De South Point Big Band:
kwaliteit door discipline
Sprookjes
DE FANFARE VAN EEUWIGDURENDE BIJSTAND
Dag vol met
actie-muziek
in Tilburg
28 APRIL 1984
EBT U een actie? Bel dan
de Fanfare Van Eeuwig
Durende Bijstand. Met die
slagzin^zou er in een gouden
gids reclame gemaakt
kunnen worden voor dit
Tilburgse actie-orkest. Maar
de Fanfare doet uit principe
niet aan dit soort reclame en
bovendien weet actievoerend
Nederland het gezelschap
feilloos te vinden als er iets
muzikaal ondersteund moet
worden.
|In Breda opereert al zo'n tien
jaar een big band, die zich in
de loop van die tijd heeft
ontwikkeld tot een der beste
op amateur-niveau in
Nederland zijn te vinden. Dit
professioneel klinkende
ensemble repeteert iedere
maandagavond in het
Bredase café De
Vrachtwagen, voor iedereen
toegankelijk. „Wij proberen
gedisciplineerd bezig te zijn",
zegt bandleider (en NOS-
regisseur) Frits Bay ens. Een
impressie van de South Point
Big Band in actie.
Bus
Verkiezingstijd
Mening
Veelzijdigheid
door Wim van Leest
In de vijf jaar van het be
staan werd er door de Fanfare
Van Eeuwig Durende Bij
stand bij zo'n 400 acties, de
monstraties, manifestaties en
andere uitingen van maat
schappelijk ongenoegen mo
rele steun verleend aan de
goede zaak.
Die goede zaak is altijd iets pro
gressiefs, vertellen Zjef Naaijkens,
Geert de Wit en Piet Maas tijdens dit
interview. De Fanfare Van Eeuwig
Durende Bijstand is begaan met on
recht in deze maatschappij en trekt er
steeds als een vliegende brigade per
bus op uit om muzikaal tegen dat on
recht te protesteren of om actievoer
ders een hart onder de riem te steken.
De Fanfare werd vijf jaar geleden
opgericht. Het initiatief ertoe werd
genoemen in kringen van de roem
ruchte RK Veulpoepers BV. Die
Veulpoepers vormden onder andere
een linksgeoriënteerde popgroep en
hadden daarnaast onder andere een
eigen buttonfabriek en een kinder
theater.
Zjef Naaijkens, indertijd voorman
van de Veulpoepers: „De Fanfare is
geboren uit noodzaak. We konden
met de Veulpoepers al die actiege-
richte aanvragen niet aan. Bovendien
stelden we met de Poepers eisen aan
podium en geluid en dat kon bij veel
van die spontaan georganiseerd ac
ties niet. We hebben toen gezegd 'la
ten we iets mobiels oprichten, waar
mee we snel kunnen opereren'. We
zijn begonnen met acht, negen man
en binnen de kortste keren hadden
we 25 leden. Nu zijn dat er 34. We
stellen bij de Fanfare geen eisen aan
Door Bert van Velzen
Toen Hans en Grietje zich te
goed deden aan het eetbare
huisje van de kannibalistisch
heks hoorden zij het schelle
stemmetje van de feeks niet
zeggen „Knibbel knabbel
knuisje, wie knabbelt er aan
m'n huisje", maar knoesper,
knasper knuisje, wie knabbeli
er aan m'n huisje." Ik heb
mijn hele leven gedacht dat
het knibbel knabbel knuisje
was.
Ook het schitterende ant
woord van de beide houthak
kerskinderen, die door armoe-I
de radeloos geworden ouders
alleen gelaten werden in het
bos, ken ik pas sinds gisteren.
Ik heb mij destijds laten ver
tellen dat Hans tegen de heks
zei dat het geknibbel (eigen
lijk het geknoesper en geknasi
per) door het ritselen van een
boomtwijg tegen de schoor
steen werd veroorzaakt. Abso
luut niet waar! Het antwoord,
was: „De wind, de wind, dat
hemelse kind."
Ongelooflijk. Ik heb dat na
kunnen trekken, want ik heb
nu eindelijk de sprookjes van
Grimm gekregen bij wijze va
voorschot op m'n verjaardag.
Er wachten mij schone mo
menten bij het lezen van ver
halen als „Het dappere snij-
dertje", „Het servet, de ransel,
het dophoedje en het
hoorntje" en „De gouden
gans" waarvan totaal niets in
de herinnering is achtergeble
ven en oude bekenden als „Ta
feltje dek je, ezeltje strek je,
knuppel uit de zak" en „De
wolf en de zeven geitjes.
Schitterend! Weet u nog dat i;
Roodkapje de jager de wolf
aanspreekt met: „Zo, ben jij
daar, oude zondaar?" In de ge
sproken teksten die aan de
vooravond van de tweede we
reldoorlog circuleerden kwm
dit soort fraaie zinswendingen
niet voor. En terwijl de wolf
gevuld met stenen volgens
Grimm niet uit oma's bed kan
komen heb ik een versie ont
houden waarbij de wolf, tong
uit de bek van de dorst, zich
vooroverboog om te drinken
uit een beek, waardoor de ste
nen naar voren schoven en
misdadiger verdronk. De jagi
had hem trouwens met een
schaar opengeknipt en niet
opengeritst met een mes.
Mijn hernieuwde belangstel
ling voor het sprookje is opge
laaid door een congres dat een
maand geleden werd gehou
den aan de universiteit van
Princeton in New Jersey. Met
name door Marxisten enfemi
nisten is daar een frontale
aanval gelanceerd op Rood
kapje. Volgens de gebroeders
Grimm droeg Roodkapje haa
rode fluwelen hoedje omdat
het haar lief stond, maar in
oudere versies was Roodkapje
het middelpunt van een gru
welijk seksverhaal en was j -
haar scharlaken hoed hetsym-1 ÏÏIOCIGT71C f CLZZ- OVKQStCYl CLÏC CV
booi van de zonde. Roodkapje,|
zo vertelden folkloristen en
andere geleerden in Princetm
is een seksistisch onderdruk-
kersverhaal. Veel sprookjes
blijken trouwens een vrouw
vijandig karakter te hebben:
ze worden vaak bevolkt door
dwaze meiden, boze heksenen
kwaadaardige moeders, die
haar kinderen laten verdwa
len in het bos. Door sommige
sprookjes waait bovendien de
geur van mensenvlees. Een
muffe boel dus.
De geleerden in Princeton
trokken met veel spraakwat
een soep van Marxistische
kluiven en Freudiaanse ballet
die men volgens sommigen
niet meer aan kleine kindere
mag opdienen. Een professor
Jack Zipes van de Universiteit
van Wisconsin te Milwaukee
bleek zich wetenschappelijk
geheel aan Roodkapje te heb
ben vastgeklampt. Hij heeft
een feministische versie van
dit sprookje geconstrueerd.
„The Trials and Tribulations
of Little Red Riding Hood" is
het verhaal van een moedige,
intelligente meid in een we
reld van kwaadaardige man
nen.
In Princeton zijn de sprook
jesfiguren ook onderworpen
aan ondoorzichtige psycho
analyse; men heeft er gepro
beerd door te dringen in sto
koude symboliek. Roodkapje
is tenslotte al vele eeuwen out
De vraag is of het sprookje o
negatief heeft beïnvloed.
we er vrouwenhaters door ge
worden? Is de houthakker
door het sprookje in een ver
keerd daglicht komen te
staan? Ik denk van niet. Van
Roodkapje hebben we geleerd
dat je uit moet kijken met
vreemde wolven in het bos en
dat grootmoeder een behoor
lijke grendel op de deur had
moeten hebben in plaats van
een gammele klink. Ik ga de
sprookjes van Grimm lezen
met een scherp oog voor de ge
varen waarop men in Prince
ton heeft gewezen. Ik zit me ei
te verknoesperen. Ik begin i"el
het sprookje „Van iemand die
er op uittrok om het griezelen
te leren", vervolgens komt
Vrouw Holle" en dan „De
roerdomp en de hop." Wantte
hebben het indertijd allemaal
verkeerd zitten vertellen.
door Hans Rooseboom
Het is aan het begin van de
repetitie een wat onwennig
gedoe: de heren moeten er in
de eerste nummers nog een
beetje inkomen. Er worden
partijen uitgewisseld en ver
geleken, potloodjes doorgege
ven, noten bijgeschreven,
mollen uitgegumd, passages
geneuried, en er wordt veel
gelachen.
Maar dan kondigt dirigent Frits
Bayens The Heat's Onaan en de band
blijkt volledig warm gedraaid. Op
eens klinkt daar, 'up tempo', op zo
maar een voorjaarsavond in een ach
terzaal aan een Bredaas pleintje, or
kestrale jazz van het hoogste niveau.
Swingend en met de drijfkracht
van een stoomlokomotief op volle
snelheid spelen de twaalf blazers van
de South Point Big Band een hecht
geluidsblok bij elkaar, ondersteund
door een niet minder professioneel
klinkende ritmesectie.
De South Point Big Band repeteert.
Samen met gast-solist Ferdinand Po-
vel nemen zij de nummers door van
de drie 'sets' die zij aanstaande zon
dag ten gehore zullen brengen. Dan
treden zij op voor Modern Jazz Breda,
in café Het Hijgend Hert in Breda
(15.00 uur). Het is zo'n beetje de af
sluiting van het moderne jazz-sei-
zoen, aan de vooravond van het oude
stijl-gebeuren dat zich binnenkort
gaat ontrollen.
Iedere maandagavond speelt de big
band in de achterzaal van 'De
Vrachtwagen' in Breda, een openbare
repetitie zogezegd. Uit die .regelmaat
én de grote inzet van de bandleden is
Ferdinand Povel speelt graag met
de South Point Big Band
Ï.:.:.S.PI s"' v s1- v..
ZATERDAG 5 mei vindt er 's
middags in het Wilhelminapark
in Tilburg een festival plaats van
actie-orkesten, waaraan in totaal
12 gezelschappen deelnemen.
Het festival is georganiseerd
ter gelegenheid van het verschij
nen van een live-elpee van het
Tilburgse actie-orkest 'De Fan
fare Van Eeuwig Durende Bij
stand. Die plaat werd gemaakt
ter ere van het het vijf-jarig be
staan van die fanfare.
Het festival is gratis toeganke
lijk en zat van 13.00 tot 19.00 uur
duren, 's Avonds zijn er ook nog
concerten in het Tilburgse thea
ter Noorderligt. Daar speelt on
der andere de Zuidafrikaan Ja
mes Philips met zijn band.
doordat je er dan een beetje maf uit
ziet, slaag je er in die mensen enthou
siast te krijgen. Je verlegt dan gren
zen van tolerantie en verruimt het in
zicht bij die mensen. Dan blijken ze
ineens waardering te hebben voor die
maffe werklozen, die achter hun actie
staan."
„Dat zie je ook met die politie in
Den Bosch. Als je voor hun belangen
opgekomen bent en je komt die agen
ten later bij een andere actie weer te
gen, dan zullen ze toch met andere
ogen naar je kijken. Je zet dan de
mensen met je muziek aan het naden
ken."
Geert de Wit: „Ik weet uit eigen er
varing wat voor effect de Fanfare
kan hebben. Voor ik er in speelde, zat
ik bij een studentenvakbond en bij
een actie van ons speelde de Fanfare
vlak voor een belangrijke stemming.
Die muziek gaf ons net dat zetje in de
rug, dat we nodig hadden om door te
gaan."
De Fanfare Van Eeuwig Durende
Bijstand speelt vaak als het ware op 4
de barricade, in de frontlinie, waar de
stenen je om de oren vliegen en ver
vaarlijke politiehonden ingezet wor
den. Hoe houdt de Fanfare zich
staande bij eventueel geweld?
Zjef Naaijkens: „Er zijn wel eens
een instrument en een bespeler door
een politiehond gebeten en we hebben
meerdere malen in stenenregens ge
staan. Nu stellen we dat behoud van
instrument en gezondheid voorop
staan. We hebben onze bus hier in
Tilburg wel eens gebruikt als barri
cade, maar dat was eenmalig. Want
als ze zo'n ding met grof geweld gaan
verplaatsen, dan zitten we wel zonder
vervoer."
Geert de Wit: „Als het spannend
wordt, is het aan ieder voor zich om te
beslissen. Ik heb bij Doodewaard ste
nen en traangas genoeg gezien. Dat
hoeft voor mij niet meer. Ik weet van
mezelf, dat ik dat niet aandurf. Dat
zelf beslissen geldt ook op momenten,
dat je kans loopt opgepakt te wor
den."
Waar protest is, daar is de Fanfare
zou je kunnen stellen. Wat heeft mo
menteel de aandacht?
Geert de Wit: „In de maand mei
wordt overal geprotesteerd tegen het
1-juni-pakket van de regering. Met
het oog op de aanvragen om bijstand,
die dan ongetwijfeld zullen komen,
hebben we die hele maand vrij ge
houden om alert te kunnen reageren."
Piet Maas: „Alles heeft de aan
dacht. Sinds ik in de fanfare speel,
weet ik precies wat voor acties er in
het land aan de gang zijn. Je bent vol
ledig op de hoogte."
Muziek op de barricade
De Fanfare tijdens een vredesdemonstratie in Breda in 1980: muziek is een prima actie-middel.
- FOTO DE STEM JOHAN VAN GURP
muzikale vaardigheden. Er zitten
mensen zonder enige muzikale scho
ling bij, maar ook figuren met een
conservatorium-opleiding. Ze komen
bij ons uit muzikale interesse en uit
maatschappelijke betrokkenheid. Die
twee motieven staan voorop. Het idee
van een fanfare is aangeslagen. In
Roosendaal is er een, in Amsterdam
en Eersel zijn er en ook in Baarle-
Nassau komt er een fanfare.
Van Doodewaard tot Woensdrecht
en van Amsterdam tot het Belgische
Temze is de Fanfare aanwezig bij ac
ties. Moeten die acties per se progres
sief zijn?
Zjef Naaijkens: „Het meest rechtse,
waar we ooit voor gespeeld hebben,
was een actie voor een tunnel bij
Zwijndrecht. Normaal gesproken
wordt er door de hele groep verga
derd en dan besluiten we met zij n al
len of we ergens wel of niet naar toe
gaan. Daarna bekijken we of iedereen
ook kan en als we een redelij ke bezet
ting hebben dan gaan we. Alles bij el
kaar hebben we 350 tot 400 optredens
gehad. Dat varieerde van spelen voor
100.000 man op de Dam in Amsterdam
voor de bond tot spelen voor een een
zame dienstweigeraar, die in de bak
zat."
Waar links zich roert is de Fanfare
dus te vinden en nog op meer plaat
sen. Zijn er dingen die de Fanfare ab
soluut niet doet?
Zjef Naaijkens: „Als het kabinet
ons zou bellen om een persconferentie
op te luisteren, waarop nieuwe kor
tingen op de minima worden aange
kondigd, dan niet. We spelen ook niet
voor politieke partijen in verkie
zingstijd. De rest wordt van geval tot
geval bekeken."
Piet Maas: „We hebben wel de af
spraak gemaakt, dat de Fanfare zelf
niet de actie moet zijn. Er zijn clubs,
die denken, dat als ze ons erbij halen,
dat ze dan een actie hebben en kun
nen volstaan met het uitdelen van
pamfletten. We willen die mensen
dwingen er zelf meer van te maken,
maar dat valt nog wel eens tegen."
Dat actievoeren in Nederland een
ingewikkelde zaak is, wijst ook de
praktijk van de Fanfare uit.
Piet Maas: „Het is soms heel raar.
Zo stonden we op een bepaald mo
ment in Den Bosch te spelen bij de
ontruiming van de pedagogische aca
demie, waar krakers door de politie
naar buiten geknuppeld werden. Een
paar dagen later speelden we in Den
Bosch bij het provinciehuis voor poli
tie, brandweer en andere ambtena
ren, die daar bij het bezoek van Riet
kerk protesteerden tegen de 3 -pro
cent-korting en die Rietkerk beletten
weg te gaan. Dat waren dezelfde
agenten, die een paar dagen eerder de
PA ontruimd hadden. Je moet dan als
Fanfare duidelijk het doel van de ac
tie voor ogen hebben."
Muziek als strijdmiddel is ouder
dan de weg naar Rome. Tegenwoor
dig is die manier van muziekmaken,
zeker in Nederland, een zeldzaam
heid. Toch is muziek volgens de Fan
fare prima bij acties.
Zjef Naaijkens: „Muziek is een pri
ma actie-middel. Je kunt er een me
ning mee naar buiten brengen. Als je
in een actie-kring zit zoals bij kraak-
acties, bij Doodewaard of bij stakin
gen dan steekt je muziek die mensen
een hart onder de riem. Soms zetten
we stoom op de ketel en soms halen
we druk er vanaf."
Piet Maas: „Het heeft ook met tole
rantie te maken. Zo hebben we bij een
staking van de BBA gespeeld en
Schrappen, nootjes bijschrijven,
Bayens)
rietblazers hun standaard-instru
menten inruilen voor fluit, twee kla
rinetten en basklarinet leidt tot een
prachtige inzet van solist Ferdinand
Povel, die verderop in het stuk wordt
ondersteund door een zacht geblazen
koper-ensemble, dat alles gedragen
door de elektronisch versterkte zin
gende bas van Mark van Rooy. Dat is
ballad-spelen van klasse.
partijen vergelijken (midden Frits
Er is ook nog een mogelijkheid het
orkest binnenkort op te radio te ho
ren: onlangs zijn er opnamen ge
maakt voor de Vara. Ze zullen ko
mende maand worden uitgezonden in
het programma 'De Vereniging'. Pre
cieze dag en tijd zullen nog worden
bekend gemaakt in de wekelijkse
jazz-rubriek in deze krant.
Aan het eind van de repetitie
avond, wanneer de meeste bandleden
al aan het inpakken- en-wegwezen
zijn, maakt een klein groepje nog
even van de gelegenheid gebruik om
een kleine jam-sessie te spelen. Bete
re illustratie van het speelplezier en
de inzet van de South Point Big Band
is er nauwelijks.
„Zijn dat onze saxofonisten, of is dat de South Point Big Band?.
het te danken dat er een 'sound' tot
stand is gekomen die klinkt als een
klok.
En toch, hoe ge-olied het orkest ook
klinkt als het eenmaal op dreef is ge
komen, is hier sprake van een stel
liefhebbers. „Wij zijn zeg maar een
amateurorkest", aldus trompettist Ad
Houtepen.
„Maar", voegt bandleider/arran
geur Frits Bayens eraan toe, „wij
streven in de eerste plaats kwaliteit
na. In andere steden zitten tegen
woordig ook overal big bands, maar
dat zijn vaak meer gezelligheidsvere-
nigingen. Wij proberen gediscipli
neerd bezig te zijn. Of we beter zijn
dan andere big bands kunnen wij zelf
natuurlijk niet beoordelen, maar wij
worden al wél jaren uitgenodigd voor
het TROS-big band-festival, en die
anderen niet".
De South Point Big Band heeft in
de ongeveer tien jaar van zijn be
staan een repertoire van 75 stukken
opgebouwd, over het algemeen het ij
zeren big band-werk. Dirigent Frits
Bayens, in het dagelijks leven klank
regisseur bij de NOS in Hilversum,
heeft een groot deel van de arrange
menten voor zijn rekening genomen,
arrangementen die hij overigens ook
maakt voor de Skymasters. Andere
arrangeurs waarvan de band zich be
dient: Thad Jones, Sammy Nestico,
Jerry van Rooyen, Frans Eisen, Ken
ny Napper.
„Het idioom dat wij met het orkest
proberen te benaderen is uiteindelijk
dat van Basie", zegt Frits Bayens.
„Diens behandeling van het orkest als
blok, en die enorme gedisciplineerd
heid zijn het grote voorbeeld".
Frits Bayens leidt het orkest ont-1
spannen, maar met vaste hand. Dat
wil niet zeggen dat hij zich afsluit
voor suggesties uit de band. Een voor
beeld tijdens de repetitie, dat tevens
aangeeft dat de sfeer binnen de South
Point Big Band er ook een van
vriendschap en gezelligheid is.
Tijdens het doornemen van het
stuk Bouncing with Bud blijkt het ar
rangement van Frans Eisen enige
moeilijkheden op te leveren voor de
sax-groep. Een keer of zes laat
Bayens de vijf man (vier vaste plus
Ferdinand Povel) het sax-chorus her
halen, en het klinkt uiteindelijk zó
mooi dat er ergens vanuit het koper
wordt geroepen: „Zijn dat ónze saxo
fonisten of is dat de South Point Big
Band?".
Iemand anders roept van achteren:
„Is het geen idee om ze dat alleen te
laten spelen? Hartstikke mooi. Nu
horen we eindelijk eens wat ze spelen.
Wat een bariton!" Frits denkt even na
en zegt: „Een andere keer. Ik zal er
over nadenken".
De klank-veelzijdigheid van het
orkest blijkt opeens bij de inzet van
de ballad Easy Living, in een arran
gement van Frits Bayens. Een ver
rassend subtiel introotje, waarin de
De South Point Big Band („Nie
mand weet waar die naam vandaan
komt", zegt Bayens) repeteert serieus
en hard. 's Avonds na elven zijn ze
nog onvermoeibaar bezig, en op de
valreep komt er nog een verrassing.
De bezoekers die de repetitie bijwo
nen maken al aanstalten om naar
huis te gaan als Frits Bayens roept:
Wind Machine. Een van bovenge
noemde bezoekers keert op zijn
schreden terug: „Dat moet ik nog
even horen! Dat is iets geweldigs". Ij
lings gaat hij weer zitten.
De bas brandt los in een razendsnel
swingend 'up-tempo', en even later
knettert het vuurwerk in volle sterk
te uit de instrumenten. Dit arrange
ment van Sammy Nestico geeft het
orkest de mogelijkheid even alle re
gisters open te trekken.
Een uitsmijter die er zijn mag, van
een big band die best nog wat meer
bekendheid mag krijgen.
Ze treden zo'n tien keer per jaar op.
Dat is niet zo heel veel, dus voor de
liefhebbers is het zaak zondagmiddag
in de gaten te houden. Zeker omdat
de South Point Big Band dan een van
de beste tenoristen van Europa in
haar gelederen heeft: Ferdinand Po
vel (momenteel bij de Skymasters).
Povel speelt niet zo vaak met ama
teur-big bands, maar wil wel kwijt
dat hij over de Bredase formatie zeer
te spreken is. De samenwerking
klinkt dan ook zeer vruchtbaar.