel
ifdstraat 19
Jansteen - Hulst
01140-12491
i/an 92,7
Is.
uiksrendement
de toepas-
de korte te
ven gehand-
blijvend
isievrij
pompscha-
teits-
h.
spillende
ookkosten.
m3 of 126,-
ïng
mo
king met
electrode
aag
iOONDIJKE
lissen
fAALBURO
r, 10-dagen-kursus
dag)
band:
rsus 40 lesuren
!r week) of
kursus (1x1 Vz u. per
leiding vijftalig
niste-informatrice
idiploma
frans of engels
tolken door beëdigde
natica NOVI
x 2 uur per week)
IHct scherm: middelpunt van
alle toeters en bellen
I ««rTat moet je kopen
WW als je oude kleu-
ren-tv na een jaar
V of tien trouwe
dienst de geest heeft gege-
ven?
Als je denkt, dat je ook in
I de komende tien jaar tevre
den zult zijn met de pro
gramma's van Bussum, Bel
gië en Oosterbuur, koop dan
gerust een toestel in de lage
re prijsklasse.
Slechte apparaten zijn er
I haast niet op de markt, zegt de
kandelaar. En als je in een
I vertrouwde zaak koopt ben je
er van een goede service,
I ook als de garantie-tijd voor-
bij is.
Denk je er over om nog eens
I een video-recorder aan te
schaffen, dan heb je ook geen
duur toestel nodig.
Iseen toestel met teletekst no
dig? Nodig niet, maar wèl leuk
en informatief. Zo lang er
beeld is wordt er (op Neder
land, België en Duitsland) ook
Teletekst uitgezonden. En als
de ontvanger teletekst zicht-
ir kan maken dan kun je
I kiezen uit een paar honderd
beeldschermpjes - pagina's -
I vol informatie.
Pagina's met de laatste
I nieuwsberichten, met de Top-
110, met het weer, de radio- en
I tv-programma's, sport, de lo-
ïerijlijst.
Een toestel met teletekst
I heeft altijd afstandsbediening
I - dus dat heb je er voor die
Beeld
plaat
geeft 'een
beeld van
een
plaatje',
maar de
video
cassette
ligt
duizend
maal
beter op
de markt.
Alles los; Een monitor, een video-tuner, een stereo-videorecorder en twee luid
spreker-boxen.
paar honderd gulden extra
meteen bij.
Het geluid van een goedko
pe tv-ontvanger is redelijk,
maar niet te best. Dat komt
hoofdzakelijk door de vaak
kleine ingebouwde luidspre
ker. Het wordt al veel beter als
er achter in het apparaat een
aansluiting zit voor één of
twee aparte luidsprekers.
Nog beter is het resultaat
als er éen aansluiting is
voor een kabeltje naar de ver
sterker van je geluidsinstalla
tie. En wat merk je dan? Pri
ma geluidje, meneertje, maar
géén stereo.
TV's met stereo-geluidont
vangst zijn al wel te koop. Op
het ongenblik heb je daar in
Nederland nog niet veel aan.
Alleen als je in Zuid-Limburg
woont en de Duitse tv-zender
bij Aken kunt ontvangen, kun
je van tijd tot tijd een stereo
programma beluisteren.
De Duitsers gaan wel door
met het uitrusten van andere
zendinstallaties met stero-ap-
paratuur. Ze experimenteren
ook met twee geluidskanalen:
links het originele geluid,
rechts de nasynchronisatie. In
ons land staan de plannen op
een laag pitje.
Dus: geen tv met stereo?
Wacht even... De video-re
corder is bezig aan een storm
achtige opmars. Een veel 'vi
deo's' zijn geschikt om banden
met stereo-geluid af te spelen.
Daarvoor is wèl weer een ste
reo-tv nodig.
De meeste video-recorders
worden via een kabeltje ver
bonden met de antenne-in
gang van de tv-ontvanger. Dat
werkt prima. Maar beter
werkt een verbinding tussen
recorder en tv via de zoge
naamde (Euro)scart-pluggen.
Dat zijn 'stekkers' met twee
rijen pootjes - zo te zien een
soort technische duizend
pootjes.
Wie kwaliteit van zijn re
corder verlangt zal zo'n scart-
plug niet kunnen missen. En
zeker is die plug nodig als je
twee recorders met elkaar wilt
verbinden (handig voor de vi
deo-filmer, die zijn opnamen
wil monteren).
Wat hebben we nu allemaal
al opgesomd? Teletekst, ste
reo-ontvangst, aansluiting
voor kwaliteits-video.
We hebben het nog niet gehad
over de beeldplaten-speler, die
op de markt een flop lijkt. Het
is een apparaat, dat de beste
beelden paart aan het beste
stereo-geluid. Maar de platen,
waarop dat alles heel inge
nieus is opgeslagen, zijn nog
vrij duur. En het aantal op
beeldplaat gezette films is vrij
gering.
De heer A.A. de Vries, alge
meen product-manager tv/vi
deo van Philips Nederland,
geeft grif toe, dat de beeld
plaat (Laservision in het Phi
lips-jargon) het bij de consu
ment (nog) niet heeft gemaakt.
„De video-recorders van nu
hebben ook veel van de voor
delen van de beeldplaat inge
haald. Wat de plaat nog een
voorsprong geeft is. behalve de
beeldkwaliteit, de mogelijk
heid om heel snel van het ene
deel van de plaat naar de an
dere te switchen. Bij een band
duurt dat onvermijdelijk veel
en veel langer."
Laservision lijkt het veel meer
te gaan maken op de semi-
professionele markt. Grote be
drijven, zoals autofabrieken,
maken er al gebruik van én
voor reclame én voor instruc
tie van hun monteurs.
Nieuw is de combinatie la
servision en een tv met een
'voel-scherm'. Voor een reisor
ganisatie is al zo'n combinatie
gemaakt. De klant kan achter
het scherm gaan zitten en een
programma over de zomerva
kanties bekijken. Op een gege
ven ogenblik staat het beeld
stil en er verschijnt op het
scherm een tekst met een aan
tal mogelijkheden. Bijvoor
beeld:
Waarheen wilt U met va
kantie?, Wijs aan wat U
wenst: Nederland, Europa of
de rest van de wereld.
De klant raakt het rondje
voor Europa aan en krijgt dan
een aantal nadere mogelijkhe
den. Als hij voor Engeland
kiest krijgt hij eerst een alge
meen programmaatje over dat
land en daarna kan hij verder
gaan kiezen (voelen). Wat er
op de plaat staat over bijvoor
beeld Oostenrijk wil hij niet
zien en krijgt hij ook niet te
zien.
Er zijn ook al beeldplaten
met educatieve programma's,
zoals over de schilder Vincent
van Gogh. Met opnamen van
Zundert en Zuid-Frankrijk,
waar hij schilderde, met Van
Goghs levensverhaal én met
opnamen van praktisch al zijn
schilder- en tekenwerk.
Het is niet waarschijnlijk, dat
je eerstvolgende aankoop een
beeldplatenspeler zal zijn, ook
al heeft Philips (noodgedwon
gen?) de prijs van die appara
ten inmiddels drastisch ver
minderd.
Waar je - vooral.met op
groeiende kinderen - moeilij
ker omheen komt, is een spel
letjes-computer. Ook daarvoor
geldt: als hij via een scart-
Geldverkeer en
elektronica
hand in hand
Geld beheerst het le
ven van alledag. En -
hoe onbewust - elek
tronica doet dat ook.
|Jeld en elektronica hebben
s raakvlakken en daar zal
Ien door ons gebruik van
'orden gemaakt.
Tot voor kort hoefde de
I «Mrsnee Nederlandse parti-
Jere bank- en postgiroreke-
I 'ghouder, zoals hij in het
®gon heet, nog geen weet te
'ebben van elektronische be-
I '«vormen. Maar verschillen-
I ontwikkelingen wijzen er
a' op, dat er binnen een
jaar in het betalingsver-
intens gebruik gemaakt
Bat worden van computers en
•nununicatie-netwerken.
Hoe U zich dat in de dage-
Htoe praktijk van die nabije
loomst voor moet stellen? In
Imfme zin aldus: geld trek je
Ij" de automaat in de muur; in
li of aan de pomp
I Wat het bedrag binnen se
inden per computer van je
Ijk- of girorekening af ge
l-weven en overgeboekt; en
1 Hsbankieren gebeurt niet
I J met giroblauw via de
E maar via het tv-scherm
Ne kabel.
fjdat zo'n allesomvattend
'aalcomplex is aangelegd,
r°et nog een lange weg wor-
5 h1Begaan. Maar wat die on
seheiden elektronische he
rvormen betreft, zijn ze óf -
name in het buiten-
,j. al bijna routine, óf wor-
er - ook hier in Nederland
«Verse praktijkproeven mee
I Knornen:
I De Ptt gaat volgend jaar
l ?°r proef geldautomaten
waatsen op een aantal post-
antoren in de regio's Eind-
0Veri en Tilburg. En zullen
volgens voorzitter Lardi-
nois van de Rabo-bank de
banken binnen een jaar op
ruime schaal van die geld
automaten hebben inge
voerd;
Tien oliemaatschappijen, de
Postcheque- en Girodienst
en alle banken hebben el
kaar gevonden in een proef
van een jaar met een com
putergestuurd betaalsys
teem aan de pomp; en;
In Frankrijk wordt inmid
dels op kleine schaal en
elektronisch thuisgeban-
kierd, en heeft de Ameri
kaanse Chemical Bank in
diverse huishoudens al een
'elektronisch filiaal' ge
opend.
De huidige stand van zaken is
dat achter de balies van bank
en postkantoor allang en veel
is geautomatiseerd. En dat nu
de klant voor de balie aan de
beurt is. Een van de belang
rijkste redenen daarvoor is het
hoge kostenniveau van de
cliëntenservice.
Aan kasopnames, overschrij
vingen, betaalcheques komen
personeel en een enorm post
verkeer te pas; personeel
krijgt salaris en op de enve
loppe van de afschrijving
moet een postzegel. Volgens de
banken is er van kostendek
king geen sprake meer. De
elektronica moet de hoge kos
ten nu voor hen gaan drukken.
Neem nu de geldautomaat,
waar ir. Lardinois van de Ra
bobank het over had.. In de ge
vel van de bank aangebracht,
werkt zo'n 'GUA' (Geld Uit
gifte Automaat) de hele week,
24 uur per dag, zonder directe
tussenkomst van personeel.
Na inbrenging van een per
soonlijk pasje en het intoetsen
van het PIN (een 4 cijfers tel-
4
lend Persoonlijk Identificatie
Nummer) typt de cliënt hoe
veel geld hij wil opnemen en
in welke biljetten. Vervolgens
gaat de computer na of de
klant nog tegoed heeft en zo ja,
boekt hij het bedrag in luttele
seconden af en kan de klant
het bedrag 'uit de muur trek
ken'.
Bij de PTT-proef kunnen de
postrekeninghouders met een
spciaal pasje uit zo'n automaat
met een maximum van 500
gulden per dag per pasje opne
men.
Afgesproken is dat uiteinde
lijk de cliënt van de ene bank
met zijn pasje ook bij de ande
re bank terecht kan. Of de giro
mag meedoen hangt af van
een totstandkoming van het
nationaal betalingscircuit, een
landelijk verbindingssyteem
tussen de geldinstituten.
Van een samenwerking tussen
banken én PCGD/RPS (de
Postgiro en de Rijkspost
spaarbank) is wel sprake bij
een proefneming met een
elektronische betaalkaart in
Brabant, samen met tien Ne
derlandse oliemaatschappijen.
Bij 80 benzinestations in en
rond Eindhoven en Tilburg zal
met zo'n kaart, waarop een ge
gevens bevattende mageneet-
strip, betaald kunnen worden
met gebruikmaking van een
'regionaal betalingscircuit'.
Heeft de automobilist getankt,
gaat hij naar de kassa, schuift
daar zijn pasje in de betaalter-
minal op het tankstation en
tikt zijn eigen codenummer
(PIN) in. Waarna de computer
het nummer checkt met de ge
gevens op het pasje. Is hij ge
accepteerd, dan wordt het be
drag waarvoor getankt is di
rect van zijn rekening afge
schreven op de rekening van
de pomphouder. Via de bank
en girocomputers worden de
Het in
toetsen van
het PIN
(persoon
lijk identifi
catie Num
mer) gaat
een be
langrijke
rol spelen
in het beta
lingsver
keer van de
nabije toe
komst,
evenals het
verkrijgen
van geld uit
een muur
automaat.
betalingen elektronisch on
derling verrekend.
Als alles meezit tenminste,
want voor hetzelfde geld ont
hult de geraadpleegde compu
ter ter plaatse dat je saldo niet
toereikend is en wordt de be
talingsopdracht geweigerd.
Waarmee aan het 'rood staan'
een letterlijke dimensie wordt
toegevoegd.
Vriendelijker is, als de compu
ter je een zekere mate van
rood staan gunt, waarop hij
natuurlijk geprogrammeerd
kan worden.
Wezenlijke verschillen met
bestaande pasjessystemen
zijn, dat het bedrag in kwestie
binnen seconden wordt over
gemaakt en er geen sprake is
van een 'kredietsysteem' van -
in dit geval - de oliemaat
schappij (waarbij aan het eind
van de maand een rekening
ter voldoening wordt opge
stuurd). Vandaar dat er ge
sproken wordt over een debet-
card inplaats van over een
creditcard.
Anders is ook, dat het geen
eenzijdig systeem is - tussen
de automobilist en de benzine
maatschappij - maar een com
pleet circuit: automobilist,
oliemaatschappijen, banken,
giro en wie er nog meer mee te
maken heeft.
Een circuit bovendien dat in
de toekomst met andere secto
ren uitgebreid zal kunnen
worden: grootgrutters, biosco
pen, postorderbedrijven, ho
telketens, telefoondistrict, enz.
In het Shell-orgaan 'Shell-
venster' zegt Pieter Berkhout
van deze maatschappij daar
over, dat „Philips er een leuke
proeftuin inziet voor een be-
taalterminal. Zij heeft haar
oog laten vallen op de 60.000
kassa's in ons land bij waren
huizen, supermarkten, win
kels. In principe zijn die met
betaalterminals uit te rusten".
Nog veelzijdiger is de zoge
naamde 'smartcard'-met-in-
gebouwde-chip van het Fran
se elektronicaconcern Buil
(voor welke standaard Philips
gekozen heeft). Het is een 'de-
betcard' met een program-
meerBaar, inplaats van een
star geheugen.
Toegankelijk voor actuele,
identificerende gegevens, zo
als het nieuwe tegoed op de re
kening, kilometerstand, enz.
De mogelijkheden van zo'n
kaart zijn legio en niet alleen
in het betalingsverkeer. Hij
kan o.m. dienen als identiteits
kaart, als sleutel voor de voor
deur, van je wagen, enz.
Tot slot het elektronisch thuis
bankieren. Dat kan via een
computertje, het kabel-tv-net,
of Viditel.
Honderdduizenden klanten
van de Franse bank Credit
Commercial de France kun
nen vanaf 1 januari in een
proefgebied rondom Parijs een
kleine 'Minitel' gratis (buiten
de proefregio 30 per maand)
thuis krijgen: een toetsenbord
met een beeldschermpje erbo
ven, dat op de telefoon wordt
aangesloten.
Op elk uur van de dag kunnen
ze daarmee de stand van hun
rekening controleren, beurs
koersen bekijken, nagaan wel
ke boekingen er zijn verricht,
aandelen kopen en verkopen,
en natuurlijk bedragen over
maken, tot nu toe alleen aan
andere rekeninghouders van
de bank.
Credit Commercial de Paris
heeft berekend dat de kosten
van het uitdelen van de 'Mini-
tels' en het inrichten van een
bijbehorend computercentrum
ruimschoots worden gedekt
door de besparingen bij de be
handeling van cheques en be
talingsopdrachten, en vooral
op de correspondentie.
'Minitel' is van origine een ini
tiatief van de Franse PTT.
Daarom heb je met het
schermpje ook toegang tot een
telefonisch telefoonboek, een
'gouden gids', en nog vele an
dere diensten: vertrektijden,
weer, bioscoopprogramma's,
etc.
plug met de tv verbonden kan
worden is de beeldkwaliteit
(en is het plezier aan de spel
letjes) veel groter.
Maar als je een spelletjes-
computer aan je tv kunt kop
pelen dan kun je er natuurlijk
ook een huis-computer op
aansluiten. En dan blijkt, dat
de ene tv veel betere compu
terbeelden geeft dan de ande
re.
'Iedereen' zegt, dat binnen
de kortste keren 'iedereen' zijn
eigen privé-computer in huis
zal hebben. Daarom is het
goed om daaraan te denken als
er een nieuwe tv aangeschaft
gaat worden.
Maar nogmaals: als je al
leen maar gezellig naar Ne
derland 1 of 2 wilt kijken of
naar een spannende film op
België of Duitsland, dan kun
je met een voordelige ontvan
ger volstaan.
Maar het is wèl mooi, zo'n tv
waar alles mee kan. En nog
mooier voor de techno-gekken
is een installatie, waarbij alles
'los' is.
Een aparte kast met alleen
het beeldscherm ('monitor'
heet dat dan opeens),
een apart doosje voor de
ontvangst van het tv-signaal
nóg een apart kastje voor de
geluidsversterking,
een derde apart apparaat
om het programma op video
band te zetten en later weer af
te spelen,
een afstandsbediening om al
die kastjes van de luie stoel uit
te bedienen,
en natuurlijk nog twee
aparte luidsprekerboxen.
Dan spreek je wel even over
een uitgave van omstreeks
vierduizend gulden.
Al dat technisch geweld
heet wèl 'voorbereid voor' de
televisie van de toekomst'. En
dan spreken de insiders over
kabel- en satelliet-tv.
Over een paar jaar - zo zeg
gen die insiders - worden er
tientallen tv-programma's
over onze hoofden uitgestort.
Geen dikke en geen dunne me
dianota's kunnen dat verhin
deren.
Als kabel-exploitanten die
programma's via grote scho
tels (parabool-antennes) gaan
opvangen en ze via de kabel
naar hun abonnee's doorstu
ren, moeten daar auteursrech
ten voor betaald worden. Per
abonnee en per zender niet zo
veel, maar alles bij elkaar een
heel aardig bedrag met vele
nullen.
Maar als je nu zélf een scho-
Alles kan met televisie.
Zeggen ze. Een ka
merbreed beeld op de
wit geschilderde
wand van je woonka
mer.
Stereo-geluid met hifi-
kwaliteit (wat dat
dan ook mag wezen).
Keus uit het originele
geluid van een Cha-
plin-film of de Duitse
nasynchronisatie
(brrr).
Ondertiteling, maar al
leen ais je dat zelf
wilt. Een schotel op je
dak, waardoor je op
alle 99 kanalen van je
nieuwe super-de-
suup-ontvanger 99
verschillende pro
gramma's kunt ont
vangen: van Moskou
tot Marokko.
Vèrbinding met hon
derden 'data-banken'
(computers vol met
informatie), waaruit
je bijvoorbeeld de no
tulen van de Tweede
Kamer van 27 sep
tember 1983 kunt ha
len.
Of een lijst met alle
werken van Maarten
't Hart, of de prijs van
een tweede-hands
Lada van 1978, of de
laatste beurskoers
van een aandeeltje
KLM, of een medische
beschouwing over
haaruitval, of... nog
een miljoen zaken
méér.
'teltje van een meter doorsnee
op je dak zet of aan de gevel
monteert dan hoef je géén
auteursrechten te betalen,,
want je mag die programma's
uit de lucht plukken en naar
kijken, zo lang je ze maar niet
aan anderen doorstuurt.
Is 'dus' het toekomstbeeld
van Nederland: vijf miljoen
schotels in plaats van het in
middels stervende woud van
antennemasten?
Als het alleen om die be
trekkelijk kleine schoteltjes
zou gaan, dan wel. Want bij
massafabricage zouden ze ze
ker niet duurder zijn dan de
oude antennemasten.
Maar er komt meer bi^ kij -
ken. TV-satellieten zenden op
andere frequenties (zeg maar:
golflengten) uit dan de zend
masten op de aardbodem. Dat
vereist weer extra omvorm-
apparatuur en die zit zelfs niet
in de duurste tv-ontvangers
van nu. We hebben dus wéér
een extra kastje nodig.
vervolg van pagina 1.
begon de chip zijn magie te
verliezen. Ik geloof zelfs dat
een kortdurende gekte onver
mijdelijk is als je echt in de
computer geïnteresseerd
raakt. Een kinderziekte dus.
Een tijdje voel je je de absolute
heerser over een beperkt lo
gisch universum, maar dat ge
voel ebt vanzelf weer weg.
Hoewel. Voor mensen die niet
.goed tegen het gewone leven
kunnen, is de computer een
ideale electronische vlucht
heuvel.
De computer als gekkenpa-
radijs. Vorig jaar april wijdde
het Duitse computerblad
'CHIP' een artikel aan dat fe
nomeen. Omdat het begin van
dat stuk het maffe computers-
feeree treffend weergeeft zal
ik het u niet onthouden. Het
artikel begint zo: „Het grote
moment is gekomen. De prul
lenbakken zijn omgevallen, de
asbakken zijn tot de rand toe
vol. Wie kent niet het gelukki
ge moment, als na dagen of
weken ploeteren, na lange
nachten voor het beeldscherm,
het programma voor de eerste
keer feilloos werkt - en de
computer, die schijnheilige
klootzak, precies doet wat jij
wilt."
Om dat te vieren loop je hup
pelend naar het café, en dan:
„Daar zitje dan te midden van
de vrolij ke schare, je wilt
meepraten, maar er komt geen
woord over je lippen. Op een
of andere manier heb je ver
leerd om net zo te praten als
alle andere mensen. Wie kent
dat verschrikkelijke ogenblik
niet."
Microëlectronica kan men
sen gek maken. Of dat ook
werkelijk gebeurty hangt af
van de vaardigheid om steeds
weer naar de gewone wereld
terug te kunnen keren. Niet
iedereen kan dat. Je hebt zelfs
mensen die liever in een zelf
gemaakt abstracte wereld le
ven, dan in de wereld van alle
dag. Die lopen het grootste ge
vaar om computermaf te wor
den.
DrGerhard Vogt van het
Max Planck-instituut voor
psychiatrie onderzocht stu
denten in abstracte vakken als
natuurkunde, theologie, filo
sofie of beeldende kunst. Hij
ontdekte dat bij deze studen
ten neurotische of psychoti
sche afwijkingen opvallend
vaak voorkomen. Juist in die
vakken kun je ongestoord je
almachtsfantasiën uitleven in
een zelfgeschapen surrealisti
sche wereld.
Omdat de computer zich daar
ook buitengewoon goed voor
leent, is het apparaat een idea
le vluchtheuvel voor dat soort
mensen. Het blad geeft enkele
enge voorbeelden. Een pro
grammeur betrapte zich erop
dat hij tijdens ruzies met zijn
vriendin de ruzie met machi
netaal probeerde op te lossen.
Een leraar aan een compu-
terschool vertelde dat vele van
zijn leerlingen zwaar contact
gestoord zijn, met trekjes van
grootheidswaanzin. Een jeug
dige secretaresse tenslotte:
„Een programmeur? Al was
hij de laatste man van de we
reld. Ik heb ooit een vriend ge
had en die was ook program
meur. Nooit weer!"
