m
In deze
Gids-
Weekend:
V.
ZUNDERTSE TRAPPISTEN-ABT WOONDE EEN MAAND IN BOEDDHISTISCHE KLOOSTERS
V!
Handel in
afluister
apparatuur
groeit
onhoorbaar
Van der Grinten:
de laatste
der ware
KVP-ers
Amnesty ten
strijde tegen
folteraars
Huursubsidie:
het wordt
steeds moeilijker
VISTRATIE
r
Wat heeft een trappist uit
Zundert, zo geworteld in de
eigen, rijke meditatietraditie
van het christelijke westen,
wat heeft die te zoeken bij
oosterse monniken dat hij
hier niet vinden kan? Een
bondige vraag. Maar niet alle
bondige vragen lenen zich
voor een bondig antwoord.
Alle radio en
tv-programma's
van het weekend
op de achterpagina
Houding
Verzet
Regels
Meer christen
Motieven
a -
.■in i
Jnmissie voor de
*1G NIJS- EN
)ER
at zij voornemens is om op
34 een algemene voorlich-
uden.
t voorlichting zal be-
ben op het „Vooront-
le ruilverkaveling Nijs-
polder.
rden gehouden in „Hof ter
te Ossenisse.
deze hiervoor uitgenodigd.
ieze vergadering luidt als
oorzitter van de Voorberei-
e heer K.J.A. Baron Collöt
eer M.J. Scheele van de Pi
laster en de Openbare Re-
icie Zeeland, over de „Ruil-
dure"
heer A.H. Heeman van de
ir het voorgestelde plan en
ide kostenbegroting
et stellen van vragen en tot
3 Voorbereidingscommissie,
n Collöt d'Escury, voorzitter
Ir. M.S. Bos, secretaris
ICHTING CENTRUM
zNSTVERLENING IN
TLAND VAN HULST
gezinsverzorging, ali
iformatie en advies;
an 20 werkzaam op kan-
nten.
aassing
en ervaring
enfonds)
schriftelijk te solliciteren
5, 4560 AB Hulst.
Kloostergang in de Zundertse abdij
Door Toon Kloet
ZUNDERT - U bent gewaar
schuwd: dit wordt misschien
een wat moeilijk verhaal. Het
verslag van een gesprek met
broeder Jeroen Witkam, de
abt van de trappistenabdij
Onze Lieve Vrouw Toevlucht
in Zundert. Een gesprek in
een klein, sober spreekka
mertje in het poortgebouw
van de abdij. Met langzaam
kouder wordende koffie.
Maar met een hart dat war
mer wordt door het enthou
siasme waarmee broeder Je
roen vertelt over de maand
die hij doorbracht in Japanse
boeddhistische kloosters
Waar hij nader kennis maak
te met de zen-medidatie.
In het tweemaandelijkse periodiek
'Monastieke informatie', waarin Je
roen Witkam verslag gedaan heeft
van zijn reis, besluit hij zijn relaas
met de volgende woorden: „Dankbaar
kijk ik terug op een reis die zoveel
voor mij betekend heeft, die voor mij
een echte ontmoeting is geworden.
Ontmoeting: zelf zo verruimd worden
dat je de ander kunt toelaten, en door
de ander weer een nieuwe blik krij
gen op jezelf, in staat te zijn weer een
heleboel vragen naar jezelf te stel
len".
Voor insiders van het beschouwend
leven kan dat best de kern van het
verhaal zijn. Voor anderen zou het
misschien ook kunnen slaan op twee
weken bergsportvakantie in de Al
pen, maar de reis van Jeroen Witkam
en 16 andere monniken, mannen en
Door zen - meditatie
meer oververtuigd
christen geworden
.ver van de verstedelijkte cultuur.
FOTO'S DE STEM/ DICK DE BOER
vrouwen, onder wie 4 uit Nederland,
was iets anders. Ook wel lijfelijk ver
moeiend, maar toch meer in de sfeer
van geestelijke klauterpartijen. Het
was de tweede in een reeks van
'geestelijke uitwisselingen' tussen ka
tholieke en boeddhistische monniken.
De eerste in die reeks, in 1979, had
veertig Japanners naar Europese
kloosters gebracht. Nu, dat wil zeg
gen in oktober vorig jaar, was het de
beurt aan de Europeanen om zich te
verdiepen in het boeddhistische
kloosterleven, in de zen-meditatie.
Verdiepen. Dat betekende in dit geval
niet het bijwonen van een congres of
zo, maar het zo indringend mogelijk
meedoen aan het leven van Japanse
monniken. Hun regels, hun dagorde
(lees: dag- en nachtorde) volgen. Die
'geestelijke uitwisselingen' zijn
voortgevloeid uit een contact, al sinds
een j aar of 15, van christenen en men
sen die in de zen-traditie staan.
Toen een pater jezuiet, Lasalle gehe
ten, al jaren voor het Tweede Vati
caans concilie in de leer ging bij zen
monniken wekte dat in Rome groot
wantrouwen. Het klimaat is intussen,
mede dank zij het werk van het Vati
caanse secretariaat voor de niet-
christelijke godsdiensten, zoveel be
ter geworden, dat een geestelijke uit
wisseling nu geen Romeinse ziel meer
echt onrustig maakt.
Trouwens, voor Jeroen Witkam
had de zen-meditatie al veel ver
trouwds. „Wij hier in Zundert", ver
telt hij, „zijn al sinds 1970 met zen
meditatie bezig. Dat is bij ons een van
de vernieuwingen. Die twee vormen
van meditatie, de onze en de zen-me-
Abt Jeroen Witkam
.trouwd
zen-meditatie
ditatie, kunnen elkaar beïnvloeden en
bevruchten. Volgens mij zijn ze met
elkaar verenigbaar, al denken ande
ren daar anders over. In onze comm
uniteit wordt zen-meditatie in elk ge
val geaccepteerd. Laat ik zeggen: het
is geen conflictpunt, maar sommigen
doen er niet aan mee."
Dat neemt niet weg, dat er wel de
gelijk wezenlijke verschillen zijn. Je
roen Witkam: „In de zen-meditatie
spelen de lichaamshouding -de be
kende lotuszit- en de ademhaling een
grote rol, wat in het westen, in het
christendom, veel minder het geval is.
Al kent ook de christelijke gods
dienst, zeker het katholicisme, van
ouds houdingen als knielen en han
den vouwen, gebaren als het kruiste
ken en ook de uiterlijke tekens van de
sacramenten. Maar de christelijke
meditatie steunt op 'het wiegen van
het woord', het woord in je laten be
zinken, terwijl de oosterse methode
als bron heeft het lichaam, de adem
haling, de diepte van je eigen bestaan.
Tijdens urenlange meditaties probeer
je je innerlijk helemaal te zuiveren
van je eigen-ik, innerlijk leeg te wor
den, je eigen gedachten en voor-oor-
delen kwijt te raken."
Dat verschil zet zich ook voort in -
als je dat zo kunt noemen- het doel
van de meditatie. Broeder Jeroen: „In
het christendom gaat het altijd om de
relatie met een persoonlijke God, bij
de boeddhisten meer om het beleven
van je eigen ware natuur."
Uit het artikel van broeder Jeroen
in 'Monastrieke informatie' leer ik
voorts, dat het beschouwende kloos
terleven in Japan, waar zen als boed
dhistische 'school' het zuiverste be
waard is gebleven, niet het levenslan
ge karakter heeft van een katholiek
kloosterleven. Daar is het kloosterle
ven van unsui, jonge monniken, meer
De meditatieruimte In de abdij van Onze Lieve Vrouw Toevlucht in Zundert
een training van enkele jaren voor
het latere tempelpriesterschap.
Zou het toeval zijn, vraag ik aan
Jeroen Witkam, dat zen-meditatie in
de Zundertse abdij werd ingevoerd in
een tijd waarin ook buiten de kloos
ters de belangstelling voor oosterse
meditatie zo opmerkelijk opkwam?
Zijn antwoord is tweeledig. Over de
hang naar het spirituele zegt hij„Wij
leven in een tijd waarin het rationele,
het verstandelijke, en het kunstmati
ge zo benadrukt worden, dat we ver
vreemd zijn van ons eigen lichaam en
van de natuur in het algemeen. We
leven in een verstedelijkte cultuur,
omringd en geleid door veel techni
sche ontwikkelingen en onder zware
beroepseisen." Ook oplevende vor
men van lichaamscultuur, joggen en
trimmen, en de toenemende belang
stelling voor de bedreigde natuur
passen volgens hem in dat beeld, ko
men uit dezelfde situatie voort.
Dat de geestelijke opleving in het
westen zich zo duidelijk gericht heeft
op het oosten en niet op onze eigen
christelijke traditie ziet hij als wel
licht een vorm van verzet. „Verzet te
gen de te autoritaire opstelling van de
kerken, met van bovenaf opgelegde
leefregels, terwijl de oosterse gods
diensten meer gewicht geven aan de
eigen ervaring. In die godsdiensten
worden mensen begeleid op hun weg
van eigen ervaring, op de weg van
'wat ik beleef'. Meer dan regels bie
den de oosterse godsdiensten metho
den aan waarmee je je bewustzijn
kunt uitdiepen en verfijnen."
Hoewel, regelsgeen leefregels,
maar het bestaan van een zen-mon
nik is wel degelijk in regels verpakt.
De eerste week die de Europese mon
niken in het Sogenji-klooster bij
Okayama doorbrachten was voor een
groot deel een kennismaking met 'het
ceremonieel', de manier waarop je de
zendo, de meditatieruimte, in- en uit
gaat, hoe je sandalen verwisselt, hoe
je loopt, wanneer en hoe je buigingen
maakt, hoe je, beroofd van je horloge,
reageert op signalen met een klok of
een trom, hoe je zit tijdens de uren
lange zozen, het zitten in meditatie, en
vooral de regels voor de snel verlo
pende maaltijden. Ook het baden is er
met veel ritueel omgeven en het da
gelijks schoonmaken van de klooster
gebouwen en de tuin heeft al even
zeer een geestelijke betekenis: om de
monnik zelf te herstellen in de oor
spronkelijke zuiverheid van zijn
diepste wezen.
Aan het eind van de 'maand Japan',
waarin nog een verblijf in twee ande
re kloosters en bezoeken aan tempels
en heiligdommen, ging de belangstel
ling van de Europese monniken heel
sterk uit naar de zin van al dat ritu
eel, dat nu juist in het westerse kloos
terleven veelal plaats heeft gemaakt
voor een vrijere, minder 'gerituali
seerde' omgang met elkaar. Het blijkt
o.a. te maken te hebben met de waar
de die gehecht wordt aan ordening.
Leven in de juiste ordening van je na
tuur, of er nu anderen bij zijn of niet,
druk je uit in gebaren, in je houding,
in alles watje doet.
De Zundertse abt, die zelf dus de zen
meditatie al jaren beoefent en er veel
over heeft gelezen, heeft in Japan
geen nieuwe ontdekkingen gedaan,
zegt hij. „Wat ik wist uit boeken heb
ik nu in de concrete beleving daar
kunnen zien." Geruststellend voegt
hij eraan toe, dat hij ook geen boed
dhist is geworden. „Ik vind zelfs",
zegt hij, „dat ik door zen-meditatie
met meer overtuiging christen ben
geworden".
Wat hij in Japan wel heeft geleerd
is, dat de Japanners meer van het
christendom afweten dan wij hier in
het westen van het boeddhisme. „Ik
heb gemerkt dat de Japanse monni
ken bijvoorbeeld het Nieuwe Testa
ment goed kennen", vertelt hij. „On
geveer 1% van de Japanse bevolking
is christen en de helft daarvan is ka
tholiek. Maar de morele invloed van
het christendom is er heel groot".
Voor zijn eigen belangstelling voor
zen-meditatie noemt hij drie motie
ven. In de eerste plaats de persoonlij -
ke verrijking die er het gevolg van
kan zijn. Vervolgens zegt hij„Als je
ziet dat er in het westen zo'n spiritue
le honger is die zich richt op het oos
ten, dan is het goed dat monniken
vanuit onze traditie daarin een plaats
innemen". En in de derde plaats wijst
hij op de dialoog tussen christendom
en boeddhisme, die op het ogenblik
door de kerk bevestigd wordt. Daar
om -en dat is dus het antwoord op
mijn vraag- gaat een westerse mon
nik zich in het oosten oriënteren.
De monastieke belangstelling voor
zen-meditatie in Zundert (en in de
benedictijner abdij 'Slangenburg' in
Doetinchem) wekt overigens ook hon
ger op buiten de abdij. Jeroen Wit
kam: „Wij beleggen hier regelmatig
meditatie-sessies. Tien keer per jaar
een weekend en drie keer per jaar een
week. Voor groepen van 20 tot 25 man.
Als je nagaat dat daar wachtlijsten
voor zijn
„In de zen-meditatie", legt broeder
Jeroen uit, „wordt gesproken over
'het sterven van de grote dood'. Dat
betekent: een totale onthechting aan
je op jezelf gerichte ik. Daar ligt voor
mij de samenhang met het sterven en
de verrijzenis van Jezus Christus."
