DIRECTE PROF.MR.W.C.L. VAN DER GRINTEN: D. AMNESTY RICHT AANDACHT OP MARTELEN ZATERDAG 5 MEI 1984 V/4 IzATERDAG 5 ME11984 rof. mr. W. C. L. van der Grinten neemt eind deze maand afscheid van de Katholieke Universiteit, waaraan hij ruim 26 jaar als hoogleraar burgerlijk recht verhonden is geweest. Onlangs nam hij afscheid als Kroonlid van de Sociaal Economische Raad, waarvan hij 32 jaar deel heeft uitgemaakt. Landelijk werd hij bekend als informateur van het kabinet Van Agt-Wiegel, in 1977. Een gesprek met de nu 71-jarige Nijmeegse hoogleraar, over de Nijmeegse maf ia', de gaten die werden geschoten in Van Agts kabinetsprogramma, het CDA en de SER. Over het gezin, de werkende vrouw, de universiteit en frauderende BV's. Kerken Vermoord Anti-bedrijven Overwicht 'e Sahel, tien middelpunt va belangstelling l miljoen mensen d \bijna onopgemerk van de afgrond be van de jaren '72 Igulden hulp in dit nog steeds heers plaatsen waar u dreigt de oprukki schuift de woesti verder naar het zi weer te Ideologisch JVlartelen is mensenwerkmaar de bestrijding ervan ook. Zo heet de jongste actie van Amnesty International, die begin april is gestart. Amnesty wil tot eind 1985 onder de aandacht brengen, dat in 98 landen op deze wereld nog steeds mensen aan onmenselijkheden worden onderworpen om ondervragers aan informatie te helpen. Amnesty Nederland heeft van het hoofdkantoor in Londen de taak gekregen om folteringen in 27 landen aan de kaak te stellen. Een van de Amnesty-groepen, die deze opdracht aanpakt, bestaat uit artsen. Speurwerk Gevoel Kosteloos Ill Hon)' 'Er is nu een te groot overwicht van christelijke broeders Door Max de Bok en Kees Bilijs De Nijmeegse universiteit is vanuit de politiek nogal eens aangeduid als 'de Nijmeegse mafia'. Dat had ook te maken met uw activiteit als wegbe reider voor het kabinet-Van Agt. Afgezien van de kwalifi catie, bestond er zo iets als een universitaire pressiegroep? Wat meewarig glimlachend over de terminologie: Ik denk dat die sfeer voor een belangrijk deel afkomstig was van Duynstee. Die had reuze grote belangstelling voor het politie ke gebeuren. Hij kwam regelmatig in Den Haag, onderhield daar contacten, vooral in de oude KVP-kring; hij wil de zichzelf op de hoogte stellen. Zo'n houding brengt met zich mee dat je natuurlijk wel praat over aller lei dingen die in de politiek aan de or de zijn. Bij de kabinetsformatie van 1977 heeft hij met een aantal mensen duidelijk een eigen visie op tafel ge legd. Daar was ik niet bij betrokken. Hij heeft zeker geprobeerd langs een aantal wegen een zekere invloed uit te oefenen. Het was toevallig dat ik in de hele constellatie-Van Agt een rol speelde. Duynstee en ik kenden hem goed. Hij was tenslotte hoogleraar in Nijmegen geweest. Toevallig werd ik informa teur. Wat je noemt toevallig Och, natuuurlijk hangt dat samen met bekendheid. Als Van Agt en ik elkaar niet gekend hadden, was ik waarschijnlijk niet als informateur gevraagd. Dat steunde op de relatie tussen ons. Maar het is toch heel goed voorstel baar dat u zich bezig hield met het rei len en zeilen van dat kabinet. Het was tenslotte, om het zo maar te zeggen, uw kind. Ik had zeker een bijzondere belang stelling voor het politiek gebeuren rond dat kabinet. Maar mij is niet in enig betekenende mate om advies ge vraagd over vraagstukken die in de politiek speelden. Volgens mij Duyn stee ook niet. We zagen elkaar - Van Agt en ik - onregelmatig. Zeker niet elke week. Voordat hij minister-president werd, kerkten we beiden in de Landstich ting. Daarna ging hij naar de Nebo, om zich aan de publieke belangstel ling te onttrekken. Dus dat even pra ten op het kerkplein na de mis ging ook voorbij. Och, incidenteel hebben we wel over politieke dingen gespro ken. Wat vindt u, achteraf gezien, van dat kabinet-Van Agt? Zonder zich ook maar een ogenblik te bedenken: Het had een behoorlijk programma, dat mede door de CDA- fractie voor een niet onbelangrijk deel is vermoord. Prof. Van der Grinten: Katholieken zijn veel pragmatischer. We deden er niet meer dan een paar procentjes af, zegt Lubbers. Dat is niet waar. Je moet onderscheid maken tussen wat in de Kamer is ge komen en wat tevoren werd geregeld, of niet geregeld. Een kabinet zal niet gauw plannen in de Kamer brengen als de fractieleiders niet van tevoren het licht op groen gezet hebben. Maar ik wil het niet helemaal op re kening van Lubbers schuiven. In 1977 heerste er een anti-bedrijven stem ming. De grote winst van vier jaar kabinet-Van Agt is geweest, dat in die anti-houding een belangrijke wij ziging is gekomen, ook bij de vakbe weging. U klaagt, precies zoals Van Agt dat al tijd deed, over het gebrek aan mede werking van één regeringspartij, het CDA. Het kabinet had toch gewoon kunnen zeggen: zo moet het, en als jullie dat niet willen, dan zoek je maar een ander kabinet. Omdat er geen alternatief was. Wat wil je nou? In de huidige constellatie bestaan drie serieuze partijen, ik be doel partijen die een rol kunnen spe len in de regeringsvorming, en die moeten altijd samenwerking zoeken. Je moet je afvragen of er reële alter natieven voor een andere combinatie zijn. In 1981 hebben ze het geprobeerd. Nou, je kunt niet zeggen dat dat een bijzonder succesvolle onderneming J geworden. U was nooit een voorstander van het CDA. U zag meer in een KVP die zk, zou omvormen tot een algem^l christelijke partij op een duidelijk middenkoers. Die opvatting heb ik nog. Ik heb geen bezwaar tegen een partij die zich christelijk wil noemen. Maar mijnvi. sie was dat we enorm veel fusiepro. blemen konden voorkomen indien we ARP en CHU niet in de fusie zouden meenemen. Als de KVP zich had om. gevormd tot een algemene christelij. ke partij, dan zou ze uit protestants, christelijke kring een zeer groot deel van de kiezers hebben weggehaald Dan hadden we in het CDA de star heid die nogal eens aan de AR kleeft, gemist. U zat dus eigenlijk op de lijn van De Zeeuw, de oud-voorzitter van de KVP Met dien verstande, dat De Zeeuw mij te links was. Het verschil tussen De Zeeuw en Boersma en de PvdA is nauwelijks te onderkennen. dc Zeeuw en Boersma hebben erg veel kwaad gedaan in de politiek. De geschiedenis lijkt u een beetje on gelijk gegeven te hebben: het CDA is een middenpartij en de AR zit groten deels nog aan boord. Is dat zo'n zegen? Mensen als Schol ten passen niet in het CDA. En dat hele loyalistengedoe, typisch AR-op- treden. Ik ben niet zo bang voor een scheiding der geesten. Ja, ik ben het met u eens, die kan zich rond de ra- kettenkwestie voordoen. En bij de be zetting van de topposten. De fractie voorzitter en de partijvoorzitter ko men beiden uit de AR. In die kring steunt men elkaar veel sterker dan in katholieke kring de gewoonte is. Er is nu een te groot overwicht van christelijke broeders. In feite bent U voor een CDA naar het model van de Westduitse CDU. Ja, die richting moeten ze uit, willen ze een rol van betekenis blijven spe len in de Nederlandse politiek. Dan komt het CDA dicht bij de WD in de Nederlandse verhoudingen. U rtroet niet teveel naar de huidige si tuatie kijken. Kijk ook eens naar de I PvdA-leiding. Als een man als Dui- senberg leider van de PvdA zou zijn, was het geloof ik niet zo moelij k om een kabinet van CDA en PvdA te vor men. Bij de PvdA is een stel mensen heel sterk geïnspireerd door ideologische overwegingen. In de katholieke we Vervolg op pagina 4 van weekendbijlage Door Jan van de Ven MARTELEN is een hulp middel voor luie onder vragers. Een omschrij ving gegeven door arts A. van Boxtel, die zich inzet voor het werk van Am nesty International. Am- nestyu is onlangs een campagne tegen marte len begonnen die voorlo pig duurt tot eind 1985. Laten we het houden op de definitie van dokter Van Box tel: martelen is de gemakke lijkste manier om informatie te krijgen. Wat martelen precies inhoudt weten we dan nog niet, maar iedereen heeft er wel een idee van. Amnesty richt zich op door overheden goedgekeurde lichamelijke en geestelijke kwelling van mensen, die mo gelijk een gevaar zijn voor het systeem waarin zij leven. Volgens een onlangs versche nen rapport van de mensen rechtenorganisatie Amnesty International komt martelen veelvuldig voor in de wereld. In 98 landen maakt men er zich systematisch schuldig aan. Als men bedenkt, dat ruim 150 lan den deel uitmaken van de Ver enigde Naties -nagenoeg alle staten zijn daarbij aangeslo ten- dan komt martelen in tweederde van de wereld nog voor. In Nederland heeft men het komende jaar de opdracht martelpraktijken in 27 landen aan de kaak te stellen. Deze landen liggen niet bij elkaar, maar over de wereld verspreid. Om de schijn te vermijden, dat er aan selectieve verontwaar diging wordt gedaan, zo zegt de voorlichtingsdienst van Am nesty in Amsterdam. Tot de landen, waarop Nederland de aandacht richt, behoren de Sovjet Unie, Zaïre, Turkeije, Zuid-Korea, Iran, Zuid-Afrika, Indonesië, Syrië. Amnesty International brengt het martelen op ver schillende manieren onder de aandacht van de wereldopinie en van het betreffende land. Zo zullen er brieven worden ge schreven aan de regering van het land of de gemartelde in dat land. Regeringen krijgen ver zoeken een verklaring voor het martelen te geven en tevens om er een eind aan te maken. Binnen Amnesty opereert echter naast de briefschrijver, de volkenrechtjurist, een groep artsen, verdeeld in een beroeps groep en een onderzoeksgroep. Dokter Van Boxtel maakt deel uit van de beroepsgroep. En hij vertelt vanuit zijn optiek hoe artsen zich tegen martelen te weer stellen. Zo specialiseren onderzoekers zich op gevolgen van geestelijke en lichamelijke kwelling. Een niet geringe op gave, omdat volgens de heer Van Boxtel beulen steeds ge raffineerder te werk gaan om juist geen sporen achter te la ten. Pijnigen werk van luie ondervragers Het kwetsen van mensen blijft met intensief speurwerk echter niet onopgemerkt. Het vinden van martelgevolgen dient een tweeledig doel. Ener zijds worden zij gebruikt om artsen, die in hun praktijk nooit met gemartelden te ma ken krijgen, voor te lichten over wat zij hoe kunnen vin den. Wat beulen allemaal be denken om de buitenwacht om A. van Boxtel, als arts werkzaam voor Amnesty In ternational. - FOTO DE STEM/J0HAN VAN GURP de tuin te leiden. Anderzijds wil de onderzoeksgroep de wetens waardigheden gebruiken bij asielaanvraag van vluchtelin gen. Met de mogelijkheid van herkenning zal de groep snel anderen -de asielverlenende overheid bijvoorbeeld- ervan kunnen overtuigen dat de vluchteling wel degelijk be hoefte heeft aan een veilig on derkomen. Dokter Van Boxtel behoort tot degenen, die contact zoeken met artsenverenigingen in het buitenland om de collega's op het hart te drukken de medi sche ethiek niet uit het oog te verliezen. Deze benadering lijkt snel effect te sorteren, maar schijn bedriegt. „Wij leven in een land, waarin de artsen zelf standig werkzaam zijn. Onze artsen behoren echter tot de uitzondering, want in de meeste andere landen zijn artsen in dienst van de staat, ambtena ren. Ambtenaren die gewoon hebben te doen wat hun baas zegt", zegt de heer Van Boxtel. Een aparte groep vormt de Nederlandse arts in het ont wikkelingsland. Ook hij werkt als ambtenaar en de problemen van de medicus buiten onze grenzen zijn het best met hem als voorbeeld duidelijk te ma ken. De ervaring leert, dat de Nederlandse geneesheer in het buitenland soms -niet iedereen heeft er last van- een arrestant voor zich krijgt. Een meegeko men politieman stelt dan de vraag of de arrestant een pak rammel met zweep of stok kan ondergaan. Wat moet zo'n arts? Weige ren of onderzoeken? Hij komt helemaal met zijn geweten in de knel als de arrestant liever een flink pak slaag krijgt dan een langdurige gevangenisstraf onder barre omstandigheden. Principieel zijn of schipperen met de medische ethiek? De een is principieel en raakt daardoor zijn baan kwijt. Als hij toeval lig in een gebied met weinig medische verzorging werkt zal de bevolking na zijn principieel vertrek niemand hebben om op terug te vallen. De schipperaar blijft weliswaar en mag zich verder inzetten voor de bevol king, maar bij terugkomst in eigen land loopt hij wel het ge vaar voor zijn geschipper ter verantwoording te worden ge roepen. Vorig jaar, weet dokter Van Boxtel, heeft het medisch tuchtcollege een Nederlandse arts voor zijn optreden in het buitenland een flinke schrob bering gegeven. De man had meegedaan aan het systeem, waarin hij werkte. Misschien met de beste bedoelingen en mogelijk heeft hij naast zijn fa len heel goed gewerkt, maar de beroepsethiek is wel even ver sluierd geweest. Als het nemen van juiste be slissingen voor een Nederlan der al niet altijd even gemak kelijk is, wat mag men dan ver wachten van artsen, die -opge groeid in het systeem van eigen land en met handen en voeten gebonden aan hun werkter rein- een verzoek krijgen van Amnesty International om toch vooral de medische ethiek in het werk voor ogen te blijven houden? Dokter Van Boxtel verwacht niet dat de huidige actie na een jaar een einde zal hebben ge maakt aan martelpraktijken of de medewerking van artsen daaraan. Hooguit kan de actie van onder andere uit Neder land bijdragen aan een begin van mentaliteitsverandering. Tot een nadenken over wat men doet. De grote verandering zal bij de overheden van de 98 'ge brandmerkte' landen tot stand moeten komen. Zij weten heel goed, dat met folteren tegen in ternationale overeenkomsten wordt gehandeld. In 1973 nam de Algemene Vergadering van de Verenigde Naties een resolu tie tegen martelen aan en in 1975 werd de verderstrekkende verklaring tegen martelen aan genomen. Amnesty heeft goede hoop dat de Algemene Verga dering van de VN dit jaar het verdrag tegen foltering zal aannemen. Dit verdrag heeft bindende kracht en stelt sanc ties bij overtreding. In een vroeger stadium zijn de staten al tot de bevinding gekomen dat handelen tegen de menselijkheid een verwerpelij ke zaak is. Ook in de Universele Verklaring van de rechten van de mens (1948) en in het inter nationaal verdrag inzake bur ger- en politieke rechten (1966), alsook in regionale verdragen (verdrag van Europa, intera- merikaans verdrag, Afrikaans verdrag) wordt het martelen uitdrukkelijk veroordeeld en verboden. Waarom dan toch weinig eerbiedig met de mens omge sprongen? Dokter Van Boxtel: „Volgens mij voelen leiders zich niet overal prettig met opposi tie. Door angst gedreven gaat men gemakkelijk over tot on geoorloofde praktijken. En ze weten het. Waarom anders zo veel moeite gedaan om marte lingen in het geheim, zonder getuigen en zonder sporen uit te voeren?" Leiders van landen, waarin wordt gemarteld, vinden het helemaal niet leuk om voor het front van de wereld aan de schandpaal te worden gena geld. Acties van Amnesty ko men over als horzelsteken. En om eraan te ontkomen boekt de mensenrechtenorganisatie soms merkbaar resultaat. Zo hier en daar ontspringt een op posant van een regiem voor korte of lange tijd aan verdere vernederingen. Zo'n suksesje sterkt de mensen, die aan men taliteitsverandering werken. Er wordt moed uit geput om ver der te gaan in de hoop ooit een betere wereld te krijgen. Het hoopgevende van het martelen is, dat de daad door mensen wordt uitgevoerd. Een vreemd optimisme, maar vol gens dokter Van Boxtel spelen heel gewone mensen de beul. Zij zijn in staat een ander te kwellen en even later een goed mens te zijn. Gaf de serie Holo caust, een schildering van ver volging tijdens de tweede we reldoorlog, niet scherp aan hoe een beul thuis een goede man ;MAURETANIËiS IK A A P VERO)È~i li lil I'll [III I De Sahel-zone: na tien jaar en vader kon zijn? Zo is del praktijk. Als dan heel gewone I mensen en niet zoiets ongrijp-1 baars als een regiem folter-1 praktijken erop nahouden moet I het toch mogelijk zijn, zo meent I dokter Van Boxtel, om op het I gevoel van die mensen in te spelen. De arts heeft er geen notie I van op welke schaal mensen aan folteringen worden onder-1 worpen. De waas van geheim- r zinnigheid erom heen maakt het voor een organisatie Amnesty International onmo-| gelijk inzicht te krijgen in del omvang. Een beter beeld heeft I men van het vervolg op marte-1 lingen. Bij executies, de afslui-1 ting van het proces: folteren,/ veroordelen en uitvoering van het vonnis, plegen regiems I vaak wèl met de veroordeelde I voor het publiek te verschijnen f Om een afschrikwekkend voor-1 beeld te stellen. Uitvoering van het vonnis, vaak toch ook een marteling ah bijvoorbeeld zweepslagen wor den uitgedeeld of een hand wordt afgehakt, behoort for meel niet tot martelen en krijg' in de onlangs gestarte actie van Amnesty geen aandacht. De or ganisatie trekt zich overigens wel het lot aan van veroordeel den, die aan verminking wor- den onderworpen, maar in an- I dere activiteiten. Het aanpak ken van onmenselijke vonnis- j sen, meent arts Van Boxtel, lig) veel moeilijker, omdat daarbij door wetgeving moet worden heengebroken. Sherman Carroll, een Am* nesty-man die zich al tien jaa' inzet voor de afschaffing van martelen, is hoopvol Volgens hem is martelen me de ernstigste vorm van ne schenden van mensenrechte maar wel de ernstigste voiw van het schenden van menseW' ke waardigheid, waaraan °P den duur ongetwijfeld een ®r' zal komen. De bestrijders he ben in ieder geval een belang* j rijk gegeven aan hun zijde, a - dus Carroll: aan het afschafte van martelen zijn nauweUJ •kosten verbonden. DoorJos Timmn DEN HAAG - ijaar geleden voor talrijke deskundif j de wereld voor 1* I tweeduizend groot i zou krijgen aan Nieuwe rapportei drukken nu dat e hele wereld genoe j sel is om iedere< doende te eten te i dat we, als het m veel meer zouden I produceren. Toch I op de hele were i schatting meer d half miljard mei honger lijden of voed zijn. Over j jaar zullen het i verwachting twee zijn. Het mag c j zijn dat er ergens klopt. Voedseloverschotten Europa en de Verenig Hongersnood in Afrik E oost-Brazilië en in soi E len van Azië. Wat is ei E dan dat wij alles wat i E hebben richting hon E verschepen om er met 1 mee te redden? Toch kijken deskund westerse wereld, maar Derde Wereld zelf, i argwaan naar dergelij le hulpzendingen. „W E toch eigenlijk van de z< E voedsel naar boeren n gen", zegt mr. J. van G recteur van de katho wikkelingsorganisatie In veel gevallen is nood, aldus Van Gennii sluitend een zaak v nood., „De katholieke Brazilië heeft bijvoorbc verklaard dat de hong E noordoosten op de eer een politiek probleem i verwaarlozing van h( daarmee doel ik op de r is gelegd op de gro landbouw voor de e 1 koste van de kleine bo klimatologische ramp e aangekomen. Daarom ook steeds gevraagd uit zichtig te zijn met vo als die volkomen voorb de onderliggende oorza Van Gennip erkent V dat je zo'n standpunt kunt volhouden zolanj sen van de honger „Dat is het menselijke waar wij steeds weer Natuurlijk zijn er waarin onvoorwaarde recte hulp geboden is beeld bij ziekenhuizen I huizen, die zelf niet in

Krantenbank Zeeland

de Stem | 1984 | | pagina 28