een Nieuw
Burgerlijk
Wetboek
Op weg naar
Bloedige bei
Groentemah c
NIEUW BURGELIJK WETBOEK:
Süuiua «BBffiBnn®
O,
De laatste n
de aandacht.
zich bereid
financiële
Holla
ZATERDAG 21 APRIL 19S4
ZATERDAG 21 APRIL 1
Nieuwe ten
Spitwerk
Meijers
Bezwaren
Verzekering
H Risico
m Te gek
Ouders
Praktijk
Supporters
Demonstraties
Meevallers
'uders, voetbalsupporters en
demonstranten doen er goed aan hun
verzekeringspapieren nog eens
aandachtig door te kijken. Als over ruim
twee jaar het Nieuw Burgerlijk Wetboek
wordt ingevoerd, zullen zij veel sneller
kunnen worden aangesproken op schade
veroorzaakt door kinderen, mede
voetballiefhebbers en collega-betogers.
AMSTERDAM, najaar 1983. E<
twee heroïnebenden loopt mis. 1
caïne (straatwaarde ƒ30 miljoe
geeft de oplichters de doodstraf
maanden september en oktober,
op straat geliquideerd, door huu
27 jaar die vanuit auto's of vanaf
Er zijn diverse arrestaties verr
moet nog voorkomen.
pEN HAAG, 29 oktober 1982. Eei
Haag (23) wordt op straat doodg<
bekende plaatsgenoten van 29 e
moordenaars hadden voor 'hun
ƒ20.000 plus anderhalf ons heroïr
Huu
blijk
alle
Door onze i
Huurmoord.
daad waarbij i<
onbekend slacl
leven berooft -
tegen betaling,
dracht is wran
lijk, maar da
uitzonderlijk,
blijkt van alle i
In de bijbel, in c
Romeinse mytholi
voórbeelden te vir
de eerste Nederla
Oranje, in 1584 n
van de huurmoo:
Gerards?
De jongste gesc
zijn slachtoffers. I
F. Kennedy, nu bij
werd ogenschijnli
Lee Harvey Osw;
duistere machten 1
karwei.
Huurmoord vim
dag plaats. Niet al
Marseille en op S:
Venlo, Arnhem en
leen in de onderwe
litieke kringen, m;
volkswijken.
De laatste maa
de voorpagina's v:
aantal schokkende
dan lijkt het alsof
ling overspoeld wc
we criminele tend
cennia lang niet of
was van huurmoor
Toch is het riskj
vol gevallen te pr
nieuwe criminele
wikkeling vervolgi
als symptomatisch
ding van de wereld
Enig spitwerk i
aan hoe voorbari,
kunnen zijn. Huur
zo blijkt uit de dos
schijnsel van de la
er altijd al. Het k\
eeuwen voor, maai
delijke' jaren vijft
tig.
We lieten de bla
duim snorren van
deze krant van 19
Weldra telden we
tijds spraakmaker
moord in opdracht
In 1971 werd in
liaanse restaurar
Mazzili in bed d
een beroepsinbrek*
opdracht ƒ70.000 i
van de Nederland
de Italiaan.
In 1972 werd in
Frits van Amting
in geldnood verk
(33) van zeven k
ƒ3.500 voor kreeg
van het slachtoffe:
naar kende zijn s
ging met een foto
naar hem.
In 1973 werd
bouwvakker Cees
Al bijna honderdvijftig jaar be
staat het huidige Burgerlijk Wet
boek, waarin het civiele recht (de
regels die voor de burgers onder
ling gelden: wat te doen als de
buurjongen een ruitje intrapt tij
dens het voetballen) is geregeld.
Het BW kwam in 1838 tot stand
door een vertaling van de 'Code ci
vile', die in de Franse tijd door de
bezetters was ingevoerd.
Het BW boette al in de negen
tiende eeuw aan kracht in. De
wetsregels, min of meer in de
geest des tijds opgesteld vanuit
het recht der sterkste, konden de
ontwikkelingen in het handels
verkeer en op sociaal-economisch
gebied niet meer bevatten. Steeds
vaker moest de rechter door een
zeer ruime interpretatie van de
geschreven wetteksten voor be
langrijke jurisprudentie zorgen,
die feitelijk gelijk stonden aan
wetswijzigingen.
Professor Meijers uit Amster
dam begint al in 1910 met zijn
voorbereidingen om het oude BW
samen met de nieuwe jurispru
dentie om te werken tot een
Nieuw Burgelijk Wetboek, feite
lijk een codificatie van alle be
staande rechtsregels op civiel vlak
in Nederland.
Het duurt tot na de tweede we
reldoorlog voordat Meijers van
regeringswege de opdracht krijgt
om officieel een ontwerp NBW
voor te bereiden. Voor Meijers zelf
komt de opdracht te laat, want
kort daarnaoverlijdt hij. Een drie
manschap neemt zijn werk over.
Zijn arbeid wordt nauwelijks op-
gemerkt: het duurt twintig jaar
totdat ook anderen hun mening
over dit onderwerp laten horen.
Dan blijkt, dat het driemanschap
veel te abstract zijn gegaan: een
juridisch sluitend systeem was ge
creëerd, dat te ver staat van de
dagelijks noden van de burger.
Ten slotte komen er een zeven
tal 'boeken' op tafel, die ieder be
trekking hebben op een specifief
onderdeel van het civiele recht. In
1977 besluit de tweede kamer dat
het Nieuw BW er moet komen. Er
zitten dan dertig jaren voorberei
ding op. Het zoveelste point of no
returm is gepasseerd. De eerste
twee boeken worden snel inge
voerd en dan al blijkt hoe snel de
maatschappelijk ontwikkelingen
vooruitlopen op het geschreven
woord. Meteen moet er met wets
wijzigingen aan achterhaalde ar
tikelen worden gesleuteld.
Vijf jaar later rijzen er bij de
andere boeken weer problemen.
De Nederlandse Orde van Advo
caten brengen ernstige bezwaren
ten berde tegen enkele van de boe
ken van het NBW. Minister Kort-
hals-Altes kondigt niettemin de
datum aan dat het grootste ge
deelte van het NBW in werking
zou moeten treden: 1 juli 1986,
maar de bewindsman, zelf oud
advocaat, blijkt gevoelig voor de
kritiek van zijn ex-collegae en no
digt de wetenschap en rechterlijke
macht uit tot een 'brede maat
schappelijke discussie' over het
NBW uit. Maar, verzuchtte hij op
4 april in de vaste kamercommis
sie voor justitie, daar is nauwe
lijks gebruik van gemaakt.
Besloten is dat het NBW in
ieder geval doorgaat. Waar een
klein landje groot in kan zijn: in
West-Duitsland werd een ver
nieuwing van het burgelijk wet
boek afgezien, omdat de Duitse
juristen de gevolgen te verstrek
kend achtten.
Prof. J.B.M. Vranken, hoogleraar
privaatrecht. - fotokht
Betere bescherming
voor slachtoffers
Dat lijkt een logische redenering. Al-
leen, de volksvertegenwoordigers 'ver-
gaten' het sluitstuk: een verplichte
verzekering voor iedereen. In dit land
van zoveel rechten en nog meer plich-
ten werd het ongewenst geacht weer
een plicht extra in te voeren. Ook prin
ts cipieel waren er bezwaren vanuit con-
servatieve christelijke hoek. Gevolg is
SE dat het systeem niet meer sluit. De
5= slachtofferbescherming telt blijkbaar
minder als U met de fiets moet uitwij -
ken voor een klein jongetje dat plotse-
ling de straat op komt rennen, en met
Uw hoofd de stoeprand raakt, waarna
peuter Patrick niet voor zijn daden ge-
dekt is door een WA-polis. Had U maar
voor een verzekerde jongeman moeten
uitwijken, vooral ook omdat net Pa-
trick's natuurlijk ook geen geld heb-
ben, zodat U hoog of laag kunt sprin-
gen: geen schadevergoeding.
Risico-aansprakelijkheid en groeps-
aansprakelijkheid zijn twee sleutelbe-
grippen, die bij het opstellen van het
NBW veelvuldig zijn gehanteerd.
Risico-aansprakelijkheid houdt in
dat iemand vanwege het feit dat hij
een bepaalde zaak, neem een hond, be-
zit, aansprakelijk is voor hetgeen met
die hond gebeurt, ook al kan hij zelf
niets aan een ongeval met het beest
doen. Voorbeeldje: oma laat haar bou-
vier, luisterend naar de klassieke naam
'Hector' uit. Het dartele beest ziet aan
de andere kant van de weg een gezellig
teefje lopen, begint aan de riem te
trekken. Oma kan het beest niet hou-
den en Hector sprint de straat over.
Een wagen moet remmen, wijkt uit en
rijdt tegen een geparkeerde frites-auto
aan. Oma kan zich niet op overmacht
(de te hard trekkende hond) beroepen:
het feit dat Hector haar hond is, is vol-
j= doende voor de automobilist en de fri-
tesboer om oma aansprakelijk te stel
le len.
De risico-aansprakelijkheid gaat in
het Nieuw BW erg ver. Een apart arti-
kei is opgenomen voor geestelijk en/of
lichamelij k gehandicapten, dat inhoudt
dat zij zich niet kunnen beroepen op
hun gebrek. „Dat kan vreemde situa-
ties toch gevolg hebben", vertelt de Til-
burgse hoogleraar, mr. J.B.M. Vran-
ken. „Stel je voor: een dove loopt langs
het water, waar een man dreigt te ver-
drinken. Die man schreeuwt om hulp,
maar de dove kan dat niet horen. Vol-
gens de wet is hij verplicht hulp te ver-
lenen. Later spreekt de drenkeling de
§5= dove aan voor geleden schade. Nu zou
H= dat geen resultaat hebben, want de do-
ve kan zich verontschuldigen met zijn
E= handicap. Naar de letter kan hij dat nu
niet meer: hij had dus hulp moeten bie-
den, terwijl hij het hulpgeroep niet kón
ES horen".
Het recht lijkt dus wat krom. Het is
duidelijk dat men dit soort gevallen
niet op het oog had, toen men deze regel
voorstelde. „Het zou volstrekt te gek
zijn, als dit de oplossing zou zijn", zegt
Vranken dan ook. „De Hoge Raad zal
er straks een draai aan moeten geven
om dit recht te trekken, bijvoorbeeld:
de plicht te helpen moet tot het be
wustzijn doordringen. In ieder geval
kan men zo de aansprakelijkheid mati
gen. Het doel was eigenlijk om slacht
offers te beschermen tegen daden van
vooral geestelijk gestoorden, die zich
nu achter hun handicap kunnen ver
schuilen en niemand achter zich heb
ben staan die wel verantwoordelijk
kunnen worden gesteld. Het is ten slot
te niet de zaak van het slachtoffer of de
dader wel bij zijn positieven is", licht
Vranken toe.
Maar opnieuw komen hier de verze
keringsproblemen om de hoek kijken:
kan een geestelijk gehandicapte wel zo
makkelijk een polis afsluiten? Zijn het
niet juist deze mensen, die door een
laag inkomen moeite zullen hebben
met het betalen van premies? Met
daarop aansluitend: als deze mensen
niet verzekerd zijn, dan valt er om de
zelfde reden ook weinig te halen: van
een kale kip is het slecht veren pluk
ken. Vranken: „Die mensen zijn veelal
niet verzekerd naar mijn idee. Ik heb
daar geen gegevens over. Wellicht
heeft men zich die gevolgen te weinig
gerealiseerd. Ik heb niet het idee dat
daar goed onderzoek naar is verricht".
Ouders krijgen het met het Nieuw
BW ook niet eenvoudiger. Zij zijn aan
sprakelijk voor alle daden van hun
kinderen tot veertien jaar, of ze die nu
überhaupt (hebben) kunnen voorko
men of niet. Ook lijkt de vraag of de
kinderen vanwege hun leeftijd wel
hebben kunnen beseffen wat ze deden
of hadden moeten doen, niet meer van
belang. Opnieuw is hier de overweging,
dat de meeste ouders verzekerd zijn
voor de daden van hun kinderen.
Vranken: „De gedachte hierachter is,
dat het onredelijk is dat iemand die
schade lijdt door de gedraging van een
kind in een slechtere positie verkeert
dan iemand die schade lijdt door
iemand anders. De ouders kunnen dus
niet meer zeggen: ik kon er niets aan
doen, ik kon toch moeilijk het kind
vastbinden. De meeste verzekeringen
zijn op deze nieuwe regeling al voor
uitgelopen. Al bestaat er geen aanspra
kelijkheid van het kind, er wordt toch
uitgekeerd. Volgens schattingen is
tachtig tot negentig procent van de
ouders verzekerd".
Wat betekent dat in de praktijk? Een
voorbeeld.
Trudy (4 jaar) en Maurice (5 jaar) heb
ben op het pad van hun ouders ge
Ouders worden verantwoordelijk gesteld voor de daden van hun kin
deren, zolang die onder de veertien zijn. - foto archief de stem
Demonstranten die weten dat een betoging uit de hand kan lopen, lo
pen straks de kans mede op te draaien voor de veroorzaakte schade.
<- foto anp
sprongen over een touwtje, dat enkele
decimeters boven de grond was ge
spannen. Bakker De Coninck komt
voor het dagelijks brood, ziet het
touwtje niet en struikelt. De Coninck,
met een zware mand aan de arm, komt
lelijk terecht, waardoor zijn arm wordt
ontwricht en hij voor jaren arbeidson
geschikt is. In principe hadden de kin
deren de bakker voor het touwtje moe
ten waarschuwen. De Coninck stelt de
ouders aansprakelijk voor de geleden
schade (ziektekosten, gederfde inkom
sten). De rechtbank wijst die vordering
toe, omdat de ouders onvoldoende heb
ben kunnen bewijzen dat zij de kinde
ren niet in de gaten hadden kunnen
houden. Het hof bekrachtigt dat vonnis
vonnis. De Hoge Raad denkt er anders
over. Het had dan tot het bewustzijn
van de kinderen moeten doordringen,
dat zij De Coninck hadden moeten
waarschuwen en dat mag van zulke
jonge kinderen niet kunnen worden
verwacht, was het standpunt van het
hoogste rechtscollege. De Coninck
moest dus fluiten naar zijn geld.
Volgens de nieuwe wet zal de uit
spraak in de toekomst anders moeten
luiden. De ouders zijn zonder meer
aansprakelijk voor de daden van hun
kinderen tot veertien jaar, of ze die nu
kunnen verhinderen of niet. Het is niet
de bedoeling van de wetgever dat
ouders voortaan de hele dag achter hun
kinderen aanlopen, maar wel dat an
deren niet het slachtoffer mogen zijn
van katte- of erger kwaad. Het kind
zelf kan niet aansprakelijk worden ge
steld, zijn ouders ten alle tijden.
Het Nieuw Burgelijk Wetboek neemt
ook slachtoffers in bescherming, die de
dupe zijn van het optreden van een
groep. Twee soorten groepen komen
daarbij specifiek naar voren: voetbal
supporters en demonstranten.
De wandaden van voetbalsupporters
zijn bekend. Als Feijenoord afreist
naar de provincie, maakt het plaatse
lij k politiekorps de borst nat, maar kan
zelden verhinderen dat winkelruiten
sneuvelen, winkelend publiek wordt
lastig gevallen en beroofd en dat auto
mobilisten hun vervoermiddel van se
dan tot cabriolet zien verbouwd. Zel
den is aan te wijzen wie precies bij zul
ke acties waren betrokken. Het gaat
om een groepje jongelui getooid met
rood-witte dassen, maar het is uiterst
moeilij k te zeggen of nu net Kees de kei
door de ruit gooide, of dat zijn vriend
Karei de eerste steen wierp. Het slacht
offer moet onder huidig recht fiks in de
eigen buidel tasten.
Volgens het NBW kan zonder meer
één van de supporters voor het gebeur
de in de kraag worden gevat. Hij moet
voor de volledige schade opdraaien, of
nu vast komt te staan dat hij in werke
lijkheid de auto heeft gesloopt of niet.
Als hij meent niet alleen verantwoor
delijk te zijn voor dat gedrag, kan hij
op zijn beurt zijn collegae aanspreken,
maar het slachtoffer moet hij het volle
pond betalen. Door zich op te houden
bij een dergelijke incident, maakt hij
zich medeverantwoordelijk. De bus
maatschappijen en de spoorwegen zul
len er baat bij hebben.
„Of een particulier zo'n supports:|
voor de rechter durft te slepen is r
tuurlijk niet zeker", zegt Vranken. „Dj
kans op wraakacties is inderdaad nil
denkbeeldig. Maar dat geldt op dit nuf
ment evenzeer. Het gaat erom, data]
hij wil, het slachtoffer makkelijkeri;:|
centen terug kan krijgen".
Het is goed aan te stippen, dat Ml
hier gaat om civiel recht. Strafrecht! I
lijk verandert er niets: de officier KM
justitie moet kunnen bewijzen dat i:|
de juiste verdachte heeft gedagvaar:!
anders komt het niet tot een veroorde]
ling.
Demonstranten bevinden zich in e:|
soortgelijke situatie. „Toch ligt hethis]
niet zo eenvoudig", zegt Vranken
zult moeten afwegen of demonstrant!
rellen hadden kunnen verwachten, ftl
was bij de Vredesdemonstratie in ft|
Haag niet het geval, dus als daar v
gebeurd zou zijn, kun je niet zo gemt l
kelij k iemand aanspreken. Maar in li
geval van de demonstratie bij Doè|
waard lag dat anders. Daar werd 8
weid niet principieel uitgesloten. Deg]
nen die toch meedoen, nemen daanral
een bepaalde verantwoordelijkheid:!
zich".
Dat betekent overigens niet dat ellf
demonstrant voor de schade - bijvoor]
beeld van boeren - kan worden
sproken. Als een groepje demonsWl
ten een auto in de brand zet, kunna]
degenen die twee kilometer verderi
in de stoet meelopen, daar moeilil
voor worden aangesproken. Maar j
genen die bij het incident zijn betrs-
ken, kunnen zich niet zo eenvouó]
achter het collectief verschuilen.
„Dit middel kan politiek worden ij
bruikt", zegt Vranken desgevraagd
denken valt aan Woensdrecht, l--|
actievoerders bij hun pogingen op h
terrein van de vliegbasis te kon
(kleine) schades toebrengen. „Ik nee]
echter niet aan, dat de overheid s]
naar dit middel zal grijpen. Het ise
spanningsveld tussen het civiele r
en het recht te demonstreren. Daar#
gaat het om kleine schadeposten,
het lijkt me niet zo zinvol de de®]
stranten aan te spreken".
Terug naar de verzekeringskwesj»!
Minister Korthals-Altes verklaaj
onlangs dat de verzekeringen me]
dat door deze nieuwe regels de pre"1 j
drastisch omhoog moeten. Immers: fl
verzekeringen zullen sneller moe'j
uitkeren. Maar de minister toondeer
aardig gevoel voor understate11'1'!
toen hij opmerkte: „Bij de bereken]
gen valt mij op, dat alle meevallers',
pro-memorie zijn opgevoerd".
Wellicht dat een volks verzekering^
mazen van het NBW enigszins
kunnen dichten. Vranken: „Ik zie(>
niet als oplossing. Nederland kentj
zoveel volksverzekeringen en de
len ervan zijn bekend: het afwent*]
van het eigen risico op de g
schap". Ofwel: mensen vinden het1"
zo erg schade te veroorzaken, o®®|
die toch wel wordt betaald.
De plicht zich te verzekeren ko®'J
niet. Zoals gezegd: het is daarom g'f
nog even in de verzekeringspaperf\l
te neuzen, want de kans dat de 1
waarder sneller aan de deur ko®'J
niet denkbeeldig.
Door Willem Reijn
Het Burgerlijk Wetboek regelt
Hl de rechtsverhoudingen tussen
de mensen onderling. Hoe kun
|s je als slachtoffer van bijvoor-
§l| beeld een misdrijf je schade
Ijl vergoed krijgen? Wat te doen
jH als de appelboom van de buren
door het dak van je schuurtje
|j§ valt? Het Nieuw Burgelijke
Wetboek (NBW) geeft het
slachtoffer heel wat meer mo-
gelijkheden om de dader of
verantwoordelijke aan te spre-
ken.
De belangen van het slachtoffer zijn
om twee redenen voorop gesteld. Ten
eerste is hij degene die in ieder geval er
zeker niets aan kon doen, dat hem
schade werd berokkend. En ten tweede
is de tweede kamer ervan uitgegaan,
dat de meeste mensen vandaag de dag
over een WA-polis beschikken, zodat
er meer sprake is van een verzeke-
rings-technische kwestie dan van per
soonlijk verhaal.
