ormonen St. George vechten voor rkenning als stralingsslachtoffer Veiligheid in lab nooit 100 procent in zoon vordt nartelaar shij s )root is' DlOflM EXTRA Italië Kanker Huizen Geen schade Film Spanje Watersport WÈêË— Boetegeld Deskundige G.P.M. De Groot: 7&TERDAG21 APRIL 1984 T47 Beieren. Voll. inger. vakantiJ bosrijke omgev Mei/juni i ontbi.jt DM 12 p.p. Inl. 09-499556j en met op de onder- ^olders 5530 'ostbus ?d. Tel Alpen, geving, na 1 js. Tel. If GEORGE (Utah) - De offi- Ijle uitnodiging om te komen lijden naar bovengrondse kernproeven was afkomstig an de Amerikaanse Commis- voor Kernenergie. Letter lik luidde de uitnodiging: iftom kijken hoe geschiedenis Cordt gemaakt." I Voor de vaderlandslievende Lrmonen van St. George, een (jein stoffig woestijnstadje in zuidwesten van de Mid- ïnamerikaanse staat Utah, «k het een hele eer. Zelfs lassen schoolkinderen wer- »ii naar een hooggelegen unt aan de rand van het ladje gebracht om getuige te jjn van de wonderbaarlijke •iddestoelwolken die vanaf RUK IS NIET ZOVER. In de ChaBt 180 kilometer verderop ge- prov. met 2600 zonuren p.j ligt f,e[ ,gen proefterrein in hun rich- EEN ADVERTENTIE VAKANTIE REC„ TIE? BEL 07,., TOESTEL 221. Appartementen, voll. inger. zeero ibad, alle seizoenen. Inl. Wetering 2858, ook 's avonds 7 km van Montbron De vrijst. b et veel eigen tuin. Het park vv. z« eigen meer. rest/superm. Aantr iz. Kleureninfo bij Rebouw Krooi ■g 4a, 7917 TK Geesbrug, 05249-350. ANS a.d. M. Zee, Argeles Sur J aantrek. Voor info: 04789-1825. l'Ibie (France). Schrijf/bel in Ne uur 09-33-75378567 ling dreven, fén generatie en honderden loden, zieken, miskramen en loodgeboren kinderen later [telen vele mormonen uit St. jeorge zich door de regering lerraden. In de periode van 151 tot 1962 zijn in het gebied N IN Z.O. FRANKRIJK via "I, j; bovengrondse kernproeven jthouden. Voor het stadje St. George betekende dat meer ■sdio-actieve neerslag dan juge andere stad, inclusief Hiroshima en Nagasaki, ooit heeft moeten verduren. Volgens een rapport dat on langs werd gepubliceerd in het Amerikaans Medisch Tijd schrift en dat door drie onaf hankelijke bronnen is geveri fieerd, is het aantal kankerge vallen in St. George en omrin gende dorpen twee tot 11.2 keer zo hoog vergeleken bij mormonen in de rest van Utah. (Door hun sobere le venswijze ligt het kankerper centage bij mormonen 23 pro cent lager dan het Ameri kaanse gemiddelde). Maar ondanks dit rapport en vele andere bewijzen en nog afgezien van het onge woon hoge aantal kankerge vallen waarover iedereen in St. George je uit eigen erva ring kan vertellen blijft de Amerikaanse regering elke verantwoordelijkheid voor de slachtoffers van de hand wij zen. Financiële compensatie of medische hulp wordt cateo- risch geweigerd. Om hierin verandering te brengen heb ben de inwoners van St. Geor ge enige tijd geleden een rechtszaak aangespannen te gen de Amerikaanse regering namens de 1195 slachtoffers „De regering is gewoon bang dat een uitspraak in haar nadeel een soort doos van pan dora zal openen", zegt MacAr- thur Wright, een advocaat uit St. George, die optreedt na mens de slachtoffers. „Ze zal de zaak tot het Hoogste Ge rechtshof uitvechten, tenzij er een politiek besluit wordt ge nomen om de zaak op te los sen. Volgens mij moet dat ove rigens zonder al te veel pro blemen mogelijk zijn." Wright is een mormoon, maar hij twijfelt nu wel aan de eerlijkheid van de regering. „In de jaren vijftig waren wij zeer vaderlandslievende men sen. De mormonen zijn erg ge zagsgetrouw en naast de kerk is de regering voor hen de meest betrouwbare instelling op aarde. Het was aan deze in stelling te danken dat de rege ring dit deel van de wereld voor haar kernproeven kon gebruiken. De mensen geloof den gewoon de verzekering dat het geen kwaad kon,maar ze zijn bedrogen. Zelfs nu zijn er echter nog mensen die vin den dat we geen rechtszaak hadden moeten beginnen. Zij kunnen nog steeds niet gelo ven dat het de radio-actieve neerslag is die de kankerge vallen heeft veroorzaakt. Mis schien kunnen zij gewoon het feit dat ze verraden zijn niet onder ogen zien." Naast zijn kantoor wijst mevrouw Irma Thomas naar de huizen die zij vanuit haar voordeur in Tabernacle Street kan zien. „Kijk, dat was het huis van de dokter en zijn vrouw. Bij een van de proeven liep zijn huis ernstige scheu ren op. Hij kreeg een schade vergoeding van honderd dol lar. Nu zijn ze beiden overle den aan kanker. Naast hem woonde de burgemeester en ook hij stierf aan kanker, net als zijn buren en de buren daarnaast. Mijn schoonzuster is aan kanker overleden en de twee muziekleraren die daar woonden, hebben twee kinde ren verloren aan leukemie. Bij twee meisjes iets verderop is een borst afgezet." Hoewel zij van huis uit mormoon is, is mevrouw Tho mas nu heel boos op de rege ring. „Toen hier doktoren en wetenschappers uit Washing ton arriveerden om ons te ver tellen dat de proeven absoluut geen kwaad konden, drongen ze er in een adem op aan om atoomkelders te bouwen tegen de Russen. Nou, nou blijkt dat het de Amerikanen waren die het gevaar veroorzaakten. Ik zou dit natuurlijk niet over onze regering mogen zeggen, maar ze heeft gewoon gelo gen." Alsof het de doodnor maalste zaak van de wereld was, besloot ze haar betoog met de woorden dat onlangs ook bij haar een kwaadaardi ge vorm van kanker was ont dekt. Ze lacht: „Is dat niet fan tastisch? Hoe had ik het hier ook kunnen missen?" Uit een verzameling docu menten vist ze een aankondi ging van de Amerikaanse Commissie voor Kernenergie die in 11 januari 1951 in het plaatselijke krantje heeft ge staan. Onder de informatie dat de proeven niet van tevoren zullen worden aangekondigd, staat: Het ministerie van volksgezondheid heeft vastge steld dat er buiten het proef- Amerikaanse burgers kijken naar de gloeiende hemel rui het eocploderen van een kernbom terrein geen schade valt te verwachten als gevolg van de kernproeven." Toch zijn er achteraf talloze incidenten te noemen (die nu ook als bewijsmateriaal zijn aangeboden aan de rechter) waaruit blijkt dat de autori teiten wel degelijk wisten dat er mogelijk risico's waren ver bonden aan de kernproeven. Om een voorbeeld te noemen: als de wind in de richting van Las Vegas of Californië stond, werden de proeven afgelast. Als de wind in de richting van St. George stond, een stadje met ongeveer vijfduizend in woners, gingen de proeven door. Ook is het een keer voor gekomen dat bij het verande ren van de wind alle auto's werden aangehouden en afge- spoten. Deskundigen durfden het echter niet aan om plaat selijke groente en melkpro- dukten op radio-activiteit te onderzoeken uit angst paniek te zaaien onder de boeren. St. George, dat wordt gedo mineerd door de witte, uit 1977 daterende mormonentempel die met zijn vier verdiepingen het hoogste gebouw van de stad is, heeft nu 21.000 inwo ners en vijf golfterreinen waarmee het toeristen pro beert te trekken. De meeste toeristen hebben geen idee van de geschiedenis van het stadje en weten zelfs niet dat in 1954 vlakbij een film is opgenomen. De sterren uit. die film, John Wayne, Susan Hayward, Dick Powell, Agnes Moorehead en Pedro Armendariz, moesten op een gegeven moment een gevecht leveren met een zand storm. Zij en een aantal came ramensen zijn sindsdien over leden aan kanker. Maar nu is St. George toch zeker wel veilig? Zelfs dat is niet zeker. Dr. Carl Johnson die het rapport in het Ameri kaanse Medisch Tijdschrift heeft geschreven, is van me ning dat er nog steeds straling vrijkomt in het gebied. Op 15 februari bijvoorbeeld stortte de grond van het eerste proef terrein in elkaar. Dertien we tenschappers werden daarbij gewond. Een officiële woord voerder verklaarde in eerste instantie dat er geen radio-ac tiviteit was vrijgekomen, maar maakte er later van 'geen radio-activiteit van be tekenis'. Dr. Johnson reageer de hierop met de woorden: „Op grond van mijn studie ben ik bang dat ik beide verklarin gen met grote scepsis moet be handelen." Maar het was toch zeker wel veilig als ik maar een dag of twee ging. „Probeer niet te veel stof in te ademen", luidde het antwoord van Dr. Johnson. Copyright IE STEM/THE GUARDIAN aDRIA, te huur bung, en app. r.a. juni t/m aug. Inl. 04707-1633, NAZZOMEER, TRENTINO, ITAli Buro „Valsugana". Gasthuislaan Itel. 033-12716 ANTE, prachtig 4-pers appartem >anen aanwezig. 08896-1572. OORDELIGSTE BUSREIZEN ïg. hotel of appartement met de b national. 077-34900 (tot 22.00 u.) bung's. *en. Inl. COSTA BRAVA. BLANKS t h, v. part. div. comf. appj bij strand en centr 050-4151) 27/4 10 dgn. bus app. ƒ219,- p.'^j k voord, autoreizen: CBS, 04704-3 [/APRIL, 229,- busreis app. ilia's, app., hotels. Bel. 05255-1206 urgerbevolking wordt het lachtoffer van 'heilige oorlog' UR APPARTEMENTEN/HUIZENj 5,- tot 750,- p.w. Inl 043-476086. N LUXE DIESELMOTORJACHT., f 700,- p.w. Geen vaarbewijs no aaldijk 19-23 Gendt, tel. 08812-1494 iEHBEDAN - Op een van de weinige mu- en die nog overeind staat, prijkt het op- ihrift: „Dit is een school van liefde." Maar in de bloedige afdruk die een kinderhandje ide puinhopen van een klaslokaal heeft achterge- iteri, valt maar weinig liefde te ontdekken. anties in Friesland/Sneekermeer n! SURF- ANWB-Bonds- ff) >11. verz. v.a. zellschool I^Sugiii 14-18 jr. en enSurlschool Af i en zeiltjalk! It String 7-GOING ARIJP-bljJC. Tel. 05668-396/05135-21 rass inde. - uters en de 1 /I en Apple. igenaamde 1 el Adviezen commerciële inager voor: Dudget, een ager en s te kunnen i: .W.O. laar ervaring jirekte- in een klein team, atiet en De mensen van Behbedan, i klein, onbelangrijk stadje it lage huizen en stoffige aten in de Iraanse provincie luzistan, dachten dat de oor- en verschrikkingen van het nt ruim vierhonderd kilo- iter verderop hun deur ,rbij zouden gaan. Maar ze idden misgerekend. Ze wis- niet dat er een raket van ische makelij was die de itand tot hun stad precies overbruggen. En zo kon ■t gebeuren dat op een goede in november om 5 uur 's iags de oorlog ook Behbe- fflbereikte. Met de fatale precisie van it geluk belandde de raket adden in de school die op het M stond uit te gaan. In een actie van een seconde wer- de klaslokalen en enkele iringende gebouwen in puin legd. Vierenzeventig kinde- werden gedood, de zoveel- slachtoffers in de Iraans- iaakse oorlog komt een man tevoor- hjn uit een van de zwaar ge- tot het hemelse paradijs. De mullahs slaan munt uit deze overtuiging om de strijdlust onder de bevolking aan te wakkeren. Ze worden hierin gesteund door uitspraken van hun godsdienstige leider, aya tollah Khomeiny. Toen een jongen van nog geen zeventien jaar zich volgepakt met explo sieven voor een Iraakse tank wierp, zei deze: „Deze kinde ren zijn de leiders van de na tie." Op de begraafplaats even buiten Behbedan zijn duizen den mensen bijeengekomen om de doden te herdenken en te luisteren naar de gebeden uit de krakende luidsprekers. Ze zitten in stilte rond de gra ven waarop ze gedroogd en vers fruit hebben gelegd. De stemmen van de menigte vere nigen zich echter in een bittere klaagzang als een vrouw het lichaam van haar dode zoontje hoog boven zich uittilt. Het kleine jongetje is het laatste slachtoffer van de raketaan- f0w iF*'rift» *r~~ *r - T ■-** Een teneergeslagen Iraanse vrouw zit op de puinhopen van haar huis nadat dat na een Iraakse raketaanval met de grond is gelijk gemaakt. De Iraanse autoriteiten beweren dat bij de aanval honderd doden gevallen zijn onder de burgerbevolking. - FOTO AP jven en jld in te a kantoortijd) veer ende huizen. Hij maakt het ■"ken. Op zijn arm draagt twee jaar oude zoontje ..Mijn zoon wordt mar- als hij groot is", zegt hij 1 zonder trots. „Hij zal ■Men tegen Irak en later te- Israël." Tevergeefs pro- .j "9 net kind te laten la- ^aarbij hij het vuistje in /ent houdt zodat het op de /verkomt als een gebalde 'ee vrouwen met zwarte :rs tot aan hun ogen hou- klein jongetje aan de Hij heeft een van de spe- e martelaars-banden om j, 0°fd. De Perzische tekst „Ik zal graag als marte- verdriet in Behbedan dode kinderen wordt •/"Tikt met een luide roep /taak op de aanvallers, betekent 'jihad' of §e oorlog' tegen de heide- ~>ep geworteld in de leer e sji'ïtische Islam ligt de an het martelaarschap, /d voor het vaderland die min toeeane eörandeert Een Iraans jongetje rust uit na te zijn behandeld voor zijn verwondingen die hij opliep tijdens een Iraakse raketaanval. val. Een paar dagen geleden overleed hij in het ziekenhuis. Op het plein midden in de stad staan bussen klaar om vrijwilligers naar het front te brengen. Als ze in beweging komen, hangen de jongeman nen uit de raampjes. Met geba ren en geschreeuw geven ze uiting aan hun agressie. „Marg bar Amerika", dood aan de Verenigde Staten, dood aan al le buitenlandse machten die zijn betrokken bij de grote 'duivelse samenzwering' om de verspreiding van het ware ge loof te voorkomen en de eenza me mars van Iran tegen de su permachten in Oost en West te stuiten. Een van de passagiers in de bus kijkt rustig voor zich uit en lacht. Het is een 47-jarige man die luistert naar de naam Hamdollah. Is hij niet te oud om te gaan vechten? „Nee", antwoordt hij/„Ik ben jong en sterk en ik wil wraak en de val van Saddam." (Met Saddam bedoelt hij de Iraakse presi dent Saddam Hoessein) En had hij zich wel gerealiseerd dat hij op een landmijn kon stap pen? „Mijn geloof is zo groot dat ik bereid ben te sterven", antwoordt hij. De weg naar het front voert door een landschap dat zo kaal is dat het nauwelijks de moeite waard lijkt om voor te vech ten. Maar de vurige rookplui men van de raffinaderijen die in de donkerte van de woestijn oplichten als enorme fakkels bieden het antwoord. Zolang die er zijn, zijn er genoeg olie dollars om de oorlog te finan cieren. Overal langs de weg naar Khorramshahr, een stad die door Iran is heroverd na een beleg van 575 dagen, liggen overblijfselen van roestige tanks. De Iraniërs zeggen dat 17.000 Iraakse soldaten in hun handen zijn gevallen toen ze deze stad heroverden. Voor de oorlog was Khorramsj ahr, ge legen aan de omstreden rivier Shatt-al-Arab, een van de le vendigste havensteden van Iran, maar vandaag de dag is het de naam stad nauwelijks waardig. Na ruim drie jaar oorlog staat bijna nergens meer een onbeschadigd huis. Voor de oorlog woonden hier 250.000 mensen. Nu zijn dat er nog enkele duizenden die de stad voor complete ineenstor ting proberen te behoeden. Angst In het nabijgelegen Abadan is de oorlog dicht genaderd. Het geluid van artillerievuur op de rivier Shatt-al-Arab is de hele dag te horen en overal in de stad stijgen rookpluimen op als gevolg van voltreffers. De bewoners van Abadan heb ben echter met de oorlog leren leven. Het normale leven gaat gewoon door. Alleen het grote aantal soldaten in uniform herinnert eraan dat op slechts enkele kilometers afstand een oorlog woedt. Van angst voor de oorlog of walging over het grote aantal slachtoffers durft de bevolking nauwelijks blijk te geven. Meestal herhalen ze de officiële propaganda of houden ze lachend vol dat hun „leven niet meer waard is dan dat van hen die sterven aan het front of tijdens een bom bardement op burgers." Door het martelaarschap op te hemelen als het mooiste dat de mens op aarde kan berei ken, probeert het regime de bevolking op te roepen tot de strijd. Overal worden films ge toond waarin het martelaar schap wordt vereerd en laf aards genadeloos veroordeeld: Het martelaarschap heeft trouwens ook een economisch voordeel. Familieleden van martelaars genieten speciale voorrechten. Naast een bedrag aan contant geld hebben ze vrije toegang tot artikelen die voor anderen op de bon zijn en hebben ze voorrang bij de aan koop van dure consumptie-ar tikelen. Ook op de televisie gaat de oorlog door met dagelijkse be richten over het laatste offen sief. Maar de inspanningen om mooie plaatjes te schieten eisen eveneens slachtoffers. Tot dusver hebben niet minder dan 28 Iraanse cameramensen het leven gelaten in mijnen velden of aan het front. Maar zelfs als Iran geen be slissing weet af te dwingen op het slagveld, economisch ge zien is het veel sterker. Toen de oorlog begon, was Irak veel rijker dan Iran, maar nu is de situatie precies andersom. Iran heeft momenteel een buiten landse schuld van tussen de half en een miljard dollar, ter wijl Irak volgens het IMF voor 60 miljard dollar bij het bui tenland in het krijt staat. Als de Iraanse leiders de oorlog winnen, zal Irak wellicht boe tegeld moeten betalen. Er wordt gesproken van een be drag van 150 miljard dollar. Maar nog liever dan het geld wil de Iraanse geestelijkheid dat de 'misdadiger Saddam' ten val wordt gebracht en dat het Iraakse systeem wordt vervangen door een islamiti sche revolutie Iraanse stijl. De angst hiervoor is de voor naamste reden dat de rijke Arabische staten geld blijven pompen in de Iraakse oorlogs machine. In een kamp even buiten Te heran zitten achter prikkel draad zevenduizend verliezers van de oorlog. Mogelijk wor den zij de speerpunten van een islamitische revolutie in Irak, maar officieel zijn het voorlo pig nog 'gasten' die dezelfde eenvoudige voorrechten genie ten als de Iraanse soldaten. Tijdens ons goed voorbereide bezoek aan het kamp barstten de gevangenen uit in een 'spontane' lofzang op de Iraan se leider, telkens als we een nieuwe barak binnengaan. „Wij hebben het licht gevon den, het is Khomeiny, de grote leider van onze revolutie." Overal hangen posters van Khomeiny en een aantal ge vangenen lijkt oprecht be keerd. Ze doen vrijwillig mee aan de dagelijkse, tweeëneen half uur durende cursus in de ware islartfitischffjevenswiize. Copyright DE STEM/THE GUARDIAN Van een onzer verslaggevers AMSTERDAM - „Er zijn talloze regeltjes en voorschriften te bedenken om de risico's binnen een laboratorium binnen de perken te houden. Je kunt bijvoorbeeld de mensen die er werken verplichten om drie keer de handen te wassen voor ze naar buiten gaan. Maar zoiets werkt niet op het moment dat je plotseling aan de telefoon wordt geroepen. Dat gaat misschien 99 keer goed, maar de honderdste keer vergeet je geheid eerst je handen te wassen." gen laboratorium waar niets fout kan gaan, waar elk risi co wordt vermeden is een utopie. Dat is de stellige mening van G.P.M. de Groot, verbonden aan het Amsterdamse Vei ligheidsinstituut en belast met het geven van veiligheids cursussen aan (toekomstige) laboratorium-medewerkers. Wèl is het volgens hem noodzakelijk dat mensen in een la boratorium zich voortdurend van de mogelijke risico's be wust zijn. En daar schort het volgens hem nog weieens aan. Enige tijd geleden kwam het laboratorium van het Dier geneeskundig Instituut in Lelystad in het nieuws in verband met de gevallen van mond- en klauwzeer in ons land. Moge lijk zou het virus uit het laboratorium zijn ontsnapt. Een mogelijkheid die door het laboratorium vrijwel uitgesloten werd geacht, maar niettemin werd er een onderzoek inge steld. „Helemaal uitsluiten kun je zoiets nopit. In een laborato rium werken nou eenmaal mensen en waar mensen werken worden fouten gemaakt. Al heb je driedubbele veiligheids maatregelen genomen, dan nog kan er iets mis gaan ten ge volge van een reeks menselijke fouten. Maar dat wil nog niet gelijk zeggen, dat het uitdraait op een ramp. Meestal worden die foutjes direct gecorrigeerd". Volgens De Groot ligt het voor de hand dat aan het wer ken in laboratoria meer gevaren kleven dan bijvoorbeeld aan het werken in de fabriek. „Dat is nu eenmaal de aard van het beestje. In bijvoorbeeld een fabriek zou je kunnen spreken van een stabiele situatie: de gevaren zijn bekend en er zijn maatregelen tegen genomen. In een laboratorium zijn mensen meestal bezig met het onderzoeken van iets nieuws: bepaalde handelingen kunnen een volstrekt onvoorspelbaar effect hebben, doodeenvoudig omdat het nog niet eerder is onderzocht." De Groot geeft een (denkbeeldig) voorbeeld: „Stel dat een onderzoeker bezig is met een bepaalde proef. Dat doet hij keurig netjes volgens de regels van het spel, totdat hij tot de ontdekking komt dat een bepaalde noodzakelijke stof niet in het lab voorhanden is. Hij beschikt echter wel over de com ponenten om zélf die stof te maken. Hij gaat dan zelf 'knut selen' en op zo'n moment zie je vaak, dat de regels overboord worden gegooid". Zolang de risico's van bepaalde experimenten in laborato ria maar bekend zijn, kun je volgens De Grootje maatrege len nemen. „Neem nou het recombinant DNA-onderzoek: daar is ontzettend lang over gepraat - zelfs tot op politiek k niveau - omdat de gevaren daarvan zo duidelijk in het oog springen. „In z'n algemeenheid zou je kunnen zeggen dat het werk in laboratoria gericht is op een bepaald onderzoeksdoel en dan willen veiligheidsfactoren er soms weieens bij inschie ten. Hoe dat komt? Ik denk doordat de meeste mensen in een laboratorium een hoog opleidingsniveau hebben en al gauw denken van: 'ik weet heus wel waar ik mee bezig ben, mij kan niets gebeuren'. Je moet ook niet vergeten dat die men sen vaak heel intensief en creatief bezig zijn. In hun enthou siasme kan het dan gebeuren, dat er niet zo netjes wordt ge werkt". In de Verenigde Staten zijn, laboratoria ingedeeld in vier veiligheidsklassen. Hoe gevaarlijker de stoffen waarmee ge werkt wordt, des te strenger zijn de veiligheidseisen. In Ne derland heeft de overheid ook nieuwe richtlijnen aangekon digd. „Maar die laten lang op zich wachten, 't Is ook verschrik kelijk moeilijk om eensluidende voorschriften voor labora toria op te stellen. Er is een wereld van verschil tussen bij voorbeeld een nucleair laboratorium of een microbiologisch laboratorium".

Krantenbank Zeeland

de Stem | 1984 | | pagina 7